مطالب مرتبط با کلیدواژه

معماری


۱۲۱.

بررسی نظریِ مفهوم «هنرِ شیعی» با تأکید بر مطالعه رویکردهای شیعی در معماری عصر تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 101 - 126

کلیدواژه‌ها: تیموریان مذهب تشیع هنر معماری هویت ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۳۹۲
سیاست تسامح گرایانه دولتمردان تیموری، پیوند تشیع با جریان تصوف و تلاش شیعیان به ویژه بعد از سقوط خلافت عباسی زمینه ای را فراهم ساخت تا مذهب تشیع در عصر تیموریان (771- 913ق) در ابعاد مختلف رشد پیدا کند. این موضوع سایر مؤلفه های هویت ایرانی و ازجمله هنر و معماری را هم تحت تأثیر قرار داد و از اسباب گسترش تدریجی رویکردهای شیعی در هنر و معماری ایرانی از این زمان گردید. در این ارتباط، تعریف و چگونگی شکل گیری این هنر به طورکلی و ارتباط معماری با مذهب تشیع در دوره تیموریان به صورت خاص، پرسش اصلی تحقیق حاضر است که به روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی میدانی و استناد به منابع کتابخانه ای به آن پرداخته شده است. یافته های مبتنی بر فرضیاتِ تحقیق مؤید رواج مستمر و افزایش کاربرد نمادهای (بصری و نوشتاری حاوی مضامین و درونمایه های) شیعی در بناهایی نظیرِ بقاع امامزادگان، حرم امام هشتم(ع)، مساجد جامع، آرامگاه ها و دیگر بناها در قرن نهم ق بوده است. به عبارتی دیگر، تعریف هنر (معماری) شیعی در این زمان عمدتاً شامل مضامینِ مذهبیِ متبلورشده در کالبد هنر(معماری) اسلامی است.    
۱۲۲.

تاثیرات منصب داران ایرانی مهاجر به هند بر مظاهر معماری عصر گورکانیان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 1 - 16

کلیدواژه‌ها: منصب داران ایرانی - اسلامی شبه قاره هند معماری گورکانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۲ تعداد دانلود : ۳۷۶
مهاجرت تدریجی ایرانیان به هند، نفوذ اولیه آنان در دربار فرمانروایان محلی و کسب قدرت سیاسی که از دهه های میانی قرن هشتم آغاز شد به ماندگاری آن ها تا قرن سیزدهم هجری در دولت گورکانیان انجامید. برخی از این مهاجران در دربار گورکانیان به ویژه دوران پادشاهی اکبر، جهانگیر و شاه جهان، عنوان منصب دار که یک مقام نظامی بود کسب کردند و منشا اثر مهم در مظاهر مختلف فرهنگی و تمدنی از جمله معماری شدند. با این وصف تاثیر منصب داران ایرانی مهاجر به شبه قاره هند، در تحولات تمدنی آن سرزمین به ویژه در موضوع معماری مورد باز کاوی قرار نگرفته است. از این رو مسئله مزبور با فقر بررسی های علمی مواجه می باشد. این نوشتار در صدد پاسخ به این سوال است که با توجه به آن که دوره حکومتی اکبر و جانشین او جهانگیر دوره احیا اندیشه، هنر هندی و بازگشت به معماری هندوان بود، منصب داران مهاجر ایرانی به این سرزمین، در حوزه معماری عصر گورکانی چه نقشی ایفا نموده اند و چه نتایجی به بار آورده اند؟ در نگاه نخست به نظر می رسد که ایشان توانسته اند ضمن انتقال مظاهر معماری ایرانی – اسلامی به حوزه حکومتی گورکانیان، ابداعات مهمی نیز در این زمینه داشته باشند. ارائه تصویری واقع بینانه از تاثیر حضور فعال منصب داران ایرانی در تحول و تکامل مصادیق و مظاهر معماری و آشنایی اهالی هند با شاخص های معماری ایرانی، هدف اصلی پژوهش است
۱۲۳.

بازشناخت جایگاه خیال در معماری با تکیه بر مثنوی معنوی

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۶ 281-310

کلیدواژه‌ها: خیال ادراک خیالی معماری مولوی مثنوی معنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۹ تعداد دانلود : ۴۴۳
ادراک خیالی یکی از مراتب ادراکی محسوب می شود که هنرمندان با تکیه بر آن به خلق و آفرینش آثار هنری می پردازند؛ در واقع، خیال مرتبط با حواسی دانسته شده که به هنرمند، در جریان خلاقیت هنری، بُعدی ذهنی می بخشید. پژوهش حاضر برآن است تا با روش توصیفی تحلیلی و تکیه بر آراء اندیشمندان در زمینه ادراک خیالی و به خصوص با بهره گیری از اندیشه مولوی در مثنوی معنوی به شناخت ابعاد گوناگون خیال و نقش آن در خلق آثار معماری بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که کشف صورت های خیالی و تخیل صورت نهایی آثار، لازمه تحقق فعل خارجی آن ها می باشد. در این میان معماری دارای ذاتی هنری بوده، لذا بر تصور و تخیل معمار متکی است و از عمق ذهنیات وی برمی آید. معماران در مراحل مختلف روند طراحی از جمله خلق دست نگاره های خیالی، با بهره مندی از پرواز ذهن و رهایی فکری در عالم خیال، کیفیت آثار معماری را بررسی می کنند و بستر شکل گیری ماهیت کالبدی طرح را فراهم می نمایند.
۱۲۴.

معماری در نقاشی مکتب هرات

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۳) 27-45

کلیدواژه‌ها: معماری نگارگری مکتب هرات عناصر معماری ترکیب بندی نگارگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۶۳
نقاشی مکتب هرات به دلیل توجه خاص به انسان و محیط زندگی وی، به وفور از عناصر معماری استفاده کرده است. معماری در نقاشی مکتب هرات عنصری است که در فضای نگاره گسترده شده و به ساختار آن نظم می دهد و جایگاهی مناسب برای حضور شخصیت های نگاره می آفریند. مقاله حاضر در نظر دارد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی عناصر معماری در مکتب نگارگری هرات به این سؤال اصلی پاسخ دهد که عناصر معماری چه جایگاهی در نقاشی مکتب هرات داشته و نقش آنها در ساختار تجسمی آثار چگونه بوده است؟ نمونه های مطالعاتی تحقیق از میان آثار برجسته دو دوره آغازین و پسین نگارگری تیموری انتخاب شده اند. نتایج حاصل نشان می دهد که ترسیم عناصر معماری در نگاره ها از ابتدایی ترین حالت آن که فقط شامل نمایی از یک بنا بوده، آغاز و رفته رفته تکمیل شده تا در نگارگری مکتب هرات به اوج تکامل خود رسیده است و بر مبنای نتایج این تحقیق، تبدیل به فضایی زنده و پویا گشته که ساختار ترکیب بندی کلی را تحت تأثیر قرار داده است. نوعی عمق نمایی ویژه به مدد عناصر معماری و نیز استفاده مکرر از تغییر زاویه دید و نمایش هم زمان فضاهای مختلف یک بنا از ویژگی های مکتب تیموری می باشد. بناهای تصویر شده در مکتب هرات شامل طیف وسیعی از بناهای مذهبی همچون مسجد تا بناهای مدنی نظیر استحکامات نظامی و حمام می باشد. تحولات حاصل از کادربندی و پلان بندی در نگاره، گسترش پهنای دید، واقعی تر شدن نحوه دید به معماری، به کار بردن جزئیات و تزئینات در سطوح معماری و تغییر در سلیقه انتخاب متون مصور شده، از عواملی است که نگارگری مکتب هرات را در نمایش معماری به پختگی رسانده است و جنبه کاربردی تری را در صفحه بدان بخشیده است. مقایسه ی انواع بنا در دو مرحله ی پیشین و پسین مکتب هرات نشانگر این موضوع است که نقاشی تیموری به چه بخشی از عناصر معماری توجه بیشتری نموده است.
۱۲۵.

پیوند معماری و تکوّن رفتار اخلاقیِ اسلامی

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۵) 1-16

کلیدواژه‌ها: تکون رفتار اخلاقی هندسه اخلاق معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۳۰
گسترش ارزش های اخلاقی با ظرفیت های درونی و بیرونی هنر و معماری می تواند نقطه ای برای آغاز رشد اخلاقیات در انسان باشد. اخلاق با ورود به فضاهای معماری و در صورتی که اخلاق عملی را در درون کاربران فضا تقویت کند، می تواند نقش عنصری معنایی را در ایجاد فضایی معناگرا داشته باشد. این معنا (= اخلاق) برای ملموس شدن و تجلی به ساختاری نیاز دارد. هندسه، یعنی کالبد و ساختار فیزیکی در معماری، می تواند این بار مفهومی را در خود جای دهد و پیوندی میان اخلاق و فضای معماری برقرار سازد. پرسش اصلی پژوهش این است که هندسه و اخلاق چگونه پیوند می خورد تا رفتاری اخلاقی در انسان بسازد. روش پژوهش کیفی است. محوریت پژوهش بر چگونگی شکل گیری اخلاق در فعل رفتاری انسان واقع است. نخست به بررسی ماهیت انسان با تحقیق پیرامون شناخت و توصیف رفتار انسان پرداخته شده و مبدأ شکل گیری خصلت ها در انسان مورد مطالعه قرار گرفته و «ساحت های تأثیرپذیر» شناسایی شده است. آنگاه این ساحت ها در شکل گیری اخلاق عملی در «مراحل تکون رفتار اخلاقی» تحلیل شده است. الگوی هندسه اخلاق ساز و نیز سازماندهی فضایی- هندسی اخلاق محور با ترتیب: هندسه قلب، هندسه عقل، هندسه حواس پنج گانه، تکرار واحد های هندسه و تکرار الگو، یافته های این پژوهش را تشکیل می دهد. مصداقی فضایی- هندسی از این روند در معماری زورخانه به بحث گذاشته شده است. در نهایتِ بحث، هندسه و موضوع اخلاق در ساختن رفتار اخلاقی، در نقطه مشترک تأثیرپذیری سه کارکرد نفس و تأثیرگذاری هندسه بر آنها پیوند می خورد و الگویی معماری برای سازماندهی فضایی- هندسی به وجود می آورد.
۱۲۶.

امکان سخن از نسبت معماری و دین در عصر جهانی شدن

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶) 41-52

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن گفتگو تعریف دین معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۲ تعداد دانلود : ۳۳۱
جهانی اندیشیدن، برای هر حوزه فکری، مستلزم تعامل میان ساحت درونی اندیشه و دیگر ساحت های بیرونی است. این تعامل، متکی بر بنیان های اندیشه درونی است و در عین حال به تناسب مقیاس تعامل بیرونی، نیازمند نظرگاه و اندیشه گسترده تری است. خروج از قلمرو درونی و ورود به محیط گسترده بیرونی، نیازمند توانایی گفتگو و مفاهمه است. گفتگو شاید با زبان مشترک امکان پذیر باشد، اما مفاهمه، بر پایه مفاهیم و پیش فرض های مشترک و بین الاذهانی امکان پذیر است. سخن گفتن و اندیشیدن درباره معماری اسلامی، در مقیاس جهانی، از این قاعده مستثنی نیست. تأمل بر مفهوم معماری و مفهوم اسلام، می تواند زمینه ساز مفاهمه بهتری در جهان امروز شود. این تأمل، از روش های مختلفی چون تصاویر ذهنی، رسانه های جمعی، مصادیق آشنا، امکان پذیر است. از جمله این روش ها مراجعه به تعریف است که در این مجال، با مراجعه به تعریف لفظی معماری، در دو زبان فارسی و انگلیسی، زمینه های ارتباط مفهومی آن با دینِ اسلام بررسی می شود. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که این تعاریف، معماری را فرایندی نظری- عملی در تعامل انسان و هستی می دانند که به دستاورد انسانی سازوار و متناسب با زندگی انسان می انجامد. از آنجا که زندگیِ واقعیِ انسان بر مبنای نظام باور اوست، نوعِ زندگیِ انسان، دین دارانه است و ضرورتاً معماری و معمار، نه تنها مفاهیمی در نسبت با دین، بلکه ماهیتاً دینی اند.
۱۲۷.

تأثیر عوامل فرهنگی بر سیمای ظاهری شهر تبریز (1313-1264 ﻫ.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 133-154

کلیدواژه‌ها: بافت شهری محلات معماری منازل ناامنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۱ تعداد دانلود : ۳۳۱
در شکل گیری سیمای شهر تبریز در عهد ناصرالدین شاه قاجار (1313/ 1264 ق)، علاوه بر عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی، مؤلفه های فرهنگی همچون دین، عادات و رسوم، پنهان کاری ناشی از وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگ بیگانه به صورت آشکار و پنهان اثرگذار بوده است. لذا، بافت کالبدی شهر تا حدودی متأثر از فرهنگ و مؤلفه های فرهنگی این دوران است. این تأثیر و تأثر سیمای شهر در این دوره را ترسیم می کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی مطالعه این مؤلفه ها و تبیین نقش آن در شکل گیری سیمای ظاهری شهر تبریز و پاسخ به این پرسش است که آیا می توان عوامل فرهنگی را در شکل گیری سیمای تبریز در این مقطع زمانی مؤثر دانست. با بررسی اطلاعات موجود چنین به نظر می رسد که مؤلفه هایی مانند «پنهان کاری» ناشی از ناامنی های متعدد و پرشمار، فرهنگ دینی، عادات و رسوم عمومی، نقشی پنهان بر نحوه احداث منازل و محلات تبریز داشته؛ درنتیجه بر شکل گیری بافت کالبدی و سیمای ظاهری شهر تأثیرگذار بوده است.
۱۲۸.

تأثیر هنر نگارگری اسلامی بر هنر نگارگری هندویی با مطالعه نگاره الهه لکشمی (نقاشی هندو) و نگاره جهانگیر شاه (نقاشی اسلامی هند)

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: هنر هندو هنر اسلامی هندو اسلام هند نگارگری معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۵ تعداد دانلود : ۵۱۱
اسلام از طریق ایران وارد سرزمین هند شد و با تمدن بزرگی مواجه گردید، به نام هندوئیسم، این دو آیین تأثیرات مستقیم غیرمستقیم بر هم نهادند. هدف از این پژوهش بررسی تأثیراتی است که هنر اسلامی هند بر هنر هندوئیسم گذاشته است. ازآنجاکه تاکنون به بررسی ارتباط بین هنر اسلامی بر هنر هندویی پرداخته نشده، ضروری است تا با مطالعه موردی آثار و بررسی ابعاد هنری آن ها به این موضوع نگاهی تازه نمود. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که هنر نگارگری اسلامی هند چه تأثیری بر هنر نگارگری هندویی گذاشته است؟ پژوهش حاضر به کمک منابع کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی، نگاهی اجمالی به حکمت هنر اسلامی از دیدگاه صاحب نظران و متفکران خواهد داشت و در کنار آن هنر هندوئیسم را بررسی و تأثیر هنر اسلامی بر هنر هندو پس از ورود به هند مورد ارزیابی قرار خواهد داد. نتیجه حاصل حاکی از این امر است که هنر و آیین اسلام از طریق ایران و با ویژگی های مختص به این کشور وارد هند شده و المان های معماری و نقاشی این سرزمین را تحت تأثیر خود قرار داده است.
۱۲۹.

ساختار معماری باروی قلعه ایرج با استناد به کاوش های باستان شناسی (پاییز ۱۳۹۶)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم آبان ۱۳۹۸ شماره ۷۷ 15 - 28

کلیدواژه‌ها: قلعه ایرج دوره ساسانی ری معماری بارو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۵۷۴
بیان مسئله: قلعه ایرج یکی از محوطه های دوره ساسانی ایران در دشت تهران است. این محوطه با باروی مربع-مستطیلی به ابعاد ۱۴۷۰×۱۳۰۰ متر محدود شده است. تا کنون در مطالعات میدانی هیچ گونه بقایای آثار گسترده معماری از فضای درون محوطه یافت نشده است. از این رو نوشتار حاضر در وهله اول تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که «۱. ساکنان این محوطه، با قریب به ۱۹۰ هکتار وسعت، در کدام بخش از محوطه سکونت داشته اند؟». پرسش مهم دیگر این است که «۲. نحوه نظم فضایی بقایای معماری در قلعه ایرج چگونه است؟». در پاسخ به این دو پرسش ۱. با توجه به نبود بقایای معماری در فضای درون محوطه و فراوانی بقایای معماری بر روی باروی قلعه ایرج، گمان می رود سکونت در این محوطه روی سازه های معماری بارو بوده است. به علاوه، ۲. با استناد به مطالعات میدانی، فضاهای معماری روی بارو به صورت نظام مند در سراسر باروی قلعه ایرج دیده می شود و شامل ۸۲۸ اتاق یکسان، راهروی سراسری، ۱۴۸ برج دیدبانی و طاق های بیرونی است. هدف: در نوشتار پیش رو تلاش می شود با استناد به داده های باستان شناسی قلعه ایرج، در وهله اول وجود بقایای معماری روی باروی محوطه اثبات شود و در مرحله بعد، کیفیت فضاهای معماری بارو ارزیابی و راجع به انتظام فضایی آن فرضیه هایی ارائه شود. روش: در تحقیق حاضر از روش توصیفی-تحلیلی برای رسیدن به اهداف پژوهش استفاده شده است. در ابتدا بقایای معماری و عناصر فضایی کشف شده از مطالعات میدانی قلعه ایرج توصیف شده است و در ادامه، با قرار دادن این عناصر فضایی در کنار یکدیگر و یافتن یک کلیت، تحلیل و ارزیابی باستان شناسی انجام شده است تا بتوان راجع به ساختار بارو و نظم فضایی آن گمانه هایی مفروض ارائه داد. نتیجه: پیش تر کیفیت بقایای معماری روی باروی محوطه مبهم و تا حدودی نامشخص بود. به نحوی که گمان می رفت روی باروی قلعه ایرج ساخت وسازهای معماری وجود نداشته است. در نتیجه آخرین مطالعات میدانی باستان شناسی در قلعه ایرج، مشخص شد که نه تنها روی باروی قلعه ایرج بقایای آثار معماری وجود دارد، بلکه با ترکیب داده های کاوش و بررسی های باستان شناسی، سازه های معماری در تمام بخش های باروی قلعه ایرج به صورت همسان اجرا شده و شامل اتاق ها، راهروی سراسری، برج های دیدبانی و طاق های بیرونی است. به علاوه، این انتظام معماری در فازهای متأخرتر به دلایل احتمالاً امنیتی تغییر کرده است.
۱۳۰.

تطبیق نماد و نشانه های دفاع مقدس در هنرهای تجسمی و معماری دفاع مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۰ 124 - 149

کلیدواژه‌ها: دفاع مقدس مطالعه تطبیقی هنرهای تجسمی معماری نماد و نشانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۵ تعداد دانلود : ۶۳۴
  هنرهای تجسمی و معماری دو ابزار بیانی مهم انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اند. هنرهای تجسمی از ابتدا به عنوان رسانه انقلاب استفاده شدند. بااین حال معماری عمدتاً پس از پایان دفاع مقدس به شکل موزه و یادمان پدید آمد. گمان می رود که این دو هنر با توجه به ریشه های محتوایی مشترک از عناصر بیانی مشترک نیز بهره ببرند. این تحقیق می کوشد با بررسی عناصر تصویری دو حوزه معماری و هنرهای تجسمی به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می توان ادبیات و نحوه بیانی مشترک بین هنرهای متاثر از فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس به دست آورد، و عناصر مشترک و دستور زبان همپیوند بین هنرهای وابسته به مفهوم دفاع مقدس کدام است. نوع تحقیق، مطالعه تطبیقی بین رشته ای و روش پژوهش تحلیلی-تفسیری است. برای تحلیل محتوایی از روش شکل شناسی و شمایل نگاشتی اروین پانوفسکی استفاده شده است. از این رو پس از بررسی 26 نمونه از هنرهای تجسمی و 15 نمونه از یادمان ها و موزه های دفاع مقدس، تلاش می شود تا رابطه محتوایی و بیانی این دو هنر تحلیل گردد. برای بررسی عناصر به کاررفته در هنرهای تجسمی مربوط به دفاع مقدس، توصیف پیشاشمایل نگارانه، تحلیل شمایل نگارانه و تفسیر شمایل شناسانه هر یک از آثار با توجه به نظریه پانوفسکی تحلیل و ضمن بررسی عناصر به کاررفته در معماری دفاع مقدس، مورد مقایسه قرار می گیرند. پس از مقایسه عناصر هنرهای تجسمی و معماری، نتایج نشان می دهد که علی رغم عدم وجود همپوشانی بین نمادها در این دو حوزه، دارای همسویی در نمادپردازی نیز هستند. به عبارتی ، هنرهای تجسمی و معماری دارای اشتراکات زیادی در حوزه دفاع مقدس نظیر عناصر انسانی، حیوانی، گیاهی، خطی-هندسی، معماری و بیجان می باشند که به جنبه یادآوری و بیادسپاری نمادها در حافظه جمعی مردم تأکید دارد.
۱۳۱.

روشی نو در ترسیم نقش مایه های گره ده تند و کند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۱ 53 - 63

کلیدواژه‌ها: هنرهای سنتی نقوش هندسی گره چینی گره ده تند و کند نقش مایه معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۹ تعداد دانلود : ۸۰۶
 گره یکی از انواع تزئینات هندسی معماری اسلامی ایران است که خلق آن از ترکیب تعدادی شکل بنیادی تحت عنوان «آلت» یا «نقش مایه» صورت می گیرد. شیوه های ترسیم نقش مایه های گره به دلیل استفاده از ابزارهای متعدد ترسیمی و ترسیم الگوهای متمایز برای هر آلت، باعث پیچیدگی و زمان بر بودن ترسیم گره شده که در این باره هدف اصلی پژوهش، اصلاح و پیشنهاد روش جدیدی در ترسیم آلات و نقش مایه های گره، به جهت افزایش سرعت ترسیم و کاهش ضریب خطای روش های سنتی و مرسوم است. در راستای تداوم و تسهیل کاربست این میراث ماندگار در معماری معاصر ایران، این سؤال مطرح می شود که چگونه می توان روش ترسیم جدیدی را با ابزار رسیم محدودتر ابداع کرد. برای تبیین یافته های این پژوهش، از روشی ترکیبی استفاده شده است، به نحوی که گردآوری دادها به روش مطالعات اسنادی کتابخانه ای و روش یافته اندوزی و تحلیل محتوا، جستجو در روابط و تناسبات ریاضی و یافتن الگوی مناسب برای ترسیم آلات گره ده است، لیکن تحلیل داده ها که منتج به ارائه روش ستاره طلایی شده است، با استفاده از روش استدلال منطقی انجام گرفته است. نگارندگان، طی این مقاله و در پاسخ به این سوال با تمرکز بر یکی از انواع گره (گره ده تند وکند)، روشی را به نام ستاره طلایی ابداع کرده که الگوی بدیعی را برای ترسیم آلات_ با یک نسبت ثابت در حصول نقش مایه ها_ ارایه داده و علاوه بر امکان ترمیم و مرمت آلات و نقش مایه ها، قابلیت طراحی زمینه های جدید و خلاقانه ای را در کنار زمینه های موجود فراهم می نماید. از جمله نتایج قابل تأمل این تحقیق که ارتباطی مستقیم و ذاتی در زیربنای روش جدید دارد، می توان به ارتباط این هنر ایرانی با تناسبات طلایی یا همان نسبت طلایی، یعنی  عدد «فی» اشاره نمود. در این مقاله، ضمن مقایسه روش های سنتی با روش پیشنهادی، مشخص می شود که روش ستاره طلایی یکی از مهم ترین ابزارهای ترسیم گره به نام پرگار را -که ضریب خطا در ترسیم را افزایش می دهد- حذف کرده و با ترسیم الگویی (شابلون) ثابت، امکان ترسیم و پیاده سازی آلات و نقش مایه ها را با بیانی ساده تر فراهم می سازد.
۱۳۲.

شاخصه های بومی و فرهنگی؛ نمودار ساختاری ویژه در معماری هورامان

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 15 - 26

کلیدواژه‌ها: هورامان معماری فرهنگ مسکن روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۷۰۹
از مهمترین عناصر شناخت هر فرهنگی، شیوه معماری بومی و مرسومِ آن است. در این پژوهش قسمتی از ساختار ساده اما با شکوه ایران زمین در دامنه های زاگرس (منطقه هورامان) با خصوصیات خاص و هویت پنهان خود در زمینه معماری و بافت کالبدی روستایی، به عنوان ساختاری ویژه و حاصل تلاقی انسان، فرهنگ و طبیعت، مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر بررسی اسنادی و بازدید میدانی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، معماری هورامان در پرتو فرهنگ و همسازی با طبیعت شکل گرفته است. از نظر ویژگی های کالبدی نحوه استقرار روستاها در طرفین یا روی دامنه دره ای کم عرض با شیب عمومی زیاد واقع شده و تیپولوژی غالب بنا به صورت ساختمان های دو طبقه تکیه داده شده به شیب کوه است. از دید ساختاری، روستا دارای مراکزی به تعداد محلات است. از نظر بهر ه وری از زمین، سکونتگاه ها در جایی بنا شده اند که زمین کمترین استفاده را برای اهداف دیگر داشته است. نبود کوچه های بن بست در ساختار کالبدی مناطق مسکونی، دوربودن و حداقل کردن مخاطرات طبیعی و انسانی را در پی دارد. از ویژگی های تک بناها، پیوستگی سنگ، خاک و چوب، استفاده از دیمک و مَروله به عنوان عامل یکپارچگی و جلوگیری از رانش، استفاده از دیوارهای قطور سنگی جهت جلوگیری از تبادل حرارتی، وجود سایبان و باران گیر در اطراف تمام دیوارها و تفاوت ماهوی با معماری درونگرای مرکز ایران است. شناخت تجارب اندوخته چنین سبکی با حفظ بافت اولیه و اصالت خود، در همسویی با ساختار ارگانیک طبیعت است.
۱۳۳.

بازخوانی مداخلات و ملاحظات معمارانه ساکنان شهر سوخته در چهارمین دوره استقرار براساس حفاری های باستان شناسی

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 57 - 66

کلیدواژه‌ها: شهر سوخته اقلیم معماری شهرسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۴۵۴
مطالعه و واکاوی یافته های دوران کهن، علاوه بر اینکه منجر به کسب آگاهی های تاریخی درباره آن دوران می شود، می تواند خوانش های بشر از رابطه دوسویه میان انسان و محیط زندگی را دچار تغییر کند. منطقه باستانی شهر سوخته از تمدن های حاشیه دلتای رود هیرمند، واقع در استان سیستان و بلوچستان امروزی، است. این منطقه در چهار دوره تاریخی به حیات خود ادامه داده است و از مراکز مهم تمدنی در هزاره سوم پیش از میلاد به شمار می رود. این نوشته در دو بخش معرفی و کلیات و تحلیل داده های معماری و شهری تدوین شده و به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که اعضای تمدن های کهن در نمونه شهرسوخته چه ملاحظات و مداخلات معمارانه ای در محیط زیست خود داشته اند؟ در بخش تحلیل داده ها، نحوه برخورد ساکنین شهر سوخته با مسئله مسکن، معماری و شهرسازی، با توجه به مدارک و شواهد باستان شناسی بررسی شده است. در این قسمت، بیش از سایر مستندات، تکیه بر تصاویر منتشرشده این منطقه باستانی است که یونسکو در جریان ثبت جهانی شهرسوخته گرفته است و نقشه های شهر باستانی به تصاویر سه بعدی قابل درک تبدیل شده اند. نگارنده با انطباق مشخصات اصلی اقلیم سیستان بر یافته های معماری و شهر از حفاری های باستان شناسی، سعی در نشان دادن نوع برخورد ساکنان شهر سوخته با بستر را دارد.
۱۳۴.

معماری در ادبیات، ترس و لرز اثر املی نوتوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۲ 357 - 376

کلیدواژه‌ها: معماری برج سلسله مراتب فضا راوی سقوط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۲۹۴
در جامعه پسامدرن، جایی که نظام اقتصادی، افراد را به سوی مصرف گرایی می کشاند، شرکت های بزرگی تأسیس شده اند که با در دست گرفتن تولید، از جمله تولید «هنر پرفروش»، خودنمایی می کنند. این شرکت ها بیشتر در ساختمان های بسیار بلند قرار دارند، برج هایی شبیه به «یومی موتو» در کتاب ترس و لرز اثر املی نوتوم. معماری این گونه ساختمان ها با توسعه پسامدرن حاصل از پیشرفت صنعتی قرن بیستم مطابقت دارد. برج، که یکی از بارزترین شکل های معماری پیشرفته معاصر شهری است، در واقع نماد سلطه تجارت بر زندگی است. آسیای دور، جایی که داستان در آن به وقوع می پیوندد، با پیشرفت سریع اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم، دارای آسمان خراش های گوناگونی شدند. با این وجود، باید اشاره نمود که روابط میان برج شهری و ترس و لرز املی نوتوم به رابطه این کتاب با ژانر به اصطلاح تجاری محدود نمی شود. چرا که در خوانش رمان در می یابیم که معماری برج، هم با ساختار روایی و هم با ساختار نوشتاری داستان در ارتباط است و حاصل آن متن- سازه ای نظام مند است. به این منظور، در ابتدا رابطه معماری و ادبیات را مرور خواهیم کرد. سپس به تحلیل کتاب ترس و لرز و نقش های عاملی معماری و عناصر آن در متن خواهیم پرداخت.
۱۳۵.

نقش ویژگی های معماری محیط و دل بستگی به مکان تحصیل در پیش بینی سازگاری اجتماعی دانش آموزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات روانشناسی تربیتی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 83 - 106

کلیدواژه‌ها: روانشناسی محیط معماری سازگاری اجتماعی دلبستگی به مکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۸۳
هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش ویژگی های معماری محیط و دل بستگی به مکان تحصیل در سازگاری اجتماعی دانش آموزانِ مدارس دولتی شهر اردبیل در سال تحصیلی 1395-1396 می باشد. روش پژوهش، توصیفی_همبستگی بوده و نمونه ی پژوهش، مشتمل بر 285 دانش آموز دوره دوم متوسطه شهر اردبیل (147 پسر، 138 دختر) می باشد که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای نسبی، انتخاب و به پرسش نامه ی سازگاری اجتماعی بل (1961)، دل بستگی به مکان صفاری نیا (1390) و پرسش نامه ی محقق ساخته ی ویژگی های معماری محیط پاسخ دادند. داده های تحقیق، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که بین مؤلفه های دل بستگی به مکان و ویژگی های معماری محیط با سازگاری دانش آموزان رابطه معنا دار وجود دارد (01/0p<). نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد که جذابیت محیطی، دل بستگی عاطفی رفتاری و امنیت روانی، به ترتیب بیشترین نقش را در پیش بینی سازگاری اجتماعی دانش آموزان دارند، به نحوی که 16 درصداز واریانس سازگاری اجتماعی دانش آموزان را تبیین می کنند؛ به عبارت دیگر با افزایش سطح توجه به ویژگی معماری محیط و دل بستگی به مکان در مدارس، سازگاری اجتماعی در دانش آموزان نیز افزایش می یابد
۱۳۶.

مسجد: آغاز معماری در تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال چهارم دی ۱۳۹۸ شماره ۷ (پیاپی ۲۱)
تعداد بازدید : ۱۰۰۹ تعداد دانلود : ۱۶۸۵
مسجد یکی از شاخص ترین بناهای معماری اسلامی است، مطالعه و پژوهش درباره آن به سبب اینکه آغاز معماری در تمدن اسلامی با این بنا است، ضروری می باشد. مسجد جلوه ای از زیبایی های بصری و نمونه بارزی از تلفیق و ارتباط فرم های نمادین با باورهای عمیق اعتقادی در عرصه حیات مادی است که علاوه بر تأمین کالبد مکان عبادت با زبان کنایه و اشاره هنر از معرفت دینی و راز و رمز شریعت سخن می گوید، و از این رو اهمیت و قداست ویژه ای برخوردار است. مسجد در اصل منتسب به ذات اقدس خداوند است و در بیان معماری هنرمندانه آن از ماورایی ترین دریافت های بشری بهره گرفته می شود. در این نوشتار ضمن بیان معانی لغوی و اصطلاحی مسجد و تاریخچه آن، اهمیت و ضرورت، آداب و احکام مسجد و در نهایت به معماری و کارکردهای آن در تمدن اسلامی با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده است.
۱۳۷.

مطالعه تطبیقی بهره گیری از استعاره به مثابه یک تکنیک ادبی در آثار شاخص معماری قرن نوزده و بیستم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبیات تطبیقی دوره هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 1-29

کلیدواژه‌ها: استعاره تکنیک ادبی جنبش مدرن هنر معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۷۴۱
به طورمعمول، معماری مدرن با مفهوم انتزاع گره خورده است. این بدان معناست که برخلاف روح استعاری حاکم بر معماری در اعصار پیشین، کمتر می توان از معناگرایی و نشانه پردازی در فرم های مدرن سراغ گرفت. این در حالی است که فرم معماری به صورت تاریخی با بیان استعاری نظام های نمادینی همچون فرهنگ، طبیعت، تاریخ و ...واجد معنا می شده است. بااین حال، ازآنجایی که استعاره با زبان و تفکر در معنای عام آن آمیخته است، می توان این پرسش را طرح کرد که «آیا می توان در آثار پیشگامان معماری مدرن، صورت هایی از استعاره را شناسایی کرد؟». در راستای پاسخ به این پرسش، ابتدا به تعریف مفهوم استعاره و بررسی کارکردهای آن در حوزه های ادبیات، فلسفه و هنر پرداخته شده است. سپس با گونه بندی انواع استعاره در معماری به دو شکل محسوس و نامحسوس، به مطالعه تطبیقی تعدادی از آثار برجسته معماری قرن نوزده و همچنین آثار معماری مدرن قرن بیست، بر مبنای محسوس یا نامحسوس بودن استعاره پرداخته شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که اگرچه به فاصله یک قرن، معماری مدرن با جداسازی خود از تاریخ به انتزاع روی آورده است اما این انتزاع متمرکز بر حذف جلوه های استعاری محسوس بوده است و رد پای استعاره های نامحسوس را می توان در آثار پیشگامان معماری مدرن در قرن بیستم مشاهده کرد.
۱۳۸.

مولفه ها و ویژگی های ساختار شهری مدینه در عصر پیامبر(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 107 - 125

کلیدواژه‌ها: مدینه یثرب پیامبر اکرم (ص) معماری شهر اسلامی مسجدالنبی (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۵ تعداد دانلود : ۵۱۵
با ورود پیامبر(ص) و مهاجران به یثرب و با ساخت مسجد جامعی که محوریتی توامان دینی و سیاسی داشت و برپایی خانه هایی ساده برای خود و مهاجران در کنار آن، که ساکنانش را با این مرکز مذهبی مانوس سازد، آن حضرت کوشیدند تا آموزه های دینی را در طراحی فضای شهری و معماری بناها و نیز مناسبات اجتماعی بکار برند. در سایه انعقاد عهدنامه مدنی، ساکنان شهر بویژه یهودیان را در بعد حقوق شهروندی و در سایه پیمان مواخاه، مسلمانان را در بعد ایمانی با یکدیگرمتحد ساخت و با وقف اماکن مفرحی مثل حش یا بوستان، چاهها و آبها و مراتعی برای اسبان، بهره گیری از امکانات عمومی را برای همه شهروندان فراهم ساخت. بنابراین، یثرب با مولفه هایی که در ساختار شهری آن ایجاد شد و سبک ساده معماری ان همراه با پرهیز از هرگونه تجمل و تفاخر طبقاتی، به یک شهر اسلامی با مبانی توحیدی و آرمانی تبدیل شد و البته توجه همزمان به اختصاص امکانات و رفاه عمومی شهروندان، حکایت از پیوند بین جنبه های دنیوی و معنوی آن شهر داشت.
۱۳۹.

تاثیر بکارگیری چندرسانه های تعاملی بر بهبود کیفیت آموزش سازه در رشته معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: آموزش سازه معماری یادگیری انتقال دانش تکنولوژی آموزشی چندرسانه تعاملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۳۳۵
آموزش سازه و انتقال مفاهیم آن بصورت مؤثر و کاربردی به دانشجویان معماری، از مهمترین موضوعاتی است که تقریبا تمام برنامه های آموزشی معماری را به خود مشغول داشته است. در حال حاضر در بسیاری از دانشکده های معماری مفاهیم سازه با تکیه بر کتابهای متنی و سخنرانی از استاد به دانشجو انتقال می یابند، بسیاری از مفاهیم سازه انتزاعی و غیر قابل رؤیت هستند در نتیجه زمانیکه مواد آموزشی تنها بصورت متنی ارائه می شوند، دانشجو بخاطر فقدان دانش نسبت به مفاهیم ارائه شده، در ایجاد مدلهای ذهنی و دریافت اطلاعات بصورت عمیق تر با مشکل مواجه می شود. بیشتر این دانش به صورت راکد و ناکارآمد باقی می ماند، بطوریکه حتی وقتی مرتبط با موضوع مسأله مطرح شده هستند، قابل دسترسی و استفاده نمی باشند. از این جهت با پذیرش ضرورت درک سازه برای معماران، برنامه ریزان آموزش معماری بهبود آمادگی تکنیکی دانشجویان را مورد توجه قرار داده و بدنبال بکارگیری شرایط و ابزارهایی هستند که شانس بیشتری را برای یادگیری و انتقال دانش فراهم می سازند. چندرسانه های تعاملی ابزارهای جدیدی هستند که با بکارگیری رایانه و توانا ییهای آن تصور ساختن مفاهیم انتزاعی را امکانپذیر ساخته و بعلاوه قادر هستند دانشجو را بصورت فعالانه ای در آموزش دخالت دهند. راهبردهای آموزشی ای که دانشجو را بصورت فعالانه تری در فرآیند یادگیری بکار می گیرند، تأثیر بسیار مثبتی بر یادگیری و انتقال دانش دارند. هدف این مقاله بررسی دقیقتر چالشهای آموزش فعلی سازه به دانشجویان معماری و ارائه راهکار جهت ارتقا آموزش سازه و مفاهیم آن در سطح متوسط می باشد. در این راستا نقش و امکانات چندرسانه های آموزشی در یادگیری و انتقال دانش سازه ای به دانشجویان معماری مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۴۰.

حلقه گمشده روان شناسی محیط در آموزش معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: روان شناسی محیط آموزش معماری روان شناسی رفتار محیطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۳۰۳
آیا معماران قادر هستند ساختمان هایی را طراحی کنند که کالبد آن به ارتقاء خلاقیت و کاهش ناهنجاری های اجتماعی و درونی افراد کمک کند؟ پاسخ به این سوال نیازمند درک صحیح عوامل تاثیرگذار بر موضوع، نظیرشناخت کاربران، ابعاد وجودی، نیازهای وی، شناخت محیط و ... است تا ضمن سازماندهی و تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوطه بتوان با شناخت فرهنگ کاربران و محیط فکری نو و راه حل متفاوت و مناسبی را عرضه نمود. حرفه معماری به دلیل ماهیت بین رشته ای خود از مباحثی مانند علوم شناختی، علوم اجتماعی، علوم انسانی و هنر در بطن خود بهره می برد، در نتیجه نه تنها محصول نهایی طراحی، بلکه فرآیند طراحی و معماری بایستی مورد توجه و بررسی قرار بگیرد. فاصله بین محیط بالقوه، یعنی محیط ذهنی و آرمانی طراح و محیط بالفعل یعنی محیطی که ساخته می شود و مورد بهره برداری قرار می گیرد، فاصله زیادی است. در صورتی محیط بالقوه به محیط بالفعل تبدیل می شود که شرایط اجتماعی، فرهنگی، روانی مخاطبان محیط در نظر گرفته شود. اهمیت شناخت کافی از موضوع طراحی، نقش تعاملی محیط فیز کیی در پیشبرد یا سرکوب افراد و همچنین بهره جستن از این تعامل از مهم ترین عوامل هستند. در طول تاریخ همیشه منشا نوآوری ها و پدیده های نو، در رابطه با نیازهای افراد و یا جامعه بوده که در نهایت به واقعیت گرائیده و با گذشت زمان روند تکاملی خود را طی کرده است. با توجه به ازدیاد جمعیت، آلودگی محیط زیست، محدود بودن منابع و در نهایت پیچیدگی های اجتماعی در دهه های گذشته، بدون تردید بوجود آمدن و توسعه موضوع روانشناسی محیط معماری در جوامع شهری اجتناب ناپذیر بوده است. امروزه روانشناسی محیطی یکی از رشته های مهم و فعال در دانشگاه های معتبر دنیا می باشد که با موضوع های مختلفی در ارتباط می باشد که مهم ترین قسمت آن تاثیر مثبت و یا منفی محیط مصنوع بر رفتار انسان ها و یا بالعکس می باشد. در نظر گرفتن این موضوع می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در بهبود طراحی و ساخت محیط فیزیکی و در نهایت محیط فردی و اجتماعی مطلوب تر داشته باشد. این نوشتار با تکیه بر اهمیت آموزش روان شناسی محیط به مثابه حلقه ای گمشده در فرآیند آموزش معماری و یکی از محوری ترین دروس در فرآیند آموزش آکادمیک معماری، در جستجوی دستیابی به کی چارچوب کلی برای آموزش موثر روان شناسی محیط به معماران می باشد. در این زمینه نکاتی را در مورد لزوم آموزش این درس مورد بررسی قرار داده و در نهایت موارد و محورهایی را به دست می دهد که دارای نقشی کلیدی در روند آموزش به دانشجویان درس مربوطه است.