عطیه دهقان زاده

انسان به شیوه نمادپردازی در طول دورههای مختلف تاریخی بهتر توانسته است مفاهیمی را نمودار سازد که به گونه ای دیگر قابل بیان و توصیف نبودهاند. شیر و نقش آن از زمانهای قدیم بسیار موردعلاقه ایرانیان بوده و در هنر و تفکر مردم باستان نمودی بارز داشته است. این نقش اصیل و کهن به صورت های گوناگون در هنر، ادبیات و مذهب تجسم یافته و معانی مختلفی داشته است. شیرهای سنگی، تندیسهایی از جنس سنگ هستند که در مناطق مختلف فلات ایران پراکنده و در فرم های مختلف کوچک، بزرگ و حالت های نشسته، ایستاده و گاهی خوابیده هستند. در این پژوهش به بررسی ویژگیهای فرمی و مفهومی شیرهای سنگی فلات مرکزی ایران پرداختهایم. این تحقیق به روش کتابخانهای-اسنادی و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام پذیرفته است. از بررسی های انجام گرفته چنین برمی آید که شیرهای سنگی مناطق مرکزی به لحاظ فرمی خطوطی نرم و بدنی صیقلی دارند و نقوش و اسلیمیهایی بر روی شیرهای مناطق مرکزی فلات ایران نقر شده است. شیرهای استان اصفهان با الهام از صورت انسانی، حالاتی از خشم، ملاطفت، آرامش و لذت دارند. به لحاظ مفهومی، شیرهای سنگی این مناطق میتواند نمادی بر شجاعت و دلاوری، نگهبان و در مذهب شیعه، نمادی از حضرت علی و رمز ولایت خدا بوده است.

بنیان زندگی فرهنگی و اجتماعی جوامع باستانی در اساطیر آن ها متجلی است. اساطیری که ریشه پیدایش حیوانات و انسان ها در مجموعه نظام کیهانی را بیان می کند. نماد در ارتباط مستقیم با باورهای آیینی و مذهبی هنرمند بوده و به نوعی نهادینه کردن و به شکل کشیدن تصوراتی است که در ذهن وی ریشه دوانده و اعماق روح و جان او جای گرفته اند. نقش شیر همواره حاوی معانی و مفاهیم عمیق اسطوره ای و نماد بسیاری از خصوصیات برجسته انسانی به شمار رفته است. مقاله حاضر با انتصاب نماد شیر سنگی به عنوان یکی از مهم ترین نمادها که همواره در طول تاریخ هنر ایران حضور داشته به چگونگی شکل گیری مفاهیم متفاوت نماد شیر سنگی در همدان می پردازد. روش مطالعه به صورت توصیفی-تحلیلی و داده ها به صورت کتابخانه ای جمع آوری و موردمطالعه و بررسی قرارگرفته است. بعد از بررسی منابع موجود این نتیجه به دست آمد که نماد شیر سنگی در همدان در طول تاریخ ابتدا دارای مفاهیم شجاعت و دلیری سپس نگهبان و امروزه به مفهوم باروری تغییر پیداکرده است.