مطالب مرتبط با کلیدواژه

آلفرد آدلر


۱.

بررسی عقده حقارت در شخصیت بوسهل زوزنی بر اساس روایت بیهقی

نویسنده:
منبع: ادب پژوهی ۱۳۸۶ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: عقده حقارت نقد روانشناختی تاریخ بیهقی بوسهل زوزنی آلفرد آدلر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۰۹ تعداد دانلود : ۲۶۸۹
ادبیّات به دلیل ماهیّت و حوزه گسترده اش با سایر رشته های علوم انسانی ـ از جمله روان شناسی ـ تناسب موضوعی دارد و قابلیّت انجام پژوهشهای مشترک با این گونه رشته ها را داراست. تاریخ بیهقی از آثار مهمّ ادبیّات فارسی است که به دلیل دقّت و صداقت بیهقی در توصیف شخصیّتهای دربار غزنوی قابل اعتماد است. در میان شخصیّتهای این دربار بوسهل زوزنی به عنوان منفی ترین شخصیّت مطرح می باشد که در این مقاله علّت روان شناختی آن در عقده حقارت وی فرض شده است. همسانی ویژگیهای افراد دارای عقده حقارت همچون تکبّر، حسادت و رشک، تنفّر و جاه طلبی، انتقام جویی، تناقض رفتاری، خوفناکی، انعطاف و نرمش موضعی، کاربرد ابزاری از دین و عقاید و ... با صفتها و حالتهای روانی بوسهل فرض تحقیق را به اثبات می رساند.
۲.

نقد و بررسی روانکاوانه شخصیت زال از نگاه آلفرد آدلر

نویسنده:
منبع: نقد ادبی پاییز ۱۳۸۸ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: نقد ادبی آلفرد آدلر زال روانکاوی شخصیّت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای روانشناسی نقد روان شناختی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد روانشناختی
تعداد بازدید : ۵۸۴۱ تعداد دانلود : ۲۷۱۶
در میان رویکردهای گوناگون نقد و بررسی آثار ادبی که از ابتدای قرن بیستم شکل گرفت، نقد روانکاوانه ی آثار هنری و تحلیل متون ادبی از منظر روانشناسی از ویژگی خاصی برخوردار است. فروید به عنوان بنیانگذار روانکاوی توانست با توجه به دریافت های جدید و نوآورانه ی خویش از روان انسان و کشف ابعاد جدیدی از وجود آدمی، قرائت تازه ای را از متون ادبی و اساطیری و آثار هنری به مخاطبان خود ارائه دهد. توجه وی به تحلیل روانی مولف از خلال اثرش، بزرگترین دستآورد او در این زمینه بود. پس از وی نقد روانکاوانه دستخوش تحولات گوناگونی شد که یونگ، آدلر، ارنست جونز، اریک اریکسون از جمله ی فعالان در زمینه ی تحول و پرورش این روش نقد بودند. در جریان این تحولات یکی از برجسته ترین روش های تحلیل آثار ادبی، نقد و تحلیل شخصیت های اثر ادبی از منظر روانشناسی است که توسط شاگردان فروید بویژه ارنست جونز پیگیری شد و به عنوان یکی از برجسته ترین رویکردهای نقد روانکاوانه ی کلاسیک مطرح گردید که این روش به دلیل پویایی و ساختارمندی خود، تا زمان کنونی نیز به صورت رویکردی برجسته و مطرح در نقد روانکاوانه ی مدرن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین در این تحقیق سعی بر آن شده است که شخصیت زال در شاهنامه از نگاه روانشناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد و ویژگی روانی این شخصیت در چارچوب نظریه عقده ی حقارت و برتری جویی آلفرد آدلر تحلیل و بررسی شود.
۳.

«یکی کودکی دوختند از حریر» تحلیل شخصیت سام بر پایة نظریة آدلر و نمایش درمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: شاهنامه احساس حقارت رستم آلفرد آدلر نمایش درمانی زال سام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸۰ تعداد دانلود : ۷۸۵
هنردرمانی به منزلة روشی برای گشودن ناخودآگاه و بازسازی، بازآفرینی یا فرافکنی مسائل و مصائب درون بعد از دستاوردهای فروید، یونگ، آدلر و ... به صورتی مدون و مشخص درآمد. در شاهنامه سام به سبب داشتن فرزندی عیبناک دچار احساس حقارتی دیرسال می شود که تا زادن رستم به درازا می کشد. سام، بعد از دیدن عروسکی پارچه ای شبیه رستم نوزاد، دگرگون می شود. این کار به شکل مراسمی آیینی و باشکوه اجرا می شود که با تعاریف و کارکردهای نمایش درمانی همگونی دارد. این نوشتار ابتدا در نگاهی تاریخی به تأثیر و تأثر ذهن و روان و ادبیات و هنر می پردازد. سپس، به صورت خاص، نقش عروسک در باورها و مراسم آیینی مطرح می شود. آن گاه علت و چگونگی شکل گیری احساس حقارت در سام، بر پایة نظریه آدلر، می آید (آدلر بر آن است که منشأ همة رفتارهای انسان احساس حقارت است). سرانجام، رهایی زال از احساس حقارت، زادن رستم و روش درمانی زال (نمایش درمانی) در درمان سام، علت و تأثیر ساختن عروسک پارچه ای شبیه رستم و انطباق با روش نمایش درمانی طرح، بحث، و تحلیل شده است. اجرای نمایشی زادن رستم، بازسازی زادن زال است. بنابراین نمایش درمانی باعث می شود رؤیای فرزند خواهی سام، که با زادن زال عیبناک محقق نشده بود، تحقق یابد و او از احساس حقارت رها شود. از نظر تاریخ نمایش نیز این داستان آغاز نمایش درمانی در ایران به شمار می آید. در کنار نمایش درمانی زال، روایت درمانی فردوسی نیز هست؛ زیرا کل ماجرایی که فردوسی روایت می کند به نوعی باعث تزکیه و پالایش مخاطب شاهنامه می شود و اگرچه رستم محصول پیوند زال و رودابه برای درمان سام است، اما محصول واقعی این پیوند خود شاهنامه است.
۴.

نسبت «سبک زندگی» و «معنای زندگی» در اندیشه آلفرد آدلر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه سبک زندگی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳ 65 - 76

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی معنای زندگی هدف زندگی آلفرد آدلر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۵۶
از منظر روانشناسی آلفرد آدلر معنای زندگی به مثابه شناخت زندگی و اهداف ناظر به آن در طول تاریخ بشر از دغدغه های اصلی وی بوده است. توجه به معنای زندگی از یک سو در آثار آدلر و توجه به سبک زندگی نه به عنوان رفتار و منش، بلکه به عنوان امری که همه رفتارها و تجربیّات انسانی (زندگی) را هدایت می کند و خود به واسطه خوی ها و منش فردی شکل گرفته، ما را نسبت به رابطه معنای زندگی و سبک زندگی در اندیشه آلفرد آدلر برمی انگیزاند؛ لذا در این مقاله با تمرکز بر دیدگاههای وی، به نسبت این دو مفهوم می پردازیم. از یافته های این پژوهش می توان به رابطه بازنمایی سبک زندگی و معنای زندگی در اندیشه آدلری اشاره کرد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی است و بر اساس داده های برآمده از گردآوری کتابخانه ای به تحلیل مسئله اصلی مقاله پرداخته ایم.
۵.

بررسی تطبیقی «جایگاه زن» در ضرب المثل های فارسی و عربی بر بنیاد دیدگاه های آدلر و برن (مطالعه موردی: امثال و حکم دهخدا و مَجمَع الأمثال میدانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 119-144

کلیدواژه‌ها: ضرب المثل زن بررسی تطبیقی امثال و حکم مجمع الامثال اریک برن آلفرد آدلر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۵۷۰
۶.

بررسی علل به وجود آمدن احساس حقارت در شخصیّت های کتاب های کنسرو غول و یوناتارای گم شده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات کودک سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 57 - 78

کلیدواژه‌ها: آلفرد آدلر احساس حقارت کنسرو غول مهدی رجبی یوناتارای گم شده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۳۸۹
روان شناسی و کاربرد آن در زندگی امروزه دارای اهمّیّت بسیاری است. این علم از دیرباز با سایر علوم از جمله ادبیّات ارتباط دوسویه ای داشته است. در این گونه از پژوهش های میان رشته ای، آثار نویسندگان از جنبه های مختلف روان شناسی تحلیل و بررسی می شوند. در این جستار با وام گرفتن از نظریّه شخصیّت آدلر، روان شناس اتریشی، به علل ایجاد احساس حقارت در شخصیّت های دو اثر از مهدی رجبی، نویسنده خوش ذوق و خلّاق کودک و نوجوان به نام های کنسرو غول و یوناتارای گم شده، پرداخته ایم. محیط (خانه/ مدرسه) علّتی اساسی در ایجاد احساس حقارت در کودک و نوجوان شناخته شده است. در این پژوهش تأثیرات محیط خانه در شکل گیری احساس حقارت در فرد مانند افسردگی والد، داغدیدگی، فقر و نداشتن سرپرست مناسب و تأثیرات محیط مدرسه در شکل گیری احساس حقارت در فرد چون آزار و اذیّت فیزیکی، نسبت دادن صفات ناپسند توسّط دانش آموزان و سرزنش مربیّان، در شخصیّت های این دو اثر، بررسی شده است. این پژوهش با رویکرد کیفیِ تحلیل محتوا بررسی شده و جملات و معانی مستتر در آن نیز بر اساس نظریّه شخصیّت آدلر از نوع تحلیل قیاسی انجام شده اند. نتایج در این پژوهش نشان داد که نقش و تأثیر محیط مدرسه نسبت به تأثیر محیط خانه در به وجود آمدن احساس حقارت در شخصیّت های داستانی رجبی، بیشتر است. با توجّه به بررسی نمونه های متن در این دو اثر، علل به وجود آمدن احساس حقارت هم در بخش تأثیر محیط خانه و هم در بخش تأثیر محیط مدرسه در رمان نوجوان کنسرو غول بیشتر از کتاب یوناتارای گم شده مشاهده شد. تأثیر محیط خانه و محیط مدرسه در ایجاد احساس حقارت در توکا، شخصیّت اصلی کتاب کنسرو غول نیز نمود بیشتری یافته است.
۷.

نگاهی به مهم ترین برادر کشی های شاهنامه از منظر نظریه ی عقده ی حقارت آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۹ بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۱ 137 - 156

کلیدواژه‌ها: آلفرد آدلر عقده حقارت برادرکشی شغاد رستم و ..

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۴۱۱
این مقاله، در حوزه ی مطالعاتی روان شناسی ادبیات قرار می گیرد. در این مقاله داستان های « برادرکشی در شاهنامه » از منظر نظریه ی « عقده  ی حقارت» آدلر مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله بر پایه نظریه ی یاد شده، بر آن است که چگونگی واکنش  شخصیت های این داستان ها را کاویده و اهدافی که رفتار آن ها را در آینده جهت می دهد، بررسی کند. در پایان، به این نتیجه می رسد که انگیزه ی  واقعی رفتار آدمی در بسیاری  از مواقع، برتری جویی و احساس مهتری است که ریشه در عقده ی حقارت دارد.
۸.

احساس حقارت و سبک زندگی درکتاب الایام طه حسین (بررسی روان شناسانه بر اساس نظریه ی آلفرد آدلر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ (پیاپی ۷۷) 291 - 316

کلیدواژه‌ها: طه حسین الأیام آلفرد آدلر احساس حقارت سبک زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۶۲
از آنجا که سال های اولیه زندگی و دوران کودکی و نوجوانی، نقش اساسی و مهمی را در شکل گیری صفات مختلف داشته و ساختمان شخصیتی هر فرد را که تابع وراثت، محیط، سبک زندگی و نحوه ی تعلیم و تربیتش می باشد را شکل می دهد، از این رو بررسی خاطرات یک فرد به خصوص در روان شناسی فردی آلفرد آدلر، دارای اهمیت بسیاری است؛ چرا که به انسانِ آگاه این قدرت و امکان را می دهد که با ارزیابی و بررسی زیرسازهای عاطفی آن، تا حد زیادی به زوایای پنهان بسیاری از رفتارهای شخص پی برده و چرایی آن ها را دریابد. مقاله ی پیش رو نیز با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی به بررسی کتاب ارزشمند «الایام» از این منظر پرداخته و دو اصل از اصول نظریه ی آلفرد آدلر یعنی «احساس حقارت» و «سبک زندگی» را با توجه به اهمیت آن ها در زندگی طه حسین، اساس کار خود قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که احساس ناخوشایند حقارت همیشه همراه طه حسین بوده و پیوسته او را رنجانده است. احساسی که سبب شد تا وی هنر نویسندگی خود را اینبار در الایامی به نمایش گذارد که بتواند به وسیله ی آن از بار برخی غم ها رهایی یابد؛ اما روحیه ی مبارزه طلبی و مقاومتی که طه با آن زاده شد، هرگز این اجازه را به وی نداد که قربانی نقص خویش شده و دنباله رو جهل و نادانی مردمی باشد که او را به سبب آفتی که داشت ناتوان از هر کاری می پنداشتند.
۹.

تیپ های شخصیتی و نمادهای جانوری در امثال و حکم و فرهنگ عامه بر اساس نظریه آلفرد آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال هشتم بهمن و اسفند ۱۳۹۹ شماره ۳۶ 99-127

کلیدواژه‌ها: تیپ های شخصیتی نمادهای جانوری آلفرد آدلر ادب عامه گزین گویه های ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۳۳۹
تحلیل متون ادبی با بهره گیری از نظریه های روان شناختی که ذیل عنوان نقد روان شناختی و گاه مبتنی بر آموزه های فروید و نقد روان کاوانه از آن یاد می شود، رویکردی کاربردی عمل گرا در مواجهه با متن ادبی است؛ رویکردی میان رشته ای که دو حوزه از علوم انسانی را به هم پیوند می دهد و دریچه هایی تازه را بر درک متن می گشاید. مسئله شخصیت و نیز، چگونگی و چندگانگی تیپ های شخصیتی، حوزه اصلی کاربرد روان شناسی در واقعیت پیش روی دنیای بیرونی است. آگاهی از این مقوله، به بهبود روابط اجتماعی و چگونگی تعاملات سازنده منجر می شود. تیپ های شخصیتی نه تنها در عینیت بیرونی و در روابط آشکار اجتماعی، که در متون ادبی نیز ظاهر می شوند و به ایفای نقش می پردازند که فراتر از این، جانوران نمادین به کار رفته در گستره ادبیات عامه و امثال و حکم، در کارکردی ژرف و عمیق، می توانند نمودبخش تیپ های شخصیتی باشند. آلفرد آدلر، پیش گام روان شناسی اجتماعی و صاحب نظریه روان شناسی فردی، با معرفی چهار تیپ شخصیتی، یکی از اثرگذارترین نظریه ها را در این حوزه ارائه کرده است. جستار پیش رو، مبتنی بر این چارچوب نظری و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی گزین گویه های ادبی و فرهنگ عامه پرداخته و روایی این نظریه را در گستره شماری از گزاره های ادبی و باورهای عامه، نشان داده است. پژوهش حاضر، به مثابه نخستین پژوهشی که نظریه مذکور را از حوزه یک یا چند اثر منسجم، به گستره تاریخی کاربردی گزین گویه های ادبی و فرهنگ عامه برده است، نشان می دهد که چگونه گزین گویه ها به دلیل اتکا بر انگاره های فرهنگی و با توجه به ماهیت موجز و تأثیرگذار خویش، حیوانات نمادین سمبلیک را در هیئت تیپ های شخصیتی روان شناختی بازتاب می دهند.
۱۰.

واکاوی «کهتری و مکانیسم های جبرانِ» شخصیتِ «معصومه» در رمان «سهم من» با تکیه بر روان شناسی آدلری(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جستارنامه ادبیات تطبیقی سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 55 - 75

کلیدواژه‌ها: آلفرد آدلر ادبیات بینارشته ای رمان سهم من

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۲۳
«آلفرد آدلر» بنیان گذار روان شناسی فردی و یکی از نخستین منتقدانِ برجسته نظریه پسیکانالیز و آفریننده یک حرکت مکتبی به موازات آن است . آدلر انسان را موجود اجتماعی تعریف می کند از دید آدلر مسائل روان شناسی با ترجمه مسئله ارتباط بین انسان ها قابل حل می باشد. احساس حقارت و عقده حقارت دو اصطلاح مشهور روان شناسی فردی است. آدلر احساس حقارت را نیرویی می داند که به انسان عنایت شده است تا بدین وسیله رو به جوانب مثبت زندگی حرکت کند و رشد و تکامل یابد از سوی دیگر تاکید کرده است که شرایط نامساعد محیطی می تواند این احساس حقارت را به عقده حقارت منتهی کند. آدلر مفهوم جبران کاذب را در قلمرو روان شناسی برجسته ساخته که فرد برای تعادل بخشی روان خود از آن بهره می جوید. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به نقد روانکاوانه رمان «سهم من» پرداخته می شود و نگارنده با توجه به نظریه آدلر برای تبیین سبک زندگی، به علل پیدایی عقده حقارت و مکانیسم های جبران شخصیت اصلی رمان «معصومه» خواهد پرداخت. یافته های پژوهش نشان می دهد محیط از عوامل اصلی به وجود آمدن عقده حقارت، در شخصیت اصلی بوده است که از شرایط محیطی نامساعد خانواده و رفتار دیالکتیک مادر و پدر با فرزندان  نشات گرفته است بر این اساس احساس حقارت در وی شدت گرفته و پیدایش صورت عصبی در معصومه اشکال گوناگون عدم تعادل روانی را به وجود آورده است؛ لذا، برای تعادل بخشی تخیلی روان گسسته خود، جبران کاذب را در پیش گرفته که به بروز مشکلات عدیده در وی منتهی شده است
۱۱.

بررسی شخصیت های منظومه شیرین و فرهاد وحشی بافقی بر اساس نظریه آلفرد آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب غنایی سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 325 - 354

کلیدواژه‌ها: آلفرد آدلر سبک زندگی شخصیت و شخصیت پردازی شیرین و فرهاد وحشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۰۶
در این مقاله به بررسی شخصیت های منظومه شیرین و فرهاد وحشی بافقی بر مبنای نظریه شخصیت آلفرد آدلر پرداخته ایم. نوع پژوهش، کتابخانه ای و روش آن، تحلیلی-توصیفی است. فرضیه پژوهش، امکان بررسی شخصیت های این منظومه به دلیل تقابل میان برخی شخصیت ها، بر اساس نظریه آدلر است. پس از بررسی تک تک شخصیت ها بر اساس مؤلفه های نظریه آدلر، به این نتیجه رسیده ایم که به دلیل موضوع منظومه که عاشقانه است و رقابت و حسادت بخش لاینفک آن است، بنابراین تمامی شخصیت های مهم منظومه به تناوب، نشانه هایی از مصادیق نظریه آدلر اعم از عقده حقارت، علاقه اجتماعی، برتری جویی و سلطه گری و وابستگی و گیرندگی را دارند. شیرین ضمن اینکه شخصیتی برتری جو است، اما احساس حقارتی که به واسطه بی توجهی خسرو بر او عارض شده است، او را به انتقام جویی و وابستگی به فرهاد سوق می دهد. خسرو شخصیتی تماما برتری جو و سلطه گر است. فرهاد شخصیتی «مفید به حال جامعه» است که سبک زندگی اش متناسب با ویژگی های تیپ «علاقه اجتماعی» است. شکر و سایر شخصیت ها از جمله کنیزان دربار خسرو، به دلیل نقش کمرنگی که در منظومه دارند، قابل بررسی از منظر نظریه آدلر نیستند.
۱۲.

تحلیل عقده حقارت در شخصیت اصلی رمان بازی آخر بانو براساس آرای آلفرد آدلر(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جستارنامه ادبیات تطبیقی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۳ 85 - 112

کلیدواژه‌ها: بازی آخر بانو بلقیس سلیمانی آلفرد آدلر احساس حقارت عقده ی حقارت عقده ی برتری علاقه ی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۱۱
آثار بلقیس سلیمانی (۱۳۴۲) به سبب بیان مصائب زنان، بستر مناسبی برای تحلیل های روان کاوانه است. از این رو ما در این پژوهش به شیوه ی توصیفی تحلیلی و با رویکردی روان کاوانه به تحلیل شخصیت گل بانو در رمان بازی آخر بانو پرداختیم و براساس آرای آلفرد آدلر به این پرسش اساسی پاسخ دادیم که چه عواملی موجب شکل گیری احساس حقارت و عقده ی حقارت در شخصیت گل بانو شده اند. یافته های این پژوهش نشان داد که شرایط پرورش و تربیت اولیه ی گل بانو که تمامی تنبیه و آزار اوست؛ پایه های اساسی شکل گیری احساس های حقارت در شخصیت او را شکل می دهند که رفتار متخاصم و کاسبکارانه ی مادر در کنار فقدان حمایت پدر، نقش محوری و اصلی را در این مسئله ایفا می کنند و سرانجام ناتوانی گل بانو در جبران احساس های حقارت منجر به شکل گیری عقده ی حقارت در شخصیتش می شود. از مهم ترین عوامل شکل گیری عقده ی حقارت در شخصیت گل بانو می توان به فقر و نظام مردسالار که بسترهای ظلم و تعدی را فراهم می کنند، اشاره کرد. این عوامل، نهایتاً احساس بی ارزشی و خشم را در گل بانو پرورش می دهند.
۱۳.

تطبیق شخصیت اصلی دو داستان کوتاه «ویلان الدوله» جمال زاده و «شورتی» میخائیل نعیمه بر اساس نظریه فردنگر آلفرد آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 475 - 497

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی نقد روان شناختی ادبیات آلفرد آدلر محمدعلی جمال زاده میخائیل نعیمه ویلان الدوله شورتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۷۶
ادبیات تطبیقی علاوه بر مطالعه رابطه ی ادبیات ملت های مختلف با یکدیگر، وارد حوزه رابطه ادبیات با دیگر علوم انسانی نیز می شود. یکی از این علوم، روان شناسی است که در دهه های نخستین قرن نوزدهم پای به عرصه ادبیات گذاشت و نوعی نقد را تحت عنوان «نقد روان شناختی ادبیات» یا «نقد روانکاوانه» پدید آورد. از جمله نظریه های کاربردی در زمینه نقد روانکاوانه، نظریه ی شخصیت فردنگر «آلفرد آدلر» روان شناس اتریشی است که جنبه اجتماعی در آن غلبه دارد و چکیده ی نهایی آن عبارت است از اینکه انسان عضو مهمی از سیستم اجتماعی است و شخصیتش در همین چارچوب شکل می گیرد. تشابهاتی میان شخصیت اصلی دو داستان «ویلان الدوله» محمدعلی جمال زاده و «شورتی» میخائیل نعیمه از منظر نقد روانکاوانه وجود دارد که زمینه تطبیقی آنها  براساس نظریه فردگرای آلفرد آدلر  را فراهم می آورد؛ بنابراین در این پژوهش با هدف شناخت هرچه بیشتر دو نویسنده و داستان های آنها، تلاش می شود شخصیت اصلی آنها با روش توصیفی- تحلیلی و در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی و البته براساس نظریه ی روان شناختی فردنگر آلفرد آدلر بررسی تطبیقی شود. نتایج تحقیق نشان می دهد که شخصیت هر دو داستان تحت تأثیر محیط و شرایط اجتماعی شکل گرفته است. تحقیق همچنین عقده ی حقارت شدید ویلان الدوله و شورتی را نشان داد که در ویلان الدوله ناشی از نازپروردگی و غفلت و در شورتی، از مشکلات جسمی و عضوی نشأت می گیرد. شخصیت دو داستان دو مسیر متفاوت را برای رسیدن به غایت نهایی دنبال می کند که در ویلان الدوله، این غایت، موفقیت و مصلحت شخصی و در شورتی، موفقیت جمعی و مصلحت اجتماعی است.
۱۴.

بررسی جنبه های روانشناختی شعر و معماری سبک اصفهانی از منظر نظریه آلفرد آدلر و کارل گوستاو یونگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم روانشناختی دوره ۲۳ بهار (خرداد) ۱۴۰۳ شماره ۱۳۵ 713 - 728

کلیدواژه‌ها: شعر معماری سبک هندی (اصفهانی) آلفرد آدلر کارل گوستاو یونگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۵۶
زمینه: با بررسی های انجام شده مشخص گردید که تاکنون مطالعه ای به بررسی جنبه های روانشناختی شعر و معماری سبک اصفهانی از منظر نظریه آلفرد آدلر و کارل گوستاو یونگ نپرداخته است. هدف: در این مقاله به بررسی جنبه های روانشناختی مشترک شعر سبک اصفهانی (هندی) و معماری سبک اصفهانی پرداخته شده است. روش: روش پژوهش، کتابخانه ای و نوع آن، تحلیلی-توصیفی است. پس از بررسی ویژگی ها و جنبه های روانشناختی مشترک شعر و معماری دوره اصفهانی به این نتیجه رسیده ایم که علاوه بر مسائل اجتماعی که شعر و معماری را در دوره صفویان تحت تأثیر قرار داده، برخی جنبه های روانشناسی نیز در این دوره بر سبک شعر و معماری این دوره اثر گذاشته است. یافته ها: با توجه فراگیر شدن شعر و هنر در بین مردم و خروج آن از دربار، نشانه های برون گرایی در شعر و هنر این دوره دیده می شود و بازنمود آن، توجه به سلایق فکری و تخیّلی عامه مردم به جای در نظر گرفتن عقاید حاکمان است که این امر در قالب مؤلفه «علاقه اجتماعی» از نظریه آلفرد آدلر قابل بررسی است. همین امر باعث شد تا شعر و معماری این دوره به جای تخصصی شدن و سفارشی شدن، عمومی شده و بر اساس سلیقه فکری و خیالی و عاطفی عامه مردم تکوین یابد. نتیجه گیری: جنبه رواشناختی مشترک در شعر و معماری این دوره، توجه به باورها و عقایدی است که در حوزه روانشناسی، به عنوان کهن الگو مطرح می شوند و در قالب نظریه یونگ قابل بررسی هستند. این جنبه نیز زاییده عمومی شدن شعر و معماری است و در طی این فرآیند، باورها و عقاید و کهن الگوهای مشترک عامه مردم در شعر و معماری این دوره نمود یافته است.
۱۵.

بررسی تطبیقی نظریه «احساس حقارت» و شیوه های مقابله با آن براساس روانشناسی فردگرای آدلر در اشعار شاعران زن ایران و عرب (سیمین بهبهانی، غاده السمان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی دوره ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۷ 341 - 379

کلیدواژه‌ها: نقد ادبی روانکاوانه احساس حقارت آلفرد آدلر غاده السمان سیمین بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۲۴
نقد روانکاوانه، نقدی جدید و بینا رشته ای است که در آن پژوهشگر و یا منتقد، بر آن است تا جنبه های پنهان و یا زوایای مختلف رفتاری و نشانه های روانی موجود در یک اثر مورد نظر، اعم از ادبی و یا .... را بکاود تا بدین وسیله به تحلیل شخصیت نویسنده، هنرمند و یا اشخاص داستانی بپردازد. روان شناسی فردنگر به وسیله آلفرد آدلر پایه گذاری شده است و یکی از نظریه های موجود در این روانشناسی فردگرا، نظریه احساس حقارت است. در این مقاله که به شیوه توصیفی- تحلیلی بر مبنای سندکاوی و شیوه مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است، اشعار دو تن از شاعران معاصر ایران و عرب (سیمین بهبهانی، غاده السمان) بر اساس نظریه احساس حقارت مبتنی روانشناسی فردگرای آدلر مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که احساس حقارت موجود در اشعار سیمین بهبهانی و غاده السمان به علت تبعیض جنسیتی موجود در جامعه بوده است و مهم ترین مؤلفه ها و شاخصه هایی که بر اساس روانشناسی فردگرای آلفرد آدلر برای مقابله با احساس حقارت می توان در اشعار این دو بانوی شاعر دید، شامل مکانیزم های برتری جویی، علاقه اجتماعی، یاس و تنهایی، انزوا و کناره گیری؛ شکوه و اعتراض و عشق است.