لیلا مدیری

فلسفه و کلام از مبانی نظری اندیشه اسلامی و از دانش هایی هستند که نوعی جهان بینی و انسان شناسی ارائه می دهند. در بسیاری از مکتب های ادبی و هنری تأثیر و تأثر از هنر و ادبیات بر یکدیگر وجود دارد. امپرسیونیسم مکتبی هنری است که با ورود به دنیای ادبیات هم اسباب خلق آثاری انسان گرا را فراهم نمود. اساس امپرسیونیسم چون حکمت خسروانی بایزید، بر نور بنا شده است و این مسئله او را به شاخصه های امپرسیونیستی نزدیک می سازد. در این مقاله، با روش تحلیلی-توصیفی از اخبار و اقوال بایزید، عُلقه میان عرفان و هنر به این پرسش پاسخ می دهیم که شاخصه های امپرسیونیستی چگونه در آثار بایزید تجلی پیدا کرده اند. نتیجه اینکه شاخصه های اساسی امپرسیونیسم همچون فردگرایی، ذهنیت گرایی، نگاه استعاری، کاربرد طبیعت، نور و رنگ، درک لحظه ای و ...، در اقوال او به خوبی جلوه گر است، لذا می توان سبک وی را سبکی امپرسیونیستی و هنری دانست.

زمینه: با بررسی های انجام شده در این حوزه مشخص شد که تاکنون مطالعه ای به تحلیل روانشناختی رفتار فرماندهان جنگ در دوره اسطوره ای و پهلوانی شاهنامه فردوسی و ایلیاد و اودیسه هومر نپرداخته است. هدف: در این مقاله به تحلیل روانشناختی رفتار فرماندهان جنگ در دوره اسطوره ای و پهلوانی شاهنامه فردوسی و ایلیاد و اودیسه هومر پرداخته شده است. روش: روش تحقیق به صورت کتابخانه ای و مبتنی بر سندپژوهی و نوع آن، تحلیلی-توصیفی است. یافته ها: بررسی تقابل در میان فرماندهان نشان می دهد که عنصر تقابل در این داستان ها بسیار برجسته و پررنگ است و در واقع طرح هر کدام از این داستان های تاریخی بر مبنای تقابل است. نوع تقابل ها در این داستان ها به دلیل تاریخی بودن آن ها، عمدتاً از نوع تقابل شخصیت های انسانی و به ویژه فرماندهان جنگ است و انگیزه های تقابل میان شخصیت ها نیز اغلب مواردی همچون جنگ قدرت، تمایل به کشورگشایی، تلاش برای برپایی عدالت و مبارزه با ظلم، انتقام جویی، مبارزه با انیرانی و نژادهای دیگر و... است. از منظر نظریه شخصیت شناسی آدلر نیز فرماندهان جنگ در این دو اثر بعضاً دارای عقده حقارت هستند و در راستای پوشش دادن نقاط ضعف خود، به قدرت نمایی و کشورگشایی روی آورده اند. نتیجه گیری: در مجموع، بااینکه داستان های منتخب، از نوع داستان های تاریخی هستند، اما مؤلفه های رویکرد و نظریه لوی استروس در آن ها دیده می شود و انگیزه این شخصیت ها از تقابل، صرفاً انگیزه های ذکرشده در کتب تاریخی نیست بلکه آرمان ها و اهداف و همچنین تیپ شخصیتی و خصایل روانی آن ها نیز در این تقابل ها تأثیر مستقیم گذاشته است که این موارد از نظر آلفرد آدلر نیز بررسی شده است.

جهان دو بخشی نور و ظلمت، قدمت زیادی دارد. در تصور ایرانیان باستان دو اصل در ابدیت وجود دارد؛ یکی اهورامزدا و دیگری اهریمن نام داشت. پرسش جستار این است که شالوده نور و ظلمت در حکمت خسروانی چیست؟ و این دو مفهوم در اقوال و احوال بایزید و متافیزیک هانری کربن چگونه تببین شده اند؟ هدف این پژوهش تبیین ماهیت نور و ظلمت در عرفان بایزید و پیوند آن با حکمت خسروانی و انعکاس این مقوله با عوالم هانری کربن در گستره ایران باستان است. یافته های پژوهش این است که دوگانه های نور و ظلمت دو جوهر مجزا با ماهیت متفاوت هستند که درحکمت خسروانی و عرفان بایزید بسطامی درستیز بوده اند. هانری کُربن متافیزیک تفکر سهروردی را با رمانتیسم آلمانی، مزدائیسم، مانوی، هرمسی و تصوف روزبهان بقلی، نجم الدین کبری، نجم الدین رازی به هم پیوند می دهد. جهان بینی مزدیسنا هم بر نور و ظلمت است. نور ظاهرِ فی نفسه و مُظهِرِ غیر است. ظلمت هم جوهر غاسق است وهیئت ظلمانی دارد. قهرمان تفکر عرفانی، مرد نورانیِ دربند تاریکی است که در اندیشه رهایی است. ایده و تجربه او نیز در پیوند انسان نور و راهنمای او به هم می پیوندند. بایزید نیز خود نور خداوند و نیل به آن را در تفکر عرفانی خود منظور داشته است.

داستان پیامبران یکی از مهترین دستمایه های عرفا برای بیان مضامین وافکارمتعالی انسان سازاست.دراین میان داستان یوسف (ع) ازویژگی خاصی برخورداراست .درمیان سرگذشت پیامبران ، قصه یوسف (ع) به واسطه حوادث واتفاقات خاصی که درزندگی اورخ داده، وجوه عرفانی فراوانی دارد ، به صورت تمثیلی یا تاویلی بیان شده است . ان داستان نزد عرفا سیروسلوک روح است. دراین مقاله سیرروحانی روح را اززمان گرفتارشدن درقهرچاه جسم ودنیاتارسیدن به اوج آسمان درقالب داستان یوسف(ع) همراه بامهترین تاویل هایی که ذیل شخصیتها وحوادث قصه نقل شده ، درمتون نظم عرفانی ازقرن ششم تاقرن نهم مورد نقدوتحلیل قرارداده است.