مطالب مرتبط با کلیدواژه

تحزب


۱.

تخرب و توسعه سیاسی در ایران

نویسنده:
منبع: دانش و توسعه ۱۳۷۹ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: توسعه سیاسی تحزب تشکلهای سیاسی فرهنگ سازان جامعه کابینه های حزبی و ائتلافی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲۸
در این تحقیق، پس از بررسی نظری موضوع و ارائه تعاریفی در باب احزاب سیاسی، وجود تشکلهایی با نام حزب سیاسی در ایران با توجه به چهارچوبهای مفهومی و تعاریف رسمی آن به چالش کشیده می شود. آنگاه با تسامح و با اطلاق عنوان حزب به برخی از این تشکلهای سیاسی در تاریخ معاصر ایران، کارکردهای مثبت و منفی این " احزاب" سخن به میان می آید. سپس با اشاره به ادوار چهارگانه تحزب در ایران، در قالب یک مطالعه موردی، بازتاب ظهور و فعالیت احزاب سیاسی دوره های اول و دوم بر توسعه سیاسی کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد و در این راستا کارکرد توسعه ای تحزّب بر توسعه در شش محور تشریح می شود.
۲.

بررسی تعاملات فرهنگ سیاسی و تحزب در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی دوره دوم آذر ۱۳۸۶ شماره ۴ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: ایران مشارکت سیاسی فرهنگ سیاسی تحزب ناکارآمدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۱ تعداد دانلود : ۹۳۷
فرهنگ سیاسی عبارت است از مجموعه نگرش ها و ارزش هایی که به فرایند و زندگی سیاسی شکل می بخشد. نوع و میزان جامعه پذیری و مشارکت سیاسی برحسب تبعی و انفعالی یا مدنی بودن فرهنگ سیاسی، فرق می کند. بر همین مبنا و با توجه به عاملیت و نقش مهم فرهنگ سیاسی در نوع عملکرد و میزان کارآیی احزاب و نحوه نگرش به تحزب، این نوشتار به بررسی نوع تعاملات این دو متغیر به ویژه تاثیر منفی برخی مولفه های فرهنگ سیاسی ایرانی بر مقوله تحزب پرداخته و تلاش نموده یکی از علل مهم ناکارآمدی احزاب ایرانی را از منظر فرهنگ سیاسی توضیح دهد
۳.

حزب و تحزب در اندیشه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۸۲

کلیدواژه‌ها: عقل حزب الله شریعت کلام تحزب روایات فقه سیاسی سیاست اندیشه اسلامی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۱۹۹۱ تعداد دانلود : ۷۹۱
حزب و تحزب در معانی متاخر، پدیده ای جدید و از دیدگاه فقهی، مساله ای نوظهور در جامعه و فرهنگ شیعی است ودر اندیشه دینی پیرامون مقبولیت و یا مطرودیت آن، ابهام ها، دغدغه هاو دیدگاه های متعدد وبعضاً متنافری وجود دارد. درتبیین موضوع تحزب در اندیشه اسلامی ؛ یا تلاش شده است در منابع قرآنی و روایی و سیره معصومین و تاریخ صدر اسلام به دنبال ما بازاهای حزب و تحزب باشند و یا آنکه سعی کنند حزب و تحزب را به عنوان امری جدید و مستحدثه تلقی کرده و بنا به کارکردهای مثبت و عقلانی آن، و ملازمت شرع با عقل، جواز مشروعیت برای این پدیده مدرن سیاسی را صادر کنند. در این پژوهش، ضمن توجه به این دو چارچوب روشی، - ضمن ارجح دانستن رویکرد دوم – ابتداء جایگاه حزب و تحزب در قرآن بررسی شده و سپس دیدگاه و استدلالات مخالفین و موافقین با مشروعیت دینی تحزب مورد بحث قرار می گیرد و بر دیدگاه «موافقت معتدل» صحه گذاشته می شود.
۴.

تحزب و ساختار اجتماعی - اقتصادی ایران (مطالعه موردی دوره اول تحزب 1304-1287 ه .ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان ۱۳۹۲ شماره ۶۳

کلیدواژه‌ها: تحزب ساختارهای اقتصادی ساختارهای اجتماعی جنبش مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۸ تعداد دانلود : ۶۳۰
با آغاز دور دوم مجلس شورای ملی، احزاب رسما کار خود را در ایران شروع کردند. اما ساختارهای اجتماعی – اقتصادی، بدون تغییرات محسوسی، همان ساختارهای سنتی قبل از پیروزی جنبش مشروطه بودند. غلبه جمعیتی با شیوه شهرنشینی نبود، طبقه متوسط نیز رشد نکرده بود و مناسبات اجتماعی - اقتصادی کاملاً بر پایه مناسبات سنتی قرار داشت. در واقع، کمتر نشانه ای از نشانه های عصر مدرن در آن به چشم می خورد. باتوجه به شرایط یاد شده، احزاب نتوانستند دردوره اول تحزب (1304-1287 ه . ش) به حیات پویا و اثر گذار خود ادامه دهند؛ زیرالازمه این استمرار و پویایی، پاسخ گویی به نیازی از نیازهای جامعه و وجود زیرساخت های مناسب بود. اما چون هنوز ""نیاز"" تعریف نشده بودومناسبات اجتماعی - اقتصادی نیز متناسب با جوامع دارای حزب، تغییر نکرده بود، طبیعی می نمود که احزاب نتوانند ادامه حیات دهند. از این رو، در مقاله حاضر، به بررسی شرایط اجتماعی - اقتصادی مورد نیاز برای ادامه حیات احزاب و مقایسه با شرایط اجتماعی - اقتصادی ایران در دوره اول تحزب پرداخته شده است.
۵.

بنیان «دولت حزب سالار» و تعامل میان دموکراسی و پارتیتوکراسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال اول پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: دموکراسی تحزب پارتیتوکراتی دولت حزب سالار پلورالیسم سیاسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در غرب تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از قرن بیستم به بعد
  3. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی جامعه شناسی سیاسی
تعداد بازدید : ۱۷۵۲ تعداد دانلود : ۶۹۹
در غرب، احزاب سیاسی در راستای دموکراسیزاسیون و لیبرالیزاسیون جوامع به وجود آمده اند و شکل گیری نظام حزبی، مرحله ای اساسی در فرآیند توسعه سیاسی به حساب می آید. اعتقاد بر آن است که پلورالیسم سیاسی در نظام های لیبرال دموکراتیک، صرفاً در تحزب سیاسی و رقابت مسالمت آمیز میان احزاب برای کسب قدرت خلاصه می شود. امروزه تحزب جزو جدایی ناپذیری از حیات سیاسی غرب است. اگر نبودِ احزاب سیاسی، خللی در دموکراسی به حساب آید؛ بودن آن ها نیز سدی در مقابل پلورالیسم سیاسی به حساب می آید چرا که در حال حاضر، تکثرگرایی سیاسی در غرب، به رقابت میان احزاب دولتی خاصی محدود شده است که با تحمیل اراده سیاسی خود، قادر به تأمین مردم سالاری واقعی نیستند. احزاب دولتی در حقیقت، با تمرکز قدرت در دست خود، برابری فرصت ها و تساوی امکانات و مجال قدرت یابی را از سایر جریانات و گروه های سیاسی سلب کرده و مانع از گردش پیوسته و واقعی قدرت می شوند. اگر در ابتدای امر، تحزب همزاد نظام لیبرال دموکراتیک بوده است، با افزایش نقش و قدرت احزاب سیاسی و نهادینگی آن ها، حکومت مردم بر مردم، به تدریج جای خود را به حاکمیت احزاب می دهد. برهان اصلی پژوهش حاضر بر روی این فرضیه قرار گرفته است که «دولتی شدن فزاینده ی احزاب سیاسی» و «حزبی شدن دولت های غربی» باعث ایجاد «دولت حزب سالار» و در نتیجه، به چالش کشیده شدن «دموکراسی» از سوی «پارتیتوکراسی» شده است. در عصر حاضر، تفکر و اندیشه های فردی و جمعی، جای خود را به شعور حزبی داده اند و اراده مردمی و ملی، به اراده حزبی بدل شده است. در نتیجه امروزه تعیین کننده سیاست ملی و سیاست ملت، احزاب سیاسی که به بخشی از دولت ها تبدیل شده اند و دولت هایی که در احزاب سیاسی خلاصه شده اند، هستند و این امری است که از آن با عنوان بنیان «دولت حزب سالار» یاد می شود.
۶.

تحلیل الگوهای کنش فعالان حزبی در ایران (موردمطالعه احزاب دهه 60 تا 90)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم اجتماعی ایران سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۵۵)

کلیدواژه‌ها: دموکراسی ماکس وبر الگوی کنش تحزب فعالان حزبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۲
حزب یکی از مهم ترین شاخص های توسعه سیاسی و عاملی جهت ثبات و مشارکت سیاسی است. تاریخچه تحزب در جامعه ایرانی، به عصر مشروطه بازمی گردد. تأسیس ها، انشقاق ها و انحلال های پی درپی احزاب از مشروطیت تا به امروز، حکایت از وجود مسائل عدیده، پیش روی این پدیده اجتماعی دارد. بیشتر مطالعات موجود در زمینه ی احزاب سیاسی بر عوامل ساختاری و کلان اجتماعی، نظیر ویژگی های دولت، مناسبات قدرت و فرهنگ سیاسی تمرکز داشته اند و کنش فعالان حزبی کمتر موردبررسی و تحلیل قرارگرفته است. بررسی الگوهای کنش فعالان حزبی در دهه های 60 تا 90 خورشیدی، می تواند به فهم بهتر ما از آسیب های پیش روی این پدیده اجتماعی کمک کند. در این تحقیق با رویکردی متأثر از نظریه کنش ماکس وبر، متون مرتبط با تأثیرگذارترین احزاب در دهه های موردنظر بررسی شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که الگوی کنش فعالان حزبی بیش از آنکه عقلانی (به عنوان لازمه فعالیت و تحکیم احزاب) باشد احساسی و سنتی بوده، بنابراین پدیده تحزب دچار چالش های اساسی است. دلیل وجود چنین چالش هایی، پیش روی کنش فعالان حزبی، موضوعی است که خود تحقیقات مجزایی را می طلبد.
۷.

نسبت نهضت آزادی ایران با تکثرگرایی و مداراجویی سیاسی؛ از پیروزی انقلاب تا تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (بهمن 1357 -آذر 1358)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 163-194

کلیدواژه‌ها: نهضت آزادی ایران جمهوری اسلامی ایران تکثرگرایی دموکراسی تحزب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۶۱
اگرچه در روند گسترش و پیروزی انقلاب ایران، در سال های 1356 تا 1357، جریان اسلام گرا نقش تعیین کننده ای ایفا کرد، اما انقلاب ایران از حضور و مشارکتِ مؤثرِ احزاب و گروه ها سیاسیِ چپ، ملی گرای لیبرال و برخی گروه ها دارای گرایشاتِ توأمانِ اسلام گرا، چپ و ملی گرا نیز برخوردار شد. نهضت آزادی ایران، که ارتباطِ نزدیکی هم با جریان اسلام گرا داشت، نقشِ مهمی در تحولات دوره انقلاب ایفا کرد. با توجه به اینکه، امام خمینی، رهبر انقلاب، تکثرگرایی و سیاست ورزیِ حزبی را در چارچوب نظام جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته بود؛ در مقاله پیشِ رو تلاش می شود، به این پرسش پاسخ داده شود که نهضت آزادی ایران، از آستانه پیروزی انقلاب تا تصویب و تأییدِ نهاییِ قانون اساسی در آذر 1358، که چارچوب حقوقی قانونیِ نظام جمهوری اسلامی را بنیان نهاد، چه رویکردی به تکثرگرایی، تحزب و مداراجوییِ سیاسی، در میان احزاب و گروه ها سیاسیِ سهامدارِ انقلاب، داشت؟ پژوهش حاضر به روش بررسی تاریخی (توصیفی تحلیلی) و با بهره گیری از تکنیک ردیابی فرایند انجام می شود. یافته های تحقیق نشان می دهد نهضت آزادی ایران، که گرایش سیاسی و مبانی فکری آن ترکیبی از اسلام و ملی گراییِ لیبرال بود، به رغمِ انتقاداتی که به گرایشات و عملکردِ جریان هایِ مختلفِ سیاسیِ داشت، خواستار تعامل و مداراجوییِ سیاسی در میان احزاب و گروه ها سهامدار انقلاب بود. نهضت آزادی ایران، از تکثرگرایی، تحزب و سیاست ورزیِ مسالمت آمیزِ حزبی، در چارچوب نظام جمهوری اسلامی، حمایت می کرد.
۸.

تبیین مفهوم مردم سالاری دینی در اندیشه سیاسی شهید آیت الله سید محمد بهشتی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه سال پنجم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 81-104

کلیدواژه‌ها: اخلاق آزادی سعه صدر جامعه مدنی قانون گرایی تحزب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۹
قبل از وقوع انقلاب اسلامی ایران(1357 ش)، مردم سالاری دینی در ادبیات حکومت داری جهان جایگاهی نداشته و چندان باوری هم بر این مقوله استوار نبوده وصفت دینی برای مردم سالاری،تحقق نایافتنی به شمارمی آمد.اما از آنجایی که مبانی فکری شهیدبهشتی ریشه الهی داشته،ومتکی برباور های دینی ایشان بود؛ واین باوروجوهره قلبی، از وی انسانی راسخ ومصمم ساخته،وچنان باوری داشت، که امکان تاسیس چنین حکومتی چندان هم مشکل نبوده ونیست؛ولی اراده،انگیزه وهمت همگانی خواص وحمایت عامه مردم را می طلبدورمز این مهم را درحضور چشم گیر مردم در صحنه های انقلاب دانسته.و مردم سالاری دینی را ضامن پیشبرد آرمان های انقلاب اسلامی می دانست وبر این اعتقاد استوربود که بدون مردم در این مسیر،راهی از پیش نخواهد برد وایمان داشت که اطاعت ازدستورات امام انقلاب، وتبعیت پذیری از فرامین راهبردی امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) تنهاراه تثبیت وبقاء نظام اسلامی است.این تحقیق با روشی توصیفی وتحلیلی برآن است تا به این پرسش پاسخ دهدکه مولفه های مردم سالاری دینی ازنگاه تئورسین قانون اساسی اتقلاب اسلامی یعنی شهید بهشتی کدامند؟واین نوشتار،درپاسخ به سئوال تحقیق؛ واژه های مانند:آزادی مدنی وبیان،عدالت(عدم فاصله طبقاتی) ،توسعه اجتماعی(پیشرفت اجتماعی)،تحزب(رقابت سالم) واخلاق سیاسی(رفتار اسلامی وسعه صدر ) راازمولفه های مردم سالاری دینی می داند.
۹.

جایگاه حلقه های میانی در حکمرانی تشکیلاتی و نقش آن در تمدن سازی، با نگاهی به مقوله تحزب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۹) 29 - 52

کلیدواژه‌ها: تحزب تشکیلات حلقه های میانی مردم سالاری دینی جامعه ی مدنی تمدن سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۲۹
در نظام ولایی که پرچمدار گفتمان مردم سالاری دینی است، مردم هم علت موجده انقلاب و نظام برآمده از آن و هم علت مبقیه ی آن دو هستند و حاکمیت اساساً بدون مردم معنا و موضوعیتی ندارد و مردم به مثابه ولی نعمت، نمی توانند هیچ نسبتی با شئون حاکمیتی، مدیریتی، جامعه پردازی و بالتبع آرمان بزرگشان که ساخت تمدن نوین اسلامی است، نداشته باشند. این نوشتار با روش کیفی و رویکرد توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این مساله است که با چه سازوکار و الگویی می توان گسست ها و خلأهای میان مردم و حاکمیت را پر کرد و زنجیره ی حاکمیت و مردم را در تمام سطوح آن اعم از توده ای و نخبگانی به هم متصل کرد، به طرزی که انسجام اجتماعی و حرکت عمومی که لازمه ی قطعی تمدن سازی است، به بهترین شکل خود محقق گردد؟ این الگو که از آن به جریان حلقه های میانی تعبیر می شود، می تواند در یک فرایندی کارشناسی شده، از تمهید زیرساخت ها گرفته تا آموزش و کادرسازی در سطوح خرد و میانی و کلان ظرفیت های مردمی مخصوصاً نسل جوان را به کار گیرد و حلقه ی وصل توده های مردم و حاکمیت باشد. مفهوم حلقه های میانی در یک سامانه ی مفهومی جانمایی می شود و لذا باید شبکه مفهومی آن کشف و صورت بندی شود. در همین چهارچوب، با رویکردی آسیب شناسانه، مقوله تحزب و ظرفیت های آن به مثابه ی یکی از مصادیق حلقه های میانی مطرح شده است.  
۱۰.

جایگاه وتأثیرکارکردهای نظارتی حزب برقدرت نرم جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 139-161

کلیدواژه‌ها: حزب تحزب قدرت نرم توازن قدرت سرمایه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۴۳
حزب ازباب فریضه امربه معروف ونهی ازمنکر،ازجایگاه فقهی ودینی برخورداراست وازطرف دیگر،دارای پایگاه عقلی ومردمی،تحت عناوین اجتماعات وتشکلهای سیاسی می باشد وبه همین دلایل درجمهوری اسلامی ایران، از جمله ،جلوه های عینی آزادی عقیده ،بیان و نماد مردم سالاری دینی وازمؤلفه های دینی وملی قدرت نرم، به شمارمی آید وازمصادیق وتضامین حقوق سیاسی مردم وحافظ ومروج احکام دین اسلام،خواهدبود.این پژوهش که باهدف،تبیین کارکردهای نظارتی حزب ونقش آن برقدرت نرم جمهوری اسلامی وبه روش تحلیل محتوای کتابخانه ای تدوین شد.ازنگاه اسلام ،نظریات حضرت امام خمینی(ره) و قوانین ومقررات موضوعه،بررسی گردید.تجربه بجامانده از فعالیتهای حزبی درایران حاکی ازاین است که بعدازسال1357شمسی،احزاب به لحاظ محوریت قراردادن دین اسلام،طرداستبدادواستعمار،بارویکردی جدید وباهدف توازن قدرت واستقلال گرایی ملی ،فعال گردیدنددرذیل بیرق ولایت مطلقه فقیه،ضمن افزایش مشارکت مردم درحمایت از نظام واقدام به نیروسازی سیاسی به تقویت قدرت نرم و اقتدارملی می پردازند. لذا بخشی از یافته های این پژوهش ، می گوید که گرچه حزب، کارکردتکثرگرایانه دارد امّاازنگاه اسلام،عامل وحدت میان مسلّمین می باشد بنابراین نتیجه حاصل از این نوشتار،چنین است که حزب،یکی از عوامل مهّم وتأثیرگذارضمانت ونظارت بر حقوق وآزادیهای ملّت است وبه مردم ،کمک خواهدکردتادردفاع از آرمانهای جمهوری اسلامی ،راه درست راانتخاب کنند وباعث مشارکت حداکثری مردم درانتخاباتها وتقویت قدرت نرم جمهوری اسلامی می شوند.
۱۱.

فراتحلیل موانع توسعه حزبی در ایران بین سال های 1398- 1368(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 149 - 170
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۶۳
پیشینه فعالیت احزاب سیاسی در ایران، به انقلاب مشروطه برمی گردد، از این رو، پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل کیفی موانع توسعه حزبی در دوره زمانی ایران پس از انقلاب، به شناسایی و دسته بندی موانع توسعه حزبی از منظر مطالعات داخلی منتشرشده در بازه 1398-1368 اقدام کرده است. داده ها به روش اسنادی گردآوری شده و شامل 118 مطالعه، در قالب مقاله و پایان نامه بوده که طی فرایند اجرای فراتحلیل، 30 سند درون گنجی شده است. طبق یافته های به دست آمده، تعداد 130 مانع توسعه حزبی در ذیل رویکردهای ششگانه: نهادی، حقوقی قانونی، سیاسی، فرهنگ سیاسی، جامعه شناختی و نوسازی و مدرنیزاسیون شناسایی و دسته بندی شده که بر اساس میزان فراوانی، «موانع فرهنگ سیاسی»، با فراوانی 35.38 درصد پرتکرارترین مانع توسعه حزبی را در پژوهش های مورد بررسی به خود اختصاص داده است. از این رو، اصلاح فرهنگ سیاسی با هدف ایجاد جهت گیری ذهنی مثبت نسبت به پدیده حزب و فعالیت حزبی در سطوح سه گانه: فرهنگ سیاسی رهبران، نخبگان و فعالان سیاسی و توده پیشنهاد می شود.
۱۲.

علل ناکارآمدی احزاب سیاسی – اجتماعی در ایران پس از انقلاب اسلامی با تکیه بر عوامل اجتماعی و فرهنگی: مطالعه کیفی مبتنی بر تحلیل شبکه مضامین(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تغییرات اجتماعی - فرهنگی سال نوزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۷۴ 93 - 115

کلیدواژه‌ها: احزاب سیاسی- اجتماعی ناکارآمدی تحزب انقلاب اسلامی تحلیل مضمون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۱۵
عیلرغم بیش از یک قرن سابفه شروع تحزب در کشور و تاکید بر آراء عمومی و عقاید جمعی، هنوز در کشور شاهد وجود احزاب به آن معنای ولقعی آن نیستیم. پژوهش حاضر با هدف ارائه بررسی علل ناکارآمدی احزاب سیاسی- اجتماعی در ایران پس از انقلاب اسلامی، باکمک روش تحلیل مضمون انجام شد. این پژوهش براساس هدف، کاربردی و به لحاظ روش، کیفی ودارای رویکرداستقرایی بود. به منظورتجزیه وتحلیل داده های حاصل ازمصاحبه های نیمه ساختاریافته، ازروش تحلیل مضمون استفاده شد. جامعه آماری موردمطالعه، شامل14نفراز افراد مطلع حوزه جامعه شناسی سیاسی و علوم سیاسی و نیز متون مناسب جهت استخراج شاخص ها وادبیات نظری بودند. دراین پژوهش، برای انتخاب نمونه ها، از رویکرد گلوله برفی و به عنوان استانداردی برای پایان نمونه گیری، از روش اشباع مضامین استفاده شد. مضامین با استفاده از ۲ منبع ادبیات نظری و مصاحبه نیمه ساختار یافته احصاء شد. نتیجه تحلیل داده های کیفی، شناسایی60 کدمفهومی، 18 مضمون پایه و2 مضمون سازمان دهنده شامل«عوامل اجتماعی» و «عوامل فرهنگی» بود که در قالب یک مدل ارائه شدند
۱۳.

بررسی تطبیقی رابطه تحزب با توسعه اقتصادی مورد مطالعه برنامه های توسعه دوران پهلوی با جمهوری اسلامی در ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناختی سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۹) 65 - 82

کلیدواژه‌ها: توسعه سیاسی توسعه اقتصادی کارگزار تحزب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۴۳
توسعه از مفاهیمی است که به صورت جدی از برنامه های عمرانی دوران پهلوی شروع شد و با تاسیس نظام جمهوری اسلامی نیز ادامه یافت اما در دوران جنگ هشت ساله برای مدتی متوقف ماند. توسعه از مفاهیم جدی حوزه سیاست و اقتصاد است که ضمن استقلال علمی هر یک به صورت متداخل نیز عمل می کند. این مقاله با هدف بررسی تطبیقی رابطه تحزب با توسعه اقتصادی به صورت مطالعه موردی برنامه های توسعه دوران پهلوی با جمهوری اسلامی در ایران انجام می شود تا به این سئوال پاسخ دهد که آیا تحزب به عنوان یک مفهوم در حوزه توسعه سیاسی با توسعه اقتصادی در دوره پهلوی و دوران جمهوری اسلامی رابطه داشته است؟ تحقیق از نوع کیفی و توصیفی است که به لحاظ روش شناختی به صورت کتابخانه ای انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از این است که در دوران پهلوی؛ تحزب بیش از هر چیز در توسعه سیاسی جای دارد نه در توسعه اقتصادی؛ تحزب در درون حاکمیت به لیبرالیسم گرایش داشتند، اما به نفع نظام تک حزبی حذف و ادغام شدند. تحزب خارج از حاکمیت بیشتر به سوسیالیسم گرایش داشت. توسعه اقتصادی متاثر از جایگاه مشورتی شاه بود. برنامه ریزی عمرانی و اقتصادی نیز در چارچوب انقلاب سفید و منشور نوزده ماده ای آن و برنامه های عمرانی اجرا شد که توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین گردید و احزاب در نظام برنامه ریزی دخالت نداشتند. در دوران  انقلاب اسلامی نیز برنامه های توسعه کشور در قالب برنامه های پنج ساله تدوین شد که سازمان برنامه و بودجه کارگزار اصلی تهیه و تدوین برنامه بود. حزب جمهوری اسلامی فراگیرترین حزب  بود اما به علت اختلافات ناشی از نگرش و گرایش سیاسی، تاثیرگذاری در نظام اقتصادی نداشت، جامعه روحانیت مبارز تهران نیز دچار اختلاف و انشقاق شد. احزاب کارگزاران سازندگی و گروههای 18گانه اصلاحات بیشترین تاثیرگذاری را در برنامه های توسعه اقتصادی ایران  داشتند و به میزانی که از سهم مشارکت احزاب کم شده برنامه های توسعه نیز ناکارا شدند.
۱۴.

تأثیر پدیده جناح گرایی بر انتخابات دوره ششم شورای اسلامی شهر مشهد

نویسنده:
منبع: پژوهش ملل مهر ۱۴۰۲ شماره ۹۲ 135-154

کلیدواژه‌ها: تحزب جناح گرایی توسعه سیاسی انتخابات شورای اسلامی شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۴
مسئله مقاله حاضر، واکاوی پیامدهای ناکارآمدی احزاب و به وجود آمدن جناح گرایی در ایران است. بدین منظور، برای بالا بردن دقت بحث و پرهیز از کلی گویی، شرایط انتخابات دوره ششم شورای شهر مشهد بررسی شده است. در ایران، احزاب متعددی تشکیل شده اند و نام احزاب، زیاد بکار می رود اما بیش تر آنها در انجام کارویژه ای یک حزب مدرن ناکارآمد هستند. ناکامی تحزب موجب شده است احزاب واقعی و فراگیر شکل نگیرند یا اگر در گذشته شکل گرفته اند، الان فعال نباشند و در نتیجه پدیده جناح گرایی ایجاد شود. هدف مقاله پیش رو، این است که عواقب به وجود آمدن جناح گرایی را در انتخابات نشان دهد. اهمیت موضوع در آن است که می توان از نتایج حاصل شده، برای اصلاحات، توسعه سیاسی و گسترش مشارکت عمومی در جامعه بهره برد. در این راستا، بخشی از داده های موردنیاز، با روش اسنادی و از طریق مراجعه به کتاب ها، مجلات و مقالات گردآوری شد. همچنین، برای شناخت عملکرد جناح های سیاسی و لیست های انتخاباتی در ایام انتخابات دوره ششم شورای شهر مشهد، محتواهای مرتبط در خبرگزاری ها و وب سایت های خبری معتبر بررسی گردید. یافته ها نشان می دهند در انتخابات مذکور، خلأ فعالیت احزاب واقعی و ظهور جناح گرایی، موجب شد افراد و جریان های سیاسی، به ایجاد ائتلاف های مقطعی، تشکل های بی شناسنامه و گروه های غیررسمی رو آورند. در نتیجه، رقابت انتخاباتی، میان چنین گروه هایی شکل گرفت
۱۵.

بررسی تطبیقی ماهیت و کارکرد احزاب سیاسی در جمهوری اسلامی ایراناز منظر آیت الله بهشتی (ره) و آیت الله مهدوی کنی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی ایران معاصر سال ۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ 31 - 65

کلیدواژه‌ها: شهید بهشتی آیت الله مهدوی کنی تحزب مردم سالاری ولایت فقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۹۴
 پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی ماهیت و کارکرد احزاب سیاسی در اندیشه سیاسی آیت الله شهید بهشتی(ره) و آیت الله محمدرضا مهدوی کنی(ره) می پردازد. توجه به نقاط اشتراک و افتراق این اندیشه ها، نظرگاه ها و توصیفات گوناگون از کیفیت حزب سیاسی، موجب شناخت بهتر این اندیشه ها در مواجهه با موضوع حزب شده، و نتیجه حاصل از آن تحلیل مقایسه ای، رشد معرفت حزبی در نظام حزبی موجود را درپی خواهد داشت.  از این رو پرسش اصلی مقاله حاضر، چیستی ماهیت و کارکرد احزاب سیاسی در جمهوری اسلامی ایران از منظر آیت الله بهشتی (ره) و آیت الله مهدوی کنی (ره) همچنین شباهت ها و تفاوت هایشان است. برای دستیابی به پاسخ این پرسش؛ سه مؤلفه متفکر و عرضه کننده نظریه، مخاطبین و بافت یا زمینه تاریخی مورد توجه قرار گرفته است؛ که با روش توصیفی- تطبیقی به تحلیل و دسته بندی داده های گردآوری شده مبتنی بر شیوه کتابخانه ای، پرداخته شده است. بنابراین مقاله حاضر؛ پس از تبیین شاخص های اصلی، در دو بخش ماهیت و کارکرد احزاب سیاسی غربی، به سوی نظرات این دو اندیشمند رفته، و آراء ایشان، در این دو بخش مورد بازخوانی و مقایسه قرار گرفت. یافته های این تحقیق نشان می دهد با وجود اشتراکات دو متفکر در بخش ماهوی و کارکردی احزاب، وجوه متمایزی نیز یافت می شود که خاص اندیشه آن متفکر است که در تعیین موضع حزبی او شایان توجه و دقت است. شهید بهشتی و آیت الله مهدوی، علی رغم اینکه هر دو با اصل حزب برای جامعه مخالفتی نداشته اند اما هر دو با حزبی شدن روحانیت مخالف بوده اند و سعی بر حفظ ساختار مستقل روحانیت داشته اند.
۱۶.

تحزب از منظر وبر

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره ۷ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۶ 1 - 15

کلیدواژه‌ها: وبر تحزب قدرت احزاب سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۳
هدف پژوهش حاضر بررسی تحزب از منظر وبر است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که از نظر وبر تحزب برآیند غیرشخصی شدن امور در عرصه رقابت برای کسب قدرت می باشد که پیش شرط آن الگوی کنش اجتماعی عقلانی معطوف به هدف و با توجه به توضیحات قبلی، الگوی کنش اجتماعی عقلانی معطوف به ارزش فعالان حزبی است. دیگر الگوهای کنش سنّتی و احساسی نمی توانند مبنای تحقق تحزب و فعالیت حزبی باشند. به عبارت دیگر، جهت شکل گیری مناسب تحزب، کنش عقلانی معطوف به هدف باید جایگزین کنش سنّتی و نیز کنش عقلانی معطوف به ارزش باید جایگزین کنش احساسی شود. در شرایطی که الگوی کنش فعالان حزبی سنتی و احساسی باشد، این پدیده با چالش هایی مواجه خواهد بود.