این مقاله به بررسی عاملیت مترجمان ادبی معاصر در ایران بر مبنای مطاله پانویس ها و یادداشت های مترجمان می پردازد. هدف از پژوهش حاضر، نخست طبقه بندی محتوایی پانویس ها و یادداشت ها و یافتن دلایل پانویس دهی در کتاب های ادبی است و پس از آن کوشش می شود بر مبنای داده های پژوهش، عاملیت مترجم – یعنی کارها، فعالیت ها، نقش ها و درک مترجم از خود – تحلیل شود. بدین منظور پانویس ها و یادداشت های تعدادی از کتاب های ادبی که در چند دهه اخیر در ایران ترجمه و منتشر شده اند، استخراج و مطابق با مدل پالوپوسکی بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که محتوای پانویس ها را می توان به دو گروه کلی طبقه بندی کرد: 1) مسائل مربوط به زبان، فرهنگ، جامعه و ادبیات مبدأ، 2) مسائل مربوط به ترجمه اثر. توزیع و فراوانی پانویس ها در کتاب های بررسی شده بسیار متغیر بود و مهم ترین دلیل پانویس دادن پر کردن شکاف فرهنگی بین جوامع مبدأ و مقصد، کمک به درک بهتر جنبه های مختلف متن و توجیه تصمیم ها و انتخاب های مترجم تشخیص داده شد. مترجمان در موقعیت های مختلف عامل کارها و فعالیت های گوناگونی بودند و نقش پل ارتباطی بین فرهنگ ها، تسهیل کننده ارتباط بین فرهنگی، منتقد، آموزگار و راهنمای خواننده را بر عهده گرفته بودند و به نظر می رسید کار ترجمه را، علاوه بر برگرداندن متن به زبان مقصد، مستلزم تلاش برای توضیح دادن مسائل مختلف در قالب پانویس و یادداشت می دانند و ازهمین رو، درک مخاطب از متن را وابسته به توضیحات خود قلمداد می کنند.