۱۵۸.
کلیدواژهها:
ابن سینا نظریه تعادل فرسایش پالیمسست یونیفرمیتاریانیسم کاتاستروفیسم
گر چه ژئومورفولوژیست های آمریکایی اصرار دارند شروع ژئومورفولوژی را به ویلیام موریس دیویس نسبت دهند لیکن موضوع ژئومورفولوژی تاریخچه ای بسیار طولانی تر دارد. فلاسفه یونان و رم قدیم در نوشته های خود نحوه شکل گیری رشته کوه ها و دیگر مناظر سطحی کره زمین را مورد توجه قرار داده و نظریاتی در این زمینه ارائه کرده اند. هردوت، ارسطو، تالس، گزنفون و بسیاری دیگر در قرون قبل از میلاد نظریه هایی در باره منشاء دره ها، کوهزایی و فرسایش ارائه داده و سال ها بعد ابن سینا نظریه های ارزشمندی در علوم زمینی و از جمله موضوع ژئومورفولوژی ارائه داده که بسیاری از آنها در دوره انقلاب علم مدرن مورد تایید قرار گرفته است. در این مقاله ضمن معرفی نوشته های ابوعلی سینا در ژئومورفولوژی به مهم ترین بخش نوشته های او که با نظریه معروف یونیفرمیتاریانیسم تطابق دارد تاکید نموده و به تشریح سوابق این نظریه در علم مدرن و ریشه آن در نوشته های ابوعلی سینا می پردازیم. با توجه به روش تحقیق مقاله که توصیفی - تحلیلی بوده، علاوه بر بهره برداری از کتب و مقالات مختلف، کتاب طبیعیات ابن سینا از عربی به فارسی ترجمه و سپس نظریه های این دانشمند بزرگ ایرانی در علوم زمین و ژئومورفولوژی استخراج و در کنار نظریه های دانشمندان عهد جدید مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در تمام نوشته های ابن سینا اعتقاد به یونیفرمیتاریانیسم به وضوح قابل تشخیص بوده و تغییرات تدریجی پوسته زمینی، تشکیل انواع سنگ ها، فرسایش رودخانه ای، فرسایش تفریقی و پس روی و پیش روی دریاها همان گونه که در زمین شناسی مدرن مطرح و تایید شده به وسیله ایشان نیز بیان گردیده است.