تحصیلات عالی،موازنه جنسی و ازدواج

نیروی انسانی متخصص به عنوان یکی از ارکان مهم توسعه اجتماعی- اقتصادی جوامع است، لذا سرمایهگذاری در بخش آموزش عالی و افزایش کمّی وکیفی دانش آموختگان، یک فعالیت تولیدی و عمرانی میباشد نه یک فعالیت صرفاً خدماتی و مصرفی؛ بدین جهت دولتها موظفند در جهت توسعه مراکز آموزش عالی تلاش نموده و این رسالت را بدون تبعیض انجام دهند. این موضوع در گزارش کنفرانس جهانی آموزش عالی در سال ???? توصیه گردیده و دسترسی به فرهنگ و آموزش عالی، حق مشترک عموم مردم شمرده شده است، به طوری که همه باید بتوانند به مقدار شایستگی و تلاش شخصی و بدون محرومیت (به لحاظ داشتن جنس، زبان و دین خاص و تمایزات طبقاتی، فرهنگی و اجتماعی، جغرافیایی یا ناتوانی و معلولیت جسمانی) امکان بهرهمندی از آن را داشته باشند.
در قانون اسـاسی جمهوری اسلامی ایـران نیـز بـه حـق بـرخورداری از آمـوزش و تحصیل و فرصتهای ضروری جهت شکوفایی استعدادها و اعتلای مادی و معنوی افراد اشاره شده و دین اسلام نیز به توسعه علمی و کسب دانش در بین عموم مردم تأکید کرده است؛ بدین لحاظ پس از انقلاب اسلامی این سیاست در بخش آموزش و پرورش و آموزش عالی ایران پیگیری گردید و ضمن ایجاد امکان بهرهمندی مساوی از فرصتهای تحصیلی برای زنان و مردان، طرح رفع محدودیت پذیرش داوطلبان دختر در برخی رشتههای دانشگاهی از سوی شورای فرهنگی اجتماعی زنان پیشنهاد شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز آن را مصوب نمود. اینک با گذشت سالها، تعداد پذیرفتهشدگان دختر دانشگاهها در مقطع کارشناسی بیش از پسران میباشد و به نظر میرسد که گرایش زنان به ادامه تحصیل تا سطوح عالی بیشتر از مردان میباشد. برخی تحلیلگران اجتماعی معتقدند با افزایش میزان بیکاری در شرایط فعلی کشور و سرایت بیکاری از جامعه بی سواد و کم سواد به جامعه باسواد و افراد دارای تحصیلات عالی1، گرایش به ادامه تحصیلات در بین مردان تضعیف شده و این فرصت برای زنان فراهم گردیده تا سهمیه بیشتری را در دانشگاه به خود اختصاص دهند. هر چند انتظار میرود گرایش شدید زنان برای ادامه تحصیل تا سطوح عالی با افزایش میزان بیکاری آنان[3] تداوم نیابد.
افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی دارای ابعاد متفاوتی است. برخی از این ابعاد عبارتست از:
1- افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به مثابه یک واقعیت جهانی است، به طوری که در اکثر کشورهای دنیا نقشهای جنسیتی عمیقاً تغییر یافته و در راستای مشارکت زنان در کلیه امور اجتماعی از جمله آموزش عالی پیش میرود.
2- افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به مثابه استحاله ارزشهاست. زیرا در تحولات جوامع، متغیرها و عوامل انتسابی، ارزش، پایگاه و طبقه اجتماعی استحاله پیدا کرده و عمدتاً جای خود را به عوامل اکتسابی، ارزش، پایگاه و طبقه اجتماعی داده است و معیار ارزیابی افراد ویژگیهای انتسابی همچون جنسیت نمیباشد، بلکه خصیصههای اکتسابی نظیر تحصیلات حائز اهمیت شده است.
3- افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به مثابه نوعی جبر اجتماعی است، زیرا ملاکگرایی و جامعه مدرک گرا با مقوله افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی بیارتباط نیست و معیار ارزیابی شایستگی افراد، مدارک تحصیلی آنها است. (ودادهیر، 1381: صص42-38)
بیتردید تحصیلات زنان مواهبی را برای فرد، خانواده و در نهایت پیشرفت و توسعه جامعه در پی خواهد داشت، زیرا قطعاً افراد دارای معلومات علمی بالا، بیشتر میتوانند برای فرزند، خانواده و جامعه خود مثمر ثمر باشند. از سوی دیگر افزایش سطح تحصیلات زنان موجب افزایش مشارکتهای اجتماعی و اقتصادی و افزایش میزان فعالیت آنان خواهد شد. با وجود همه این مزیتها، نگرانیهایی نیز در این خصوص وجود دارد، از جمله برهمخوردن موازنه جنسی در ازدواج به مفهوم تغییر در الگوی جنسی پذیرفته شدگان دانشگاهها و مراکز آموزش عالی از اکثریت مردان به اکثریت زنان که میتواند در وضعیت ازدواج فارغ التحصیلان و دانشجویان تأثیرگذار باشد، به طوری که زنان با تحصیلات عالی، با اختیار خودشان، شانس ازدواج را با مردان دارای تحصیلات بالاتر از سطح تحصیلات خود از دست میدهند، زیرا مطابق دیدگاه همسان همسری[4]، دختر و پسر با وضعیتهای مشابه اقتصادی و اجتماعی با یکدیگر ازدواج میکنند و در فرهنگ جامعه اعتقاد بر این است که زن و مرد از نظر سطح تحصیلات، اختلاف زیادی نداشته و سطح تحصیلات شوهر، پایینتر از سطح تحصیلات همسر نباشد، هر چند در بحث مسائل اجتماعی هیچ قاعدهای کلی نیست و در برخی موارد زنانی وجود دارند که سطح تحصیلات آنان بالاتر از شوهرشان است یا مردانی وجود دارند که با سطح تحصیلات عالی، همسری با تحصیلات پایینتر از دیپلم دارند. در مجموع به نظر میرسد به جهت وجود چنین دیدگاهی، درخصوص ویژگی تحصیلات همسر، ضروری است تأثیر تحصیلات عالی دختر و پسر بر موازنه جنسی و ازدواج بررسی شود. برای شاخص سازی این موضوعات از دادههای سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375 و طرح آمارگیری از ویژگیهای اشتغال و بیکاری خانوار در سالهای 82-1376 استفاده شده است. به علت اینکه دادههای طرح آمارگیری از ویژگیهای اشتغال و بیکاری خانوار در سطح جامعه نمونه بوده است، برای هماهنگی با آمارهای سرشماری 1375 نسبت دادهها در جامعه نمونه در برآورد جمعیت کل کشور در سالهای متناظر ضرب شده است.
در این مقاله به جهت آنکه آمار دانشجویان و فارغ التحصیلان رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی و مؤسسات آموزش عالی بر حسب سن، مقاطع تحصیلی و وضعیت تأهل وجود نداشت، همچنین تجمیع کلیه دانشجویان و فارغ التحصیلان در دانشگاههای دولتی و غیردولتی بر حسب مقاطع و سالهای مختلف مشکل بود، از دادههای سرشماری 1375 و طرح آمارگیری سالهای 76 تا 82 استفاده شده است.
این پژوهش، موضوع موازنه جنسی در ازدواج را در بین افراد دارای تحصیلات عالی (اعم از دانشجو و فارغالتحصیل) و نیز در بین دانشجویان و فارغالتحصیلان بهطور جداگانه و البته به تفکیک وضعیت سنی (گروههای سنی مشابه و غیر مشابه) و سطح تحصیلات (مشابه و غیر مشابه) بررسی کرده است.
1ـ افراد دارای تحصیلات عالی (اعم از دانشجو و فارغالتحصیل)
1ـ1) مردان با تحصیلات عالی و زنان با تحصیلات عالی(در گروه سنی پایینتر)
در جداول 1 تا 4 تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی در یک گروه سنی پایینتر، در سالهای 82- 1375 استخراج شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی در یک گروه سنی بالاتر، ولی از نظر تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 1 در سال 1375 حدود 000/200/1 مرد 15 تا 39 ساله دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی بودند که در مقابل حدود 700 هزار نفر زن 10 تا 34 ساله دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو بودند که تعداد مردان حدود 7/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجو یا دارنده مدرک تحصیلات عالی برای ازدواج با مردان تحصیل کرده و مسن تر ازخود حدود 173 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان خیلی بالا بوده است. در سالهای بعد با افزایش سطح تحصیلات زنان این نسبت کاهش پیدا کرده است تا اینکه در سال 1382 در برابر هر 100 زن تحصیل کرده برای ازدواج با مردان تحصیل کرده و مسن تر ازخود 120 مرد وجود داشته است، در این سال حدود 000/100/2 مرد 15 تا 39 ساله دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی بودند و در مقابل حدود 000/800/1 زن 10 تا 34 ساله دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو بودهاند.
این نسبتها در سطح کلی نشان میدهد هنوز شانس ازدواج زنان دارای تحصیلات عالی برای ازدواج با مردان دارای تحصیلات عالی و 5 سال بزرگتر از خود در سطح بالایی است، اما با توجه به اینکه برخی از این افراد مخصوصا در سنین30 سال به بالا ازدواج نمودهاند، این نسبت برای جمعیت20 تا 29 ساله گویای واقعیتی دیگر است(4)
جدول 1- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
73/1    499698    689155    جمع    1188853    جمع      
ــــــ    85006    0    10-14    85006    15-19      
11/4    258673    83283    15-19    341956    20-24      
09/1    27708    292326    20-24    320034    25-29      
12/1    25196    201655    25-29    226851    30-34      
92/1    103115    111891    30-34    215006    35-39     
جدول 2- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1377
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
53/1    425135    795189    جمع    1220324    جمع      
ــــــ    110929    0    10-14    110929    15-19      
47/3    253551    102841    15-19    356392    20-24      
93/0    -23606    344480    20-24    320873    25-29      
08/1    18142    217158    25-29    235300    30-34      
51/1    66120    130710    30-34    196830    35-39     
جدول3 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1379
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
37/1    384418    1030205    جمع    1414622    جمع      
ــــــ    116941    0    10-14    116941    15-19      
33/3    293817    126358    15-19    420175    20-24      
82/0    -82839    452369    20-24    369530    25-29      
01/1    2290    286564    25-29    288854    30-34      
33/0    54208    164914    30-34    219122    35-39     
جدول4 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1381
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
26/1    368138    1414563    جمع    1782701    جمع      
ــــــ    183796    0    10-14    183796    15-19      
14/3    417806    194985    15-19    612791    20-24      
66/0    -227187    670918    20-24    443731    25-29      
90/0    -34112    341531    25-29    307419    30-34      
13/1    27836    207129    30-34    234965    35-39     
جدول5 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
20/1    354300    1757670    جمع    2111971    جمع      
ــــــ    235548    0    10-14    235548    15-19      
09/3    499318    238482    15-19    737800    20-24      
56/0    -366315    832941    20-24    466626    25-29      
87/0    -57700    437566    25-29    379867    30-34      
17/1    43449    248681    30-34    292130    35-39     
در سال 1375 حدود 320 هزار مرد 29-25 ساله دارای تحصیلات عالی در برابر 292 هزار زن 24-20 ساله تحصیل کرده وجود داشته است که در برابر هر 100 زن دارای تحصیلات عالی حدود 109 مرد بدست میآید. در سال 1382 این نسبت به کمتر از نصف رسیده است، به طوری که در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دارای تحصیلات عالی، فقط حدود 56 مرد دارای تحصیلات عالی وجود داشته است. به بیان دیگر اگر هر زن دارای تحصیلات عالی 24-20 ساله میخواست با مردی دارای تحصیلات عالی و مسن تر از خود (5 سال بزرگتر) ازدواج نماید، حدود نیمی از زنان شانس ازدواج خود را از دست میدادند. اما نکته قابل تأمل این است که بیشتر دانشجویان در مقطع کارشناسی میباشند(5) و محدوده سنی آنان بیشتر 19 تا 23 سال میباشد. این موضوع باعث میشود نسبت جنسی در گروههای سنی متفاوت ناهمگون باشد، به طوری که نسبت جنسی زنان 19-15 ساله با مردان 24-20 ساله در سال 1382 حدود 309 و در گروه سنی بعد رقم 56 بدست آمده است.
2ـ1) مردان با تحصیلات عالی و زنان با تحصیلات عالی(در گروههای سنی مشابه)
در جداول 6 تا 10 تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی در گروههای سنی مشابه، در سالهای 82- 1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این میباشد که هر زن میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر او است. بر اساس جدول 6 در سال 1375 حدود 000/200/1 مرد 15 تا 39 ساله دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو در برابر حدود 770 هزار نفر زن در همان مقطع سنی دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو وجود داشته است که تعداد مردان حدود 5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجو یا دارنده مدارک تحصیلات عالی برای ازدواج با مردان تحصیل کرده، حدود 154 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان تقریبا بالا بوده است، در سالهای بعد با افزایش سطح تحصیلات زنان این نسبت کاهش پیدا کرده تا اینکه در سال 1382 در برابر هر 100 زن تحصیل کرده برای ازدواج با مردان تحصیل کرده 111 نفر وجود داشته است، در این سال حدود 000/100/2 مرد 15 تا 39 ساله دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو در برابر حدود 000/900/1 زن دارای مدرک تحصیلات عالی یا دانشجو در همان مقطع سنی وجود داشته است.
نکته قابل توجه اینکه در سال 1375 در تمام گروههای سنی تعداد مردان دارای تحصیلات عالی بیش از زنان دارای تحصیلات عالی بوده است، به طوری که در گروههای سنی پایینتر اختلاف تعداد مردان و زنان کمتر و در گروههای سنی بالاتر که احتمال ازدواج آنان هم بیشتر بوده، این نسبت بیشتر شده است.
در سال 1375 در گروه سنی 19- 15 ساله در برابر هر 100 زن تحصیل کرده 102مرد دارای تحصیلات عالی وجود داشته است. در گروههای سنی 24-20 ساله و 29- 25 ساله این نسبت بیشتر شده و به ترتیب به 117 و 159 رسیده است و در گروههای سنی 30 سال و بالاتر در برابر هر 100 زن بیش از 200 مرد وجود داشته است. این جدول نشان میدهد هر قدر سن افزایش مییابد، فاصله تعداد مردان و زنان تحصیل کرده بیشتر میشود. به بیان دیگر در گذشته شانس ازدواج زنان با مردان تحصیل کرده تر از خود بیشتر بوده است. بنابراین در سال 1375 اگر هر زن 19- 15 ساله میخواست با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر خود باشد تا حدودی از شانس برابر با مردان برخوردار بوده است. اما در گروههای سنی بعدی شانس زنان بیشتر شده است.
در سالهای 1377 به بعد با افزایش سطح تحصیلات زنان موازنه جنسی از نظر تحصیلی به نفع زنان بهبود یافته است، اما شانس ازدواج آنان با مردان دارای تحصیلات عالی کاهش یافته است، به طوری که در سالهای 1379 به بعد نسبت مردان از نظر سنی و تحصیلات عالی در گروههای سنی 19- 15 و 24-20 ساله کمتر از زنان شده است. در سال 1379 نسبت جنسی دارندگان تحصیلات عالی در گروه سنی 24-20 ساله 93 بوده که در سالهای 1381 و 1382 به ترتیب به 91 و 89 رسیده است که این نشان میدهد شانس ازدواج زنان دارای تحصیلات عالی برابر مردان کمتر شده است، اما در گروه سنی 19-15 ساله وضعیت متفاوت بوده است، به طوری که نسبت جنسی در سالهای 1379 و 1381 ، رقمهای 93 و 94 و در سال 1382 به رقم 99 افزایش یافته، یعنی اینکه شانس ازدواج زنان بهتر شده است. این افزایش نشان میدهد که در آینده، در گروه سنی 24-20 ساله هم نسبت جنسی افراد دارای تحصیلات عالی افزایش پیدا میکند. در هر صورت در سال 1382 شانس ازدواج زنان دارای تحصیلات عالی در گروههای سنی زیر 25 سال در حد پایینی است، به طوری که اگر این افراد بخواهند با مردان دارای تحصیلات عالی ازدواج نمایند، حدود 100 هزار نفر از آنان بدون همسر میمانند.
جدول6 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در گروههای سنی مشابه) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
54/1    415683    773170    جمع    1188853    جمع      
02/1    1723    83283    15-19    85006    15-19      
17/1    49630    292326    20-24    341956    20-24      
59/1    118379    201655    25-29    320034    25-29      
03/2    114960    111891    30-34    226851    30-34      
56/2    130991    84015    35-39    215006    35-39     
جدول7 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در گروههای سنی مشابه) در سال1377
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
39/1    343387    876937    جمع    1220324    جمع      
08/1    8087    102841    15-19    110929    15-19      
03/1    11913    344480    20-24    356392    20-24      
48/1    103716    217158    25-29    320873    25-29      
80/1    104590    130710    30-34    235300    30-34      
41/2    115082    81748    35-39    196830    35-39     
جدول8 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در گروههای سنی مشابه) در سال1379
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
25/1    278674    1135948    جمع    1414622    جمع      
93/0    -9416    126358    15-19    116941    15-19      
93/0    -32194    452369    20-24    420175    20-24      
29/1    82966    286564    25-29    369530    25-29      
75/1    123940    164914    30-34    288854    30-34      
07/2    113378    105744    35-39    219122    35-39     
جدول9 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در گروههای سنی مشابه) در سال 1381
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
16/1    250656    1532045    جمع    1782701    جمع      
94/0    -11189    194985    15-19    183796    15-19      
91/0    -58127    670918    20-24    612791    20-24      
30/1    102200    341531    25-29    443731    25-29      
48/1    100290    207129    30-34    307419    30-34      
00/2    117482    117482    35-39    234965    35-39     
جدول10 - نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی و زنان دانشجو یا دارای مدرک تحصیلات عالی (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
11/1    208165    1903805    جمع    2111971    جمع      
99/0    -2934    238482    15-19    235548    15-19      
89/0    -95141    832941    20-24    737800    20-24      
07/1    29059    437566    25-29    466626    25-29      
53/1    131186    248681    30-34    379867    30-34      
00/2    145995    146135    35-39    292130    35-39     
2ـ دانشجویان
1ـ2) پسران دانشجو و دختران دانشجو (در گروه سنی پایینتر)
در جداول 11 تا 15 تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو در یک گروه سنی پایین تر، در سالهای 82-1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر دختر میخواهد با مردی ازدواج نماید که در گروه سنی بالاتر و از نظر تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 11 در سال 1375 حدود 573 هزار دانشجوی پسر در برابر حدود 381 هزار دانشجوی دختر 5 سال کوچکتر وجود داشته که تعداد مردان حدود 5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجو، برای ازدواج با مردان دانشجو و مسنتر از خود، حدود 151 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بالا بوده است. در سالهای بعد با افزایش سهم دانشجویان دختر در مراکز آموزش عالی، به تدریج این نسبت کاهش پیدا کرده تا اینکه در سال 1381 این نسبت برابر شده و در برابر هر یک دانشجوی دختر، یک دانشجوی پسر 5 سال بزرگتر وجود داشته است. در سال 1382 این وضعیت برعکس شده و برای اولین بار در تاریخ کشور تعداد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر 5 سال بزرگتر بیشتر شده است. در این سال در برابر هر 100 دختر دانشجو 97 پسر دانشجوی 5 سال بزرگتر وجود داشته است. در سال 1382 اگر هر دختر دانشجو میخواست با پسری ازدواج نماید که دانشجو بوده و 5 سال از او بزرگتر نیز باشد، مضیقه ازدواج بوجود میآید، به طوری که از هر 100 دختر دانشجو، سه دختر نمیتوانست ازدواج نماید. در این سال حدود 944 هزار دانشجوی پسر در برابر حدود 973 هزار دانشجوی دختر 5 سال کوچکتر وجود داشته است. مقایسه نسبت جنسی مردان به زنان دانشجو
(5 سال کوچکتر) که از 151 در سال 1375 به 97 در سال 1382 رسیده است، با نسبت جنسی مردان به زنان (5 سال کوچکتر) دارای تحصیلات عالی که از 173 در سال 1375 به 120 در سال 1382 رسیده است، نشان میدهد مضیقه سنی و تحصیلی در بین افراد دارای تحصیلات عالی (اعم از دانشجو و فارغ التحصیل) برای مردان وجود ندارد، در حالی که این مضیقه در بین دانشجویان دختر وجود دارد.
جدول 11- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
51/1    192539    380822    جمع    573361    جمع      
ـــــ    84258    0    14-10    84258    15-19      
28/3    188052    82512    15-19    270564    20-24      
54/0    -99172    217233    20-24    118061    25-29      
91/0    -5171    58961    25-29    53790    30-34      
11/2    24572    22116    30-34    46688    35 و بیشتر     
جدول 12- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در یک گروه سنی پایینتر) در سال1377
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
28/1    129726    463168    جمع    592894    جمع      
ـــــ    109399    0    14-10    109399    15-19      
86/2    188852    101748    15-19    290600    20-24      
39/0    -166448    272130    20-24    105683    25-29      
68/0    -21639    67869    25-29    46229    30-34      
91/1    19563    21421    30-34    40983    35 و بیشتر     
نسبتهای جنسی نشان میدهد هنوز شانس ازدواج دختران دانشجوی دارای تحصیلات عالی برای ازدواج با دانشجویان پسر 5 سال بزرگتر از خود زیاد کاهش پیدا نکرده است، اما این شاخصها برای گروههای سنی بسیار متفاوت است، به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100 دختر دانشجوی 19- 15 ساله 328 پسر دانشجوی 24-20 ساله وجود دارد که شانس ازدواج دختران دانشجو با پسران 5 سال پزرگتر خود خیلی بالاست، در حالی که در گروه سنی بعدی این نسبت به شدت پایین آمده است و به 54 رسیده است. (جدول 11) به بیان دیگر در سال 1375 اگر هر دختر دانشجوی 24-20 ساله میخواست با پسر دانشجوی 29-25 ساله ازدواج نماید، حدود نیمی از آنان دچار مضیقه ازدواج میشدند. در سالهای بعد این وضعیت برای این گروه سنی تشدید شده است، به طوری که در سال 1377، 1378، 1379، 1381 نسبت جنسی در این گروه به ترتیب به 39، 30، 22 و 16 رسیده است که نشان دهنده کاهش شدید شانس ازدواج زنان است.
جدول 13- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در یک گروه سنی پایینتر) در سال1379
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
11/1    61716    566511    جمع    628226    جمع      
ـــــ    115287    0    14-10    115287    15-19      
69/2    209324    124067    15-19    333391    20-24      
30/0    -237319    341408    20-24    104089    25-29      
48/0    -40974    78131    25-29    37157    30-34      
67/1    15397    22905    30-34    38302    35 و بیشتر     
جدول 14- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو
(در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1381
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
00/1    -136    807639    جمع    807503    جمع      
ـــــ    181204    0    14-10    181204    15-19      
42/2    272488    191983    15-19    464471    20-24      
22/0    -405798    517822    20-24    112024    25-29      
31/0    -54716    79822    25-29    25107    30-34      
37/1    6686    18011    30-34    24697    35 و بیشتر     
جدول 15- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو
(در یک گروه سنی پایینتر) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
97/0    -29199    973068    جمع    943869    جمع      
    234431    0    14-10    234431    15-19      
40/2    324962    232894    15-19    557855    20-24      
16/0    -523068    625055    20-24    101987    25-29      
30/0    -65803    93605    25-29    27802    30-34      
01/1    279    21515    30-34    21794    35 و بیشتر     
البته همان طور که قبلا ذکر گردید بیشتر دانشجویان در مقطع کارشناسی میباشند و محدوده سنی آنها بیشتر 19 تا 23 سال میباشد، لذا نسبت جنسی در گروههای سنی متفاوت و ناهمگون میباشد.
2ـ2) پسران دانشجو و دختران دانشجو (در گروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر دختر دانشجو میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی با وی برابر باشد. در جداول 16 تا 20 تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو در گروههای سنی مشابه، در سالهای 82- 1375 آورده شده است.
بر اساس جدول 16 در سال 1375 حدود 573 هزار پسر دانشجو در برابر حدود 394 هزار نفر دانشجوی دختر در همان مقطع سنی وجود داشته که تعداد مردان حدود
5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 دختر دانشجو برای ازدواج، 146 پسر دانشجو وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان تقریبا بالا بوده است. در سالهای بعد با افزایش سطح تحصیلات زنان این نسبت کاهش پیدا کرده تا اینکه در سال 1382 در برابر هر 100 دختر دانشجو 96 پسر دانشجو برای ازدواج وجود داشته است. در این سال حدود 943 هزار پسر دانشجو در برابر 986 هزار دختر دانشجو در همان مقطع سنی وجود داشته است.
جدول 16- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در گروههای سنی مشابه) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
46/1    179752    393609    جمع    573361    جمع      
02/1    1746    82512    15-19    84258    15-19      
25/1    53331    217233    20-24    270564    20-24      
00/2    59100    58961    25-29    118061    25-29      
43/2    31674    22116    30-34    53790    30-34      
65/3    33901    12787    35 و بیشتر    46688    35 و بیشتر     
مقایسه نسبت جنسی مردان به زنان دانشجو(در گروههای سنی مشابه) که از 146 در سال 1375 به 96 در سال 1382 رسیده است، با نسبت جنسی مردان به زنان (5 سال کوچکتر) دارای تحصیلات عالی که از 154 در سال 1375 به 111 در سال 1382 رسیده است، نشان میدهد که مضیقه تحصیلی در بین افراد دارای تحصیلات عالی (اعم از دانشجو و فارغ التحصیل) برای زنان وجود ندارد. در حالی که این مضیقه در بین دانشجویان وجود دارد.
جدول 17- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در گروههای سنی مشابه) در سال 1377
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
24/1    113770    479124    جمع    592894    جمع      
08/1    7650    101748    15-19    109399    15-19      
07/1    18470    272130    20-24    290600    20-24      
56/1    37814    67869    25-29    105683    25-29      
16/2    24809    21421    30-34    46229    30-34      
57/2    25027    15956    35 و بیشتر    40983    35 و بیشتر     
جدول 18- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجو و دختران دانشجو(در گروههای سنی مشابه) در سال 1379
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
07/1    43519    584707    جمع    628226    جمع      
93/0    -8780    124067    15-19    115287    15-19      
98/0    -8017    341408    20-24    333391    20-24      
33/1    25959    78131    25-29    104089    25-29      
62/1    14252    22905    30-34    37157    30-34      
10/2    20105    18197    35 و بیشتر    38302    35 و بیشتر     
نسبت جنسی دانشجویان کشور نشان میدهد که در سالهای 1375 و 1377 تعداد پسران دانشجو در تمام گروههای سنی بیشتر از دختران همسن خود بوده است، اما در سالهای 1379 به بعد با افزایش سهم دختران در دانشگاه، تعداد دانشجویان دختر در گروههای سنی 19-15 ساله و 24-20 ساله (به غیر از 19-15 ساله سال 1382) از دانشجویان پسر فراتر رفته است. در سال 1375 که نسبت جنسی دانشجویان همسن 146 بوده است، در برابر هر 100 دختر دانشجوی 24-20 ساله 125 پسر 24-20 ساله دانشجو وجود داشته که در آن سال شانس ازدواج دختران برای ازدواج با پسران دارای سن و تحصیلات مساوی بالا بوده است، به طوری که در برابر 217 هزار دختر دانشجو 24-20 ساله 271 هزار پسر دانشجو 24-20 ساله وجود داشته است. در سال 1377 نسبت جنسی دانشجویان در این گروه سنی به 107 رسیده است که هنوز شانس ازدواج زنان بالا بوده است. در سالهای بعد روند کاهشی نسبت جنسی ادامه پیدا کرده و به پایینتر از 100 رسیده است. در سالهای 1379 و 1381 این نسبت به 98 و 90 و در نهایت در سال 1382 به 89 رسیده است. در سال 1382 در برابر 625 هزار دانشجوی دختر 24-20 ساله فقط 558 هزار پسر دانشجوی 24-20 ساله وجود داشته است. این نسبتها نشان میدهد اگر زنان دانشجوی در سن اصلی ازدواج، بخواهند با مردان دانشجوی همسن خود ازدواج نمایند، حدود 67 هزار نفر شانس ازدواج ندارند. (جدول 20) شانس عدم ازدواج زنان 24-20 ساله دانشجوی دختر با پسران 29-25 ساله دانشجوی پسر بیش از 500 هزار نفر بوده است. یعنی اینکه در سال 1382 در برابر حدود 625 هزار دانشجوی دختر 24-20 ساله فقط حدود 102 هزار دانشجوی پسر 29-25 ساله وجود داشته است. (جدول 15)
جدول 19- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو و زنان دانشجو(در گروههای سنی مشابه) در سال 1381
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
98/0    -13918    821421    جمع    807503    جمع      
94/0    -10779    191983    15-19    181204    15-19      
90/0    -53351    517822    20-24    464471    20-24      
40/1    32202    79822    25-29    112024    25-29      
39/1    7095    18011    30-34    25107    30-34      
79/1    10916    13781    35 و بیشتر    24697    35 و بیشتر     
در گروههای سنی بعدی که بالاتر از متوسط سن ازدواج زنان میباشند، شانس ازدواج دختران در همه سالها در سطح بالایی است، اما نسبت جنسی روند کاهشی داشته است. در سال 1375 در برابر هر 100 دختر دانشجوی 29-25 ساله حدود 200 پسر دانشجوی 29-25 ساله وجود داشته که در سال 1382 این نسبت با کاهش محسوس به 109 رسیده است.
به طور کلی نسبت جنسی دانشجویان نشان میدهد در سالهای اخیر تعداد دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر شده که این افزایش بیشتر در سنین اصلی ازدواج بوده است. این وضعیت شانس دختران را برای ازدواج با مردان هم سطح خود از نظر تحصیلی کاهش میدهد.


جدول20- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دانشجو و زنان دانشجو(در گروههای سنی مشابه) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
96/0    -42332    986201    جمع    943869    جمع      
01/1    1537    232894    15-19    234431    15-19      
89/0    -67200    625055    20-24    557855    20-24      
09/1    8382    93605    25-29    101987    25-29      
29/1    6287    21515    30-34    27802    30-34      
66/1    8662    13133    35-39    21794    35 و بیشتر     
3ـ2) پسران دانشجو در مقطع دکترا و دختران دانشجو در مقطع دکترا (درگروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر دختر دانشجوی مقطع دکترا میخواهد با پسری ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 21 در سال 1375 در برابر 31330 پسر دانشجوی مقطع دکترا 16531 دختر دانشجوی دکترا وجود داشته که تعداد مردان کمتر از دو برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 دختر دانشجو در مقطع دکترا برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود190 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بالا بوده است. در سال1382 این نسبت به شدت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 126 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانشجو در مقطع دکترا با مردان هم ردة خود بسیار کاهش یافته است. مقایسه نسبت مردان و زنان دانش آموخته مقطع دکترا نشان میدهد که سطح تحصیلات زنان بیش از مردان افزایش یافته است. از سوی دیگر در طی سالهای 82-1375 نسبت جنسی دانشجویان در مقطع دکترا از 190 به 126 رسیده است که ضمن اعلام کاهش نشان میدهد که هنوز زنان دانشجو در مقطع دکترا شانس بیشتری از پسران برای ازدواج با مردان هم رده خود دارند. اما این وضعیت برای افرادی در سنین پایینتر مصداق ندارد. زیرا در سال 1375 دانشجویان دختر 19-15 ساله در مقطع دکترا و در سال 1382 دانشجویان دختر 19-15 ساله و 24-20 ساله بیشتر از پسران هستند به طوری که در سال 1382 در برابر هر 100 دانشجوی دختر 24-20 ساله در مقطع دکترا 91 پسر دانشجو در مقطع دکترا وجود دارد. انتظار میرود در سالهای آینده با افزایش دانشجویان دختر در این مقطع، افراد 29-25 ساله نیز از پسران فزونی یابند و در مقطع دکترا، تعداد دانشجویان دختر بیش از دانشجویان پسر شود.
جدول21- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع دکترا (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
90/1    14799    16531    جمع    31330    جمع      
89/0    -317    2892    15-19    2575    15-19      
29/1    2129    7456    20-24    9585    20-24      
60/2    6478    4057    25-29    10535    25-29      
82/3    4095    1451    30-34    5546    30-34      
58/4    2414    675    35 و بیشتر    3089    35 و بیشتر     
جدول22- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع دکترا (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
26/1    38    147    جمع    185    جمع      
80/0    -5    25    15-19    20    15-19      
91/0    -8    88    20-24    80    20-24      
38/3    38    16    25-29    54    25-29      
38/1    6    16    30-34    22    30-34      
50/4    7    2    35 و بیشتر    9    35 و بیشتر     
4ـ2) پسران دانشجو در مقطع دکترا و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد (در گروه سنی پایینتر)
در جداول 23 و 24 تعداد پسران دانشجو در مقطع دکترا و زنان دانشجو در مقطع کار شناسی ارشد با اختلاف 5 سال (کوچکتر ) در سالهای 1375 و 1382 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن دانشجوی کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر از او باشد.
بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 31330 پسر دانشجوی دکترا در سن 20 سال و بیشتر تعداد 10901 دختر همسن وجود داشته که تعداد مردان کمتر از سه برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد برای ازدواج با مردانی که از نظر سنی و تحصیلی بالاتر از خود آنها باشد، حدود 287 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای این زنان از شانس ازدواج زنان دارای مدرک تحصیلی دکترا هم بالاتر بوده است. در سال1382 این نسبت به شدت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 125 رسیده است.
در سال 1375 در برابر هر 100 دختر دانشجوی 24-20 ساله در مقطع کارشناسی ارشد حدود 223 مرد 29-25 ساله دارای مدرک دکترا وجود داشته است که نشان میدهد شرایط برای ازدواج زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار مناسب بوده است. در سال 1382 این نسبت به73 کاهش پیدا کرده است، یعنی اینکه شانس ازدواج زنان در سال 1382 کمتر از مردان شده است. نسبت جنسی برای گروه سنی بعدی باز کمتر شده و به رقم 45 رسیده است.


جدول23- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
87/2    20429    10901    جمع    31330    جمع      
ـــــ    2575    0    14-10    2575    15-19      
ـــــ    9585    0    15-19    9585    20-24      
23/2    5804    4731    20-24    10535    25-29      
35/1    1451    4095    25-29    5546    30-34      
49/1    1014    2075    30-34    3089    35 و بیشتر     
جدول24- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروه سنی پایینتر) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
/251    27    148    جمع    185    جمع      
ـــــ    20    0    14-10    20    15-19      
0/16    75    5    15-19    80    20-24      
73/0    -20    74    20-24    54    25-29      
45/0    -27    49    25-29    22    30-34      
45/0    -11    20    30-34    9    35 و بیشتر     
5ـ2) پسران دانشجو در مقطع دکترا و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه)
در این قسمت تعداد مردان دانشجو در مقطع دکترا با زنان دانشجوی کارشناسی ارشد درشرایط سنی مشابه مورد مطالعه قرار میگیرد. در اینجا فرض بر این است که هر زن دانشجو درمقطع کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه و از نظر تحصیلی یک مقطع بالاتر باشد.
بر اساس جدول 25 در سال 1375 در برابر 31333 مرد 15 ساله و بیشتر دانشجوی دکترا 12117 زن دانشجوی 15 ساله وبیشتر در مقطع کارشناسی ارشد وجود داشته که تعداد مردان بیش از 5/2 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد 259 مرد دانشجوی دکترا برای ازدواج وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان خیلی بالا بوده است. در سال1382 این نسبت به شدت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 117 رسیده است. افزایش بیشتر سطح تحصیلات زنان در مقطع تحصیلات تکمیلی در مقایسه با مردان باعث شده است که نسبت جنسی به 100 نزدیکتر شود، اما هنوز شانس ازدواج زنان با مردان در مقطع تحصیلات تکمیلی بالاتر است. در گروه سنی 24-20 ساله درسال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی کارشناسی ارشد 203 مرد در مقطع بالاتر وجود داشته که شانس ازدواج زنان بالا است. در سال 1382 این نسبت به 108 کاهش پیدا کرده است.
جدول25- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
59/2    19213    12117    جمع    31330    جمع      
ـــــ    2575    0    15-19    2575    15-19      
03/2    4854    4731    20-24    9585    20-24      
57/2    6440    4095    25-29    10535    25-29      
67/2    3471    2075    30-34    5546    30-34      
54/2    1873    1216    35 و بیشتر    3089    35 و بیشتر     


جدول26- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع دکترا و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
17/1    27    158    جمع    185    جمع      
4    15    5    15-19    20    15-19      
08/1    6    74    20-24    80    20-24      
10/1    5    49    25-29    54    25-29      
10/1    2    20    30-34    22    30-34      
90/0    -1    10    35 و بیشتر    9    35 و بیشتر     
6ـ2) پسـران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشـد و دختـران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد (درگروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض میشود که هر زن دانشجوی کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی با او برابر باشد. بر اساس جدول 27 در سال 1375 در برابر حدود 36000 دانشجوی پسر 20 ساله و بیشتر درمقطع کارشناسی ارشد حدود 12000 دختر دانشجوی20 ساله و بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد وجود داشته که تعداد مردان کمتر از سه برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی کارشناسی ارشد برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود 298 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان خیلی بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به164 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد با مردان هم رده خود همچنان بالاست. همان طور که قبلا نیز گفته شد شانس بالای ازدواج زنان با مردان دارای تحصیلات عالی به معنی شانس پایین ازدواج مردان با زنان دارای تحصیلات عالی است، به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100 مرد دانشجوی کارشناسی ارشد فقط 33 زن دانشجوی کارشناسی ارشد وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت به 61 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان هم رده خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار پایین بوده است.
در این قسمت هنوز شانس ازدواج زنان دانشجوی کارشناسی ارشد با پسران هم رده خود بالاست، اما همانطور که در جدول 28 نشان داده شده است، با گرایش زنان به ادامه تحصیل در تحصیلات تکمیلی، نسبت جنسی در آینده پایین میآید.
جدول27- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشدو دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
98/2    23982    12117    جمع    36099    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
07/2    5065    4731    20-24    9796    20-24      
87/2    7650    4095    25-29    11745    25-29      
35/3    4878    2075    30-34    6953    30-34      
25/6    6389    1216    35 و بیشتر    7605    35 و بیشتر     
جدول28- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
64/1    101    158    جمع    259    جمع      
ـــــ    -3    5    15-19    2    15-19      
50/1    37    74    20-24    111    20-24      
78/1    38    49    25-29    87    25-29      
45/1    9    20    30-34    29    30-34      
00/3    20    10    35 و بیشتر    30    35 و بیشتر     
7ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر)
در جداول 29 و30 تعداد دانشجویان پسر در مقطع کارشناسی ارشد و دانشجویان دختر در مقطع کار شناسی با اختلاف 5 سال (کوچکتر) در سالهای 82- 1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن دانشجوی مقطع کارشناسی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر از او باشد.
بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 36 هزار دانشجوی پسر 20 ساله و بیشتر مقطع کارشناسی ارشد 295 هزار دانشجوی کارشناسی دختر 15 ساله و بیشتر وجود داشته که تعداد مردان حدود 12 درصد زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی کارشناسی فقط 12 مرد دانشجوی کارشناسی ارشد وجود داشته است. در اینجا شانس ازدواج برای این زنان بسیار پایین است. در سال1382 این نسبت باز هم کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به رقم 5 رسیده است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانشجوی مقطع کارشناسی که در سن اصلی ازدواج هستند، فقط 7 مرد 29- 25 ساله دانشجوی کارشناسی ارشد وجود داشته که نشان میدهد شرایط برای ازدواج زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار نامناسب بوده است. در سال 1382 این نسبت به رقم 3 رسیده است. با این وضعیت جدید و افزایش سهم دانشجویان دختر، این دانشجویان شانس چندانی برای ازدواج با مردان تحصیل کردهتر از خود ندارند.
علت اصلی این وضعیت (پایین بودن تعداد دانشجویان پسر کارشناسی ارشد در برابر زنان دانشجو در مقطع کارشناسی) پایین بودن پذیرش در مقطع تحصیلات تکمیلی است.


جدول29- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشدو دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
12/0    -259186    295285    جمع    36099    جمع      
ـــــ    -62636        14-10    0    15-19      
16/0    -52840    62636    15-19    9796    20-24      
07/0    -163139    174884    20-24    11745    25-29      
16/0    -36276    43229    25-29    6953    30-34      
52/0    -6931    14536    30-34    7605    35 و بیشتر     
جدول30- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشدو دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
05/0    -4898    5157    جمع    259    جمع      
ـــــ    -1086        14-10    2    15-19      
10/0    -977    1088    15-19    111    20-24      
03/0    -3368    3455    20-24    87    25-29      
06/0    -466    495    25-29    29    30-34      
34/0    -58    88    30-34    30    35 و بیشتر     
8 ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه)
در این قسمت فرض بر این است که هر دانشجوی دختر در مقطع کارشناسی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه، ولی از نظر تحصیلی در مقطع بالاتری باشد.
بر اساس جدول 31 در سال 1375 در برابر حدود 36 هزار پسر دانشجوی 15 ساله و بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد 303 هزار دانشجوی دختر 15 ساله و بیشتر در مقطع کارشناسی وجود داشته است که تعداد مردان حدود 12 درصد زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 دانشجوی دختر در مقطع کارشناسی برای ازدواج با مردان دانشجوی تحصیلات کارشناسی ارشد همسن خود فقط 12 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بسیار پایین بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به رقم 5 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانشجوی مقطع کارشناسی با مردان هم رده خود همچنان بسیار پایین است. در سال 1382 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانشجوی کارشناسی فقط 6 مرد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد همسن خود وجود داشته است. این نسبت نشان میدهد شانس ازدواج زنان دارای تحصیلات کارشناسی برای ازدواج با مردان تحصیل کرده تر از خود بسیار پایین است.
جدول31- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
12/0    -266937    303036    جمع    36099    جمع      
ـــــ    -62636    62636    15-19    0    15-19      
06/0    -165088    174884    20-24    9796    20-24      
27/0    -31484    43229    25-29    11745    25-29      
48/0    -7583    14536    30-34    6953    30-34      
98/0    -146    7751    35 و بیشتر    7605    35 و بیشتر     


جدول32- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
05/0    -4898    5126    جمع    259    جمع      
002/0    -1086    1088    15-19    2    15-19      
03/0    -3344    3455    20-24    111    20-24      
188/0    -408    495    25-29    87    25-29      
33/0    -59    88    30-34    29    30-34      
97/0    -1    31    35 و بیشتر    30    35 و بیشتر     
9ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر)
در اینجا فرض بر این است که هر دانشجوی دختر در مقطع کارشناسی میخواهد با پسری ازدواج نماید که از نظر سنی 5 سال بزرگتر و از نظر تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 33 در سال 1375 در برابر 415 هزار پسر دانشجوی مقطع کارشناسی 15 ساله و بیشتر 295 هزار دختر دانشجوی کارشناسی در یک گروه سنی پایینتر وجود داشته که تعداد پسران بیش از 1/4 برابر دختران بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی کارشناسی برای ازدواج با پسران هم رده خود از نظر تحصیلی و 5 سال بزرگتر، حدود 141 پسر وجود داشته است که شانس ازدواج برای دختران نسبتا بالا بوده است. در سال1382 این نسبت به شدت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 82 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج دختران دانشجو در مقطع کارشناسی با پسران هم رده تحصیلی خیلی کاهش پیدا کرده است. بر عکس این نسبت برای مردان پایین است، به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100مرد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی فقط 65 زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت به 86 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان هم رده خود از نظر سنی و تحصیلی نسبتاً پایین است.
این نسبتها در گروههای سنی مختلف و با افزایش سطح تحصیلات زنان متفاوت است. به طوری که در سال 1375 در برابر 208 هزار پسر 24-20 ساله دانشجو در مقطع کارشناسی 62 هزار دختر 19-15 ساله دانشجو در مقطع کارشناسی وجود دارد، به بیان دیگر در برابر هر 100 دختر 24-20 ساله 333 پسر وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و به 243 دختر در برابر 100 پسر رسیده است. در گروه سنی 19-15 ساله به دلیل اینکه اکثر دختران، هنوز به سن تحصیل در دانشگاه نرسیدهاند، شانس ازدواج این دختران با دانشجویان کارشناسی در رده سنی بالاتر مناسب است، اما در گروه سنی بعدی وضعیت برعکس میشود. در سال 1375 در برابر 83 هزار پسر 29- 25 ساله دانشجو در مقطع کارشناسی 175 هزار دختر 24-20 ساله دانشجو در مقطع کارشناسی وجود دارد، به بیان دیگر در برابر هر 100 دختر 24-20 ساله فقط 48 پسر وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت باز کاهش پیدا کرده و به 14 دختر در برابر 100 پسر رسیده است. این نسبت نشان میدهد شانس ازدواج دختران دانشجو در مقطع کارشناسی در گروه سنی که متوسط سن ازدواج در آن قرار دارد، با پسران دانشجو در مقطع کارشناسی در یک گروه سنی بالاتر، بسیار پایین است، به طوری که در سال 1382 از هر 100 دختر فقط 14 دختر میتواند با این شرایط ازدواج نماید.
جدول33- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
41/1    120062    295285    جمع    415347    جمع      
ـــــ    -2599        14-10    60037    15-19      
33/3    146099    62636    15-19    208735    20-24      
48/0    -91632    174884    20-24    83252    25-29      
81/0    -8261    43229    25-29    34968    30-34      
95/1    13819    14536    30-34    28355    35 و بیشتر     


جدول34- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
82/0    -899    5126    جمع    4227    جمع      
ـــــ    -187        14-10    901    15-19      
43/2    1559    1088    15-19    2647    20-24      
14/0    -2973    3455    20-24    482    25-29      
25/0    -372    495    25-29    123    30-34      
84/0    -14    88    30-34    74    35 و بیشتر     
10ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی و دختران دانشجو در مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 35 در سال 1375 در برابر 415 هزار پسر دانشجوی 15 ساله و بالاتر در مقطع کارشناسی حدود 303 هزار دختر دانشجوی 15 ساله و بالاتر در مقطع کارشناسی وجود داشته است، که تعداد مردان حدود 4/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی مقطع کارشناسی برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود 137 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان نسبتا بالا بوده است. در سال1382 این نسبت به شدت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 82 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانشجوی مقطع کارشناسی نه تنها برای ازدواج با مردان تحصیل کرده تر از خود پایین آمده، بلکه برای ازدواج با فرد و هم رده تحصیلی خود هم پایین آمده است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانشجوی کارشناسی 137 مرد دارای تحصیلات کارشناسی همسن خود وجود داشته که در سال 1382 این نسبت به رقم77 کاهش یافته است.
در جدول 36 به غیر از گروههای سنی 34-30 ساله و 35 ساله و بیشتر که نسبت جنسی بالاتر از100 است، سایر گروهها که نسبت هرگز ازدواج نکرده در آن بیشتر میباشد، نسبت جنسی کمتر از 100 است، در صورتی که دانشجویان 30 ساله و بالاتر را با فرض اینکه ازدواج نموده اند از جدول خارج کنیم، در برابر هر 100 زن 29-15 ساله دانشجوی کارشناسی 78 مرد دارای تحصیلات کارشناسی همسن باقی میماند که نشان دهنده مشکل بودن ازدواج زنان با مردان هم رده خود است. در گروه سنی بعدی (29-25 ساله) که بعد از متوسط سن ازدواج زنان است، در سال 1375 نسبت مردان به زنان دانشجوی کارشناسی 241 بوده است.
جدول35- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
37/1    112311    303036    جمع    415347    جمع      
96/0    -2599    62636    15-19    60037    15-19      
19/1    33851    174884    20-24    208735    20-24      
93/1    40023    43229    25-29    83252    25-29      
41/2    20432    14536    30-34    34968    30-34      
66/3    20604    7751    35 و بیشتر    28355    35 و بیشتر     
جدول36- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
82/0    -930    5157    جمع    4227    جمع      
82/0    -187    1088    15-19    901    15-19      
77/0    -808    3455    20-24    2647    20-24      
97/0    -13    495    25-29    482    25-29      
40/1    35    88    30-34    123    30-34      
39/2    43    31    35 و بیشتر    74    35 و بیشتر     
11ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی و دختران دانشجو در مقطع کاردانی (درگروه سنی پایینتر)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دانشجوی کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر از وی باشد.
بر اساس جداول 37 و 38 در سال 1375 در برابر حدود 415 هزار مرد دانشجوی 15 ساله و بیشتر در مقطع کارشناسی، حدود 59 هزار زن دانشجوی کاردانی34-15 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از 7 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی مقطع کاردانی 708 مرد وجود داشته که از نظر سنی و تحصیلی بالاتر ازخود آنها بوده اند که در اینجا شانس ازدواج برای این زنان بسیار بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 274 رسیده است. افزایش پذیرش دانشجویان در مقطع کارشناسی در مقایسه با پذیرش دانشجویان در مقطع کاردانی علت اصلی این تفاوت است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانشجوی کاردانی که در سن اصلی ازدواج هستند 276 مرد 29-25 ساله دانشجوی کارشناسی وجود داشته که نشان میدهد شرایط برای ازدواج زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار مناسب بوده است. اما در سال 1382 این نسبت به56 رسیده است.
جدول37- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
08/7    356648    58699    جمع    415347    جمع      
ـــــ    43089    0    14-10    60037    15-19      
3/12    191787    16948    15-19    208735    20-24      
76/2    53122    30130    20-24    83252    25-29      
62/4    27398    7570    25-29    34968    30-34      
00/7    24304    4051    30-34    28355    35 و بیشتر     
جدول38- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی پایینتر) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
74/2    2687    1540    جمع    4227    جمع      
ـــــ    353        14-10    901    15-19      
8/4    2099    548    15-19    2647    20-24      
56/0    -373    855    20-24    482    25-29      
14/1    15    108    25-29    123    30-34      
55/2    45    29    30-34    74    35 و بیشتر     
12ـ2) پسران دانشجو در مقطع کارشناسی و دختران دانشجو در مقطع کاردانی (در گروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دانشجو در مقطع کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه، ولی از نظر تحصیلی یک مقطع بالاتر باشد.
بر اساس جدول 39 در سال 1375 در برابرحدود 415 هزار مرد دانشجوی مقطع کارشناسی در سن 15 ساله و بیشتر 62 هزار زن 39- 15 ساله دانشجوی کاردانی وجود داشته که تعداد مردان حدود 7 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجو در مقطع کاردانی برای ازدواج با مردان دانشجوی کارشناسی همسن خود 672 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 266 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان در مقطع کاردانی با مردان هم رده خود همچنان بسیار بالا است.
جدول39- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
72/6    353505    61842    جمع    415347    جمع      
54/3    43089    16948    15-19    60037    15-19      
93/6    178605    30130    20-24    208735    20-24      
00/11    75682    7570    25-29    83252    25-29      
63/8    30917    4051    30-34    34968    30-34      
02/9    25212    3143    35 و بیشتر    28355    35 و بیشتر     
جدول40- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کارشناسی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
66/2    2638    1589    جمع    4227    جمع      
64/1    353    548    15-19    901    15-19      
10/3    1792    855    20-24    2647    20-24      
46/4    374    108    25-29    482    25-29      
24/4    94    29    30-34    123    30-34      
51/1    25    49    35 و بیشتر    74    35 و بیشتر     
13ـ2) پسران دانشجو در مقطع کاردانی و دختران دانشجو در مقطع کاردانی (در گروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر دختر دانشجوی کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی مشابه خود او باشد.
بر اساس جدول 41 در سال 1375 در برابر 90 هزار مرد 39- 15 ساله دانشجوی مقطع کاردانی 62 هزار زن دانشجوی کاردانی در سن 39-15 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از 5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانشجوی کاردانی برای ازدواج با مردان دانشجوی کاردانی همسن خود 146 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 131رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان در مقطع کاردانی با مردان هم رده خود همچنان بالا است.
جدول41- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کاردانی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
46/1    28642    61842    جمع    90484    جمع      
28/1    4665    16948    15-19    21613    15-19      
41/1    12273    30130    20-24    42403    20-24      
65/1    4943    7570    25-29    12513    25-29      
56/1    2266    4051    30-34    6317    30-34      
43/2    4495    3143    35 و بیشتر    7638    35 و بیشتر     
جدول42- نسبت جنسی و اختلاف تعداد پسران دانشجوی مقطع کاردانی و دختران دانشجوی مقطع کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
31/1    489    1589    جمع    2078    جمع      
37/1    206    548    15-19    754    15-19      
35/1    299    855    20-24    1154    20-24      
97/0    -3    108    25-29    105    25-29      
83/0    -5    29    30-34    24    30-34      
84/0    -8    49    35 و بیشتر    41    35 و بیشتر     
در یک جمعبندی کلی در مورد دانشجویان پسر و دختر صرفنظر از مقاطع تحصیلی میتوان بیان داشت که تعداد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر بیشتر شده است. این افزایش از دید ازدواج به معنی آن است که در آینده شانس ازدواج دختران با پسران هم سطح از نظر تحصیلی کمتر میشود و اگر سن و مقاطع تحصیلی هم تأثیر داده شود، این عدم موازنه بیشتر میشود. البته این وضعیت برای دختران در مقطع کاردانی و کارشناسی ارشد وجود ندارد و بیشتر در مورد دختران دارای تحصیلات کارشناسی مطرح است. قابل ذکر است در سال 1382 در برابر هر 100 دختر دانشجوی کارشناسی فقط 5 پسر دانشجوی کارشناسی ارشد وجود داشته است که نشان دهندة شانس خیلی پایین دختران مقطع کارشناسی برای ازدواج با پسران تحصیلکردهتر از خود است. در صورتی که دختران مقطع کارشناسی بخواهند با پسران مقطع کارشناسی و همسن خود ازدواج نمایند، این نسبت به 82 میرسد که این افزایش شدید نشان دهنده تأثیر سن و تحصیل در ازدواج است.
3ـ دانش آموختگان (فارغ التحصیلان)
1ـ3) مردان و زنان دانش آموخته دانشگاه در مقطع دکتری(درگروه سنی پایینتر)
در جداول 43 و 44 تعداد مردان دانش آموخته در مقطع دکترا و زنان دانش آموخته درهمان مقطع با اختلاف 5 سال (کوچکتر ) در سالهای 82- 1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی دکترا میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی در یک گروه سنی بالاتر، ولی از نظر تحصیلی برابر او باشد.
جدول43- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان بامدرک دکتری (در گروه سنی پایینتر) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
73/2    18504    10712    جمع    29216    جمع      
ـــــ    306    0    15-19    306    20-24      
72/41    8144    200    20-24    8344    25-29      
85/1    3715    4355    25-29    8070    30-34      
76/1    2866    3760    30-34    6626    35-39      
45/2    3473    2397    35-39    5870    40-44     
بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 29216 مرد 44-20 ساله دارای مدرک دکترا 10712 زن 39-15 ساله وجود داشته که تعداد مردان کمتر از سه برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع دکترا برای ازدواج با مردان بزرگتر، اما هم رده تحصیلی حدود 273 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان خیلی بالا بوده است. در سال1382 این نسبت افزایش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 362 رسیده است. این نسبت نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانش آموخته در مقطع دکترا با مردان مسن تر از خود افزایش یافته است. زیرا در گذشته همواره سهم زنان در مراکز آموزش عالی کمتر از مردان بوده است و زنان دانشآموخته در مقطع دکترا اکثراً در سنین بالای 25 سال بوده و نسبت آنان هم در مقایسه با مردان بسیار پایینتر بوده است. این وضعیت برای زنان دانشجو در مقطع دکترا با عنایت به اینکه سهم دختران در مراکز آموزش عالی افزایش یافته بسیار متفاوت است که در قسمت بعدی به تفصیل مورد بررسی قرار میگیرد.
جدول44- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان بامدرک دکتری (در گروه سنی پایینتر) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
62/3    272    104    جمع    376    جمع      
ـــــ        0    15-19    7    20-24      
00/7    6    1    20-24    58    25-29      
35/1    15    43    25-29    119    30-34      
77/2    76    43    30-34    114    35-39      
71/6    97    17    35-39    78    40-44     
2ـ3) مردان و زنان دانش آموخته در مقطع دکتری (درگروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی دکترا میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر وی باشد.
بر اساس جدول 45 در سال 1375 در برابر 23346 مرد 44-20 ساله دارای مدرک دکترا 10712 زن 44-20 ساله وجود داشته که تعداد مردان کمی بیش از دو برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع دکترا برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود 218 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بسیار بالا بوده است. در سال1382 این نسبت افزایش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 287 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان دانشآموخته در مقطع دکترا با مردان هم رده خود افزایش یافته است. بنابراین بر خلاف مقاطع تحصیلی پایینتر شانس ازدواج زنان در مقاطع تحصیلی بالاتر برای ازدواج با مردان همسن و غیر همسن بسیار بالا میباشد.
جدول45- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان بامدرک دکتری (در گروههای سنی مشابه) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
18/2    12634    10712    جمع    23346    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
53/1    106    200    20-24    306    20-24      
92/1    3989    4355    25-29    8344    25-29      
15/2    4310    3760    30-34    8070    30-34      
76/2    4229    2397    35-39    6626    35-39     
جدول46- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان بامدرک دکتری (در گروههای سنی مشابه) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
87/2    194    104    جمع    298    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
00/7    6    1    20-24    7    20-24      
35/1    15    43    25-29    58    25-29      
77/2    76    43    30-34    119    30-34      
71/6    97    17    35-39    114    35-39     
3ـ3) مردان دارای مدرک دکترا و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد(درگروه سنی پایینتر)
در جداول 47 و 48 تعداد مردان دانش آموخته در مقطع دکترا و زنان دانش آموخته در مقطع کار شناسی ارشد با اختلاف 5 سال (کوچکتر) در سالهای 82- 1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر از وی باشد. بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 23346 مرد 39-20 ساله دارای مدرک دکترا 7035 زن 34- 15 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از سه برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی ارشد برای ازدواج با مردانی که از نظر سنی و تحصیلی بالاتر ازخود آنها باشد، حدود 332 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای این زنان از زنان دارای مدرک تحصیلی دکترا هم بالاتر بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 253 رسیده است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد حدود 1900 مرد 29-25 ساله دارای مدرک دکترا وجود داشته است که نشان میدهد شرایط برای ازدواج زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار مناسب بوده است. در سال 1382 این نسبت به 580 کاهش پیدا کرده که باز هم شانس ازدواج زنان بسیار مناسب بوده است. شانس بالای ازدواج زنان با مردان تحصیل کرده تر از خود به معنی شانس پایین ازدواج مردان با زنان تحصیل کرده است، به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100مرد 29-25 ساله دارای مدرک تحصیلی دکترا فقط 5 زن 24-20 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد وجود داشته است، در سال 1382 این نسبت به 17 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان حتی پایینتر از خود، از نظر تحصیلی بسیار پایین بوده است.


جدول47- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروه سنی پایینتر) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
32/3    16311    7035    جمع    23346    جمع      
ـــــ    0        14-10    0    15-19      
ـــــ    306    0    15-19    306    20-24      
05/19    7906    438    20-24    8344    25-29      
65/2    5020    3050    25-29    8070    30-34      
87/1    3079    3547    30-34    6626    35-39     
جدول48- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروه سنی پایینتر) در سال 1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
53/2    180    118    جمع    298    جمع      
ـــــ    0        14-10    0    15-19      
ـــــ    7    0    15-19    7    20-24      
80/5    48    10    20-24    58    25-29      
43/2    70    49    25-29    119    30-34      
93/1    55    59    30-34    114    35-39     
4ـ3) مردان دارای مدرک دکترا و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (درگروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه و از نظر تحصیلی یک مقطع بالاتر باشد.
بر اساس جدول 49 در سال 1375 در برابر 23346 مرد 44-20 ساله دارای مدرک دکترا 9797 زن 44-20 ساله دارای مدرک کارشناسی ارشد وجود داشته که تعداد مردان بیش از دو برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی ارشد 238 مرد دارای مدرک دکترا برای ازدواج وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بسیار بالا بوده است. در سال 1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 166 رسیده است. افزایش بیشتر سطح تحصیلات زنان در مقطع تحصیلات تکمیلی در مقایسه با مردان باعث شده نسبت جنسی به 100 نزدیکتر شود، اما هنوز شانس ازدواج زنان با مردان تحصیلات تکمیلی بالاتر است.
در گروه سنی 24-20 ساله در برابر هر 100 زن دارای تحصیلات کارشناسی ارشد فقط 70 مرد در مقطع بالاتر وجود داشته که شانس ازدواج زنان پایین است. زیرا مردان برای رسیدن به مقطع دکترا زمان بیشتری را نیاز دارند.
جدول49- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال 1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
38/2    13549    9797    جمع    23346    جمع      
0    0    0    15-19    0    15-19      
70/0    -132    438    20-24    306    20-24      
74/2    5294    3050    25-29    8344    25-29      
28/2    4523    3547    30-34    8070    30-34      
40/2    3864    2762    35-39    6626    35-39     


جدول50- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک دکتری و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
66/1    119    179    جمع    298    جمع      
0    0    0    15-19    0    15-19      
70/0    -3    10    20-24    7    20-24      
18/1    9    49    25-29    58    25-29      
02/2    60    59    30-34    119    30-34      
87/1    53    61    35-39    114    35-39     
5ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه)
در این قسمت تعداد مردان دانش آموخته در مقطع کارشناسی ارشد با زنان، در شرایط سنی و تحصیلی مشابه مورد مطالعه قرار میگیرد. در اینجا فرض میشود که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی برابر او باشد.
بر اساس جدول 51 در سال 1375 در برابر 33577 مرد 39-20 ساله دارای مدرک کارشناسی ارشد 9797 زن 39-20 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از سه برابر زنان بوده است، به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی ارشد برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود 343 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بسیار بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 265 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان تحصیل کرده در مقطع کارشناسی ارشد با مردان هم رده خود همچنان بالاست. همان طور که قبلا نیز گفته شد شانس بالای ازدواج زنان با مردان تحصیل کرده به معنی شانس پایین ازدواج مردان با زنان تحصیل کرده است. به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100 مرد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد فقط 29 زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت به 38 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان هم رده خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار پایین بوده است.
جدول51- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
43/3    23780    9797    جمع    33577    جمع      
ــــ    0    0    15-19    0    15-19      
41/1    181    438    20-24    619    20-24      
96/2    5980    3050    25-29    9030    25-29      
45/3    8681    3547    30-34    12228    30-34      
24/4    8938    2762    35-39    11700    35-39     
جدول52- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
65/2    296    179    جمع    475    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
40/0    -6    10    20-24    4    20-24      
84/2    90    49    25-29    139    25-29      
59/2    94    59    30-34    153    30-34      
93/2    118    61    35-39    179    35-39     


6ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروه سنی پایینتر)
در جداول 53 و 54 فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر باشد. بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 33577 مرد 39-20 ساله دارای مدرک کارشناسی ارشد 168142 زن 34- 15 ساله وجود داشته که تعداد مردان حدود 20 درصد زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی فقط 20 مرد وجود داشته که از نظر سنی و تحصیلی بالاتر ازخود آنها بوده است که در اینجا شانس ازدواج برای این زنان بسیار پایین بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 12 رسیده است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن24-20 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی که در سن اصلی ازدواج هستند، فقط 27 مرد 29-25 ساله دارای مدرک کارشناسی ارشد وجود داشته است که نشان میدهد شرایط ازدواج برای زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار نامناسب بوده است. در سال 1382 این نسبت به 17 کاهش پیدا کرده که شانس ازدواج زنان بسیار نامناسب تر شده است.
جدول53- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
20/0    -134565    168142    جمع    33577    جمع      
ـــــ    0    0    14-10    0    15-19      
00/1    619    0    15-19    619    20-24      
27/0    -24525    33555    20-24    9030    25-29      
14/0    -74205    86433    25-29    12228    30-34      
24/0    -36454    48154    30-34    11700    35-39     
شانس پایین ازدواج زنان با مردان تحصیلکردهتر از خود، به معنی شانس بالای ازدواج مردان با زنان تحصیل کرده در مقطع کارشناسی است. به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100 مرد 29-25 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد 371 زن 24-20 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی وجود داشته است، در سال 1382 این نسبت به 602 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان پایینتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار بالا بوده است.
علت اصلی این وضعیت پایین بودن پذیرش در مقطع تحصیلات تکمیلی است. علاوه بر آن افزایش نرخ ورود دختران به دانشگاه و سطح تحصیلات عالی در سالهای اخیر و تراکم دانشجو در مقطع کارشناسی، از علل دیگر پایین بودن نسبت جنسی است.
جدول54- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروه سنی پایینتر) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
12/0    -3346    3821    جمع    475    جمع      
ـــــ    0    0    14-10    0    15-19      
36/0    -7    11    15-19    4    20-24      
17/0    -699    838    20-24    139    25-29      
08/0    -1650    1803    25-29    153    30-34      
15/0    -990    1169    30-34    179    35-39     
7ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه)
در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه وی، ولی از نظر تحصیلی یک مقطع بالاتر باشد.
بر اساس جدول 55 در سال 1375 در برابر 33577 مرد 39-20 ساله دارای مدرک کارشناسی ارشد 199963 زن 39-20 ساله وجود داشته که تعداد مردان حدود 17 درصد زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی برای ازدواج با مردان دارای تحصیلات کارشناسی ارشد همسن خود، فقط 17 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بسیار پایین بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 11رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج دختران دارای مدرک کارشناسی با مردان هم رده خود، همچنان خیلی پایین است. در سال 1382 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانش آموخته در مقطع کارشناسی فقط 5 مرد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد همسن خود وجود داشته است. این نسبت نشان میدهد شانس ازدواج زنان دارای مدرک کارشناسی برای ازدواج با مردان تحصیل کرده تر از خود بسیار پایین است.
جدول55- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
17/0    -166386    199963    جمع    33577    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
17/0    -32936    33555    20-24    619    20-24      
10/0    -77403    86433    25-29    9030    25-29      
25/0    -35926    48154    30-34    12228    30-34      
37/0    -20121    31821    35-39    11700    35-39     


جدول56- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی ارشد و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
11/0    -3973    4448    جمع    475    جمع      
ـــــ    -11    11    15-19    0    15-19      
5    -834    838    20-24    4    20-24      
08/0    -1664    1803    25-29    139    25-29      
13/0    -1016    1169    30-34    153    30-34      
29/0    -448    627    35-39    179    35-39     
8ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه)
بر اساس جدول 57 در سال 1375 در برابر 309291 مرد 39-20 ساله دارای مدرک کارشناسی 199963 زن 39-20 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از 5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کارشناسی برای ازدواج با مردان هم رده از نظر تحصیلی و سنی حدود 155 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان نسبتا بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 116 رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان فارغ التحصیل در مقطع کارشناسی با مردان هم رده خود هنوز بالاست. بر عکس این نسبت برای مردان پایین است. به طوری که در سال 1375 در برابر هر 100مرد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی فقط 65 زن دارای مدرک تحصیلی کارشناسی وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت به 86 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان هم رده خود از نظر سنی و تحصیلی نسبتاّ پایین است. این نسبتها با افزایش سطح تحصیلات زنان برای گروه سنی 24-20 ساله متفاوت شده است.به طوری که در سال 1375 در برابر 29302مرد دارای تحصیلات کارشناسی 33555 زن وجود دارد، به بیان دیگر در برابر هر 100 زن 24-20 ساله دانش آموخته در مقطع کارشناسی 88 مرد دارای تحصیلات کارشناسی وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و به 63 زن در برابر 100 مرد رسیده است. نسبتها در این گروه سنی نشان میدهد بالا رفتن سطح تحصیلات زنان شانس ازدواج آنان را کاهش میدهد، زیرا سطح تحصیلات مردان به موازات افزایش سطح تحصیلات زنان رشد نکرده و سهم زنان در دانشگاهها را افزایش داده است.
در گروه سنی بعدی (29-25 ساله )که بعد از متوسط سن ازدواج زنان است، در سال 1375 نسبت مردان به زنان دارای تحصیلات کارشناسی 128 بوده که در این سال شانس زنان برای ازدواج با مردان بیشتر بوده، اما در سال 1382 کاهش پیدا کرده و این نسبت به 97 رسیده است.
جدول57- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
55/1    109328    199963    جمع    309291    جمع      
ـــــ    0    0    15-19    0    15-19      
873/0    -4253    33555    20-24    29302    20-24      
28/1    24159    86433    25-29    110592    25-29      
90/1    43380    48154    30-34    91534    30-34      
45/2    46042    31821    35-39    77863    35-39     
جدول58- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کارشناسی (در گروههای سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
16/1    720    4448    جمع    5168    جمع      
ـــــ    -11    11    15-19    0    15-19      
626/0    -313    838    20-24    525    20-24      
97/0    -49    1803    25-29    1754    25-29      
46/1    543    1169    30-34    1712    30-34      
88/1    550    627    35-39    1177    35-39     
9ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (درگروه سنی پایینتر)
در جداول 59 و60 تعداد مردان دانش آموخته در مقطع کارشناسی و زنان دانش آموخته در مقطع کاردانی با اختلاف 5 سال (کوچکتر) در سالهای 82- 1375 آورده شده است. در اینجا فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی یک رده بالاتر باشد.
بر اساس این جداول در سال 1375 در برابر 309291 مرد 39-20 ساله دارای مدرک کارشناسی تعداد 124833 زن 34-15 ساله وجـود داشته کـه تعداد مردان حدود 5/2 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کاردانی 248 مرد وجود داشته که از نظر سنی و تحصیلی بالاتر ازخود آنها بوده است که در اینجا شانس ازدواج برای زنان بسیار بالا بوده است. در سال1382 این نسبت افزایش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 326 رسیده است. افزایش پذیرش دانشجویان در مقطع کارشناسی در مقایسه با پذیرش دانشجویان در مقطع کاردانی علت اصلی این تفاوت است.
در سال 1375 در برابر هر 100 زن 24-20 ساله (در سن اصلی ازدواج) دارای مدرک تحصیلی کاردانی 270 مرد 29-25 ساله دارای مدرک کارشناسی وجود داشته که نشان میدهد شرایط ازدواج این زنان با مردان بالاتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار مناسب بوده است. در سال 1382 این نسبت به275 افزایش پیدا کرده است.
از طرف دیگر در سال 1375 در برابر هر 100مرد 29-25 ساله دارای مدرک تحصیلی کارشناسی 37 زن 24-20ساله دارای مدرک تحصیلی کاردانی وجود داشته است. در سال 1382 این نسبت به 36 رسیده است که باز هم شانس ازدواج مردان با زنان پایینتر از خود از نظر سنی و تحصیلی بسیار پایین بوده است.
جدول59- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی پایینتر) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
48/2    184458    124833    جمع    309291    جمع      
ـــــ    0    0    14-10    0    15-19      
1/38    28533    769    15-19    29302    20-24      
70/2    69694    40898    20-24    110592    25-29      
87/1    42679    48855    25-29    91534    30-34      
27/2    43552    34311    30-34    77863    35-39     
جدول60- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی پایینتر) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
26/3    3582    1586    جمع    5168    جمع      
ـــــ    0    0    14-10    0    15-19      
75/18    497    28    15-19    525    20-24      
75/2    1116    638    20-24    1754    25-29      
03/3    1147    565    25-29    1712    30-34      
32/3    822    355    30-34    1177    35-39     
10ـ3) مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروههای سنی مشابه)
در این بخش فرض بر این است که هر زن دارای مدرک تحصیلی کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی مشابه، ولی از نظر تحصیلی یک مقطع بالاتر باشد.
بر اساس جدول 61 در سال 1375 در برابر309291 مرد 39- 15 ساله دارای مدرک کارشناسی تعداد 159079 زن 39-15 ساله وجود داشته که تعداد مردان حدود دو برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کاردانی برای ازدواج با مردان دارای تحصیلات کارشناسی و همسن خود 194 مرد وجود داشته است که شانس ازدواج برای زنان بالا بوده است. در سال1382 این نسبت افزایش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 282رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان در مقطع کاردانی با مردان در مقطع کارشناسی و همسن خود همچنان بسیار بالا است. افزایش نسبت مردان دارای تحصیلات کارشناسی در برابر زنان در مقطع کاردانی در سال 1382 نسبت به سال 1375 به علت رشد بیشتر دانشجویان (در اینجا دانشجویان پسر) در مقطع کارشناسی است.
در گروه سنی 24-20 ساله تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی در برابر زنان در مقطع کاردانی کمتر است. علت اصلی آن میتواند پایین بودن مدت تحصیل در مقطع کاردانی باشد. زیرا بسیاری از مردان 24-20 ساله هنوز در حال تحصیل در مقطع کارشناسی هستند و کمتر افرادی وجود دارند که تحصیلات خود را به پایان رسانده باشند.
جدول61- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
94/1    150212    159079    جمع    309291    جمع      
ـــــ    -769    769    15-19    0    15-19      
716/0    -11596    40898    20-24    29302    20-24      
26/2    61737    48855    25-29    110592    25-29      
67/2    57223    34311    30-34    91534    30-34      
27/2    43617    34246    35-39    77863    35-39     
جدول62- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کارشناسی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
82/2    3336    1832    جمع    5168    جمع      
ـــــ    -28    28    15-19    0    15-19      
822/0    -113    638    20-24    525    20-24      
10/3    1189    565    25-29    1754    25-29      
82/4    1357    355    30-34    1712    30-34      
78/4    931    246    35-39    1177    35-39     
11ـ3) مردان دارای مدرک کاردانی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروههای سنی مشابه)
در این قسمت فرض میشود که هر زن دارای مدرک تحصیلی کاردانی میخواهد با مردی ازدواج نماید که از نظر سنی و تحصیلی مشابه باشد.
بر اساس جدول 63 در سال 1375 در برابرحدود 250 هزار مرد 39- 15 ساله دارای مدرک کاردانی 159 هزار زن 39- 15 ساله وجود داشته که تعداد مردان بیش از 5/1 برابر زنان بوده است. به بیان دیگر در سال 1375 در برابر هر 100 زن دانش آموخته در مقطع کاردانی برای ازدواج با مردان دارای تحصیلات کاردانی و همسن خود 157 مرد وجود داشته است که در این شرایط هم شانس ازدواج زنان بالا بوده است. در سال1382 این نسبت کاهش پیدا کرده و در جامعه نمونه به 132رسیده است. این نسبتها نشان میدهد شانس ازدواج زنان در مقطع کاردانی با مردان هم رده خود همچنان بسیار بالا است.
در سالهای قبل اغلب رشتههای مقطع کاردانی، پیرامون فنی و حرفهای بود و پسران بیش از دختران، جذب این رشتهها میشدند. اما در سالهای اخیر با توسعه رشتههای کاردانی نظیر ایجاد رشته کامپیوتر و برخی رشتههای هنری، گرایش دختران به مقطع کاردانی افزایش یافته است، به طوری که اکنون تعداد دختران دارای مدرک کاردانی در گروه سنی 19- 15 ساله بیش از پسران است.
در سال 1375 در برابر هر 100مرد 19- 15 ساله دارای مدرک تحصیلی کاردانی 97 زن دارای مدرک تحصیلی کاردانی وجود داشته است که در سال 1382 این نسبت به 28 رسیده است. کاهش نسبت جنسی، شانس ازدواج زنان دارای مدرک کاردانی را با مردان هم رده خود کاهش خواهد داد.
جدول63- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کاردانی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1375
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
57/1    90190    159079    جمع    249269    جمع      
97/0    -22    769    15-19    747    15-19      
01/1    264    40898    20-24    41162    20-24      
51/1    25149    48855    25-29    74004    25-29      
78/1    26917    34311    30-34    61228    30-34      
11/2    37882    34246    35-39    72128    35-39     
جدول64- نسبت جنسی و اختلاف تعداد مردان دارای مدرک کاردانی و زنان دارای مدرک کاردانی (در گروه سنی مشابه) در سال1382
 
نسبت جنسی    اختلاف تعداد مردان و زنان    زنان    مردان      
        تعداد    سن    تعداد    سن      
32/1    582    1832    جمع    2414    جمع      
28/0    -20    28    15-19    8    15-19      
18/1    112    638    20-24    750    20-24      
16/1    93    565    25-29    658    25-29      
50/1    179    355    30-34    534    30-34      
89/1    218    246    35-39    464    35-39     
در مجموع میتوان بیان داشت که از آنجا که در سالهای گذشته نسبت جنسی پذیرفته شدگان دانشگاه به نفع پسران بوده است، شانس ازدواج دختران دارای مدرک تحصیلات عالی برای ازدواج با پسران تحصیلکرده بیشتر از دانشجویان کنونی است، به طوری که برای کلیه فارغ التحصیلان در کلیه مقاطع تحصیلی تعداد پسران در هر مقطع بیشتر از تعداد دختران است. البته در صورتی که زنان فارغالتحصیل در مقطع کارشناسی با مردان فارغ التحصیل در مقطع کارشناسی ارشد سنجیده شود، به دلیل اینکه نسبت پذیرفته شدگان در مقطع کارشناسی ارشد خیلی پایینتر از پذیرفته شدگان در مقطع کارشناسی است، باز عدم توازن نسبت جنسی و مضیقه ازدواج برای ازدواج زنان با مردان تحصیلکردهتر از خود به وجود میآید. این وضعیت برای زنان دارای مدرک کاردانی و زنان دارای مدرک کارشناسی ارشد وجود ندارد و شانس ازدواج زنان بالاست.
سخن آخر
به طور معمول زنان با افزایش سطح تحصیلات به ویژه در سطوح عالی تمایل دارند با مردانی ازدواج نمایند که از نظر تحصیلی در سطح بالاتر از خود باشند. از طرف دیگر مردان هم معمولا به دلیل سرپرستی خانوار(6)یا به دلیل برخی از مسائل اجتماعی تمایل دارند با زنانی ازدواج نمایند که از نظر تحصیلی بالاتر از خود نباشند. این تمایل در گذشته مشکلی را بوجود نیاورده بود، زیرا امکان آموزش و ادامه تحصیلات برای مردان بیشتر فراهم بود(7) و تعداد مردان تحصیل کرده بیشتر از زنان بود. اما در سالهای اخیر با پیشی گرفتن تعداد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر امکان ادامه این روند وجود ندارد و زنان در صورتی که بخواهند با مردانی ازدواج نمایند که از نظر تحصیلی در سطحی بالاتر از خود باشند، دچار مضیقه ازدواج خواهند شد، چنانچه این دختران بخواهند با مردانی ازدواج نمایند که علاوه بر تحصیل از نظر سنی نیز بالاتر باشند، این مسئله تشدید خواهد شد. هر چند این مسأله بیشتر مشمول دانشجویان زن مقطع کارشناسی میشود، زیرا اکثریت دانشجویان در این مقطع تحصیل میکنند.
دانشجویان و دانشآموختگان زن در مقطع کاردانی، به دلیل پذیرش کمتر و دانشجویان و دانشآموختگان زن بالاتر از سطح کارشناسی، برای ازدواج با مردان تحصیل کرده تر از خود یا هم رده از نظر تحصیلی هنوز دچار مضیقه ازدواج نشدهاند، اما با ادامه وضعیت فعلی و افزایش دانشجویان و دانش آموختگان دختر در آینده، بحث مضیقه ازدواج در این مقاطع نیز مطرح خواهد شد که به نظر میرسد راهکارهای ذیل در این زمینه میتواند مؤثر واقع شود:
1ـ بررسی علل و عوامل مؤثر در زمینه کاهش ورود و پذیرش پسران در دانشگاهها
2ـ بررسی راههای جذب پسران در دانشگاهها و ایجاد توازن جنسی در دانشگاهها
3ـ آشناسازی دختران با شرایط و واقعیات اجتماعی ازدواج
4ـ فرهنگسازی از طریق رسانههای جمعی برای تشویق پسران به ازدواج با دخترانی که دارای تحصیلات بالاتر از آنان میباشند و نیز تشویق دختران به ازدواج با پسرانی که سطح تحصیلی پایینتر از آنان دارند.
5ـ ارائه دادهها و آمارهای دقیق از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درخصوص وضعیت تأهل دانشجویان.
فهرست منابع:
× مرکز آمار ایران، «سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن در سالهای 75-1335».
× مرکز آمار ایران، «آمارگیری از ویژگیهای اشتغال و بیکاری خانوار در سالهای 82-1376».
× ودادهیر، ابوعلی: «زنان و آموزش عالی، تکوین هویتی نوین برای زنان در آموزش عالی ایران»، فصلنامه کتاب زنان، ش15، پائیز 1381.
 Carmichael, Gordon A. “First Marriage Pattern” Trents and Prospect in Australia, 1988
 S.C.I. “Population and Development Datasheet for I.R. of Iran” 2003
 Shryock, H. and others “The methods and materials of demography” 1971
Tucker, B “Sex ratio Imbalance among losangeles Afro-Americans”


پی نوشتها
 
1- در سال 1376 بر اساس طرح آمارگیری از ویژگیهای اشتغال و بیکاری خانوار 5/26 درصد از جمعیت بیکار کشور، بیسواد یا تا سطح ابتدایی تحصیل نموده اند که در سال 1382 این نسبت به حدود 10 درصد رسیده است، در حالی که نسبت بیکاران با تحصیلات عالی و دیپلم و پیش دانشگاهی از 28 درصد در سال 1376 به حدود 50 درصد در سال 1382 افزایش پیدا کرده است.
2- در سال 1376، فقط 4 درصد از جمعیت زنان بیکار کشور، تحصیلات عالی داشتهاند که در سال 1382 این نسبت به بیش از 18 درصد رسیده است.
3- البته در جامعه شناسی خانواده، دیدگاه ناهمسان همسری هم مطرح است که مطابق آن افراد به دنبال فردی هستند که با آنها متفاوت بوده و مکمل آنها باشد.
4- در اینجا بهتر بود این شاخصها برای مردان و زنان ازدواج نکرده محاسبه میشد، اما به دلیل اینکه این نسبتها در جامعه نمونه خیلی کوچک بود و خطای برآورد در گروههای سنی افزایش پیدا میکرد، از این کار صرفنظر گردید.
5-در سال 1382 بر اساس طرح آمار گیری از اشتغال و بیکاری خانوار، حدود 68 درصد از دانشجویان در مقطع کارشناسی تحصیل میکردند.
6-در سال 1375 بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن حدود 92 درصد از خانوارها دارای سرپرست مرد بودهاند.
7- در سال 1375 بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن حدود 60 درصد دانشجویان و 67 درصد دانش آموختگان دانشگاهها و مراکز آموزش عالی مرد بودهاند.