چیستی

کلام‌ سیاسی‌ از جمله‌ حوزه‌های‌ مطالعات‌ سیاسی‌ به‌ شمار می‌رود که‌ در صدد بررسی، تبیین‌ و دفاع‌ از آموزه‌های‌ سیاسی‌ دینی‌ است. کلام‌ سیاسی‌ خود شاخه‌ای‌ از علم‌ کلام‌ شمرده‌ می‌شود و از این‌ رو تابع‌ ویژگی‌ها و خصایص‌ علم‌ کلام‌ است. هر چند مباحث‌ کلام‌ سیاسی‌ در لابه‌لای‌ مباحث‌ گوناگون‌ کلامی‌ در طول‌ تاریخ‌ علم‌ کلام‌ مطرح‌ و دنبال‌ شده، پیگیری‌ این‌ مباحث‌ به‌ صورت‌ منسجم‌ و در قالب‌ یک‌ حوزه‌ مطالعاتی، نسبتاً‌ جدید است. ضرورت‌های‌ مختلفی‌ که‌ در متن‌ پژوهش‌ بررسی‌ شده‌اند، پیگیری‌ آن‌ها را در قالب‌ یک‌ حوزة‌ مطالعاتی‌ مستقل‌ ضرور می‌سازد. بر این‌ اساس، کلام‌ سیاسی‌ همانند فقه‌ سیاسی‌ است‌ که‌ به‌ رغم‌ داشتن‌ پیشینة‌ اجمالی‌ در حال‌ شکل‌گیری‌ و تکامل‌ یکی‌ از حوزه‌های‌ مطالعاتی‌ در اندیشه‌ سیاسی‌ اسلام‌ است. در این‌ نوشتار به‌ چیستی، تعریف، روش، ضرورت، مسائل‌ و برخی‌ موضوعات‌ دیگر که‌ کلیات‌ کلام‌ سیاسی‌ را تشکیل‌ می‌دهد، پرداخته‌ شده‌ است. بدیهی‌ است‌ که‌ این‌ حوزه‌ هنوز در مراحل‌ شکل‌گیری‌ خود قرار دارد، و این‌ پژوهش‌ از جمله‌ نخستین‌ گام‌ها در راه‌ پیشبرد این‌ حوزه‌ مطالعاتی‌ است، که‌ توجه‌ صاحب‌نظران، به‌ویژه‌ متولیان‌ و مسؤ‌ولان‌ محترم‌ حوزه‌ و دانشگاه‌ می‌تواند سبب‌ تکامل‌ هر چه‌ بیش‌تر این‌ حوزة‌ مطالعاتی‌ شود.

مشروعیت سیاسی، پدیده ای سرنوشت ساز و حتی سرشتین و سرشت سازست. بنابراین پدیده شناسی مشروعیت سیاسی به ویژه منبع، مبنا و معیار یا شاخصه و نشانه شناسی آن، همواره مسئله اساسی بوده و همچنان چالش خیزست. پرسمان مشروعیت سیاسی متضمن؛ پرسه هایی پیوسته و پرسش هایی پایدار در پدیده شناسی مشروعیت سیاسی عموماً و در مکاتب، ملل و مدنیت های متفاوت، چه بسا مختلف و حتی مخالف و بلکه متعارض بوده و همچنان می باشد. پرسمان مشروعیت سیاسی به مصداق؛«حسن سئوال، نصف جواب» یعنی پرسش درست کردن و درست کردن پرسش و صورت مسئله، نصف پاسخ است، پیش از پاسخ به پرسش از پدیده مشروعیت سیاسی یا پرسه پدیده شناسی سیاسی می پردازد. در این راستا اهم پرسه ها و پرسش های پدیده و پدیده شناسی سیاسی را طرح نموده و اعم آن ها را در موارد عمده ای با بهره گیری از آثار و آراء سیاسی موجود و معتبر، مستندسازی می نماید. این امر نشانه مبتلابه و معتنابه بودن اهم پرسه ها و پرسش های مشروعیت سیاسی در پرسمان پدیده شناسی آن می باشد. مسئله و موضوعی که فراگیر همگی جوامع و جهان ها بوده و فرا روی همگی مکاتب مدنی یا سیاسی و فرهیختگانست.

علّامه طباطبائی از اولین فیلسوفان مسلمان است که ضرورت بحث از معرفت شناسی (به عنوان شاخه ای مستقل از مسائل فلسفی) را احساس نمود. از این رو، شناخت آراء معرفتی بدیع و اثرگذار ایشان حایز اهمیت است. در این پژوهش با مراجعه به آثار علّامه طباطبائی به این نتیجه رسیدیم که ایشان صورت های علمی را متعلّق به موجودات مجرّدی میداند که خود (موجودات مجرّد)، مبدأ فاعلی موجودات مادی بوده و تمام کمالات آنها را دارا میباشند. از دیدگاه ایشان، شناخت مساوق علم حضوری است. علّامه طباطبائی با تکیه بر شهود قلبی و عقل، علاوه بر حس و مسبوق بودن هر علم حصولی به علم حضوری، توانست اثبات کند که هیچیک از معقولات ثانویه موهوم نیستند تا بتوان دانش مابعدالطبیعه را بنا نهاد، و از مطابقت اندیشه بشری با واقع و امکان دستیابی به حقیقت و ابطال شکاکیت، که زیربنای مباحث عدم نسبیت معرفت دینی است، سخن راند.

تأسیس مرکزی مستقل برای تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را باید نقطة عطفی در کلا ن نگریهای منتهی به سند رسمی در کشور دانست. اهمیت این تصمیم را میتوان در این محورها بیان کرد: چاره اندیشی برای اجرایی شدن همة کلان نگریهای نظام، ارتقاء سطح پرداختن به تدوین الگو از قوة مجریه یا مجمع تشخیص مصلحت نظام به سطح رهبری نظام، تأسیس یک نهاد ویژه برای پرداختن به این موضوع و جلوگیری از کارهای پراکنده و موازی و ناهمسو، برجسته ساختن نقدهای معرفتی که دربارة توسعه به مفهوم غربی مطرح است و استفاده از واژة پیشرفت به جای توسعه، برجسته ساختن ضرورت نگاه کاربردی و واقعگرایانه و مبتنی بر شناخت محیط از طریق افزودن قید ایرانی، برجسته ساختن انتظار خاص از حوزه های علمیه و زمینهسازی برای حضور رسمی حوزه به مثابة یک نهاد در سیاستگذاریهای کلان کشور. چگونگی نقش آفرینی حوزه های علمیه در تدوین این الگو، در گرو رسیدن به تصویری روشن دربارة چیستی الگوست. اگر بپذیریم که از بین چهار معنای «نقشة راه»، «مدل»، «سرمشق» و «نظریة سیاستی»، واژة «مدل» بیشترین تناسب را با مفهوم «الگو» در عنوان «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» دارد، باید پذیرفت که یکی از الزامات آن تولید پرسش ها و پاسخ هایی است که به مثابة مبانی الگو بر تمامی اجزاء و ابعاد آن سایهافکن خواهد بود. این مبانی گونه های مختلف دارد و یک گونة آن، ناظر به خاستگاه های معرفتی و دینی یعنی وجه اسلامیت الگو است. این مبانی معرفتی خود قابل تقسیم به هفت دستة زیر است: مبانی معطوف به تعریف و جایگاه دین، مبانی معطوف به مسائل معرفت شناختی، مبانی معطوف به مسائل هستیشناختی، مبانی معطوف به مسائل انسان شناختی، مبانی معطوف به مسائل جامعه شناختی، مبانی معطوف به مسائل پیشرفت و سرانجام مبانی معطوف به مسائل تمدن شناختی. هر یک از این محورها، انبوهی از زیرمحورها را در برمیگیرد. نگاهی واقعگرایانه به سرمایه ها و شرایط کنونی حوزه های علمیه، سهم این نهاد را افزون بر توسعه گفتمانی و تولید علم در این مسیر، در سه نقش محوری زیر خلاصه میکند: تدوین مبانی معرفتی و نظارت بر اشراب و اعمال این مبانی در اجزای الگو و نیز مشورت دهی در تدوین دیگر مبانی و لایه های الگو. به نظر میرسد مناسبترین قالب برای تحقق این سهم، تأسیس یک دبیرخانه حوزه ای برای مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به منظور تجمیع ظرفیت های حوزه است.

هدف این مقاله، توصیف جنبه های مختلف فرایند رشد اخلاقی در روی آورد یادگیری و بررسی انتقادی آن، به ویژه از طریق تعالیم اسلامی و به روش اسنادی است. روی آورد مزبور، رشد اخلاقی را «یادگیری انجام رفتار اجتماعی مورد پذیرش جامعة خاص، که از طریق پیامدهای آن تقویت می شود» توصیف می کند. گستره این فرایند، «رفتار اجتماعی پذیرفته شده» و مؤلفه اصلی آن «رفتار اخلاقی»، در برابر شناخت و هیجان اخلاقی، بوده و تقویت، به ویژه شکل اجتماعی آن، سازوکار عمده به شمار می رود. عدم پذیرش ارزش های ذاتی و نیز ارزش های اخذ شده از منابع فرااجتماعی، عدم تسری مرز اخلاق به رفتارهای اخلاقی ناسازگار با هنجارهای موجود، نادیده گرفتن مؤلفه های شناختی و هیجانی اخلاق و غفلت از سازوکارهایی غیر از تقویت، کاستی های عمده ای است که از دیدگاه اسلامی مواضع این روی آورد را به چالش می کشد.

امروزه به دلیل عدم وجود قطعیت و ثبات در محیط کسبوکار، مفهوم رقابت در میان شرکتهای فعال در صنعت متفاوت شده است. بر مبنای این تغییر پارادایم، شرکتها باید بهمنظور باقی ماندن و موفقیت در بازار، بر ایجاد نقاط قوت و قابلیتهای رقابتی خود تمرکز نمایند. در این میان قابلیت پویا، بهعنوان راهکاری نوین برای کسب مزیت رقابتی پایدار، محل توجه اندیشمندان مدیریت قرار گرفته است. در این مقاله تلاش میشود با نگاه بازاندیشانه به بررسی دقیقتر مفهوم قابلیت پویا در قالب سه بعد چرایی، چیستی و چگونگی پرداخته شود. بدین منظور با روش تحقیق کیفی و با استفاده از روش مرور نظام مند در پایگاه علمی اسکوپوس، پس از غربالگری، 99 مقاله برای استخراج اطلاعات انتخاب شدند. در بحث چرایی، مشاهده شد که عوامل زمینهای، فرضیات نظری و تئوریهای زمینهساز، ایجادکننده مفهوم قابلیت پویا بوده است. همچنین در بحث چیستی، به نوعشناسیهای مختلف پیرامون ویژگیها و مشخصات قابلیت پویا پرداخته شد که در 5 دسته فرآیندی، نهادینهسازی، دامنه کاربرد، سلسله مراتبی و واحد تجزیه و تحلیل مطرح شد. و درنهایت در بحث چگونگی، در قالب 3 بخش پیشزمینهها، عملکرد و نتایج، سازوکارها و عملکردهای به کار گرفته شده توسط قابلیت پویا تبیین شد.

ارائه معیاری مناسب برای شناخت ماهیت قرارداد موجب کاربرد سودمند این ابزار اعتباری برای اداره روابط حقوقی جامعه خواهد بود؛ زیرا عدم وجود معیار مناسب موجب اختلاف نظر در تعیین مصادیق قرارداد شده و نتیجه ای جز افزایش هزینه اداره روابط اجتماعی و عدم قطعیت و عدم پیش بینی پذیری نخواهد داشت. بر همین اساس باید پرسش اصلی پژوهش را این گونه مطرح نمود که ماهیت قرارداد چیست؟ برای پاسخ به این پرسش با روش توصیفی - تحلیلی به کاربرد معیار شناخت ماهیت موجودات طبیعی و نفس الامری در ماهیت شناسی قرارداد به عنوان مصداق بارز موجود اعتباری و فرضی اقدام شده است. پاسخ به دست آمده به عنوان دستاورد این پژوهش دلالت بر این دارد که ماهیت قرارداد مترداف با چیستی آن است که این چیستی نیز مترادف با مقتضای ذات غایی قرارداد است همان هدفی که قرارداد برای تأمین آن در روابط اجتماعی به وجود آمده است و بدون این هدف وجود قرارداد بیهوده خواهد بود. در میان حقوقدانان دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی و در میان فقها امام خمینی را باید به عنوان نظریه پردازان برجسته در این زمینه قلمداد نمود که مقتضای ذات غایی قرارداد را به عنوان ماهیت آن موردبحث قرار داده اند. این نظریه در برابر نظریه اثر مستقیم قرارداد به عنوان مقتضای ذات آن، قرارگرفته که در فقه امامیه مطرح شده و در بند یک ماده 233 قانون مدنی پذیرفته شده است.

در بررسی هر پدیده اجتماعی از سه عنصر مهم بحث می شود: چیستی، چرایی و چگونگی. در چیستی سخن از تعریف و تحدید پدیده ی مد نظر به میان می آوریم، در چرایی به پیدایش یک پدیده پرداخته می شود و در چگونگی بر نحوه تکاملی متمرکز می شویم. با کنار هم قرار دادن این سه عنصر می توان به کارکرد یک پدیده ی اجتماعی پی برد. هدف نوشتار حاضر آن است تا پدیده جادو را به مثابه یکی از کهن ترین عناصر فرهنگ بشری، از دریچه این سه وجه بررسی و نگاهی کوتاه اما مفید به وجوه کارکردی آن داشته باشد.

امروزه مفهوم باز بودن در سازمان ها گسترش پیدا کرده و سازمان ها علاقه خاصی به رویکردهای باز نشان داده اند، در این میان استراتژی باز نیز بخشی از روند و تمایل اجتماعی گسترده به سمت گشودگی بیشتر است. استراتژی باز پدیده ای چندوجهی است که به سرعت در حال پیشرفت بوده و نیازمند شناخت بیشتر است. در این مقاله تلاش می شود به کمک روش پژوهش کیفی فراترکیب به بررسی دقیق تر مفهوم استراتژی باز در قالب چیستی آن پرداخته شود. با بررسی صورت گرفته در پایگاه اسکوپوس، درنهایت 38 مقاله در بازه زمانی 1990 تا 2020 با محوریت استراتژی باز انتخاب و به روش کیفی تحلیل شدند. در این پژوهش، مهم ترین تعاریف ارائه شده در این حوزه شناسایی شده و سپس با توجه به تعدد تعاریف، مشخصه ها و رویکردهای استفاده شده با نگاهی کلان تر به نوع شناسی معرفی استراتژی باز پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که می توان شیوه های شناسایی و تعریف استراتژی باز را در 5 دسته فلسفی، بعدشناسی، دامنه کاربرد، فرآیندی و سطح تجزیه وتحلیل تقسیم بندی کرد. از منظر مبانی فلسفی، رویکرد استراتژی باز عمدتاً ذهنی و در پارادایم پست مدرن است. از منظر بعدشناسی، دارای دو بعد اصلی شفافیت و فراگیری است که هر کدام دارای ابعاد فرعی نیز هستند. دامنه کاربردهای مختلف این پدیده در قالب هشت رویکرد شناخته می شود. از منظر فرآیندی، دارای سه نوع شناسی مهم بوده و از منظر سطح تجزیه وتحلیل نیز به دو طریق تعداد یا نوع شناخته می شود. جزئیات و شاخص های این 5 دسته، به تفصیل در مقاله اشاره شده است. شایان ذکر است که ماهیت پویا و تأثیرگذار استراتژی باز و راه های مختلف نگاه به این حوزه، نشان می دهد محققین باید تلاش بیشتری برای درک بهتر این پدیده جدید داشته باشند.

هدف از پژوهش حاضر بررسی چیستی، چرایی و چگونگی تربیت بدنی در مدارس ابتدایی از منظر دانشجو معلمان بود. به منظور تحقق هدف فوق از روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده گردید. میدان پژوهش شامل دانشجویان دختر و پسر (1000 نفر)، ترم های آخر دانشگاه فرهنگیان کرمان در سال 1402 بودند. مشارکت کنندگان پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از قاعده رایج "اشباع نظری" در روش های کیفی انتخاب شدند. حجم مشارکت کنندگان پژوهش، شامل 21 نفر از اعضای میدان پژوهش بوده است. شیوه گردآوری اطلاعات استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از الگوی چندمرحله ای کلایزی استفاده شد. جهت بررسی روایی داده های حاصل از مصاحبه ها نیز از دو معیار اعتبار پذیری و تأیید پذیری استفاده شد. نتایج در دو مضمون اصلی و دوازده مضمون فرعی خلاصه شده اند. بر اساس نتایج این پژوهش تربیت بدنی یعنی رشته ای علمی با روابط میان رشته ای هستی شناختی. چرایی شامل مضامین فرعی میان رشته ای و چگونگی شامل مضامین فرعی رشته محوری هستند.