از تاریخ فرهنگ تا تاریخ فرهنگی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تاریخ فرهنگ و تاری خ فرهنگی دو رویک رد در حوزه علوم اجتماعی اند که هر کدام از منظر خود به توصیف و تبیین فرهنگ در جامعه انس انی می پردازند. با توجه به گس تردگی و پیچیدگی معنای یِ واژه فرهنگ و تغییر مفهوم ی واژه تاریخ، قلمرو معرفتی تاریخ فرهنگ و تاریخ فرهنگی نیز دارای گستره و ژرفای غیرقابل تعین است. البته این دو رهیافت ب ا وجود همگرایی معنایی، هم در حوزه معرفتی و هم در حیطه متدولوژی، دارای اختلاف و افتراق اند. تاریخ فرهنگ با محوریت نخبگان، تاریخ اندیشه را مورد تأمل قرار می دهد حال آنکه تاریخ فرهنگی به فرهنگ عامه توجه ویژه دارد و در کنار بررسی فرایندهای فرهنگی در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی، تجربه های زیستی انسانی را نیز مورد بررسی قرار می دهد. به علاوه در تاریخ فرهنگی بر خلاف تاریخ فرهنگ، تاریخ انسانی موضوع محور یا واقعه محور نیست بلکه معنا محور است. از لحاظ روش شناختی نیز تاریخ فرهنگ بیشتر مبتنی بر روش کمّی و اثبات گرا است حال آنکه تاریخ فرهنگی از روش کیفی تبعیت می کند که به دنبال فهم فرهنگی است. این نوشته به اجمال، وجوه همگرایی و واگرایی تاریخ فرهنگ و تاریخ فرهنگی را مورد تأمل قرار می دهد و به این ابهام اساسی پاسخ می دهد که با وجود همه مزایای رویکرد تاریخ فرهنگ، رهیافت تاریخ فرهنگی به سبب ماهیت میان رشته ای این توانایی را دارد که به جای تکیه بر روایت ها و رویدادها، به جنبه های پنهان و مغفول زندگی انسانی توجه کند.