۱.
کلیدواژهها:
ساسانی شاپور مانی کیش مانوی دین جهانی جهان پادشاهی
کیش مانوی، که تلفیقی از ادیان زردشتی، مسیحی، آیین بودایی و برخی گرایش های عرفانی گنوسی بود، در سده سوم میلادی رشد و گسترش شتابان یافت. جهان شمولی، نجات بخشی، معرفت رهایی بخش و عرفان فردی شایع ترین گرایش ها و سوداهای دینی آن روزگار بودند که مانی، با فراست، ترجمان همه آنها را در کیش خود گردآورد. از سوی دیگر شاپور یکم پس از کسب پیروزی های پیاپی در شرق و غرب ایرانشهر و به ویژه پس از چیرگی در نبرد هایی برابر امپراتوری روم، خود را در موقعیتی یافت که سودای جهان پادشاهی در سر بپروراند. تلاقی این دو اندیشه جهان نگر مدتی آن دو را به هم نزدیک کرد. حمایت شاپور از مانی به دلیل بهره گرفتن از ویژگی جهان شمول و ظرفیت جذب پیروان ادیان و مذاهب رایج در قلمرو رو به گسترش ساسانی و تحدید قدرت روحانیت زردشتی بود. قدرت گرفتن سلسله تازه تأسیس ساسانی و دعوت عام مانی مقارن یکدیگر بود؛ لذا مانی عناصری از آموزه هایش را با واقعیت های سیاسی و اجتماعی شاهنشاهی ساسانی تطبیق داد و آموزه های دینی رایج در قلمرو ایرانشهر، که ریشه در سنن و ادیان اصلی و شایع آن روزگار داشت، را در اندیشه دین جهان شمول خود جای داد.
۴.
این مقاله به پویایی سیاسی جمعیت شهری در ایران اوایل حکومت پهلوی و نقش آن در بحران هایی که تهران را در نیمه اول دهه ۱۹۲۰ م / 1299 ه.ش در نوردید می پردازد و تا حدّ امکان به روش های بسیج توده مردم، ترکیب جمعیتی ایشان، رهبران و اهدافشان، خواهد پرداخت. همچنین و به طور خاص، اتخاذ روش های عوام گرایانه از سوی رضاخان در مبارزه او با سلسله قاجار در سال های ۱۹۲۵ – ۱۹۲۴م / 1303-1304 ه.ش و تلاش های رژیمش برای استفاده از توده مردم در جهت فائق آمدن بر مخالفان، هم از نخبگان و هم از مردم و ارعاب نهادهای دموکراتیک رسمی مانند مجلس و مطبوعات مستقل نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای بیرون آوردن توده مردم تهران از گمنامی یا از متهم شدن به اوباشی متعصب که کورکورانه واکنش نشان می دهند، این مقاله قصد دارد عدم تعادل موجود در تحقیقات قدیمی تر، که ایران اوایل پهلوی را صرفاً از طریق منشور تلاش های دولت سازی اش می دید، را اصلاح کند و همچنین برخی از دیدگاه های «تاریخ از پایین» را برای مطالعه تاریخ ایران معرفی کند.
۵.
کلیدواژهها:
قرآن محمد پیامبر اسلام(ص) اسلام گرایی صلح جهاد جنگ
هُوان کُل/ خوان کل نویسنده کتابِ محمد پیامبر صلح در گرماگرم ستیزِ امپراتوری ها، نگرش غالب در قرآن و سیره عملی پیامبر را صلح و صلح طلبی قلمداد کرده است. تضاد و مقابله این دیدگاه با نظریه هایی که پیش از آن توسط برخی از نویسندگان غربی مطرح شده بود، موجب شد این اثر با بازخوردهای متعدد و گاه متمایزی مواجه شود. بخشی از خوانندگان، نگاهِ جدید نویسنده را تمجید کرده اند. در مقابل برخی نویسنده را فاقدِ نگاهِ علمی دانسته و حتی او را متعصب خوانده اند. این مسئله اهمیت و ضرورت بررسی و نقد این کتاب را دو چندان می کند. در این نوشتار تلاش خواهد شد ضمن بیان چارچوب اصلی کتاب، ادعاهای نویسنده درباره دین اسلام و قرآن ارزیابی شود. با بررسی و نقد محتوای این اثر بر آن هستیم تا به پاسخی منطقی برای این سؤال دست یابیم که: «چرا این کتاب و حتی نویسنده آن با واکنش های گوناگون و در بسیاری موارد متمایز مواجه شده است»؟