راهبردهای آموزش در علوم پزشکی

اهداف: آموزش مجموعه فعالیت ها و تدابیری است که توسط معلم و فراگیر اجرا می شود و هدف آن کمک به فراگیر برای یادگیری بهتر مطالب است. محور توسعه آموزش، صاحبان فرآیند آموزش هستند و تجربیات آنان می تواند در تببین مفهوم توسعه آموزش نقش اساسی داشته باشد. هدف این مطالعه، تبیین توسعه آموزش از دیدگاه اساتید و دانشجویان به روش کیفی بود. روش ها: این مطالعه کیفی در یکی از دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران انجام شد و 11 نفر از اساتید و دانشجویان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه انفرادی نیمه ساختاریافته استفاده شد. به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قراردادی استفاده شد. از نرم افزار MAXQDA 2007 برای دسته بندی، کدگذاری و طبقه بندی متون حاصل از مصاحبه ها استفاده شد. یافته ها: ابتدا حدود 650 کد اولیه استخراج شد. این کدهای اولیه در 9 طبقه آموزش کارآمد، استفاده از تکنولوژی های روز، تحقق اهداف، تعامل و تعادل عناصر آموزشی، تغییر در نگرش و عملکرد دانشجو، تلفیق شیوه های مختلف آموزشی، رشد کمی و کیفی، توسعه یادگیری، یاددهی فرآیند آموختن ، دسته بندی شدند. نتیجه گیری: توسعه آموزش، رشد و پویایی متعادل، همه جانبه و پایدار است.

اهداف: امروزه حرفه ای گری معلمان، توانمند سازی معلمان و افزایش کیفیت تعلیم در گرو آموزش معلمان در طول دوره حرفه ای به صورت مداوم است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی همبستگی قابلیت ها و نیازهای مربیان امور تربیتی بود. روش ها: پژوهش توصیفی- پیمایشی حاضر در جامعه 850نفری مربیان امور تربیتی مدارس راهنمایی شهر اصفهان انجام شد و 128 مربی به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته شامل 21 گویه در دو بخش قابلیت های مربیان امور تربیتی و احساس نیاز مربیان امور تربیتی به آموزش های ضمن خدمت بود. ضریب پایایی پرسش نامه 88/0 برآورد شد. داده ها با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس یک طرفه و تعقیبی شفه تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: همبستگی بین قابلیت ها و نیازهای مربیان تنها در 9 گویه (همبستگی منفی به معنی فزونی نیازها بر قابلیت ها بود) معنی دار بود. بین نظرات مربیان در مورد ""نیاز به آموزش های ضمن خدمت""، با توجه به تجربه کاری، تفاوتی وجود نداشت. بیشترین نمره میانگین مربوط به ""استفاده از روش های جدید تدریس"" بود که در هر سه گروه از مربیان مقدار آن بیشتر از 4 بود. نتیجه گیری: برنامه ریزان آموزش های ضمن خدمت مربیان امور تربیتی باید به هنگام تعیین محتوای این آموزش ها، قابلیت ها و نیازهای مربیان را تواماً مورد ملاحظه قرار دهند.

اهداف: تعامل در فرآیند آموزش به صورت تبادل افکار و اطلاعات بین استاد و دانشجو است. هدف اصلی این پژوهش شناسایی و رتبه بندی ابعاد تعامل استاد در برنامه درسی دوره نظری پزشکی بود. روش ها: این پژوهش توصیفی- پیمایشی در 175 دانشجوی پزشکی دوره استاژر و اینترن دانشگاه شاهد در سال تحصیلی 92-1391 انجام و 120 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته ""سنجش ابعاد تعاملی استادان علوم پایه"" در 5 بُعد نحوه تعامل استاد با دانشجو، تعامل استاد با بیمار، تعامل استاد با همکار، تعامل استاد با جامعه مردم و تعامل استاد با خود بود. برای تحلیل آماری در قالب نرم افزار SPSS 18 از آزمون های T تک نمونه ای، T مستقل، تحلیل واریانس یک راهه و فریدمن استفاده شد. یافته ها: نظر دانشجویان به تفکیک جنسیت (047/0=p) و دوره تحصیلی (003/0=p)، تنها در بُعد تعامل استاد با بیمار تفاوت معنی داری نشان داد. نظر دانشجویان در ابعاد تعامل استاد با بیمار و همچنین تعامل استاد با خود با توجه سن و سال تحصیلی و در بُعد تعامل استاد با جامعه مردم با توجه به سال تحصیلی به طور معنی داری متفاوت بود (05/0>p). نتیجه گیری: از نظر دانشجویان نحوه تعامل استاد با همکار در اولویت اول و نحوه تعامل استاد با خود، بیمار، جامعه و دانشجو، به ترتیب در اولویت های بعدی قرار دارند.

اهداف: اخلاق حرفه ای در زمره شایستگی های عام در نظام آموزش عالی است و رعایت استانداردهای آن می تواند در کیفیت فرآیند و برون داد این نظام موثر واقع شود. این مطالعه با هدف بررسی وضعیت اخلاق حرفه ای اعضای هیات علمی از دیدگاه دانشجویان پرستاری انجام شد. روش ها: در این پژوهش توصیفی پیمایشی، از میان 382 دانشجوی پرستاری در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم هر یک از مقاطع تحصیلی، 104 نفر انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه استاندارد اخلاق حرفه ای در 4 مولفه ""توانمندی های حرفه ای""، ""احترام و تعهد نسبت به دانشجویان""، ""احترام و تعهد نسبت همکاران"" و ""احترام و تعهد نسبت به سازمان"" جمع آوری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های T تک نمونه ای و T مستقل انجام گرفت. یافته ها: میانگین کلی اخلاق حرفه ای از دیدگاه دانشجویان 16/0±40/2 بود. بیشترین شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب در اخلاق حرفه ای کل و کمترین شکاف در مولفه احترام و تعهد نسبت به سازمان بود. نتیجه گیری: دانشجویان پرستاری از وضعیت مولفه های اخلاق حرفه ای در دانشگاه و اعضای هیات علمی رضایت ندارند.

اهداف: نظام آموزش عالی و دانشگاه ها به فرم هایی از چابکی نیاز دارند. این پژوهش با هدف تعیین میزان استفاده از مولفه های چابکی سازمانی در دانشگاه ها براساس 5 مولفه محرک ها، قابلیت های، تسهیل کننده، موانع و پیامدهای چابکی صورت گرفت. روش ها: این پژوهش توصیفی پیمایشی در اعضای هیات علمی دانشگاه های دولتی استان فارس انجام شد و 310 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته 116سئوالی سنجش میزان کاربست چابکی در دانشگاه ها استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری T یک نمونه ای و آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته ها: بین نظرات اعضای هیات علمی دانشگاه ها در مورد میزان کاربست مولفه های چابکی سازمانی بر حسب جنسیت آنان تفاوت معنی داری وجود نداشت؛ اما بر حسب رتبه علمی، سابقه تدریس، نوع دانشگاه اعضای هیات علمی و سمت افراد دارای تفاوت آماری معنی دار بود. نتیجه گیری: میزان استفاده از مولفه های چابکی سازمانی در دانشگاه های دولتی استان فارس در سطح کمتر از متوسط است.

اهداف: یکی از مهم ترین معضلات نظام آموزشی، اُفت تحصیلی است که می تواند زمینه ساز رفتارهای منفی اجتماعی و ترک خانواده باشد. مطالعه حاضر نیز به منظور بررسی عوامل موثر بر اُفت تحصیلی از دیدگاه دانشجویان پیراپزشکی انجام گرفت. روش ها: این پژوهش مقطعی در 1150 دانشجوی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در 3 مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در سال 1391 مشغول به تحصیل بودند، انجام شد و 150 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه دوبخشی شامل 5 سئوال مشخصات جمعیت شناختی و 6 زیربخش عوامل خانوادگی، عوامل مربوط بر نحوه و میزان فراگیری، عوامل مربوط به اساتید، عوامل اجتماعی- اقتصادی، عوامل مربوط به محیط آموزشی و عوامل مربوط به محتوای آموزشی موثر در اُفت تحصیلی بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های T دونمونه ای مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته ها: میانگین امتیاز کلیه عوامل 38/0±67/3 به دست آمد. رابطه معنی داری بین سن و حیطه های عوامل اجتماعی- اقتصادی و عوامل مربوط به محتوای آموزشی مشاهده شد. بین جنسیت دانشجویان و عوامل اجتماعی- اقتصادی، عوامل مربوط به محیط، عوامل مربوط به محتوای آموزشی و عوامل مربوط به استاد رابطه معنی داری وجود داشت. رابطه معنی داری بین وضعیت اشتغال دانشجویان با حیطه عوامل مربوط به محتوای آموزشی وجود داشت. نتیجه گیری: مهم ترین عامل تاثیرگذار بر اُفت تحصیلی دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران از دیدگاه ایشان ""عوامل مربوط به محتوای آموزشی"" است.

اهداف: ایجاد تعامل به عنوان عنصر کلیدی فرآیند آموزش و یادگیری یکی از چالش های مربیان و طراحان دوره های آموزش از راه دور به ویژه آموزش مبتنی بر وب است. یکی از پیش شرط های طراحی موثر آموزش مبتنی وب، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر تعامل است. هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر تعامل یادگیرنده با استاد در آموزش مبتنی بر وب به منظور ارایه راهکارهای مناسب برای افزایش تعامل بود. روش ها: در این پژوهش کیفی با روش تحلیل محتوای کیفی، 15 دانشجوی مجازی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشکده علوم پزشکی و نیز 10 نفر از اساتید آموزش مجازی دانشکده های پزشکی دو دانشگاه تربیت مدرس و تهران به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده های حاصل از هر مصاحبه کدگذاری و سپس مصاحبه بعدی انجام شد. برای تحلیل محتوای استقرایی از نرم افزار Maxqdata 10 استفاده شد. تشخیص زیر طبقات و در نهایت، طبقات براساس داده های به دست آمده از تحلیل محتوای کیفی توسط خود پژوهشگر انجام شد. یافته ها: از تجزیه و تحلیل داده ها، 110 کد اولیه استخراج شد و پس از ادغام و همپوشانی کدها، 8 طبقه اصلی و 56 زیرطبقه به عنوان عوامل موثر بر تعامل یادگیرنده با استاد به دست آمد. نتیجه گیری: عوامل موثر بر تعامل یادگیرنده با استاد در محیط آموزشی مبتنی بر وب شامل مهارت های فنی و ابزاری، مهارت های ارتباطی، تعهد و نظم، تسلط علمی، ارتباط صوتی و تصویری زنده، کمیت و کیفیت امکانات ارتباطی، انگیزه و نگرش نسبت به آموزش مجازی و تعداد دانشجویان است.

اهداف: مهارت های مطالعه از عوامل تاثیرگذار بر موفقیت تحصیلی دانشجویان است. هدف این مطالعه بررسی وضعیت مهارت های مطالعه در دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد علوم پزشکی و ارتباط آن با نحوه آمادگی برای امتحان بود. روش ها: در این مطالعه توصیفی- مقطعی، 122 نفر از دانشجویان سال دوم کارشناسی ارشد در دانشگاه علوم پزشکی تبریز به روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه مهارت های مطالعه شامل مشخصات جمعیت شناختی و 15 سئوال در طیف سه درجه ای لیکرت در خرده مهارت های ""مدیریت وقت""، ""تمرکز""، ""یادداشت برداری کلاسی""، ""توانایی خواندن"" و ""امتحان دادن"" بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 18 و آزمون های ضریب همبستگی پیرسون ، T مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه و تعقیبی توکی تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: میانگین نمره کلی مهارت مطالعه دانشجویان 60/4±25/20 بود. بیشترین میانگین مربوط به حیطه یادداشت برداری (36/1±89/4) و کمترین آن مربوط به حیطه مدیریت وقت (48/1±66/2) بود. برتری نمرات دختران در خرده مهارت های یادداشت برداری (009/0=p) و توانایی خواندن (003/0=p) نسبت به پسران معنی دار بود. بین نمره کلی مهارت مطالعه و معدل کل دانشجویان در خرده مهارت های یادداشت برداری (006/0=P) و تمرکز (018/0=P) رابطه وجود داشت. بین نمره کلی مهارت مطالعه با وضعیت تاهل و همچنین سن دانشجویان، رابطه معنی داری مشاهده نشد. نتیجه گیری: 59% دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز دارای مهارت های مطالعه ضعیف و متوسط هستند. بیشترین ضعف در مدیریت زمان و بیشتریت توانایی در یادداشت برداری وجود دارد.

اهداف: اساتید یکی از ارکان اصلی دانشگاه محسوب می شوند و نحوه عملکرد آنها در بازدهی کل نظام آموزشی نقش اساسی ایفا می کند. هدف این پژوهش، بررسی عوامل زمینه ای تاثیرگذار بر نحوه ارزشیابی اساتید دانشگاه توسط دانشجویان بود. روش ها: این پژوهش توصیفی- تحلیلی در 12339 دانشجوی دانشگاه علوم و فنون مازندران در نیم سال دوم سال تحصیلی 91-1390 انجام شد. معدل کل دانشجویان به عنوان شاخص تعیین وضعیت عملکرد تحصیلی دانشجو مورد استفاده قرار گرفت. برای تحلیل نتایج پژوهش از نرم افزار SPSS 17 و آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه، تعقیبی توکی، همبستگی پیرسون و T مستقل استفاده شد. یافته ها: میانگین نمره ارزشیابی اساتید با توجه به وضعیت عملکرد تحصیلی، جنسیت و مقطع تحصیلی دانشجویان، وضعیت تاهل، سابقه تدریس و رتبه استاد و همچنین نوع درس و زمان ارایه آن تفاوت معنی دار داشت. توان علمی- آموزشی و رفتار اجتماعی اساتید در کلاس درس در سطح اطمینان 100% دارای رابطه معنی دار و مثبت بود (0001/0=p). نتیجه گیری: مولفه های عملکرد تحصیلی دانشجو، جنسیت استاد و دانشجو، دوره تحصیلی دانشجو، نوع درس، توان علمی- آموزشی استاد، مرتبه علمی، سابقه تدریس، زمان ارایه درس و وضعیت تاهل استاد بر ارزشیابی اساتید توسط دانشجو موثر است، ولی وضعیت استخدامی استاد رابطه ای با این ارزشیابی ندارد.

اهداف: ایجاد و توسعه آموزش الکترونیکی مستلزم به کارگیری فرآیندها و رسانه های فنی جدید همراه با روش های آموزش نوین است. هدف این پژوهش طراحی و اعتبارسنجی الگوی مطلوب برنامه درسی مساله محور برای دانشگاه های الکترونیکی بود. روش ها: این پژوهش ترکیبی اکتشافی-کمّی در میان کلیه 117 عضو هیات علمی مراکز آموزشی دارای دوره های الکترونیکی شهر تهران انجام شد. برای طراحی الگو به منظور دستیابی به واقعیت ها و اطلاعات مورد نظر از روش کیفی پدیدارشناسی و تحلیل نظری استفاده شد. از میان جامعه آماری، 8 اطلاع رسان، به روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند و مورد مصاحبه نیمه ساختارمند قرار گرفتن د. مصاحبه با اعضای هیات علمی ، تا حد اشباع پیش برده شد. برای اعتباریابی الگو، 18 آزمودنی با استفاده از تابع درجه رضایت انتخاب شدند و به پرسش نامه به روش دلفی پاسخ دادند. برای تحلیل داده های کیفی از رهیافت پدیدارشناسی ون منن و تحلیل محتوی و برای تحلیل داده های بخش کمّی از تحلیل عاملی فازی براساس نظریه مجموعه های فازی استفاده شد. یافته ها: تعداد عناصر در برنامه درسی الکترونیکی مساله محور را می توان در 114 زیرمقوله و 12 مقوله محوری طبقه بندی کرد. به غیر از 4 شاخص که از نظر متخصصان دارای اهمیت متوسط به پایین تشخیص داده شد، بقیه شاخص ها به میزان زیاد و خیلی زیاد در الگوی مطلوب برنامه درسی مساله محور اهمیت داشتند. نتیجه گیری: الگوی مطلوب برنامه درسی مساله محور برای مراکز یادگیری الکترونیکی دانشگاه های دولتی شهر تهران از عناصر دوازده گانه شامل اهداف، محیط، ابزار و زیرساخت، یاددهنده، یادگیرنده، روش های یادگیری، فضا (محیط)، زمان، مبانی، ساختار، ارزشیابی و راهبرد تشکیل می شود.

اهداف: واحد سمینار کارشناسی ارشد در بسیاری از رشته های علوم پایه پزشکی به صورت سلیقه ای برگزار می شود و به روش های معتبر بهره گیری از منابع و توانمندسازی دانشجو توجه نمی گردد. هدف این پژوهش ارایه روشی کاربردی برای برگزاری درس سمینار دانشجویان کارشناسی ارشد بود. روش ها: در یک مطالعه مقطعی توصیفی طی سالهای 1387 الی 1390، تمامی دانشجویان در دسترس رشته توکسین های میکروبی و میکروب شناسی وارد پژوهش شدند. برای واحد درس سمینار 5 جلسه 2ساعته در نظر گرفته شد. در جلسه اول ارزشیابی سطح علمی و پیش آزمون انجام شد. برای جلسات بعدی برنامه مدون در اختیار دانشجویان قرار داده شد. فاصله زمانی هر جلسه 20 تا 30 روز تعیین گردید. در پایان پس آزمون گرفته شد. داده ها در قالب نرم افزار SPSS 12 با مقایسه دوبه دو محورها توسط آزمون ویلکاکسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: جدول ارزشیابی کسب مهارت و سنجش فعالیت دانشجو در درس سمینار طراحی شد. پیمایش علمی، تعیین نوع علم تولیدشده، خودکفایی، رقابت، کاربردی بودن، نو آوری داشتن، اتکا به منابع داخلی، توسعه سرمایه و بومی نمودن دانش قابل ارزشیابی بود. تفاوت نمرات پیش آزمون و پس آزمون در همه حیطه ها معنی دار بود (05/0>p). نتیجه گیری: ارایه واحد سمینار با روش آموزش و ارزیابی مداوم می تواند اصول و معیارهای پژوهش را در دانشجویان تقویت نماید.