مطالب مرتبط با کلیدواژه

اسلام گرایی


۴۱.

واکاوی نگرش هویتی ابن قتیبه دینوری؛ زمینه ها و دلایل تکوین رویکرد اسلام گرایانه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابن قتیبه دینوری اسلام گرایی شعوبیه ابوریحان بیرونی بدیع الزمان همدانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۹۸
در این پژوهش، زمینه ها و دلایل شکل گیری رویکرد اسلام گرایانه در ایران با محوریت نگرش هویتی ابن قتیبه دینوری، تحلیل و بررسی می شود. هدف پژوهش حاضر، نشان دادن ریشه و تبار دیدگاه اسلام گرایانه، واکاوی زمینه ها و دلایل تکوین رویکرد اسلام گرایانه در ایران است. بررسی تغییرات فرهنگی و تحول هویتی در میان برخی از ایرانیان در دوران اسلامی، از دیگر اهداف اصلی این جستار به شمار می رود. به نظر می رسد مطالب ضدایرانی و عرب مآبانه اسلام گرایانی چون ابن قتیبه دینوری، واکنشی تند به برخی از شعوبیان افراطی بوده که مجموعه ای از تفکرات افتخار به تاریخ، ذم و تحقیر اعراب، به سخره گرفتن آداب و قواعد اسلام و... را در خود داشتند. بی گمان یکی دیگر از دلایل تکوین جریان هویتی اسلام گرا در ایرانِ دوران نخستین اسلامی و تفضیل عرب بر عجم از جانب آنها، شدتِ تمایلات اسلام گرایانه این گروه و عدم تمایز بین عرب و دین اسلام بوده است. به دیگر سخن، بینش اسلام گرایانه، افزون بر عدم تمایز بین اسلام و عرب، برآمده از ارادت و تعصب این دانشمندان ایرانی به دین اسلام بود. روش انجام این پژوهش در سطح داده شناسی، روشِ تحقیق اَسنادی تاریخی و کتابخانه ای و در سطح ارزیابی داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، با مدل توصیفی تحلیلی است.
۴۲.

اسلام، گفتمان صلح مدارانه یا جنگ طلبانه؟ نگاهی به کتابِ محمد پیامبر صلح در گرماگرم ستیز امپراتوری ها

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن محمد پیامبر اسلام(ص) اسلام گرایی صلح جهاد جنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۹۰
هُوان کُل/ خوان کل نویسنده کتابِ محمد پیامبر صلح در گرماگرم ستیزِ امپراتوری ها، نگرش غالب در قرآن و سیره عملی پیامبر را صلح و صلح طلبی قلمداد کرده است. تضاد و مقابله این دیدگاه با نظریه هایی که پیش از آن توسط برخی از نویسندگان غربی مطرح شده بود، موجب شد این اثر با بازخوردهای متعدد و گاه متمایزی مواجه شود. بخشی از خوانندگان، نگاهِ جدید نویسنده را تمجید کرده اند. در مقابل برخی نویسنده را فاقدِ نگاهِ علمی دانسته و حتی او را  متعصب خوانده اند. این مسئله اهمیت و ضرورت بررسی و نقد این کتاب را دو چندان می کند. در این نوشتار تلاش خواهد شد ضمن بیان چارچوب اصلی کتاب، ادعاهای نویسنده درباره دین اسلام و قرآن ارزیابی شود. با بررسی و نقد محتوای این اثر بر آن هستیم تا به پاسخی منطقی برای این سؤال دست یابیم که: «چرا این کتاب و حتی نویسنده آن با واکنش های گوناگون و در بسیاری موارد متمایز مواجه شده است»؟
۴۳.

مساله ی «مشروعیت» در اندیشه و کارنامه ی اسلام گرایانِ پیرو ولایت فقیه در افغانستان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: مشروعیت اسلام سیاسی اسلام گرایی خط امامی ها افغانستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۴۹۳
هدف از پژوهش حاضر، بررسی اسلام سیاسی ولایت فقیهی (خط امامی) در افغانستان است. به این ترتیب به تشریح این فرضیه خواهیم پرداخت که در افغانستان، اسلام گرایانِ پیرو نظریه ی ولایت فقیه در سه دهه ی پایانی قرن بیستم، هرچند در مشروعیت زدایی از مخالفان توفیقاتی داشتند، اما در امر مشروعیت سازی نهایتا ناکام ماندند. یافته های پژوهش که در چارچوب روش تحلیل «تاریخ فکری» هیوز انجام می شود، نشان می دهد که اسلام گرایان ولایت فقیهی در افغانستان، در زمینه های تاریخی، اعتقادی، سیاسی و بیرونی معطوف به مساله ی مشروعیت قد علم کردند و در حوزه ی مشروعیت زدایی و مشروعیت سازی روندهای خاصی را پیمودند. آنان در رشد آگاهی فکری شیعیان و افزایش نقش سیاسی ایشان، تاثیرات مهمی برجای گذاشتند و در رابطه با «صدور انقلاب» و معرفی «ولایت فقیه» در افغانستان گام های مهمی برداشتند. درعین حال، در برخی موارد به دلیل بی تجربگی و خودمحوری، در محاق جنگ های درون فرقه ای قرار گرفتند و در خلق مشروعیتی پایدار ناکام ماندند.
۴۴.

Kuwait Islamists: From Institutionalized to Informal Opposition(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام گرایی کویت نهادمندی گروه های مخالف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۲۷۷
This article analyses the evolution of the Islamist political associations and groups, both Shiites and Sunnis since the independence of Kuwait in 1962 to the last legislative elections which was held in 2016. It tries to assess the roles which the Islamist groups played in a relatively open political environment established by the constitution and the popular support these groups obtained along the interrupted electoral history in which the country witnessed. It also assesses the transformations which the Sunni Islamist groups suffered from the institutionalized opposition role they played until the Arab Spring events to the more informal opposition style since then. The article concludes by stating that this transformation negatively affected the popular support granted to the Islamists and hindered their influence in the policy making process in Kuwait, losing the opportunity that the Arab Spring uprisings provided for them.  
۴۵.

رقابت های اسلام سیاسی و سکولاریسم در دوران جمهوریت ترکیه با تأکید بر دوران زمامداری حزب عدالت و توسعه در سال های 1990 تا 2016(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ترکیه گفتمان اسلام گرایی سکولاریسم حزب عدالت و توسعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۷۶
بیان مسئله: گفتمان های سیاسی نقش بسزایی درتدوین وشکل گیری رقابت ها،تعاملات و نزاع های سیاسی در کشورهای مختلف برعهده دارند. این تأثیرگذاری به ویژه در کشورهای متکثر و سرشار از گفتمان های سیاسی و فرهنگی بسیار قابل توجه است. ترکیه یکی از این کشورهای مهم و تأثیرگذار درمنطقه خاورمیانه است که در دوره ای طولانی شاهد رقابت های گفتمانی متعددی بوده که همچنان نیز ادامه دارد. در همین راستا به نظر می رسد بررسی سیر تعامل و تقابل های گفتمانی در این کشور در قالب همکاری ومنازعه، پژوهشی مفید وضروری به حساب آید. هدف:پژوهش حاضر درصدد است تا بابهره گیری از روش گفتمانی لاکلائو و موف به بررسی نزاع ها و همکاری های گفتمانی در ترکیه از سال های 1990 تا 2016 بپردازد. نتیجه گیری:بدین ترتیب می توان گفتمان های اسلام گرا،سکولارها (کمالیست ها و لائیک ها) وهمچنین خرده گفتمان هایی نظیر کردها را ازجمله مهم ترین گفتمان های فعال درصحنه سیاسی این کشور به شمار روند.این بررسی به ویژه از زمانی برای پژوهش حاضر حائزاهمیت است که گفتمان اسلام گرایی در دهه90 نیزتوانست خود را به طورجدی در صحنه سیاسی ترکیه نشان دهد وحتی در دوره ای به گفتمان هژمونیک تبدیل شود. به علاوه قدرت گرفتن حزب عدالت وتوسعه به عنوان حزبی اعتدال گرا و متمایل به گفتمان اسلام گرایان شکل وماهیت نزاع ها وهمکاری های گفتمانی را در این کشور پیچیده تر کرده است. روش: دراین پژوهش قصد براین است که باروش توصیفی–تحلیلی و ابزارگردآوری مطالب ازنوع روش کتابخانه ای، به بررسی رقابت های اسلام سیاسی وسکولاریسم درترکیه پرداخته شود.
۴۶.

تکفیری ها و پروژه اسلام هراسی در غرب

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام هراسی تکفیری اسلام گرایی غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۳۲
فعالیت های خشونت آمیز گروه های تکفیری، به خصوص گروه تروریستی داعش نقش بزرگی در تکمیل پروژه ی اسلام هراسی در غرب داشته است. این گروه های تروریستی با منتشر ساختن تصاویر و فیلم های متعدد از اقدامات خشن و غیرانسانی خود در رسانه های غربی، سعی بر آن دارند تا اسلام را به عنوان دین خشونت و افراط گرایی معرفی کنند. از سوی دیگر، کشورهای غربی نیز با هدف مهار قدرت روز افزون اسلام سیاسی در تلاش اند تا چهره ی مخدوشی از دین اسلام به ملت خود معرفی کنند. به این ترتیب، افراط گرایی گروه های تکفیری به دستاویزی برای غرب، به منظور مقابله با اسلام گرایان تبدیل شده است. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا ضمن تشریح علل مقابله ی غرب با اسلام، اعمال نابخردانه ی تکفیری ها را تقویت کننده ی پروژه ی اسلام هراسی در غرب معرفی نماید.
۴۷.

فرگشت رویکرد اخوان المسلمین مصر به جامعه مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مصر اسلام گرایی اخوان المسلمین جامعه مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۱۸۴
اخوان المسلمین مهمترین سازمان اسلام گرای سده بیستم میلادی است که سیری متحول از بنیادگرایی میانه رو حسن البنا تا بنیاد گرایی رادیکال سیدقطب، سپس حرکت تدریجی به سوی اسلام گرایی مبتنی بر ارزش های جامعه مدنی را مورد تجربه قرار داده است. هدف پژوهش حاضر تبیین تأثیر کنشگری سیاسی-اجتماعی بر تطور رویکرد عملی اخوان المسلمین مصر از آغاز تأسیس در سال 1928م. تا زمان انقلاب مصر در سال 2011م. است. امدادگری و کمک رسانی ، زمینه تفاهم مردمی و تعامل اجتماعی اخوانی ها را مهیا نمود. ارتباطات چند سویه اخوان با حکومت خودکامه خدیوی مصر، جمهوری توتالیتر پس از کودتا، ناسیونالیست های پان عربیسم، نیروهای کمونیستی و احزاب اسلام گرا، سازمان را به نوعی روا داری اجتماعی و سیاسی، متمایل گرداند. سرکوب های بی محابا و مجازات های غیرقانونی اخوان توسط رژیم های پیش و پس از کودتای افسران، اعتقاد اخوان به قانون گرایی را افزایش داده و آنان را به تدوین قانونی مبتنی بر دفاع از حقوق تمامی گروه ها و شهروندان با داشتن هر گرایشی، رهنمون ساخت. سرانجام واقع گرایی اجتماعی سازمان، منجر به تحولی مهم در دیدگاه اخوان نسبت به حکومت مطلوب خود گردید. اخوان المسلمین چند روز قبل از پیروزی انقلاب مصردر سال 2011م. خواستار برپایی حکومتی مدنی با مرجعیت اسلام شد.این نتیجه حاصل کنشگری متقابل اخوان با جامعه متکثر مصر بود. مقاله تاریخی حاضر به روش تحقیق توصیفی- اکتشافی و از طریق جمع آوری مطالب به شیوه اسنادی انجام پذیرفته است.
۴۸.

فرقه گرایی جدید معنویی: عرفان نورسی بر اسلام گرایی ترکیه

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
در بررسی عرفان های نوظهور و اندیشه های مطرح آنها در دنیای اسلام، رابطه سلبی میان عرفان و سیاست همواره یکی از مباحث چالش برانگیز محسوب می گردد. این در حالی است که برخی از دولت ها و جنبش ها در تاریخ اسلام ساختار و ماهیتی عرفانی دارند. از جمله این ارتباط ایجابی می توان به اسلام در ترکیه اشاره نمود که امروزه این نظریه در قالب دولت، در ترکیه حکمفرمایی می کند. این دیدگاه به شدت تحت تأثیر عرفان نورسیه است. در این مقاله ضمن بررسی فرقه گرایی جدید، به محوریت عرفان نورسی بر اسلام گرایی، با مطالعه موردی کشور ترکیه خواهیم پرداخت. سوال اصلی مقاله این است که آرای عرفانی نورسی و جایگاه مهم این آراء، در جامعه ترکیه چگونه باعث گردیده تا طریقت نورسیه در ترکیه و سایر نقاط جهان طرفداران بیشتری پیدا نماید؟ روش انجام تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد. از جمله نتایج ملموس این است که طرفداران این عرفان معتقدند راه حل مشکلات، تنها در جریان اسلام گرایی فرهنگی - اجتماعی و همچنین روشنگری عقلی و قلبی بوده و این دیدگاه توانسته طرفداران بی شماری را در ترکیه و حتی جهان اسلام به خود جلب نماید. این جریان سیاسی - اجتماعی با تأکید بر مولفه هایی همچون توجه بر اتحاد جهان اسلام، رویکرد مثبت به دستاوردهای تمدن غرب، نقش پررنگ ابعاد اجتماعی اسلام، توجه به خدمت و رساندن منفعت به مردم، قرائت میانه روانه از اسلام، تأکید بر اسلام فرهنگی، مبارزه با جهل و تفرقه و تساهل نسبت به اقلیت های مذهبی به شدت متأثر از دیدگاه های عرفانی هست.
۴۹.

اندیشه اخوان المسلمین و دولت محمد مرسی؛ بررسی وجوه افتراق و اشتراک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخوان المسلمین اسلام گرایی مصر محمد مرسی حسن البنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۴
اخوان المسلمین قدیمی ترین تشکیلات اسلامی سنی در منطقه عربی و به گونه ای ریشه ی تمام حرکت های اسلامی در جهان اهل سنت است. اخوان بعد از انقلاب مصر (2011) توانست برای مدتی دولت را در اختیار بگیرد. مطالعه این بخش از تاریخ مصر، از نظر چگونگی تطبیق نظریه های اخوان در شعار و عمل بسیار مهم است. سوال اصلی مقاله این است که آیا حکومت مرسی منطبق بر اصول اخوان المسلمین بود؟ روش این پژوهش به صورتی ترکیبی، تحلیل گفتمان کیفی، تاریخی و مقایسه ای است و بین اندیشه سیاسی اخوان و دولت مرسی به مقایسه خواهد پرداخت. در این مقاله ابتدا با مروری بر اصول اندیشه ای اخوانی و چارچوب نظری آن، نظر جامعه مصری را در مورد حکومت اسلامی بررسی کرده و سپس به نحوه تعامل دولت مرسی با گروه های مختلف و وضعیت فعلی آن پرداخته و در نهایت تفاوت های نظری و عملی دولت مرسی و اندیشه ی اخوانی را برمی شمارد. بخش آخر نیز به سوال اصلی مقاله پاسخ داده می شود که حکومت مرسی از نظر اصولی با اهداف اخوانی تطابق داشت، اما در شیوه ها تلاش می کرد وجهه ای غیر از آن به جامعه ارائه کند؛ آن ها به دنبال حکومت اسلامی بودند؛ ولی شرایط موجود و فشار دولت پنهان باعث می شد تا در عمل نتوانند مدل اخوانی را پیاده نمایند.
۵۰.

بررسی قابلیت تبیین اندیشه های شهید مرتضی مطهری در الگوی توماس اسپرینگز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهید مطهری توماس اسپریگنز اندیشه سیاسی اسلام گرایی ولایت فقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۵۱
شهید مطهری، یکی از افرادی می باشد که توانست با افکار و نوشته های خود، قدم بزرگی در جهت روشنگری در اسلام داشته باشد. مبارزه با تحریف، انحراف، تحجر و التقاط؛ از ویژگی های بارز ایشان بود و علت آن جامعیتی بود که در شخصیت ایشان وجود داشت است. باتوجه به اهمیت بررسی اندیشه های مطهری، مطالعه حاضر با هدف تحلیل و تبیین اندیشه سیاسی مطهری براساس الگوی نظریه توماس اسپریگنز انجام گرفت. روش تحقیق، به صورت تحلیلی-توصیفی و تجزیه وتحلیل اطلاعات در قالب کیفی است. در این تحقیق بعد از بررسی مبانی نظری توماس اسپریگنز و همچنین اندیشه سیاسی شهید مطهری، به تحلیل و بررسی تفکرات سیاسی شهید مطهری براساس الگوی توماس اسپریگنز، پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان دادند تحجر و تجددگرایی افراطی، بی عدالتی و جهالت و جمود فکری؛ مهم ترین ریشه های بی نظمی می باشند که علت اصلی آن ها استعمار، تهاجم فرهنگی، نفوذ اندیشه های بیگانه و راه درمان آن احیای تفکر دینی، مبارزه با غرب گرایی و التقاط با غرب، ادامه دادن مسیر عدالت خواهی، استقرار ولایت فقیه و مردم سالاری دینی می باشد.
۵۱.

تاریخ صفویان از دریچه اسلام گرایی؛ تأملی بر تأثیر اندیشه های اسلام گرایانه در صفویه شناسیِ مرتضی مطهری و علی شریعتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اسلام گرایی تاریخ نگاری صفویه شناسی مرتضی مطهری علی شریعتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۸۷
مرتضی مطهری و علی شریعتی به مثابه دو متفکر-مورخ شیعی، تحت تأثیر اندیشه های اسلام گرایانه و به پشتوانه اتکای فزاینده به مطالعات تاریخی، درصدد ارائه خوانشی انتقادی از تاریخ اسلام و ایران برآمدند که در درجه نخست، خادم جهان بینی ویژه و دلبستگی های فکری-ایدئولوژیکی آنان در قامت دو شخصیت اسلام گرای شیعی و در عین حال، ناظر بر جهد آنها در برجسته کردن سهم اسلام و اندیشه اسلامی در وضعیت فرهنگی-هویتی ایران معاصر بود. بر این مبنا، توجه آنها به تاریخ صفویه، در بستری از همین گرایش های اسلام گرایانه و دغدغه های مذهبی و آرمان های امت گرایانه معنا پیدا می کرد. بدین ترتیب، با وجود برخی تمایزاتِ رویکردی در نگرش این دو به تاریخ صفویان، وجود برخی چشم اندازهای مشترک نزد آنان، صفویه شناسیِ این دو شخصیت را در گفتمانِ صفویه شناسیِ دوره پهلوی (به ویژه پهلوی دوم) متمایز می ساخت. درواقع، مسئله و پرسش پژوهش حاضر این است که صفویه شناسی مطهری و شریعتی چگونه از زمینه های فکری و ایدئولوژیکی آنها تأثیر پذیرفت و کدام مؤلفه های همسان، نگرشِ آنها به تاریخ صفویه را به هم نزدیک کرد؟  فرضیه این پژوهش که با روشی تحلیلی انجام شده، بر پایه این مدعاست که با وجود تمایزات مهم در صفویه شناسی این دو، وجود مؤلفه های مشترکی چون دغدغه های هویت محور (از نوع اسلامی آن) و بینش های امت گرایانه و ایدئولوژیک، نوع نگاه آنان به تاریخ صفویه را به هم نزدیک کرد که برآیند آن، نوعی نگرش متمایز به تاریخ صفویه در گفتمان صفویه شناسی دوره پهلوی بود.
۵۲.

چگونه اخوان المسلمین شکست خورد؟: فرایند قطبی شدن در انقلاب مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
زمانی که انقلاب مصر در ژانویه2011 آغاز شد، اخوان المسلمین به عنوان سازمان یافته ترین و گسترده ترین نیروی سیاسی در مصر شانس نخست برای جایگزینی رژیم مبارک به حساب می آمد. با این حال، اخوانی ها در پایان برهه انقلاب طی یک کودتا-انقلاب مجدداً به سازمانی غیرقانونی بدل شدند. این مقاله در چهارچوب نظریه بسیج منابع و پارادایم سیاست تعارضی تعریف شده و هدف اصلی آن این است که با استفاده از تکنیک روشی روایت علی و تمرکز بر فرایند قطبی شدن در برهه انقلابی (2013-2011)، نشان دهد که چگونه تغییرِ در روابط بین نیروهای اسلامی، احزاب سکولار و نیروهای مسلح به عنوان بازیگران اصلی انقلاب مصر زمینه ساز شکست نهایی اخوان المسلمین شده است. مطابق نتایج این تحقیق، برهه انقلابی در مصر از سه مرحله عبور کرده است. در مرحله نخست (25ژانویه تا 11فوریه2011) دوقطبی مبارک/انقلاب غلبه داشته و در مرحله دوم (تا انتخابات ریاست جمهوری در سال 2012) دوقطبی تثبیت وضعیت/ادامه انقلاب در فضای سیاسی شکل گرفت؛ اما آنچه شکست اخوان را امکان پذیر ساخت، ایجاد دوقطبی اخوان/ضدِّاخوان در مرحله سوم بود که در آن ارتش به عنوان کنترل کننده منبع اسلحه، الازهر و مهم ترین احزاب سلفی به عنوان مراکزی مهم در اقتدار حرف زدن از طرف اسلام، و همچنین قاطبه گروه های سکولار که جوانان آنها نفوذ زیادی در شبکه های اجتماعی داشتند در یک طرف و اخوان المسلمین به تنهایی در طرف دیگر ایستادند. بنابراین، افزون بر اشتباهات خود اخوان المسلمین که در ادبیات تحقیقاتی بیش از همه مورد توجه بوده است، عملکرد ارتش، احزاب سکولار، سازمان الازهر و گروه های سلفی نیز نقش مهمی در شکست اخوان المسلمین بازی کرده است.
۵۳.

تحلیل رویکرد کتاب تاریخ یازدهم انسانی نسبت به مؤلفه های هویت ملی و مذهبی

تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۳۰
از نظر هویتی در ایران  دو گفتمان  ایران گرایی و گفتمان اسلام گرایی بر سر تثبیت معانی در حال رقابت هستند. توسعه و پیشرفت یک جامعه نیازمند گفتمانی است که بتواند میان همه سوژه ها حس همبستگی، تعلق سرزمینی و هویت مشترک ایجاد کند. این در حالی است که  برخوردهای افراطی میان سوژه های طرفدار هرکدام از این دو گفتمان در این زمینه اثرات منفی دارد. شخصیت و نگرش افراد نسبت به فرهنگ و میراث مشترک اجتماعی در مدرسه، طی فرایند آموزش صورت می گیرد و درس تاریخ جایگاه بسیار مهمی در این زمینه دارد. در پژوهش حاضر با استفاده از نظریه گفتمان، کتاب تاریخ یازدهم متوسطه را مورد بررسی قرار می دهیم. سؤال پژوهش این است که مؤلفه ها و مفاهیم در این کتاب به سوی چه معنی مرکزی و گفتمانی فصل بندی شده است؟ تجزیه و تحلیل متن کتاب بیانگر این است که جهت گیری کتاب حاضر به سوی تثبیت معانی حول محور گفتمانی است که دال مرکزی آن متشکل از دال های اصلی دو گفتمان قبلی و با تأکید بر ایران است.
۵۴.

احزاب و فرهنگ های سیاسی مختلف در مصر (با تأکید بر جریانات اسلام گرایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۰۹
مصر مهد اندیشه در جهان عرب و از کشورهای پیشتاز جهان اسلام محسوب میشود و همواره تحولات سیاسی فکری این کشور تاثیر سرایتی عمیقی بر سایر کشورهای منطقه داشته است. در این کشور در طی سده اخیر، مجموعه متنوعی از احزاب و فرهنگهای سیاسی از سکیولاریسم تا اسلام گرایی حضور داشته اند. متعاقب سقوط مبارک و در پرتوی گسترش آزادی سیاسی در این کشور، تاثیرگزاری جریانات مختلف سیاسی و مذهبی گسترش یافته و هم اکنون رقابت قابل توجهی میان گرایشهای سیاسی و فکری مختلف از جمله میان اسلام گرایی و سکیولاریسم به چشم می خورد. این مقاله به دنبال آن است که به بررسی دقیق تر مهمترین جریانات سیاسی و فکری در این کشور پس از سقوط مبارک بپردازد تا تصویری واقعی تر از سپهر سیاسی فکری مصر و بازیگران تاثیرگذار در این کشور حاصل آید. بر این اساس، تلاش خواهیم کرد با بهره گیری از رویکرد جریان شناسی فکری به پرسش زیر پاسخ دهیم: نقش و جایگاه کنونی احزاب و فرهنگهای سیاسی مختلف در مصر به ویژه جریانات اسلام گرایی چگونه است؟ یافته های مقاله حاکی از آن است که با توجه به بافت مذهبی مصر، جریانات اسلام گرایی که البته خود نحله های متنوع و رقیبی را دربر می گیرند، هم اکنون در عرصه سیاسی و فکری مصر پیشتاز بوده و احتمالا در شرایط برگزاری انتخابات آزاد مهمترین بازیگران سیاسی این کشور خواهند بود.
۵۵.

چالش جریان های سلفی تکفیری علیه همگرایی اسلامی و راهکارهای مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۲۰
در طی چند دهه اخیر اسلام گرایی به یکی از محوری ترین تحولات در جهان امروز تبدیل شده است. از طرفی جریان های تکفیری، با توجه به داشتن ویژگی هایی نظیر نقل گرایی، عقل ستیزی، خشونت گرایی، قشری گری، تکفیر برخی از مسلمانان و ... چالش های متعددی را علیه همگرایی اسلامی بوجود آورده است. چالش های سیاسی شامل مواردی همچون: فراموشی آرمان و راهبرد وحدت اسلامی، حاشیه رانی مبارزه با اسرائیل و ترویج اسلام هراسی و... می شوداین نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش بنیانی این است که گسترش جریان های تکفیری چه تأثیر بازدارنده ای بر رشد اسلام گرایی در منطقه و جهان خواهد داشت؟ رشد جریان های تکفیری از دو بعد اساسی فرایند اسلام گرایی را با چالش مواجه خواهد نمود، نخست قطبی سازی جوامع اسلامی بر اساس تقابل شیعه و سنی و دیگری کاهش مشروعیت و مقبولیت اسلام گرایی به عنوان یک جایگزین در مقابل لیبرال دموکراسی، این پژوهش در راستای رفع چالش جریان های تکفیری فراروی اسلام گرایی راهکارهایی ارائه نموده که در قالب دو راهکار دیپلماسی ارتباطات گسترده میان گروه ها و کشورهای اسلامی، و مقابله با گسترش جریان های تکفیری قابل بررسی است.
۵۶.

تجلی شهر ایرانی - اسلامی در آراء سیاسی و اقدامات شهرسازی خواجه نظام الملک طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۹
شهرهای کنونی به دلیل پیچیده تر شدن زندگی شهری، با مسائل بسیاری مواجه شده است. مسائلی که تنها با تکیه بر اندیشه های معاصر و غربی قابلیت پاسخگویی ندارد، بنابراین تدوین مبانی نظری برگرفته از اندیشه های اسلامی و ایرانی بسیار مهم هستند. یکی از مهم ترین منابعی که می تواند یاریگر پژوهشگران جهت تحقیق در مورد تفکرات ایرانی-اسلامی باشد، تحلیل آثار و نگرش های متفکرین مسلمان است. خواجه نظام الملک طوسی، یکی از مقتدرترین نخبگان عرصه سیاسی و وزیر دربار سلجوقیان بود. اندیشه های وی در کتاب سیاست نامه (سیرالملوک)، راهگشای مسائل در ابعاد مختلف زندگی شهری است. هدف پژوهش حاضر واکاوی اندیشه های خواجه نظام الملک برای تفسیر شهر ایرانی-اسلامی می باشد. لذا با استفاده از روش تحلیل محتوا و متن و به صورت اکتشافی-توصیفی، با بهره گیری از اسناد و منابع کتابخانه ای، دیدگاه های وی در ابعاد مختلف کالبدی، سیاسی-مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی تفسیر می گردد. یافته ها نشان می دهد شهر ایرانی-اسلامی به زعم وی شهری آباد، امن، عادل، مقتدر، مولد و شهر علم است.
۵۷.

بررسی تطبیقی ویژگی های حکومت اسلامی از منظر امام خمینی (ره) و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حکومت اسلامی اسلام گرایی توحید خلافت امامت عدالت اجتماعی سکولاریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۲۵
حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره ها و  ساختارهای آن به واسطه ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به واسطه قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی امیه و بنی عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقه حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه ها و بافت های اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش ها و جریان های اسلام گرای معاصر در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام اشاره کرده و پس از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی ها و شاخصه های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزه های کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزه های مذکور می کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می گشاید
۵۸.

منطق رفتار سیاسی و روند اسلام گرایی در جامعه سیاسی عربستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عربستان شیعه سنی اصلاحات سیاسی اسلام گرایی سلفی وهابیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۹
عربستان سعودی یکی از کشورهای بسیار مهم منطقه خاورمیانه و جهان اسلام است که شناخت نظام سیاسی، ساختار قدرت و پویش های درونی آن به ویژه با تحولاتی که با نام بیداری اسلامی یا بهار عربی از آن نام برده می شود، بسیار حائز اهمیت است. این کشور دارای نظام سیاسی قبیله گرا و محدود و به شدت بسته ای است. تغییر و جابجایی نخبگان در ساختار قدرت این کشور به سختی صورت می گیرد. اگر تغییری هم در ساختار سیاسی به وقوع می پیوندد تنها در سطح جابجایی شاهزادگان در مسئولیت های مختلف است. نظام سیاسی این کشور در مقابل تحول و اصلاح به شدت حساس است و لذا ساختار سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی نتوانسته خود را متناسب با تحولات تطبیق دهد. نظام حکومتی مبتنی بر ساختارهای ابتدایی حکومت داری است. قانون اساسی، هیأت وزیران و مجلس به معنای حقیقی وجود ندارد. آزادی بیان، برابری جنسی، تشکیل انجمن های داوطلبانه در عرصه سیاست، برابری فرصت ها، عدالت سیاسی و انتخابات دموکراتیک در جامعه سیاسی عربستان مشاهده نمی شود. نظام سیاسی آل سعود درگیر پنج نوع بحران: مشروعیت، مشارکت، توزیع، هویت و جانشینی است. شرایط نامناسب داخلی و وابستگی خارجی حاکمان آل سعود زمینه مساعدی را برای بروز و ظهور رفتارهای سیاسی و فعالیت گروه های اسلام گرای مخالف فراهم نموده است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه شرایط سیاسی جامعه عربستان سعودی، وضعیت اسلام گرایی، بحران های سیاسی و اجتماعی و روند اصلاحات سیاسی در این کشور می باشد.
۵۹.

اندیشه ها و راهبردهای اِعمالی امام خمینی (ره) در نظام بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اسلام گرایی آرمان گرایی واقع بین امام خمینی(ره) دولت اسلامی نظام بین الملل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۶۸
بی تردید نام امام خمینی(ره) بر تارک تاریخ معاصر جهان قرار گرفته است. ایشان احیاگر میراث عظیم اسلامی در جهان امروز است که با تغییر و ایجاد تحول در گفتمان حاکم، توانستند جهان را با یک فضای زیستمانی نوینی مأنوس کنند که مهم ترین خصیصه آن، تدیّن و اسلامیّت است. در واقع، ایشان نگاه و نگرش انبساطی و انطباقی و نیز نحوه کنش و واکنش کاربردی و عملیاتی نسبت به دین را جایگزین نگاه سلبی و منفی به دین کرد. رهنامه امام خمینی برای این عمل، تلفیقی از رهیافت ژئواستراتژی و ژئوایدئولوژی بوده است. این رویکرد، نوعاً تجلی و تبلور نظریه "وحدت در عین کثرت" ساختار بین الملل می باشد که در آن تمامی روش های سازمانی و سیاستی، اقتصادی، انتفاعی، اجتماعی و اجماعی باید در راستای پایه ارزشی واحدی به نام اسلام قرار گیرند. با توجه به این ملاحظات، این پژوهش درصدد تبیین ظرفیت های فرصت ساز اِعلانی و اِعمالی امام خمینی(ره) برای نظام بین الملل و رویکرد ایشان برای کنش گری فعالانه در پهنه گیتی می باشد. مفروض نخست، دو عنصر؛ تجهیزشناختی و توان بسیج پذیری و بسیج گری و مفروض دوم، رهیافت آرمان گرایی واقع نگرانه امام(ره) را مورد بررسی قرار می دهد.
۶۰.

نظریه انسان در الهیات ایران معاصر بازخوانی درک ها از انسان موجود ناشناخته (Man the Unknown)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الکسیس کارل فلسفه انسان نظریه انسان اسلام گرایی تاریخ ایران معاصر علوم انسانی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۸۹
یکی از آثارِ پرخواننده در ایران از آغاز دهه 1340ش تا کنون کتاب انسان موجود ناشناخته اثر الکسیس کارِل است. ایرانیان این کتاب را بارها تجدید چاپ، و مستند و منبع بحث های مختلف خود کرده، و شخصیت هایی پرشمار با اندیشه هایی متنوع نیز خواندن آن را ترویج نموده اند. با گذشت زمانی هفتادوچند ساله از نخستین ترجمه فارسیِ کتاب هنوز رونق بازار این اثر از دست نرفته، و درعین حال، محتوا و کارکرد آن در جامعه ایران تحلیل نشده است. مطالعه پیشِ رو گامی نخست فراسوی این هدف است. بنا داریم با مرور شواهدِ توجهِ ایرانیان به کتاب از این فرضیه دفاع کنیم که ترویج گسترده آن را اسلام گرایانی با گرایش های مختلف دنبال کرده اند و این ترویج نتیجه دستاوردهای نظری مهمّ اثر برای این جریان ها بوده است؛ جریان هایی که خواسته اند فقر مطالعات موجود و ضعف های نظری در بازنمودن یک نظریه انسانِ بومی و مدرن را با بهره جویی از کتابِ کارِل جبران کنند. چنان که خواهیم دید، از دهه 1380ش و با توسعه گفتمان علوم انسانی اسلامی نیز این کتاب هم چون مؤید ضرورت گزیدن یک علم انسانی دین پسند به جای علوم انسانی مُتَعارَف تلقی شده است.