کارکردهای صرفی- معنایی «ها» در زبان فارسی ازمنظر رده شناختی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

گرچه مفهوم دستوری شمار از بدیهیات تلقی می شود و به تمایز مفرد/جمع در همه کتاب های دستور زبان اشاره شده است، به جنبه های مختلف معنایی آن کمتر توجه شده و معمولاً مفهوم جمع به مثابه دلالت بر بیش از یک، تفسیر می شود؛ درحالی که مفهوم دقیق آن، باتوجه به مختصات معنایی اسم پایه، ازنظر رده شناختی بسیار تنوع پذیر است. در این نوشتار، ویژگی های صرفی- معنایی تکواژ «-ها» را به عنوان یکی از پربسامدترین تکواژهای جمع ساز فارسی بررسی می کنیم و به طور خاص قصد داریم نشان دهیم که زبان فارسی تا چه اندازه در رمزگذاری مفهوم جمع، تابع تنوعات بین زبانی است. ارزیابی داده های زبان فارسی در چارچوب رده شناختی آکواویوا، نشان می دهد که تکواژ «-ها» در زبان فارسی تنوع معنایی دارد و تحت تأثیر ویژگی های معنایی اسم پایه، ممکن است بیانگر یکی از مفاهیم تعدد، نمود ناقص، پیوستگی، تعدد بدون وجود مرز ادراکی قابل تشخیص، القاء خوانش ملموس و عینی از اسم های معنی و زمان/مکان، موردنمایی، دلالت بر فراوانی کمّی و کیفی (شدت بخشی)، پراکندگی و گستردگی موقعیت یافته برای اسم های توده ای، مشابهت، تأکید بر مصداق و یا تلفیقی از آن ها باشد. از این میان، کارکردهای نمودی، شدت بخشی، تأکید و تقریب زمانی، ویژگی های معنایی مختص جمع سازی در زبان فارسی هستند؛ اما همچنان تبیین این کارکردها ازطریق بسط حوزه های مطروحه در چارچوب مذکور ممکن است.