مطالب مرتبط با کلیدواژه

مهاجرت


۴۴۱.

جهانی شدن و آثار آن بر مهاجرت نیروی کار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست خارجی سال ۳۰ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۹) 137 - 162

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن مهاجرت نیروی کار اقتصاد کشورهای توسعه یافته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۲
مهاجرت به عنوان یک واقعه مکان محور جمعیتی و متنوع، امری غیرقابل انکار است. بااین حال، بسیاری از پژوهشگران این حوزه بر این باور هستند که مهاجرت نیروی کار مهم ترین و چالش برانگیزترین نوع مهاجرت را شکل می دهد. با ایجاد تحولات جدید در سایه جهانی شدن جای تردیدی وجود ندارد که جهانی شدن به عنوان میراثی از تمدن بشری در دوره های جدید، باعث همپیوندی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در تمام جوامع شده است و اثراتی دوگانه بر مهاجرت نیروی کار داشته است. لذا سؤالی اساسی که مطرح می شود این است که جهانی شدن اقتصاد چه تأثیری بر مهاجرت نیروی کار داشته است؟ در پاسخ به سؤال اصلی فرضیه پژوهش بر این مبنا قرار دارد که تغییر در مناطق مقصد و مبدأ مهاجرت، تغییر در تقاضای نیروی کار و ایجاد گرایش های متناقض در تقاضای نیروی کار از مهم ترین تأثیرات جهانی شدن اقتصاد بر مهاجرت نیروی کار است. پررنگ بودن نقش تحولات اقتصادی در مهاجرت نیروی کار ماهر و غیر ماهر از یک سو و به چالش کشیدن تغییر در مبدأ و مقصد مهاجرت و تغییر در تقاضا برای نیروی کار ماهر و نیمه ماهر از مهم ترین مسائلی است که باید در این چارچوب مورد توجه قرار گیرد. با توجه به تمرکز بسیاری از مکاتب و اندیشمندان به این روند، پژوهش حاضر سعی دارد با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تأثیر جهانی شدن اقتصاد بر مهاجرت نیروی کار بپردازد.
۴۴۲.

واکاوی علل و پیامدهای مهاجرت معکوس به نواحی روستایی شهرستان بوئین و میاندشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی فضایی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۷) 1 - 22

کلیدواژه‌ها: مهاجرت مهاجرت معکوس علل و پیامد مهاجرت نواحی روستایی بوئین و میاندشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۹
طرح مسئله: مهاجرت، پدیده مشترک همه کشورها و مهاجرت معکوس نشان دهنده مهاجرت از شهر به روستاست؛ پدیده ای که به مرور بر شدت آن افزوده شده است و پیامدهایی نیز در جامعه خواهد داشت. هدف: بررسی علل و پیامدهای محیطی-کالبدی، اقتصادی و اجتماعی مهاجرت معکوس به نواحی روستایی شهرستان بوئین و میان دشت است. روش: روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش بوده و برای جمع آوری اطلاعات از شیوه کتابخانه ای- میدانی استفاده شده است. از 5 دهستانِ این شهرستان تعداد 5 روستا که بیشترین خانوار مهاجر معکوس را داشته اند، انتخاب شده و نمونه 290 نفری مهاجران معکوس با استفاده از روش کوکران تعیین شدند و از آنها پرسش شد. نتایج: براساس یافته های توصیفی، شاخص محیطی- کالبدی با میانگین 14/40 مهم ترین علل مهاجرت بوده است. نتایج تحلیل عاملی تأییدی و ضریب مسیر علل اصلی نشان دهنده تأثیر40 درصدی علل اجتماعی، 7/41 درصدی علل اقتصادی و 2/48 درصدی علل کالبدی- محیطی بر مهاجرت معکوس است. نتایج آزمون تی مستقل برای کل متغیرهای پیامدهای مثبت و منفی مهاجرت معکوس نیز نشان از آن داشت که میانگین اثرات منفی کالبدی 86/29، اقتصادی 09/14 و اجتماعی 90/20 است. میانگین اثرات مثبت کالبدی 38/14، اقتصادی 68/24 و اجتماعی 13/30 است. در بررسی پیامدها، تغییر در چشم اندازهای طبیعی با میانگین 96/3 بیشترین تأثیر محیطی- کالبدی، ارتقای شاخص های آموزشی با میانگین 44/3 بیشترین تأثیر اجتماعی و افزایش قیمت زمین و مسکن با میانگین 45/3 بیشترین تأثیر اقتصادی است. ازنظر تفاوت فضایی- مکانی، در بین روستاهای مختلف علل کالبدی تفاوت معناداری دارند؛ اما بین عوامل اقتصادی و علل اجتماعی تفاوت معنادار نیست. پیامدهای اقتصادی نیز تفاوت معناداری بین روستاها ندارند؛ اما سایر پیامدها تفاوت دارند.
۴۴۳.

مهاجرت، انطباق و ماندگاری جمعیت در شهرستان های صنعتی- ساحلی ایران؛ مطالعۀ موردی: شهرستان کنگان استان بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۰ 225 - 248

کلیدواژه‌ها: مهاجرت صنعتی شدن بوشهر ماندگاری و پایداری جمعیت انطباق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۳
صنعتی شدن برخی شهرها به ویژه شهرهای ساحلی، شرایط و محیط جدیدی برای کسب وکار ایجاد می کند و اثرات آن در تمامی بخش های اقتصاد احساس می شود؛ بنابراین علاوه بر جابه جایی منابع مالی، جابه جایی و تحرک مکانی جمعیت را نیز به همراه دارد. هدف این مقاله مطالعه پایداری و ماندگاری جمعیت مهاجر در مناطق صنعتی-ساحلی با توجه به میزان انطباق (اجتماعی و طبیعی) است؛ از این رو با توجه به مفهوم ماندگاری در نظریات مهاجرت و نیز چارچوب نظری انطباق، ماندگاری مهاجران مورد تحلیل قرار می گیرد.تحقیق حاضر به روش پیمایش انجام شده است. حجم نمونه مورد مطالعه شامل 654 نفر مهاجر است که به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شده اند.  براساس نتایج متغیرهای چندمتغیری حاصل از رگرسیون لجستیک، در ماندگاری طولانی مدت یعنی تا پایان عمر، افرادی که انطباق بالایی در زمینه محیط طبیعی و اجتماعی دارند، ماندگار تر هستند و عوامل محیطی و اجتماعی اثرگذاری بیشتری در ماندگاری طولانی مدت افراد دارد. نتایج به دست آمده بر تعامل نظری و مفهومی ماندگاری، انطباق، عوامل اقتصادی- اجتماعی براساس نظریه های انطباق و دیدگاه های اقتصادی حوزه مهاجرت تأکید دارد.
۴۴۴.

تحلیل اثرات بخش غیررسمی بر وضعیت خانوارهای روستایی مهاجر (مطالعۀ موردی: دهستان رشتخوار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال ۲۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۲) 71 - 35

کلیدواژه‌ها: مهاجرت بخش غیررسمی اثرات بخش غیررسمی دهستان رشتخوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۹۲
طرح مسئله: بخش غیررسمی یک موضوع بسیار مهم و چالشی در دهه های اخیر در شهرهای کشورهای جهان سوم بوده است. در این راستا مهاجرت به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در استان خراسان رضوی نقش بسیار مهم و پررنگی را در خانوارهای روستایی را  ایفا می کند. با توجه به اینکه اغلب خانوارهای روستایی از مهارت و استعداد کافی برای مشتغل شدن در کارهای شهری را ندارند به بخش غیررسمی روی می آورند. در این میان، بخش غیررسمی توانسته تبعات و آثار مختلفی از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی را بر بنیان خانواده های مهاجر بگذارد.هدف: هدف پژهش حاضر، بررسی آثار و پیامدهای بخش غیررسمی بر خانوارهای روستایی مهاجر در دهستان رشتخوار واقع در خراسان رضوی است.روش: این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی انجام گردیده است. مطالعات میدانی تحقیق، در سطح روستا و خانوار صورت گرفته است. در این راستا،آثا و پیامدهای بخش غیررسمی بر وضعیت خانوارهای روستایی در 300 مورد(افراد مهاجرت کننده) در این دهستان مورد بررسی قرارگرفت. بدین منظور، ابتدا ضمن مطالعات اسنادی و بازدید های اولیه میدانی، طیف گسترده ای از شاخص ها متناسب با شرایط روستاهای مورد مطالعه تعیین گردیدند. سپس جمع آوری داده ها براساس شاخص های انتخابی انجام شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از تحلیل های آماری و فضایی و نرم افزارهایSPSS و تکنیک کوپراس استفاده گردید.نتایج : در یافته های پژوهش با توجه به آزمون فریدمن، عامل اقتصادی با میانگین(21/4) بالاترین رتبه را در بررسی آثار و پیامدهای بخش غیررسمی بر وضعیت خانوارهای روستایی مهاجر به خود اختصاص داده است و عامل فرهنگی با میانگین(46/3) از پایین ترین رتبه برخوردار بوده است.نوآوری: پژوهش حاضر از این نظر اهمیت دارد که با بیان آثار و پیامدهای بخش غیررسمی در خانوارهای روستایی مهاجر، می توان گام مهمی در راستای  ماندگاری خانوارها در سطح دهستان برداشت .
۴۴۵.

تحلیل فضایی مهاجرت و خشک سالی در کشور با استفاده از تحلیل لکه داغ و شاخص استاندارد بارش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مخاطرات محیطی تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 81 - 100

کلیدواژه‌ها: تحلیل لکه داغ کانون های مهاجرت مهاجرت خشک سالی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۹۲
مهاجرت از عوامل متعددی ناشی می شود که نقش هر یک از این عوامل در نقاط مختلف جهان متفاوت می باشد. یکی از این عوامل خشک سالی است که در مناطق خشک و نیمه خشک می تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. در کنار این واقعیت شناسایی نقاط کانونی مهاجرت نیز می تواند بر سیاست های اتخاذی مهاجرت مؤثر واقع شود. در مقاله پیش رو از شاخص استاندارد بارش برای پایش خشک سالی کشور در سه دهه اخیر (95-1365) استفاده شد. ابتدا، با استفاده از فراوانی رخداد ماه های خشک سال، گستره کشور در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه بندی گردید. سپس وجود خودهمبستگی فضایی در داده ها با استفاده از شاخص جهانی موران مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه تحلیل لکه داغ با استفاده از داده های میزان خالص مهاجرت در کشور صورت گرفته و کانون های مهاجرتی شناسایی شد. یافته ها نشان داد که الگوی مکانی فراوانی رخداد ماه های خشک سال در طی سه دهه اخیر عموماً از جنوب و جنوب شرقی کشور به سمت شمال و غرب کشور افزایشی است. همچنین مقادیر شاخص موران برای میزان خالص مهاجرت در دوره های مورد بررسی بین 0.17 تا 0.45 قرار داشت که نشان از خوشه بندی در داده های مهاجرت است. تحلیل لکه داغ نیز نشان داد که کانون های مهاجرتی در کشور در مرکز و غرب کشور قرار دارند. تطبیق کانون های مهاجرتی با الگوی رخداد ماه های خشک سال نشان می دهد که کانون های مهاجرتی اعم از مهاجرفرست و مهاجرپذیر در نقاطی با فراوانی رخداد ماه های خشک متوسط تا زیاد قرار دارند که این امر بر شناسایی رابطه این دو مؤثر بوده و آن را می تواند پیچیده سازد.
۴۴۶.

بحران های شدید خشک سالی و پیامدهای انتظامی آن؛ موردمطالعه: استان بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 81 - 116

کلیدواژه‌ها: خشک سالی مهاجرت طلاق قاچاق موادمخدر بوشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۹۹
زمینه و هدف: کمبود آب و خشک سالی از بزرگ ترین چالش هایی است که توسعه کشاورزی کشور در آینده با آن مواجه خواهدبود. در دهه های اخیر تغییرات آب وهوایی (کاهش بارش)، جهش رشد جمعیت ایران (۷۸) میلیون نفر و مصرف سرانه آب تجدیدپذیر، کشاورزی نادرست و نادیده گرفتن مزیت ها با توجه به وضعیت گرم وخشک کشور، مدیریت نادرست و عطش توسعه، منجر به بحران های شدید خشک سالی یا خشک سالی اجتماعی اقتصادی (ورشکستگی آبی) در ایران و در نتیجه پیامدهای زیان بار این فاجعه شده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و پهنه بندی خشک سالی در استان بوشهر طی دوره (۱۳۸۴-۱۳۹۳) و تحلیل پیامدهای انتظامی و آسیب های اجتماعی ناشی از آن است.روش: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و ماهیت آن کاربردی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. در پژوهش از نمایه استاندارد بارش «اس پی آی» و تکنیک رتبه بندی «تاپسیس» برای تحلیل داده ها استفاده شده است.یافته ها: بیانگر این است که سال های (۱۳۸۸ و ۱۳۸۹) سال های پیک خشک سالی بوده که در سطح وسیع و با شدت زیاد تمام ایستگاه های منطقه را دربرگرفته است. در سال های بعدی نیز روند افزایشی خشک سالی تداوم داشته است. اگرچه در سال های قبل از (۱۳۸۸ و ۱۳۸۹) خشک سالی ها در سطح استان به صورت خشک سالی ضعیف رخ داده است.نتایج: نتایج پژوهش از طریق بررسی شاخص های مهاجرت، طلاق و... و ارتباط آن ها با بحران های خشک سالی در استان بوشهر طی دوره زمانی (۱۳۸۴-۱۳۹۳) نمایانگر رابطه معنادار و مثبت بین تمامی پارامترهای موردمطالعه با پدیده خشک سالی بوده است، به گونه ای که با افزایش روندهای خشک سالی، افزایش معناداری در تمامی شاخص ها دیده شد و حتی در آینده نزدیک شدت بحران خشک سالی، می تواند منجر به جنگ پنهان (جنگ آب) شود که هشداری بسیار جدی برای مردم و مدیران خواهدبود.
۴۴۷.

عوامل موثر اقتصادی، اجتماعی و بودجه های عمرانی دولت بر مهاجرت روستائیان در ایران(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: رفاه اجتماعی سال ۱۳ بهار ۱۳۹۲ شماره ۴۸ 325-311

کلیدواژه‌ها: بودجه اقتصادی دولت در بخش کشاورزی بودجه دولت در عمران ونوسازی روستا ها روش خود توضیح برداری با وقفه های گسترده مناطق روستایی مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۶۲
مقدمه: در این مطالعه، اثر عوامل مؤثر اقتصادی ، اجتماعی و بودجه های عمرانی دولت بر مهاجرت روستائیان در ایران، موضوع بررسی قرار گرفته است. به منظور بررسی ارتباط بین مهاجرت و بودجه دولت در امور اقتصادی و اجتماعی در مناطق روستایی، از روش خودتوضیح برداری با وقفه های گسترده استفاده شد. روش: در این مطالعه تحلیلی به منظور بررسی ارتباط بین مهاجرت و بودجه دولت در امور اقتصادی و اجتماعی در مناطق روستایی، از روش خودتوضیح برداری، با وقفه های گسترده استفاده شد. اطلاعات لازم به منظور بررسی و شناخت عوامل مؤثر اقتصادی اجتماعی و بودجه های عمرانی دولت بر مهاجرت روستائیان در ایران، در سال های ۱۳۵۴تا۱۳۸۳، از منابع آماری مختلف، نظیر مرکز آمار ایران، بانک مرکزی، بانک جهانی، سازمان جهاد کشاورزی، سازمان خوار و بار جهانی (فائو) استفاده شد. یافته ها: مطالعات نشان داد که هریک از عوامل اقتصادی اجتماعی و هزینه های دولت اثرهای متفاوتی را بر مهاجرت روستائیان می گذارند. باید استراتژی های دولت بر سرمایه گذاری هایی متمایل شود که در کاهش مهاجرت تأثیر مثبتی بگذارند. برخلاف انتظار مشاهده می شود که در بلند مدت با افزایش بودجه دولت درزمینه عمران و نوسازی روستاها نه تنها مهاجرت کاهش نمی یابد، بلکه افزایش می یابد. همچنین ملاحظه می شود که بودجه اقتصادی دولت در بخش کشاورزی، بر کاهش یا افزایش میزان مهاجرت تأثیری ندارد. باتوجه به یافته های مطالعه، گونه ای تحلیل سیاستی مناسب، درزمینه بهبود کارایی سرمایه گذاری های دولت در مناطق روستایی،به منظور کاهش مهاجرت ضروریست. بحث: باتوجه به یافته های مطالعه، تحلیل سیاستی مناسبی، درزمینه بهبود کارایی سرمایه گذاری های دولت در مناطق روستایی، به منظور کاهش مهاجرت ضروریست.
۴۴۸.

بررسی و تحلیل رمان «دوردست های مبهم» از سید محسن نکومنش فرد بر اساس نظریه فرهنگ پذیری«جان بری»

نویسنده:
منبع: اجتماعیات در ادب فارسی سال ۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲ 17 - 32

کلیدواژه‌ها: استراتژی فرهنگ پذیری جان بری بحران هویت جامعه میزبان رمان «دوردست های مبهم» مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۱۰۳
این پژوهش یکی از رمان های معاصر فارسی با موضوع مهاجرت را بر اساس نظریه فرهنگ پذیری «جان بری» بررسی می کند. مناسبات فرهنگی میان اجتماعات مختلف و چندفرهنگی چارچوب اصلی ادبیات مهاجرت است که چالش های هویتی و فرهنگی در جامعه میزبان را نیز در برمی گیرد.«بری» فرهنگ پذیری را فرایندی می داند که افراد به کمک آن در یک محیط فرهنگی جدید با زندگی سازگار می شوندو این موضوع به چگونگی ارتباط فرد مهاجر با فرهنگ اصلی خود و فرهنگ جامعه مقصد بستگی دارد. وی چهار استراتژی برای مهاجر در نظر می گیرد: یکپارچگی، همانندگردی، جدایی و حاشیه نشینی. البته در انتخاب راهبرد فرهنگ پذیری نگرش مهاجر و نگرش جامعه پذیرنده بسیار مهم و مؤثر است. هدف این تحقیق بررسی رفتارهای فرهنگ پذیری مهاجران و چگونگی برخورد جامعه میزبان در رمان «دوردست های مبهم» از محسن نکومنش فرد است و به این پرسش پاسخ می دهد که شخصیت های این رمان در برخورد با جامعه میزبان کدام یک از روش های یادشده را در پیش می گیرند؟ نتیجه به دست آمده نشان می دهد که سرعت و شدت فرهنگ پذیری در افراد مختلف متفاوت است و پذیرش مهاجران با افزایش فاصله فرهنگی کاهش می یابد. همچنین در مسئله فرهنگ پذیری دیدگاه جامعه میزبان به مهاجران نیز بسیار مهم و اساسی تلقی می شود. رفتارهای جامعه میزبان، چگونگی سازگاری یک مهاجر و نوع فرهنگ پذیری او را تعیین می کند. پذیرش نامطلوب میزبان برای مهاجران ایجاد محدودیت کرده و باعث بحران هویت و سلب آرامش و امنیت آنان می شود، بنابراین استراتژی مهاجران در این کشورها اغلب شیوه جدایی و یا حاشیه نشینی است؛ اما استراتژی همانندگردی اولویت فرهنگ پذیری در مهاجران نسل دوم است.
۴۴۹.

هویت اجتماعی در تقاطع مهاجرت (بررسی هویت هایبریدی، بینابین و گسست در رمان گسل اثر ساسان قهرمان و مای نیم ایز لیلا اثر بیتا ملکوتی)

نویسنده:
منبع: اجتماعیات در ادب فارسی سال ۲ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 45 - 58

کلیدواژه‌ها: هویت اجتماعی مهاجرت هایبریدی بینابین گسست گسل مای نیم ایز لیلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۳۸
با درک اهمیت و جایگاه «هویت» در مناسبات اجتماعی و تعاملات گروهی و با توجه به موقعیت بین رشته ای این مفهوم، این پژوهش درصدد است تا جایگاه موضوع و مفهوم هویت سوژه مهاجر را در دو اثر گسل، از ساسان قهرمان و مای نیم ایز لیلا، از بیتا ملکوتی، بررسی کند. آثاری که بر توصیف شرایط و چالش های فردی و اجتماعی مهاجران متمرکز بوده و اشتراکات و افتراقات شرایط خاص آنان را با انتخاب، تنظیم و تفکیک صورت بیان ادبی، سبک زندگی، مواضع اشخاص، رویدادهای خطی و یا درهم آمیخته زندگی بیان کرده اند. هدف از خوانش هویت محور این آثار، مطالعه و شناسایی ظرفیت ها و رویکردهای رمان مهاجرت در پرورش و بازنمایی عناصر بنیادین زیستی انسان و به ویژه، کمک به رفع تنگناهای فرهنگی و هویتی ایرانیان برون مرز است. از این رو، با استفاده از روش تحقیق کیفی و تاریخی استنادی، با بررسی ویژگی ها و شاخصه های هویتی و خودشناسی مهاجران به تبیین و واکاوی هویت های چندگانه مهاجر از قبیل هویت هایبریدی، هویت بینابین و گسست هویتی مهاجر می پردازد و پیچیدگی های پدیده مهاجرت و ارتباط آن را با دگرگونی ها و عوامل مشترک جابجایی های برون مرزی با اشاره به واقعیت های جامعه و ارتباط آن با جایگاه مهاجران بررسی می کند.
۴۵۰.

مهاجرت و مسئله ذره ای شدن، مطالعه ای کیفی در میان زنان مهاجر شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۴۱) 1 - 30

کلیدواژه‌ها: زنان مهاجر مهاجرت شخصی سازی ذره ای شدن شهر یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۰۹
مسئله پیوندیابی در بین مهاجران، همیشه مهم بوده است. سازگاری مهاجران در جامعه میزبان، منوط به کیفیت پیوندیابی آنهاست؛ اما مهاجرانی که وارد مقصد می شوند، تا حد زیادی به جای پیوند با جامعه میزبان، به سمت ذره ای شدن (اتمیزه شدن) گرایش می یابند و معمولاً در حواشی اسیر می شوند. پژوهش حاضر به دنبال واکاوی چگونگی فرآیند ذره ای شدن زنان مهاجر بوده است. روش پژوهش، کیفی و از نظریه زمینه ای بهره گرفته شده است. مشارکت کنندگان، 21 نفر از زنان مهاجر به شهر یزد از استان های مختلف کشور بوده اند که به صورت هدفمند و به شیوه نمونه گیری نظری انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته و تحلیل داده ها به شیوه کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شده است. نتایج نشان داد آغاز فرآیند ذره ای شدن زنان مهاجر، خودخواسته و در راستای واماندگی آنان در زادگاه، در ابعاد مختلف از جمله رنج های فزاینده پایدار، زیست بحرانی در زادگاه و گسست اعتماد بر اثر شرایط بی ثبات کننده مبدأ رخ می دهد. آنان در فرآیند شرایط سخت یاد شده به نوعی واگرایی از مبدأ می رسند و برای بازسازی دوباره زندگی و شخصی سازی آن در جهت آرامش و بهره وری بیشتر، به بازتعریف شبکه اجتماعی خود در پیوند با مقصد دست می زنند. از سوی دیگر، زنان مهاجر با ورود به مقصد و مواجهه با عواملی چون ناپذیرش گری فرهنگی شهر جدید، چرخه ناتوانی اقتصادی و سبک زندگی انزواطلب شهری، ناخواسته مجبور می شوند ارتباطات خود را سود محور کنند. نتیجه روند طی شده، خلاصه شدن روابط آنان در دایره ای از روابط اجتماعی تعریف شده، سودمند و مطمئن است که بر حسب شرایط سیال وار تجدید، بسط یا تحدید می شود.
۴۵۱.

«صدای سکوت» خوانش پسااستعماری رمان «ضیافت سکوت»، عبدالرزاق گورنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی هنر و ادبیات دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 1 - 19

کلیدواژه‌ها: ادبیات پسااستعماری استعمار عبدالرزاق گورنه ضیافت سکوت مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۹۲
«صدای سکوت» تأملی در یکی از آثار عبدالرزاق گورنه، رماننویس افریقایی برنده جایزه نوبل ادبیات است. هدف مقاله بررسی نشانههای تعاملات دو جهان اجتماعی استعمارگر و استعمارشده است که همچون رنج حکشده بر آگاهی/ناخودآگاهی راوی، نویسندهای چون گورنه را به نوشتن درباره سرنوشت خود ترغیب میکند. سراسر زندگی نویسنده/ راوی درگیر استعمار و پس از استعمار بوده و هم این است که مبانی نظری و روششناختی پسااستعماری این نوشتار را تحمیل میکند. کتاب «ضیافت سکوت» به نحوی بیانگر کلیتی متزلزل و سایهروشن است که یک سر در وطن و سر دیگر در غربت دارد. کتاب اودیسهای دردناک از صداها، رنگها، فرهنگها، جغرافیاها، سیاستها، و ... را توصیف و مقایسه میکند. ساختار اصلی داستان و نیروی پیشبرنده ماجراها را دوگانههای مبتنی بر زمان، مکان، زبان، شخصیت و فرهنگ و جامعه شکل میبخشد. بنا بر سرشت تاریخی این گونه رمانها، داستان گورنه هم تلاشی انسانی را روی کاغذ آورده تا صدای فرودستان باشد. میزان توفیق او در نوسان و ابهام است. این اثر سکوتی بیانگر زخمهاست.
۴۵۲.

مهاجرت شغلی مردان به کشورهای دیگر و تجربه زیسته بارداری همسران جامانده در شهر لار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال ۲۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۹۹ 91 - 127

کلیدواژه‌ها: بارداری تجربه زیسته زنان جامانده مهاجرت شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۴۵
مهاجرت های شغلی مردان به سایر کشورها می تواند بر نرخ باروری در سطح کلان و سطح فردی تأثیرگذار باشد. با توجه به روند نزولی نرخ باروری توجه به این پدیده از منظر تأثیرش بر احتمال باروری زنان جامانده از مهاجرت و مشکلات پس از بارداری آنها حائز اهمیت است. مهاجرت بین المللی کاری مردان یکی از مهم ترین  عوامل اثرگذار بر شرایط زنان جامانده، به ویژه در دوره بارداری که مادر نیازمند به مراقبت ویژه از جنین و سلامت خویش است، می باشد. چنین اثراتی در محیط هایی با امکانات زیرساختاری کمتر و فرهنگ سنتی تر دو چندان می شود. پژوهش حاضر به منظور شناخت همه جانبه و عمیق تجربه ی زیسته بارداری زنان جامانده از مهاجرت همسر، با روش پدیدارشناسی انجام شده است و جهت فهم و درک این تجربه با 14 نفر از زنان شهر لار در استان فارس که همسرشان به جهت امور شغلی به کشورهای دیگر مهاجرت نموده اند، مصاحبه شده است.داده ها با روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته و عمیق گردآوری، سپس با کمک روش تحلیل کلایزی تحلیل شدند. بر اساس محتوای مصاحبه ها و خوشه بندی تم ها، می توان ساختار کلی تجربه ی زیسته و ادراک این زنان از فرایند باروری را ذیل دو مضمون اجتماعی و مضمون زیست-روان شناختی  تحلیل و بازنمایی نمود.
۴۵۳.

بررسی و ارزیابی تغییرات شاخص های تمرکزگرائی جمعیت شهری طی برنامه های اول تا پنجم توسعه ایران (1394- 1368)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای سال هشتم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۶ 1 - 41

کلیدواژه‌ها: تمرکززدائی نخست شهری مهاجرت سلسله مراتب شهری مناطق کالبدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۷
هدف این مقاله مطالعه سطح و روند تحولات شاخص های تمرکزگرائی جمعیت با توجه به اهداف سیاست های تعادل منطقه ای و شهری طی برنامه های اول تا پنجم توسعه ایران (1394-1368) است. روش تحقیق روندپژوهی جمعیتی و منبع داده ها سرشماری های کشور است. نتایج نشان می دهد که علی رغم تصریح اهداف توازن و تعادل توسعه منطقه ای و شهری در تمامی برنامه های توسعه اول تا پنجم جمعیت در تمامی سطوح ملی، کالبدی، استانی و شهری همواره به سوی مراکز گرایش داشته است. دو نوع تمرکزگرائی جمعیت تشخیص داده شد، یکی تمرکزگرائی سطح ملی با محوریت البرز جنوبی که همواره مستمر، عام و فراگیر بوده است و به عنوان نقطه ثقل اسکان جمعیت در سطح ملی عمل کرده است، دوم تمرکزگرائی منطقه ای که جریانی ضعیف تر، موقعیتی و غیر فراگیر بوده است که به عنوان مراکز ثقل منطقه ای سکناگزینی جمعیت عمل کرده است. طی دوره زمانی برنامه اول و پنجم توسعه میزان نخست شهری در کشور روبه کاهش نهاده، اما در مقابل شهرهای طبقه دوم جمعیتی (250 -100 هزار)، دارای بالاترین رشدهای جمعیتی و تمامی شهرهای طبقات متوسط جمعیتی (99999-10000) دارای رشد منفی جمعیتی بوده اند. به طورکلی، نتایج نشان می دهد عدم تعادل منطقه ای و شهری در کشور تا حدود کمی تعدیل شده و مراکز ثقل تمرکزگرائی جمعیت شهری ازنخست شهرها به شهرهای مرتبه دوم تغییر نموده است، ولی همچنان رشد جمعیت شهرهای متوسط زیر 100 هزار نفر منفی است؛ لذا می توان گفت توزیع فضائی جمعیت منطقه ای و شهری از وضعیت ساختار پیرامون به مرکز شدید به ساختار پیرامون به نیمه پیرامون در حال تغییر است.
۴۵۴.

فرار مغزها(تاریخچه)

نویسنده:
منبع: آموزش مهندسی ایران سال ۶ زمستان ۱۳۸۳ شماره ۲۴ 75 - 90
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۸۵
در دهه های اخیر، پدیده فرار نخبگان، نیروهای انسانی کارافرین، به پدیده فرار مغزها یا Brain Drain معروف شده است. با توجه به پژوهش و نکات و مطالب برجسته ای که توسط محققان مختلف انجام شده، در مطالعه حاضر تلاش شده است تا ابعاد این پدیده زیانبار در سه بخش مجزا با عناوین تاریخچه، علل و راهکارها مورد بررسی قرار گیرد. مقاله حاضر به بخش اول این پدیده؛ یعنی به تاریخچه این مسئله می پردازد. بر اساس اسناد تاریخی که از نویسندگان و صاحبنظران در این مقوله به جای مانده است، تاریخچه این مسئله از زمان شروع تا حال به سه دوره کلی شامل دوران پادشاهی، دوان انقلاب و بحران و دوران ثبات نسبی تقسیم بندی شده و نظر خواننده را به آنچه در این دوران اتفاق افتاده است، جلب می کند. دانستن پدیده فرار مغزها از آن نظر حایز اهمیت است که آمارها نشان می دهد در همه دوران یاد شده نرخ رشد پدیده فرار مغزها مثبت بوده است. در عصر حاضر که فرایند جهانی شدن با شتاب هرچه بیشتر به پیش می رود، هر کشوری که خواهان پیشرفت و داشتن جایگاهی در جهان علمی و علم جهانی است، مهاجرت مغزها در این کشورها باید به سمت گردش و تبادل اندیشه های تغییر یابد.
۴۵۵.

فرار مغزها (علل و انگیزه ها)

نویسنده:
منبع: آموزش مهندسی ایران سال ۸ پاییز ۱۳۸۵ شماره ۳۱ 1 - 23
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۸۴
این مقاله که قسمت دوم از موضوع پدیده فرار مغزهاست، با نگرش بر منشأ و ریشه های این پدیده تدوین شده است. در مقاله اول به تاریخچه این پدیده پرداخته شد و سپس، تقسیم بندی پدیده فرار مغزها بر اساس دوران تاریخی آن به سه دوره قبل از انقلاب (پادشاهی)، دوران انقلاب و بحران و دوران تثبیت و آرامش نسبی تقسیم و آمار مهاجرت در هریک از این دوره ها بررسی شد. در مقاله حاضر سعی شده است نظرهای صاحبنظران در زمینه علل مهاجرت نیروهای کارآمد و نخبه جمع آوری و بررسی شود. از آنجا که نظرها متفاوت هستند و هر شخص یا سازمان و نهادی از دیدگاه تخصصی خود همانند دیدگا ه های جامعه شناسی، اقتصاد ، سیاسی، فرهنگی، حقوقی و غیره به این موضوع پرداخته است، تلاش شد تا با کمک استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی یک نظر سنجی از فرهیختگان و دانشگاهیان کشور بر اساس طرح سؤال هایی در خصوص انگیزه های مهاجرت صورت گیرد. سپس، نتایج به دست آمده در کنار آمار کشورهای خارجی تحلیل و دسته بندی شد، به گونه ای که مجموعه عوامل و انگیزه های ارائه شده در پژوهش حاضر بتواند برای تبدیل فرار مغرها به گردش مغزها مورد استفاده دولتمردان و دست اندرکاران این موضوع قرار گیرد.
۴۵۶.

فرار مغزها (راهکارها)

نویسنده:
منبع: آموزش مهندسی ایران سال ۹ زمستان ۱۳۸۶ شماره ۳۶ 1 - 30
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۷۲
این مقاله قسمت سوم از موضوع پدیده فرار مغزهاست که در آن به ارائه راهکارهای کاهش این پدیده پرداخته شده است. در مقاله اول به تاریخچه این پدیده پرداخته ] 1 [و تقسیم بندی پدیده فرار مغزها بر اساس دوران تاریخی آن به سه دوره قبل از انقلاب (پادشاهی)، دوران انقلاب و بحران و دوران تثبیت و آرامش نسبی تقسیم شد و آمار مهاجرت در هر یک از این دوره ها مورد بررسی قرار گرفت. درمقاله دوم] 2 [ نظریات صاحبنظران از دیدگاه تخصصی آنان همانند دیدگاههای جامعه شناسی، اقتصاد ، سیاسی، فرهنگی و حقوقی در زمینه علل مهاجرت نیروهای کارآمد و نخبه جمع آوری و بررسی شد. در نهایت، مجموعه عوامل و انگیزهای مطرح شده در زمینه فرار مغزها به الف. انگیزه های سیاسی و امنیتی؛ ب. انگیزه های فرهنگی؛ پ. انگیزه های حرفه ای و علمی ت. عوامل اقتصادی؛ ث. عوامل اجتماعی تقسیم شدند. در مقاله حاضر سعی شده است تا حد امکان مجموعه ای از راهکارهایی که در تعدیل، تغییر یا رفع انگیزه های پدیده فرار مغزها مؤثر هستند، ارائه شود.
۴۵۷.

مهاجرت کارگران ایرانی به جنوب قفقاز و وضعیت زندگی آن ها در آستانه سده بیستم میلادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 1 - 22

کلیدواژه‌ها: قفقاز صنعت نفت مهاجرت کارگران ایرانی وضعیت رفاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۹۵
تحولات اقتصادی جنوب منطقه ی قفقاز، زمینه ظهور صنایع جدیدی چون نفت، سیمان، استخراج معادن، ساختمان سازی، نساجی و غیره را فراهم آورد. استخراج و بهره برداری صنعتی از چاه های نفت باکو در مقیاس وسیع نیز یکی از جلوه های این تحول بود. این اقدامات نیاز به نیروی کار را به شدت افزایش داد، به طور که نیروی کار بومی پاسخگوی این نیاز نبود. از طرف دیگر بیکاری فصلی در جامعه کشاورزی ایران، به خصوص آذربایجان و هم جواری این ایالت با قفقاز، فرصت های شغلی جدیدی برای این کشاورزان و کارگران فراهم ساخت. پرسش اصلی پژوهش حاضر، ناظر به وضعیت زندگی و سطح رفاه کارگران ایرانی قفقاز است. یافته های این مقاله برپایه آمارها و اطلاعات مندرج در اسناد بایگانی های روسیه، گرجستان و آذربایجان نشان می دهد؛ باوجوداینکه کارگران ایرانی در این دوره، نقش مهمی در اقتصاد کشاورزی، صنایع نفتی و ارتباطی قفقاز داشتند، اما درآمد بسیار کمی داشته و در وضعیت رفاهی اسفناکی به سر می بردند. بیشتر این کارگران بی سواد و به صورت مجرد زندگی می کردند و به علت کار طاقت فرسا، میزان بیماری و مرگ و میر در میان آنها بسیار بالا بود.
۴۵۸.

کشف و یافتن سازوکارهای ساخت «دیگری» مهاجر در ایران با تحلیل مضمون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۸ (پیاپی ۷۷) 269 - 297

کلیدواژه‌ها: «دیگری» مهاجر مهاجرت ادغام تحلیل مضمون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۳۶
دیگری مهاجر در دهه های اخیر چنان در گفتمان های سیاسی رایج بوده که در جامعه و فرهنگ عامه نیز تأثیر گذاشته است. لذا هدف از این پژوهش، کشف و یافتن سازوکارهای ساخت «دیگری» مهاجر در ایران می باشد. دانستن این سازوکارها نه تنها روند ادغام مهاجران بلکه حفظ نظم و امنیت اجتماعی و موفقیت های سیاست مهاجرتی آینده ایران را نیز تعیین می کند. رویکرد این پژوهش، کیفی و از نوع روش تحلیل مضمون می باشد. میدان پژوهش، اساتید جامعه شناسی و علوم سیاسی دانشگاه های شهر تهران هستند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند و رسیدن به اشباع داده ها، تعداد 10 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. برای تعیین قابلیت اعتماد مصاحبه ها از راهبردهایی چون بازبینی توسط شرکت کنندگان و یک داور ناظر استفاده شد. تحلیل داده ها نیز بر اساس تحلیل مضمون براون و کلارک صورت گرفت. نتایج در سه مضمون اصلی شامل سازوکار اقتصادی، فرهنگی، قانونی و چندین مضمون فرعی استخراج گردید. بطور کلی نتایج نشان داد که مهاجران در نظام سیاست گذاری عمومی کمتر لحاظ شده اند و مسائل آنها به خوبی شناسایی نشده است. لذا نظام تصمیم گیری جامعه نیازمند نظارت بهتر بر فرآیندهای مهاجرت، ادغام و اثربخشی بیشتر سیاست ها برای مشارکت مهاجران می باشد. ادغام موفق مهاجران نه تنها به نشاط اقتصادی، سلامت مدنی و سیاسی کشور کمک می کند بلکه مهاجران تنوع جدیدی به موزاییک فرهنگی کشور اضافه می کنند. 
۴۵۹.

عوامل موثر بر تغییر استراتژی های رفتار حزبی حزب «دموکرات سوئد»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال ۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 75 - 115

کلیدواژه‌ها: دموکرات سوئد رفتار حزبی مهاجرت اسکاندیناوی انتخابات رأی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۷۴
نگاهی به سبد رأی حزب دست راستی «دموکرات های سوئد» نشان دهنده سیر صعودی این حزب به سمت کسب آرا بیشتر بوده است. مسئله اساسی در اینجا چیستی، چرایی و چگونگی جهش سیاسی و انتخاباتی حزب دست راستی دموکرات سوئد و موفقیت این حزب به عنوان «حزب حامی» دولت دست راستی ائتلافی در این کشور است. هدف پژوهش: مطالعات در خصوص گرایش های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی احزاب راست در اروپا کمتر به استراتژی های رفتاری این احزاب توجه داشته است. بنابراین ضرورت تحقیق بر روی تأثیر انتخاب های استراتژیک این احزاب در شکل دهی به ائتلاف های انتخاباتی و رفتار سیاسی حائز اهمیت است. سؤال: سؤالی که در خصوص رفتار انتخاباتی این حزب مطرح می شود این است که استراتژی و رفتار حزبی حزب دموکرات سوئد چیست؟ یافته های پژوهش: حزب دموکرات سوئد از جمله احزاب راست اروپا محسوب می شود که مطالعه بر روی رفتار انتخاباتی آن نسبت به مهاجرت، جرم و جنایت، بحران های اقتصاد داخلی و ... ، هم نقشه سیاسی حزب در آینده و هم هندسه شکلی و محتوایی قدرت در سوئد را مشخص می کند. نتیجه گیری پژوهش: با مرور مبانی و اصول کلی و بنیادین ایدئولوژیک و متدولوژیک حزب دموکرات سوئد، این پژوهش به این نتیجه می رسد که پنجره های فرصتی شبیه به مهاجرت، بیکاری، جرم و جنایت، ساختار سیاسی و مشارکتی و درنهایت حقارت های سیاسی ناشی از دشواره های اجتماعی، به مرور استراتژی رفتار حزب دموکرات سوئد را تغییر داده و سبب تثبیت و انتخاب استراتژی خط مشی جویی توسط حزب دموکرات سوئد شده است.
۴۶۰.

فرار مغزها و کیفیت حکمرانی با تاکید بر پدیده سیاست زدگی در کشور ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی ایران معاصر سال ۹ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 93 - 118

کلیدواژه‌ها: حمکرانی مطلوب دولت فرار مغزها مهاجرت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۳۱۸
نوشتار حاضر ضمن بررسی مفهوم فرار مغزها و رویکردها و الگوهای حاکم بر این پدیده، به واکاوی علل فرار مغزها در ایران با تاکید بر عوامل سیاسی (حکمرانی نامطلوب و پدیده سیاست زدگی) و ارائه راهکارهایی جهت کاهش این امر پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع کتاب خانه ای انجام شده است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، خروج نخبگان از کشور که معمولا هزینه تربیت آنها بسیار زیاد می باشد، زیان-های غیر قابل جبرانی به آن ها وارد می کند. پدیده فرار مغزها در ایران بنا به دلایل مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... در سال های اخیر فراگیر و گاهاً بحران زا شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که به لحاظ سیاسی، پدیده فرار مغزها حاصل سیاست زدگی و حکمرانی نامطلوب می باشد که خود معلول مداخله امر سیاسی بر روابط اجتماعی است. این موضوع منجر به در اولویت قرار گرفتن منافع شخصی و یا دسته ایِ گروه حاکم شده و به این ترتیب مانع برنامه ریزی و سیاست گذاری منطقی و اصولی می شود. تا زمان حاکم بودن چنین روندی، حکومت از شاخصه های حکمرانی خوب ( شفافیت و پاسخگویی، ثبات سیاسی و عدم خشونت، اثربخشی دولت،کیفیت تنظیم گری قوانین، تامین قضایی، کنترل فساد) فاصله می گیرد که خود پیامدهایی هم چون فرار مغز ها را به دنبال خواهد داشت.