" یکى از هدف هاى مهم این تحقیق، تبیین نظام مطلوب مطبوعات افغانستان است، زیرا نظام مطبوعات این کشور با 129 سال سابقه روزنامه نگارى، اینک تحت تاثیر بحران و جنگ 23 ساله در سراشیبى سقوط قرارگرفته است. براى پر کردن این خلا ارتباطى و نیز به منظور حفظ دست آوردهاى این صنعت فرهنگى تصمیم گرفتم تا به صورت علمى نظام آتى مطبوعات افغانستان را تبیین نمایم.
براى نیل به این مهم، نظریه ها و نظام هاى مطبوعات غرب و همچنین تجارب روزنامه نگارى افغانستان را با استفاده از مقوله آزادى که سنگ بنا و جوهره هر نظام مطبوعاتى است، بررسى کردم. سرانجام براى اولین بار در این تحقیق، نظام هاى مختلف مطبوعات افغانستان از هم متمایز شدند. نیز با استفاده از روش کیو که مناسب ترین روش براى آزمون نظریه ها است، پرسشنامه اى در قالب پرسش هاى بسته (مقیاس هفت درجه اى لیکرت) طراحى و تهیه شد. در ساختن پرسشنامه از 75 گویه که معرف پنج نظام مطبوعاتى غرب (نظام هاى آمرانه، آزادى گرا، مسئولیت اجتماعى، کمونیستى و توسعه اى مطبوعات) است، مدد گرفته شد. پرسشنامه براى شصت نفر از استادان و روزنامه نگاران افغان که دست کم ده سال سابقه روزنامه نگارى داشتند ارسال شد. تعداد 45 نفر از استادان و روزنامه نگاران مقیم داخل و خارج افغانستان به پرسش هاى تحقیق پاسخ دادند. پس از دریافت پاسخ ها، با استفاده از برنامه رایانه اى کوانل محاسبات آمارى انجام شد. هرسه طیف پاسخ دهندگان به دو گونه تقسیم شدند. سپس ضریب همبستگى میان آن ها محاسبه شد تا میزان همبستگى هر پاسخگو با پاسخگویان دیگر مشخص گردد. همچنین مقادیر وزن پاسخگویان در گونه هاى (1 و 2) محاسبه شد و با استفاده از مقادیر وزن، نمرات استاندارد (Z) نیز محاسبه گردید.
سرانجام با استفاده از تحلیل داده ها ثابت شد که پاسخگویان در درجه اول با ویژگى هاى نظام هاى مسئولیت اجتماعى و آزادى گرا موافقت دارند و با گویه هاى نظام آمرانه و کمونیستى مطبوعات به مخالفت برخاستند، که این، تمایل آن ها را به برخوردارى از شرایط آزاد و غیردولتى نشان مى دهد. به تعبیر دیگر، نظام مطلوب مطبوعات افغانستان از منظر 45 پاسخگوى این تحقیق، معجونى از نظام هاى مسئولیت اجتماعى و آزادى گراست که فرضیه این تحقیق را نیز تایید مى کند.
"
