راهبرد تربیتی قرآن (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تربیت وجه غالب در شناسه شخصیتی انسان است. تلاش تربیتیِ مربیان، به ویژه والدین نیز به هدف تحقق این حقیقت است. البته، تربیتِ فرزند، که حاصل عمر والدین بوده و به بیان حضرت امام صادقj می تواند سرمایه ای قابل توجه در دنیا و ذخیره ای ارزشمند در آخرت برای والدین باشند (کلینى، 1407، ج 8، ص150)، صرفاً با برنامه ریزی درست و با رویه ای صحیح قابل تحقق است. همه تلاش مکاتب تربیتی و متولیان تربیت، ازجمله تعلیم و تربیت اسلامی، بر این مسئله متمرکز بوده و هست و برای این منظور اقدامات زیادی هم در بخش فعالیت های علمی و نظری و هم در بخش فعالیت ها و اقدامات در فرایند عملِ تربیتی صورت می گیرد. تبیین صحیح مبانی، ابتنای درست روبناها بر آن، هدف گذاری درست، تعیین اصول و قواعد حاکم بر فرایند تربیت، اتخاذ روش ها و شیوه ها و فنون صحیح و...، نمونه ای از مهمترینِ این اقدامات نظری و عملی است. اما، علاوه بر این و مهمتر از همه، متولیان امر تعلیم و تربیت همیشه در صدد کشف برنامه ای منسجم و درازمدت هستند تا همه فعالیت های نظری و عملی تربیتی را در جهت تحقق هدف اعلای تربیتی راهبری و هدایت نماید و مانعِ انحراف از مسیر و هدر رفت سرمایه های مادی و معنوی و بالابردن هزینه ها شود. از این برنامه تحت نام «راهبرد» یاد می شود.حال سؤال این است که، در نظام تعلیم و تربیت اسلامی به معنای عام و در قرآن به معنای خاص، چه راهبردی برای این منظور مدنظر بوده و به آن عمل شده است؟ هدف این نوشتار کشف راهبرد تربیتی است که در فرایند تربیت در نظام تربیتی اسلام، و به ویژه در قرآن مورد توجه بوده است.روش ما برای حل این مسئله پژوهشی مطالعه اکتشافی در متون دینی و به ویژه مهمترین متن دینی، یعنی آیات شریفه قرآن، و روش تفسیر موضوعی می باشد. البته برای فهم بهتر مسئله و حل درست آن از روایات اهل بیت و نیز نظر مفسران گرانقدر قرآن نیز استفاده شده است. مطالعه آیات شریفه قرآن، فهم مفردات آن با استفاده از منابع و معاجم عمومی و قرآنی و نیز بهره گیری از نظر مفسران، و بالاخره توجه به فرهنگ حاکم بر آیات شریفه قرآن، اقداماتی در جهت حل مسئله و یافتن پاسخ به سؤال پژوهشی در این نوشتار است. به طور مشخص، مطالعه توصیفی و اکتشافیِ منابع و متون دینی و تفسیر موضوعی و تحلیل داده ها، روش حل مسئله و کشف راهبرد تربیتی قرآن در این نوشتار است.این تحقیق نشان داد، راهبرد قرآن کریم در تربیت نفوس، ایجاد و تقویت محبت و عشق به خداوند از سویی، و نیز ایجاد و تقویت هیبت و ترس از خداوند و خشم و غضب او از سویی دیگر، در متربیان می باشد. البته این فرایند از طریق ایجاد و تقویت شناخت و معرفت درست و عمیق نسبت به خداوند و ارزش های والای دینی صورت می گیرد. بی شک فرایند معرفت افزاییِ قرآن کریم در متربیان، توأم با ایجاد انگیزه صحیح در ایشان، می باشد. حاصل فرایند تربیتی معرفت افزایی با انگیزه صحیح در متربیان، انسان هایی محب و عاشق خداوند و همچنین خائف و ترسان از خشم و غضب الهی خواهد بود. چنین انسانی در فرهنگ قرآن به انسان مؤمن و متقی معروف و شناخته شده است. توجه به این راهبرد تربیتی، در طیّ مسیر زندگی، انسان های متقی و مؤمنی است که همیشه در مسیر صحیح و طریق مستقیم حق بوده و از هر انحرافی مصون خواهند بود. تربیت انسان های والا در مکتب تربیتی اسلام محصول توجه و عمل به این راهبرد تربیتی قرآنی بوده است. این الگوی راهبردی برگرفته از قرآن کریم، اولاً، نقشه راه مناسبی برای متولیان تعلیم و تربیت بوده، ثانیاً، مسیری مطمئن برای سیاست گذاری تربیتی و راهی بهتر برای تشخیص روش های درست تربیتی می باشد. و ثالثاً، حلاّل بخشی از مسائل و معضلات تربیتی در جوامع امروزی خواهد بود. انشاءالله.The Educational Strategy of the Quran
Education is a dominant aspect of human personality formation. The efforts of educators, particularly parents, aim to fulfill this fundamental truth. The upbringing of children, which represents the lifelong investment of parents, can, as Imam Sadiq (PBUH) states, serve as a valuable asset in this world and a precious reserve for the hereafter (Kulaini, 1407, vol. 8, p. 150). This is achievable only through proper planning and a correct approach. All educational schools of thought, including Islamic education, focus on this issue, making significant efforts in both theoretical and practical domains of education. Key actions include accurately explaining foundational principles, establishing proper frameworks, setting appropriate goals, defining principles and rules governing the educational process, and adopting correct methods and techniques. However, most importantly, educators continually strive to develop a comprehensive and long-term strategy to guide theoretical and practical activities toward achieving the ultimate goal of education. This strategy prevents deviation, minimizes resource wastage, and reduces costs. Such a program is referred to as an "educational strategy."This raises the question: What strategy has been proposed and implemented in the Islamic educational system in general and the Quran specifically for this purpose? This study aims to uncover the educational strategy emphasized in the Islamic educational system, particularly in the Quran.Using thematic interpretation methods, the research employs an exploratory study of religious texts, especially the Quranic verses. To enhance understanding, the study also utilizes the Ahl al-Bayt traditions and esteemed Quranic commentators' insights. Specific actions include examining Quranic verses, interpreting their lexicons using general and Quranic lexicons, consulting exegetical opinions, and considering the cultural context of the Quranic verses. Descriptive and exploratory studies of religious texts, thematic interpretation, and data analysis form the methodological framework for uncovering the Quran's educational strategy in this study.The findings reveal that the educational strategy of the Quran focuses on fostering and strengthening love for Allah on the one hand and instilling awe and fear of His wrath and displeasure on the other. This dual approach is achieved through cultivating deep and accurate knowledge of Allah and the noble religious values. Undoubtedly, the Quran's process of increasing knowledge in learners is accompanied by creating the right motivation within them. The outcome of this educational process is the development of individuals who love Allah while fearing His displeasure. Such individuals, known as believers and pious individuals in Quranic culture, remain steadfast on the right path and are protected from deviation.This educational strategy, derived from the holy Quran, provides a reliable roadmap for educational policy-making, helps identify appropriate educational methods, and addresses some educational challenges contemporary societies face.
تبلیغات
