فرهنگ سلبریتی

«سلبریتی» شکل جدیدی از شهرت است که تحت تأثیر برخی تغییرات اجتماعی نظیر رسانه ای شدن، افول دین رسمی سازمان یافته، افول اقتدار گروه های مرجع سنتی و کالایی شدن، ظهور کرده است. این شکل جدید از شهرت، به دلیل دارابودن پنج ویژگی خاص از اشکال سنتی شهرت، متمایز گردیده است: واسطه محوری، مخاطب محوری، سرعت بالا و دامنه گسترده، تنوع بخشی و جابه جایی. اگرچه فرهنگ سلبریتی بدون حضور سلبریتی ها، امکان پذیر نیست، اما این فرهنگ، فراسوی سلبریتی ها می رود و مخاطبان، ارزش ها و نگرش های متناظر و رسانه های واسط را نیز دربر می گیرد. در پژوهش حاضر، از منظر جامعه شناختی و با استفاده از روش پیمایش، به بررسی گرایش کاربران اینستاگرام فارسی به فرهنگ سلبریتی، پرداخته شده است. جامعه ی آماری شامل، کلیه کاربران اینستاگرام فارسی است که از بین آن ها، به روش نمونه گیری تصادفی ساده، 384 نفر انتخاب گردیده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که میانگین گرایش به فرهنگ سلبریتی در جمعیت مورد مطالعه، 39/46 از 100 است و به لحاظ فراوانی، اکثر پاسخ دهنده ها (49.2%) دارای گرایش متوسط به فرهنگ سلبریتی هستند. آزمون مقایسه میانگین ها نشان می دهد که به لحاظ جنسیت، زنان، به لحاظ سن، گروه سنی 20 تا 29 سال و به لحاظ تحصیلات، گروه تحصیلی لیسانس، از بیش ترین گرایش به فرهنگ سلبریتی برخوردار هستند. نتایج استنباطی پژوهش نیز نشان می دهد که بین مذهب گرایی و متغیر وابسته (گرایش به فرهنگ سلبریتی) رابطه ی معکوس و بین دو متغیر گرایش به رسانه و مصرف گرایی با متغیر وابسته رابطه ی مستقیم برقرار است.

فرهنگ شهرت از مفاهیم اساسی برای فهم کنش ها در بستر رسانه های اجتماعی است. هم اکنون، رسانه های اجتماعی قابلیت های ویژه ای در شکل گیری فرهنگ شهرت دارند. دراین بین، اینستاگرام، به سبب تصویرمحوربودن و فراهم سازی فضای تعاملی کاربران و سلبریتی ها، مورد توجه محققان قرار دارد. هدف مطالعه پیش رو، از یک سو، بررسی فرهنگ شهرت و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن و، از سوی دیگر، بررسی میزان پیگیری صفحات شخصی سلبریتی ها از سوی کاربران یا مخاطبان است. از روش کمّی پیمایش و تکنیک پرسش نامه برای گردآوری داده ها و اجرای پژوهش استفاده شده است. در مبانی نظری، به «رهیافت فرهنگ سلبریتی»، «رهیافت سلبریتی سازی و سلبریتی شدن»، «رهیافت اکولوژی سلبریتی»، «رهیافت فضای خصوصی و عمومی سلبریتی»، و «رهیافت روان شناختی به هواداری و سلبریتی» پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد تقریباً 20 درصد کاربران اینستاگرام «اخبار و صفحات سلبریتی ها» را پیگیری می کنند. آن ها صفحات بازیگران، خوانندگان و ورزش کاران سلبریتی داخلی را بیش از سایر گروه های سلبریتی دنبال می کنند؛ به طوری که تقریباً یک سوم کاربران صفحات شخصی بازیگران و خوانندگان سلبریتی را پیگیری می کنند و تقریباً یک چهارم کاربران صفحات شخصی ورزش کاران را. روابط فرااجتماعی، هم ذات پنداری و پرستش سه شاخص گرایش به سلبریتی هاست. این مطالعه نشان می دهد که تقریباً 47 درصد کاربران فعال در حوزه سلبریتی ها به سلبریتی ها گرایش دارند؛ به نحوی که، علاوه بر علاقه به تعامل فرااجتماعی با سلبریتی ها، در بُعد انتزاعی به الگوبرداری از ارزش ها و نگرش های سلبریتی ها و در بُعد رفتاری به پرستش و تقلید سبک زندگی سلبریتی محبوب می پردازند.

امروزه با فراگیری و نفوذ رسانه ها، سلبریتی ها به جایگاه و اهمیت بالایی در فرهنگ عامه دست یافته اند. آن ها مراجع نوظهور جامعه مدرن اند و این ظرفیت را دارند تا جماعت های شیفته و هواخواه خود را بسازند. مطالعه هواخواهی از آن روی حائز اهمیت است که در برساخت هویت فردی و اجتماعی هواخواهان نقشی اساسی ایفا می کند؛ بنابراین پژوهش حاضر با محوریت قراردادن مسئله نوجوانان و پدیده خرده فرهنگ هواخواهی، در پی مطالعه شیوه های هویت یابی نوجوانان ایرانی از رهگذر هواخواهی امیرتتلوست. بدین منظور با تعداد نمونه 16 نوجوان که در شبکه اجتماعی اینستاگرام صاحب صفحه هواخواهی تتلو هستند مصاحبه نیمه ساخت یافته صورت گرفت و سپس داده ها در نرم افزار MAXQDA به روش تحلیل مضمون تحلیل شد. بر اساس نتایج تحقیق، هواخواهان تتلو دارای هنجارهای گروهی نظیر حمایت از تتلو و عدم انکار هویت تتلیتی، فردگرایی، احترام به سلایق گوناگون، زندگی هدفمند و امید به آینده و درنهایت پیروی از سبک زندگی تتلو هستند. بدین ترتیب تتلیتی ها را می توان به عنوان یک خرده فرهنگ دیجیتالی برشمرد که از طریق برساخت مؤلفه های هویتی مذکور، خود را از سایرین متمایز می سازند. همچنین ناظر به پرسش دوم تحقیق، اَشکال درگیرشدن تتلیتی ها با تتلو بررسی شد تا به این جهت مشخص شود هواخواهان در چه سطحی از درگیری و رابطه با سلبریتی خود هستند.

این مقاله درصدد بررسی سلبریتی های زن ایرانی و گفتمان آن ها در فضای مجازی است. تلاش پژوهش حاضر این است که صفحه اینستاگرام مهناز افشار، به عنوان یک سلبریتی های زن ایرانی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و از این طریق به گفتمان فرهنگی سلبریتی زن ایرانی در فضای مجازی دست یابد. با استفاده از روش تحلیل گفتمان پدام پیج یادشده موردبررسی قرارگرفته و دال های مرکزی و فضای هژمونیک حاکم بر آن به دست آمده است. نتایج حاکی از آن است که دال های اساسی پیج به مردمی بودن، عاطفی بودن، دوستدار مردم، طبیعت و حیوانات، شهرت، فمینیست بودن، مادر مهربان و هنرمند برون مرزی اشاره دارد. دال های اساسی پس از تحلیل درنهایت به این گفتمان رهنمون می شوند که سلبریتی ها می خواهند الگوی مردم باشند و فرهنگ آن ها بر فرهنگ مردم برتری و سلطه دارد. این در حالی است که بین گفتمان های به دست آمده از پیج و حقایق موجود، تناقض های آشکاری وجود دارد.

عصر ما عصر شهرت است و سلبریتی ها جنبه ای گریزناپذیر از زندگی روزمره ما هستند. با توجه به نفوذ و اقبال بالایی که سلبریتی ها در بین نسل جدید برخوردارند، فعالیت آن ها در سال های اخیر به یک چالش جدی در جامعه ایران تبدیل شده است. بر این اساس، در تحقیق حاضر به مطالعه نگرش مردم تهران نسبت به سلبریتی ها پرداخته شده است. روش پژوهش، از نوع اسنادی- پیمایشی و نمونه آن 384 نفر از شهروندان 15 سال و بالاتر ساکن شهر تهران بوده است که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. داده ها با کمک پرسشنامه، گردآوری و به وسیله نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد 7/72 درصد پاسخگویان اخبار و حواشی مربوط به سلبریتی ها را پیگیری می کنند. «بازیگران سینما و تلویزیون»، «ورزشکاران» و «خوانندگان و نوازندگان داخلی» به ترتیب مهم ترین سلبریتی های موردعلاقه پاسخگویان بوده اند. «موفقیت در زمینه شغلی»، «مردمی بودن» و «موضع گیری های سیاسی و اجتماعی» از دلایل مهم علاقه مندی افراد به سلبریتی ها است. یافته های پژوهش حاضر همچنین نشان می دهد که اگرچه مردم اخبار و حواشی سلبریتی ها را پیگیری می کنند اما 9/68 درصد در حد «کم یا خیلی کم» و تنها 1/13 درصد در حد «زیاد یا خیلی زیاد» به سلبریتی ها گرایش دارند. نمره میانگین گرایش پاسخگویان به سلبریتی ها 6 از 20 می باشد که بیانگر گرایش پایین است.