مطالب مرتبط با کلیدواژه

نماد


۲۰۱.

نقش و نماد اژدها در نگارگری ایرانی

نویسنده:
منبع: پیکره دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ 43 - 58

کلیدواژه‌ها: اژدها نماد جهان بینی ادب‍ی‍ات ای‍ران‍ی نگارگری ایرانی زیبایی شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۳ تعداد دانلود : ۸۰۵
اژدها از بن مایه های اساطیری است که در شعر و ادب ایران تجلی بارزی داشته و منجر به ظهور ایده ها و نقوشی ظریف و بی بدیل در نگارگری شده است. مقاله حاضر با بررسی خاستگاه ادبی و اساطیری اژدها و بنیان فکری ایرانیان مبنی بر دو قطبی بودن جهان به دلالت حضور آن در نگاره ها، به عنوان نمادی اهریمنی پرداخته و در صدد پاسخ به این پرسش ها برآمده است که اژدها و جدال با آن در حماسه و عرفان چه جایگاهی داشته و ویژگی های تصویری و زیباشناسانه این موجود افسانه ای در نگارگری ایرانی کدام است. این پژوهش با اتخاذ روش تحلیلی-تطبیقی و با بررسی منابع کتابخانه ای و نسخ حاوی نگاره های اژدها، در تبیین چگونگی بهره گیری نگارگر در بازنمایی و پردازش صحنه های مهیج و پرتحرک این رویارویی از چیدمان و صحنه آرایی خاص، ترفندهای رنگ و بافت و تناسبات اندامی است.
۲۰۲.

بررسی نماد خورشید و مفاهیم مرتبط با آن در هنر و اساطیر بین النهرین

نویسنده:
منبع: پیکره دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۵ 57 - 68

کلیدواژه‌ها: خورشید نماد بین النهرین اسطوره شَمش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۱۷ تعداد دانلود : ۱۲۷۳
نقش خورشید به عنوان یکی از نمادهای سنتی از دوران تمدن های باستان تا به امروز همواره مورد توجه بوده است. خورشید در آثار هنری برجا مانده از تمدن بین النهرین  به اشکال گوناگون نمایش داده شده است، به طوری که گاه به شکل ستاره چهار پر و گاه در شکل و شمایل انسان مجسم شده است. نماد ایزد خورشید در زمان بابل بر تارک لوح حمورابی می درخشید و در دوره آشور به شکل گوی بالدار، نماد پادشاهی آشور بود و گاه  بر گردنبند پادشاهان خود نمایی می کرد. از ایزد خورشید در اسطوره ها به نام های اوتو، شَمَش یا شاماش یاد شده است. هدف از این مقاله تحقیق و طبقه بندی انواع نقوش، کاربردها و مفاهیم مرتبط با نماد خورشید دراساطیر و آثار هنری دوره های مختلف تاریخ بین النهرین (سومر، اکد، بابل، آشور) می باشد. نتایج نشان می دهد در هنر بین النهرین  این گونه نقوش صرفاً دارای جنبه تزئین نبوده، بلکه نماد یک عقیده و سمبل دینی بودنده اند و ناشی از اعتقادات دینی و اسطوره ای بوده اند و در ادیان خدا- خورشید به عنوان نمادی از ایزد خورشید و همین طور تعویذ و یا تزئینات مورد استفاده قرار می گرفتند. شیوه این مقاله توصیفی تحلیلی بوده است و گردآوری دادها به استفاده از منابع کتابخانه ای است.
۲۰۳.

بررسی تأثیر ابعاد نمادین جهان ایرانی بر ذهنیت ایرانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۵ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ 591 - 613

کلیدواژه‌ها: جهان نمادین اسلام شیعی جهان نمادین باستان تجدد ذهنیت نمادین نماد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۲۵۹
نویسنده این مقاله ضمن بررسی جهان نمادین باستان، اسلام شیعی و تجدد معتقد است در ذهنیت ایرانیان، میان جهان نمادین باستانی و اسلامی- شیعی پیوندی تاریخی وجود دارد و از اواخر سده نوزدهم، ورود تجدد به ایران با دستاوردهایی نظیر تأسیسات تمدنی، شکل گیری جنبش مشروطه و حکومت پهلوی سبب گسست در این ذهنیت شده است. با وجود این گسست، ذهنیت ایرانیان ویژگی های نمادین خود را حفظ کرده است و تاکنون نتوانسته جهان نمادین تجدد را در خود نهادینه سازد.
۲۰۴.

بررسی و تحلیل زیبایی شناسی هنر فلزکاری دوره ساسانی

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال چهارم شهریور ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۸)
تعداد بازدید : ۲۴۵۶ تعداد دانلود : ۱۷۱۲
دوره ساسانیان هنر فلزکاری دارای ارج و مرتبه والایی در دربار بوده و همواره مورد توجه سلاطین و اشراف زادگان بود. در این دوره هنر فلزکاری به اوج شکوفایی خود رسیده و حتی در مدت زمانی کوتاه از مرزهای امپراتوری ساسانیان فراتر رفته و در مقام هدیه به عنوان نشان قدرت و مشروعیت سلاطین ساسانی به دربار سایر ملل راه یافت. در دوره هایی که خزانه سلاطین پر بود آثار فلزی از فلزات گران بها همچون طلا و نقره تهیه می شد و در زمان تنگدستی و رکود خزانه آثار هنری با آهن و فولاد ساخته شده و از روکش و نقوش طلایی و نقره استفاده شده است. هنرمندان برای تزئین سطوح خارجی و بعضاً داخلی این آثار گران بها عموماً از نقوش گیاهی و خصوصاً پیکره جانوران استفاده می کردند. دلبستگی هنرمندان این دوره به نمایش پیکره جانوران از درندگان، چهارپایان، پرندگان و حتی جانوران پنداری و ترکیبی همچون اژدها، سیمرغ، دیو، پری و جز آن ها، اغلب ریشه در اعتقادات اسطوره ای-دینی مردم این دوران داشته است. در این پژوهش، تلاش بر این است تا از طریق بررسی نقوش جانوری، گیاهی و هندسی، از لحاظ اسطوره ای، آیینی، فرم و مبانی عناصر و نیروهای بصری، با نوع و جایگاه این آثار در هنر فلزکاری این دوره، خصوصاً از لحاظ ارزش هنری شناسایی شود. روش انجام این پژوهش از نوع تحلیلی، توصیفی است و بر اساس ویژگی های تعدادی از ظروف دوره ی ساسانی موجود در موزه ها مانند بشقاب، کاسه، جام، ابریق، ریتون و جواهرآلات انجام گرفته است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش فیش های تحقیقاتی، مشاهده آثار هنری، مطالعه ی کتابخانه ای، همچنین استفاده از سایت های اینترنتی موزه های داخلی و خارجی محل نگهداری آثار فوق الذکر بوده است. نتایج کلی حاکی از آن است که نقوش در هنر فلزکاری ساسانی، تنها جنبه تزئینی ندارند بلکه نماینده معانی و مفاهیم آیینی و فرهنگی هستند که با اولویت قرار دادن پیام نمادینِ اصول و مبانی هنری تا حد زیادی در جهت افزودن زیبایی هنری، محتوا نیز مد نظر قرار می گیرند.
۲۰۵.

جلوه های معنایی نماد «خضر» در اشعار حزین لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۳۹) 47 - 72

کلیدواژه‌ها: حزین لاهیجی شعر عرفانی نماد خضر آب حیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۳۹۰
حزین لاهیجی، شاعر برجسته سبک هندی، از شعر برای بیان احساسات و باورهای صوفیانه خود بهره برده است. از شگردهای این شاعر عرفان مشرب، ابراز عواطف ناب عارفانه به پشتوانه شخصیت های صوفی مسلک بوده است که در تبیین جهان بینی او اهمیّت بسزایی دارد. از بن مایه های نمادین شعر لاهیجی در این حوزه، می توان به «خضر» اشاره کرد که به سبب برخورداری از ویژگی انعطاف معنایی یا تأویل پذیری مفهومی، کارکردهای متنوع و گاه متناقض به خود گرفته است. در این پژوهش، مبنای کار نگارندگانْ پردازش توصیفی تحلیلی آن بخش از سروده های حزین است که با دگردیسی شخصیت خضر، قاموس واژگانی این کهن الگوی نمادین را با متغیرهای معناییِ متنوع گسترش داده است. یافته های تحقیق گویای آن است که کاربردهای نمادین خضر ماهیت دینی خود را حفظ کرده است؛ اما وقتی با افکار عاشقانه حزین درمی آمیزد، با جهش محسوس، از حدود متعارفِ باورهای مخاطب درمی گذرد و جلوه های گریز از معانی عُرفی را به نمایش می گذارد.
۲۰۶.

تکنیک های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین ( با تأکید بر نماد و نقاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: تصویرسازی آمریکا فلسطین نماد نقاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۹۷
تصویر سازی یکی از اصطلاحات متداول در نقد قدیم و جدید عربی است که در آن شاعر می کوشد تا موضوعی را با تکنیک های مختلفی به تصویر بکشد. شعر معاصر فلسطین، سعی نموده تا آینه تحولات کشوری باشد که بعد از اشغال آن، دشمنان زیادی به مداخله در آن پرداخته اند. یکی از کشورهایی که در قرن گذشته و حاضر به حمایت از اشغال فلسطین برخواسته، آمریکاست که این امر سبب شده است تا شاعران فلسطینی، به طور وسیعی به ترسیم چهره آن کشور بپردازند. این شاعران با تکنیک های مختلفی ازجمله نماد و نقاب به این تصویر سازی پرداخته اند و تمساح، سگ، کلاغ، گرگ، افعی و طناب پوسیده را نمادهایی از آمریکا قرار داده اند تا ماهیت و ویژگی های اصلی آمریکا همچون ریاکاری، نجاست، شومی، وحشی گری و هرزگی، جهان خواری ظالمانه و فروپاشی زودهنگام آن را به تصویر بکشند. هلاکو، نرون، مارس و شیطان از مهم ترین نقاب هایی به شمار می روند که مفاهیمی همچون توحش، جنون قیصری، جنگ افروزی و اغواگری آمریکا را به تصویر می کشند. مقاله حاضر می کوشد تا نماد و نقاب را به عنوان مهم ترین تکنیک های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین با روش توصیفی – تحلیلی، مورد نقد و بررسی قرار دهد.
۲۰۷.

انتزاع نمادین در زیبایی شناسی هنر بلوچستان، نمونه موردی: سوزن دوزی بلوچ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم دی ۱۳۹۸ شماره ۷۹ 5 - 14

کلیدواژه‌ها: سوزن دوزی بلوچ انتراع نماد زیبایی شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۵ تعداد دانلود : ۵۶۱
بیان مسئله: قوم بلوچ را می توان یکی از اقوام اصیل ایرانی دانست که ادامه دهنده زندگی دام پروری و عشایری در ایران بوده اند. هنرهای گوناگونی در میان این قوم رایج است که مهم ترین آنها را می توان هنر سوزن دوزی دانست. این هنر با نقوش هندسی و به شدت انتزاعی اش نمایشگر پیشینه زندگی عشایری قوم بلوچ و همانند دیگر هنرهای عشایر ایران از بعد هندسی بسیار بالایی برخوردار است. همچنین می توان به شباهت نقوش هندسی این هنر و هنرهای دوران نوسنگی نیز اشاره کرد. نقوش هنر سوزن دوزی بلوچ در انواع انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی و حاشیه قابل دسته بندی هستند. سؤال پژوهش: کدام یک از ویژگی های زیبایی شناسانه سوزن دوزی بلوچ را می توان به عنوان تأثیرگذارترین شاخص هویتی آن در نظر گرفت؟ هدف: شناخت عناصر زیبایی شناسانه سوزن دوزی بلوچ به عنوان مهم ترین هنر بومی منطقه بلوچستان و ستخراج مهم ترین مؤلفه های آن هدف این پژوهش است. روش تحقیق: روش انجام پژوهش، کیفی و با استفاده از منطق استدلالی است. اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده در جمع آوری داده های این پژوهش مورد توجه و همچنین مشاهدات عینی نگارنده و اطلاعات میدانی در دستیابی به استنتاجات پژوهش مؤثر بوده است. نتیجه گیری: مهم ترین وجه اشتراک این نقوش هندسی بودن و در ضمن انتزاع بیش از حد آنهاست. زیبایی شناسی این هنر بومی را می توان در قالب خط (راست و با زاویه)، شکل (بر پایه شکل مثلث)، بافت (متراکم و پرکار)، ریتم (متناوب) و رنگ (با تسلط رنگ قرمز و ترکیب رنگ های نیرومند و قوی) بررسی کرد. انتزاع نمادین را می توان به عنوان مهم ترین وجه زیبایی شناسانه هنر سوزن دوزی بلوچ مورد توجه قرار داد.
۲۰۸.

نمادشناسی نقش مرغابی سانان در آثار هنری ایران

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۶ 21 - 30

کلیدواژه‌ها: نماد هنر ایران آناهیتا آب نقش مرغابی سانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷۳ تعداد دانلود : ۶۱۸
هنر ایرانی بازتاب نمادین و رمزگونه واقعیات و حقایق است. فرهنگ اسطوره ای-نمادین ایران با طبیعت و عناصر زمینی و آسمانی آن پیوند تنگاتنگ دارد. از دیرباز شرایط زندگی کشاورزی در مرز و بوم ایران موجب وابستگی مردم به آب و در نتیجه تکریم این عنصر مقدس بوده است. حضور عناصر مرتبط با آّب، مانند گیاه و پرنده، و به ویژه مرغابی، در ادوار مختلف تاریخ هنر ایران حاکی از پررنگ بودن باورهای مبتنی بر طبیعت نزد ایرانیان است از آنجا که نقش این پرنده در دوران ساسانی و اوج آناهیتاپرستی به وضوح در هنرها جلوه گر شده است می توان این فرضیه را مطرح کرد که مرغابی نمادی از آناهیتا، ایزدبانوی باروری، و آّب های پاک باشد. از سوی دیگر، با توجه به گذشته های دورتر، مرغابی می تواند به منزله پرنده ای نقش شده باشد که در نی زارهای ایران فراوان بوده و پرنده بومی منطقه محسوب می شده است. نقش مرغابی بر ظروف و اشیا در هنرهای تزئینی و کاربردی ایرانیان دیده می شود و تداوم آن در هنر دوران اسلامی تا عصر صفویه نیز مشهود است. این نقش در تاریخ بارها تکرار شده است، اما چندان به چرایی حضور مداوم آن توجه نشده است. در این مقاله سعی شده است با نگاهی اجمالی، ضمن شناسایی نقش مرغابی در هر دوره، به این سؤال پاسخ داده شود که معانی و فرم نقش مرغابی در هنر مردم ایران از دوران باستان تا دوران اسلامی چه تغییراتی کرده است. این پژوهش از نوع نظری و اکتشافی، و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی ای است که تصاویر تکرارشده مرغابی سانان را در هنرهای تزئینی و کاربردی ادوار گوناگون تاریخی شامل می شود. به نظر می رسد هنرمندان در ابتدا دیدی واقع گرا به مرغابی سانان داشته اند و آنچه در محیط خود مشاهده می کرده اند را به تصویر می کشیده اند و به مرور زمان نقش مرغابی به صورت نمادین درآمده و دارای بار معنوی و سلطنتی شده است تا آنجا که در اوج این فرایند مرغابی به صورت نمادی ایزدی نقش شده است. در نهایت با گذشت زمان و تحول باورهای مردمان به نقشی صرفاً تزئینی افول می کند.
۲۰۹.

ش یرهای سنگی مناطق مرکزی فلات ایران

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال چهارم آبان ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۲۰)
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۵۲۷
انسان به شیوه نمادپردازی در طول دورههای مختلف تاریخی بهتر توانسته است مفاهیمی را نمودار سازد که به گونه ای دیگر قابل بیان و توصیف نبودهاند. شیر و نقش آن از زمانهای قدیم بسیار موردعلاقه ایرانیان بوده و در هنر و تفکر مردم باستان نمودی بارز داشته است. این نقش اصیل و کهن به صورت های گوناگون در هنر، ادبیات و مذهب تجسم یافته و معانی مختلفی داشته است. شیرهای سنگی، تندیسهایی از جنس سنگ هستند که در مناطق مختلف فلات ایران پراکنده و در فرم های مختلف کوچک، بزرگ و حالت های نشسته، ایستاده و گاهی خوابیده هستند. در این پژوهش به بررسی ویژگیهای فرمی و مفهومی شیرهای سنگی فلات مرکزی ایران پرداختهایم. این تحقیق به روش کتابخانهای-اسنادی و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام پذیرفته است. از بررسی های انجام گرفته چنین برمی آید که شیرهای سنگی مناطق مرکزی به لحاظ فرمی خطوطی نرم و بدنی صیقلی دارند و نقوش و اسلیمیهایی بر روی شیرهای مناطق مرکزی فلات ایران نقر شده است. شیرهای استان اصفهان با الهام از صورت انسانی، حالاتی از خشم، ملاطفت، آرامش و لذت دارند. به لحاظ مفهومی، شیرهای سنگی این مناطق میتواند نمادی بر شجاعت و دلاوری، نگهبان و در مذهب شیعه، نمادی از حضرت علی و رمز ولایت خدا بوده است.
۲۱۰.

بررسی نسبت انسان و عالم هستی براساس روابط جانشینی در زبان نمادین قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 53 - 72

کلیدواژه‌ها: قرآن نماد روابط جانشینی السماوات والارض انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۳۸۵
قرآن به عنوان متنی ادبی دارای گونه های زیبایی شناختی است که لایه های معنایی به هم پیوسته آن در عین یکپارچگی معنایی در چینش واژگان «تفصیل» یافته است؛ بنابراین نیازمند ابزاری است که مخاطب را تا عمیق ترین این لایه ها رهنمون شود و او را به فضای این یکپارچگی معنایی نزدیک کند. نماد، نشانه امری قدسی و فرودآمده از عوالمی فراتر از انسان است که خود را در بستر واژگان می نمایاند تا رشته پیوند میان انسان و این معانی قدسی باشد. جایگزینی مفهومی بر مفهوم دیگر نخستین کلید کشف نماد در متن است که همان تشبیه و استعاره است. در این پژوهش تلاش شده است میان آیات قرآن رابطه میان انسان و عالم هستی با توجه به ویژگی هایی متناظر یکدیگر بررسی شود. نتیجه اینکه قرآن کریم با ایجاد تناظر میان وجود انسان با اجزای هستی، مخاطب خود را با تغییرات، ویژگی ها و حالات اجزای هستی همراه کرده و مسیر او به سمت رشد و تعالی را هماهنگ با اجزای عالم هستی به تصویر کشیده است. این تناظر درنتیجه ایجاد رابطه جانشینی میان انسان و عالم هستی و در مواردی سایر اجزای عالم رخ داده است.
۲۱۱.

نگرشی نوین به مسئله ی هنر با محوریت نمادشناسی در آراء فلسفی افلاطون و ملاصدرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 135 - 160

کلیدواژه‌ها: هنر ایده نماد تصویر تقلید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۳۳۰
افلاطون و ملاصدرا هیچ یک واژه نماد را در آراء خود به کار نبرده اند، اما بر اساس اصل حکایتگری و توجه به مبانی فلسفی دو فیلسوف می توان جایگاه نماد را در اندیشه ی آن دو تحلیل کرد. با ابتنا بر اهمیت نظریه ی ایده و کیفیت محاکات مورد نظر افلاطون، چنین برداشت می گردد در اندیشه ی وی نماد امری است که به نحو تشابهی خاص برمبنای رابطه ی «بهره مندی»، نشانگر ایده می باشد. در اندیشه ی ملاصدرا نیز با تأمل در کیفیت حکایتی که برخاسته از مبانیِ فلسفی وی، یعنی اصالت و تشکیک وجود و نیز نحوه ی محاکات در روابط علی است می توان نماد را امری دانست که از امر نمادینه شده ای حکایت می کند که علت آن است و نماد به حکم هویت رقیقتی و تشابه ظلیِ حقیقی از آن محاکات دارد. این پژوهش بر آن است تا با اتکاء به روشی تحلیلی ضمن تبیین جایگاه نماد در نگرش دوفیلسوف، هنر را با نگرش نمادشناسی مورد تدقیق قرار دهد. با تحلیل نمادشناسی در اندیشه ی دو فیلسوف،در عین واگرایی مبانی فکریِ آن دو، نوعی همگرایی در ارتباط با نمادشناسی و بسط آن در حوزه ی هنر می توان یافت که نوعی تحول از بُعد فلسفی را نسبت به هنر برمی تابد و این رویکرد به سنجش و شفافسازی جایگاه هنر در اندیشه ی آن ها می انجامد.
۲۱۲.

بررسی رابطه بین هوش هیجانی جوانان و تمایل آنها نسبت به نمادهای شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۱۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 179 - 192

کلیدواژه‌ها: هوش هیجانی نماد نشانه المان شهری عناصر نمادین جوانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۲۳۰
نیاز انسان به نظم دادن و سازمان دهی زمان و مکان، او را به استفاده از نمادها سوق داده و تاریخ معماری بشر مملو از عناصر نمادینی است که مستقل یا در ارتباط با یک بنا یا مجموعه ای از بناها ظهور می کنند.المان های شهری نیز به عنوان عناصری که در آنها غالبا نقش مفهومی و نمادین قوی تر از عملکرد کالبدی است، به عنوان گونه اصلی عناصر نمادین در سکونتگاه های انسانی درک می شوند.این پژوهش به بررسیرابطه بین مولفه های هوش هیجانی استفاده کنندگان فضا و تمایل آنان به استفاده از عناصر نمادین معماری یا شهرسازی درجوانان پرداخته است.برای بررسی این موضوع دو پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفت: در درجه اول پرسشنامه استاندارد هوش هیجانی( بار – آن) برای سنجش میزان هوش هیجانی پاسخ دهندگان بکار رفته و سپس با طراحی پرسشنامه ای دیگر ترجیحات فضایی آنان مورد سنجش قرار گرفت. داده های بدست آمده از هر دو پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. دراین پژوهش میزان تاثیرگذاری عناصرنمادین معماری به عنوان یکی از مولفه های کیفیت فضای شهری از منظراستفاده کننده ارزیابی گردید.براساس نتایج به دست آمده، میان مولفه های هوش هیجانی (شامل خودآگاهی هیجانی – خودابرازی - عزت نفس – استقلال) و همچنین میزان کل هوش هیجانی افراد و اقبال و تمایل آنان به استفاده از عناصر نمادین معماری رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد. بنابراین سنجش ویژگی های شخصیتی افراد به عنوان شاخصی در فرآیند بهبود کیفیت محیط براساس تمایلات و ترجیحات آنان، در طراحی فضای شهری حائز اهمیت بوده که بتواند عرصه های عمومی پاسخگو را برای شهروندان به وجود آورد.
۲۱۳.

بررسی سمبل های حیوان گونگی روح در حکایت های تذکره الاولیاء عطار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸ 13 - 40

کلیدواژه‌ها: نماد کهن الگو یونگ تذکرهالاولیاء عطار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۳۷۴
در آثار عرفانی متأخر ردپایی از حیوان گونگی روح دیده می شود هرچند قدمت این باورها به ادوار بدوی حیات انسان می رسد. یونگ در آثار خویش که برآمده از تحقیق در اساطیر ملل گوناگون و پژوهش های مردم شناختی وسیع در آیین اقوام بدوی و شبه بدوی است، به معرفی برخی از نمادهای حیوانی پر تکرار در این فرهنگ ها می پردازد. در این پژوهش با روش تحلیلی تطبیقی بر مبنای تحلیل های یونگ به بازخوانی نقش حیوانات در تذکرهالاولیاء پرداخته ایم. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در موارد زیادی نقش حیوانات، در حکایات تذکرهالاولیاء مبتنی بر باورهای اساطیری حیوان گونگی روح هستند و اگر روح را به تعبیر روان کاوی یونگ، تعبیر قدیمی «خود» و «روان» بگیریم، این حیوانات نقش نمادهای ناخودآگاه و مراحل تکامل روان را بر عهده دارند. چنان که گاه سمبل خود یا روح متعالی عارف هستند، او را حمایت و حفاظت می کنند، با او سخن می گویند، شناختی برتر از وی دارند و به او معرفتی فراعقلی می بخشند؛ گاه نیز مقام عارف را به عنوان رئیس قبیله و صاحب توتم، نشان می دهند.
۲۱۴.

تحلیل نمادهای شعر پایداری در اشعار احمد شاملو بر پایه نقد اسطوره شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 125-154

کلیدواژه‌ها: اسطوره نماد ادبیات پایداری احمد شاملو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳۶ تعداد دانلود : ۸۱۴
احمد شاملو با بهره گیری از درون مایه های اساطیری نمادین و رمزآلود در آفرینش و ترسیم فضای اسطوره ای در اشعارش همواره کامیاب بوده است. شاملو از شاعرانی است که هر چند میزان پرداختن وی به اسطوره و جنبه های حماسی نسبت به بعضی شاعران معاصر کمتر است؛ ولی توانسته است نمودهای زیبایی از اسطوره سازی را هر چند اندک در شعر خود عرضه کند و به ویژه در عرصه شعر پایداری، به بازآفرینی اسطوره های کهن و آفرینش اسطوره های تازه بپردازد. وی با خارج نمودن قالب اصلی اسطوره از فضای کهن اسطوره ای خود، از آن به عنوان نمادی تأثیرگذار در صحنه سیاسی و اجتماعی بهره برده است تا شرایط نابسامان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه مورد ستم خود را اصلاح کند. این جستارکه با روش تحلیلی- توصیفی انجام گرفته است، نشان می دهد که وی همواره با بهره گیری از نمادها در بازآفرینی اسطوره ها توانمند بوده و با توجه به نیازهای جامعه اش به اسطوره آفرینی پرداخته است ؛ همچنین بسیاری از اشعار شاملو بر پایه بن مایه های اسطوره ای بنا شده است. پژوهش هایی درباره شعر شاملو از دیدگاه نقد اسطوره شناختی صورت گرفته است؛ اما این مقاله، نخستین پژوهشی است که به گونه ای ویژه، نمادهای اساطیری مرتبط با ادبیات پایداری در شعر شاملو را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.
۲۱۵.

تحلیل کارکرد نمادهای جانوری در ضرب المثل های فارسی با تکیه بر داستان نامه بهمنیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال هشتم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 122-156

کلیدواژه‌ها: ضرب المثل نماد داستان نامه بهمنیاری نماد جانوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۳۶۲۳
ضرب المثل ها با آنکه ساختاری روان و معنایی روشن و قابل فهم دارند ولی گاه بهره گیری از برخی عناصر بلاغی علاوه بر اینکه ضرب المثل ها را زیباتر و مؤثرتر کرده است به مفاهیم آن ها عمق و ژرفا بخشیده است و آن ها را قابل تأمل تر کرده است . یکی از این عناصر نماد است. در این مقاله به وانمایی نقش نمادین حیوانات در ضرب المثل ها پرداخته می شود. هدف از این پژوهش، تحلیل کیفیت و کمیّت بهره گیری از نمادهای جانوری در ضرب المثل های کتاب بهمنیاری است و مسأله آن این که از نمادهای جانوری در ساخت ضرب المثل ها چقدر بهره گرفته شده است. بدنه اصلی مقاله را ارائه نمودارهای آماری و تحلیل نمونه هایی از ضرب المثل ها تشکیل می دهد که در آن ها نام حیوانات گوناگون در زیرگروه های حیوانات اهلی، حیوانات غیراهلی، پرندگان و حشرات ذکر شده است. پژوهش حاضر کتابخانه ای است و به شیوه توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از روش های آماری با مطالعه 6047 ضرب المثل از کتاب بهمنیاری به انجام رسیده است و در پایان این نتیجه حاصل شده است که از نظر کمّی بهره گیری از نمادهای جانوری مربوط به حیوانات اهلی با 6/48% بیشترین و پرندگان با 7/8% کمترین بسامد را داشته اند و نیز از دلایل روی آوردن به کاربرد نمادهای جانوری در ضرب المثل ها می توان به عینیّت بخشیدن و ملموس کردن مفاهیم انتزاعی، جذابیّت ضرب المثل ها ، ایجاز کلام و پرهیز از صراحت لهجه و تلطیف مفاهیم نیش دار، اشاره کرد.
۲۱۶.

مضامین مشترک در اشعار سلمان هراتی و بدرشاکرالسیّاب با تکیه بر«أنشوده المطر»(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جستارنامه ادبیات تطبیقی سال اول پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱ 105 - 125

کلیدواژه‌ها: بدر شاکر السیاب سلمان هراتی وطن امید نماد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۴۶۸
ادبیات تطبیقی به مقایسه و موازنه میان آثار ادبی می پردازد و این مقاله کوششی تطبیقی است که برخی از مضامین مشترک را در آثار سلمان هراتی، شاعر پارسی گوی و «أنشوده المطر» بدر شاکر السیاب، شاعر عرب بیان کند. هردو شاعر به وطن خویش عشق ورزیده و آن را چون موجودی زنده به تصویر کشیده اند؛ سلمان هراتی در توصیف وطن، عقل و عشق و معنویت را در هم آمیخته است. این دو شاعر در اشعار خود، از غفلت مردم گلایه می کنند و در عین حال به آن ها نوید فردای بهتر و روشن تر را می دهند. سلمان هراتی، امید به فردا را با مفهوم انتظار در هم می آمیزد و السیاب با بهره گیری از نماد باران، این امید را منعکس می کند. بدر شاکر السیاب و  سلمان هراتی، برای بیان آن چه که از گفتن صریح آن عاجز هستند، از نمادها و رمزهای گوناگونی مانند شب، باران، حیوانات و... کمک می گیرند و این کاربرد در اشعار السیاب از پیچیدگی بیشتری برخوردار است و وی آن را با اسطوره ها در هم آمیخته است.
۲۱۷.

بررسی نقش نمادها در تقویت و ماندگاری جریان اسلام گرا در ایران دوره پهلوی؛ تحلیل جامعه شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 147 - 177

کلیدواژه‌ها: نماد جریان جریان اسلام گرا خصلت یا عادت واره سرمایه نمادین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۲۸۱
جریان اسلام گرا ازجمله جریان های اجتماعی−سیاسی دوره پهلوی بود که به عنوان جریان اپوزسیون در برابرجریان سلطنت طلب مطرح شد. این جریان با بهره مندی از روشنفکران و رهبران نمادین منتسب به خود و با تکیه بر مفاهیم نمادین پرشمار مندرج در بافت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، نقش اساسی در فروپاشی حکومت پهلوی ایفاکرد. از منظر جامعه شناختی؛ در متن این جریان، نمادها مهم ترین ابزار ارتباطی، زبانی و کتابت به شمار می آید که نقش ویژه ای در هدایت و تحریک کنشگران بر ضد جریان سلطنت طلب داشته است. مفاهیم نمادین منتسب به این جریان نظیر؛ شهادت، غیبت، انتظار، محرم، عاشورا و... همانند پلی نمادین، ارتباط عقیدتی و معنوی بین اسلام گرایان را تسهیل می کرد و در خلال این فرایند، ضمن ایجاد انگیزش، همدلی و تحرک بین کنشگران این جریان؛ باعث تقویت، انسجام و ماندگاری جریان اسلام گرا می شد.
۲۱۸.

جلوه های نمادگرایی در شعر نیما یوشیج دو تأویل از یک شعر: «هست شب»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلیدواژه‌ها: نماد نمادگرایی تأویل نیما یوشیج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۵ تعداد دانلود : ۴۴۵
استفاده از نمادها در شعر فارسی، قدمتی دیرینه دارد. شعرهای نمادین (سمبولیک) در پس معنای ظاهری شان، معنا یا معناهایی پنهان دارند، که برای دستیابی به آن ها همواره تلاش هایی صورت گرفته است و می گیرد. نیما یوشیج یکی از شاعران برجسته معاصر است که تحت تأثیر شاعران سمبولیست فرانسه، نماد و نمادگرایی در شعرهایش از جای گاهی ویژه برخوردار است. به خاطر فضای اجتماعی-سیاسی بسته ی حاکم بر عصر نیما، به ویژه از 1316 به بعد، وی با توسل به نمادها کوشیده است تا معانی و پیام هایی را به خواص منتقل کند، که عوام از درک آن عاجزند. شعر «هست شب» یکی از شعرهای نمادینِ آخرین سال های عمر نیماست که به لحاظ ساخت مندی و استفاده از نمادهای «شب»، «ابر» «باد» و «هوا»، که از نمادهای طبیعی جا افتاده و شناخته شده در شعرهای نیما هستند، فضاهایی نمادین را در خود نهفته دارد. یافته های هرمنوتیک جدید می تواند تأویل گران را در کشف این معانی یاری دهد. نگارنده در این مقاله، بر اساس روش های هرمنوتیک جدید، دو تأویل ممکن از شعر «هست شب» نیما یوشیج ارائه داده است.
۲۱۹.

تحلیل کارکرد نمادین غار در کیش میترائیسم بر بنیاد دیدگاههای میرچا الیاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 133 - 146

کلیدواژه‌ها: کیش میترائیسم غار نماد اسطوره میرچا الیاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۴۳۵
میترائیسم، یکی از کهن ترین کیش های ایرانی، در راه هدایت پیروان خود، از نمادهایی اسطوره ای بهره می برد که تحلیل آنها رهبرنده مخاطب به درکی صحیح از جنبه های مختلف کارکرد این نمادها در این آیین است. مهرابه ها، نیایشگاههای پیروان این آیین، ساختاری نمادین دارند؛ این نیایشگاهها یا در غارهای طبیعی ساخته یا به شکل غار طراحی شده اند. در این پژوهش تلاش شده است کارکرد نماد غار بر بنیاد دیدگاه الیاده و کارکرد این نماد در کیش میترائیسم بررسی شوند. در این پژوهش با تکیه بر دیدگاههای اسطوره شناختی و دین پژوهانه میرچا الیاده، نماد غار و کارکردهای ذکرشده آن در متون مختلف بررسی شده اند و با بهره گیری از تحلیل های الیاده در آثار مختلفش، نگارندگان کوشیده اند کارکرد نمادین غار را در آیین میترائیسم بررسی کنند. بر پایه طبقه بندی نوین ارائه شده در این پژوهش و برایند واکاوی آثار الیاده، باید کارکرد نمادین غار در آیین میترائیسم را در زیرمجموعه «جایگاه نمادین آیین تشرف» دسته بندی کرد که در پیوند با «زهدان زمین مادر» و «دنیای درون و ناخودآگاه» است.
۲۲۰.

نمادشناسی حیوانات در امثال قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 193-216

کلیدواژه‌ها: قرآن امثال نماد حیوانات بار مثبت و منفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۳ تعداد دانلود : ۳۹۹
امثال قرآن، بزرگ ترین و شکوهمندترین علوم قرآنی است. ویژگی های نماد حیوانات در امثال قرآن عبارت اند از: 1. از بُعد محتوایی، نمادها واقعی اند نه خرافی و اساطیری 2. از بُعد سبکی، بر پایه تشبیه استوار است.3. از بُعد ادبی و هنری، تصاویرزنده، پویا و از بدعت و نوآوری نامعقول مبرا هستند. 4 . از بُعد ادراکی، قابل درک برای همگان و تجسیم جهت درک معقولات به وسیله محسوسات صورت گرفته تا معنای در ذهن ماندگارشود. 5. از بُعد روان شناسی متناسب علاقه و ارضاء کننده تعلقات روانی بشر امروزی است. در این پژوهش، نماد هشت حیوان در دو گروه چهارپایان و حشرات بررسی شد. داستان حیوانات همراه انبیاء، به دلیل نقش تربیتی، تاکنون سینه به سینه بازگو شده است. بقا و جاودانگی از این نوع امثال استنباط می شود. در بررسی نماد حیوانات برخی دارای بار مثبت، مؤثر در تربیت و مشوّق به هدایت است و برخی دیگر، دارای بار منفی که سبب تنبّه و مذمّت انسان از اعمالی مانند: کفر و شرک ... است.