درخت حوزه‌های تخصصی

هدف این مقاله درک این موضوع است که چگونه در طی دهه گذشته با تغییرات فناوری، مخاطبان در سراسر جهان تغییر کرده اند و آنها چگونه بر فضای رسانه ای خود اثرگذار بوده اند. بنابراین به اجمال، می توان ادعا کرد که خلاء پژوهشی همه جانبه نگر در دیدگاه هارولد لاسول در حوزه رسانه با دیدگاه چه ذی نفعانی، چه نوع پیام و محتوایی با چه تکنولوژی و پلتفرمی به کجا و با چه محدودیت هایی ارسال می نمایند موجب انجام این پژوهش شد.

"این مقاله ضمن آنکه یک متن روش‏شناختی در حوزه تحلیل ایدئولوژی در مطبوعات است، به چگونگی بازنمایی ایدئولوژی در متون ارتباطی می پردازد تا ارتباط عناصر ساختاری ایدئولوژیک مطبوعاتی را به حوزه شناخت درآورد. پرسش اول ‏اینکه متون ارتباطی چگونه از ساختار ایدئولوژیک موجود در جامعه تاثیر می پذیرند؟ و پرسش دوم اینکه آیا ارتباطی بین زبان در متون ارتباطی با ساختار ایدئولوژیک و بافت جامعه وجود دارد؟ چنین به نظر می رسد که در جامعه معاصر ایران برای مثال، تحلیل در اینجا، ساختار مطبوعات تحت تاثیر بافت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه قرار دارد؛ به نحوی که تعامل میان بافت و متون ارتباطی سبب استمرار نظام مطبوعاتی ایدئولوژی‏مدار شده است. ادعای نظری ما این است که مطبوعات هر جامعه تحت تاثیر نظام های ایدئولوژیک آن جامعه قرار گرفته و هویت پیدا می‏کنند. به همین دلیل در این مقاله ابتدا مدلی نظری برای مطالعه ساختار ایدئولوژی ارائه می‏شود؛ سپس نقش عناصر این ساختار در تداوم و استمرار روابط ایدئولوژیک در مطبوعات به طور نظری بحث می‏گردد. با توجه به‏اینکه تا کنون روشی برای تحلیل ایدئولوژی در مطالعات ارتباطی به صورت عملی ارائه نشده، در این مقاله مدلی برای تحلیل روابط ایدئولوژیک در مطبوعات ارائه می‏شود. مقاله پیشنهاد می‏کند که ‏این مدل به عنوان مبنایی برای مطالعات بعدی ارتباطی برای رابطه میان متون ارتباطی و بازتولید روابط ایدئولوژیک استفاده گردد. در همین راستا، ابتدا مفهوم ایدئولوژی از طریق بازخوانی مباحث تامپسون، گولدمان و مانهایم بازسازی می‏شود و سپس، مفاهیم و روشی نوین معرفی می‏شود که با استفاده از مدل های تحلیلی این مطالعه، قابلیت آن را دارد که به عنوان چارچوبی مناسب برای مطالعه ساختار ایدئولوژی در متون ارتباطی به ویژه متون مطبوعاتی به کار رود. "

نظریه­پردازی در رشته­های مختلف علوم اجتماعی از برخی ویژگی­های مشترک برخوردار است. نظریه­های مطرح­شده توسط جامعه­شناسان، به جای این­که صرفاً به عنوان نظریه جامعه­شناختی تلقی شوند، به عنوان نظریه اجتماعی شناخته می­شوند. اگرچه اصطلاح نظریه جامعه­شناختی به شکل بهتری می­تواند ویژگی­های رشته­ای را انعکاس دهد، اصطلاح نظریه اجتماعی، نقش بسیار مهم اصول جامعه­شناختی در کار سایر عالمان اجتماعی را مورد تأکید قرار می­دهد. جامعه­شناسی، ایده­هایی بنیادین برای مفهوم­سازی از امر اجتماعی فراهم می­آورد اما همواره نیازمند همکاری خلاقانه با سایر رشته­های علوم اجتماعی است. بدین ترتیب، کشیدن مرزهای فکری سفت و سخت گرداگرد رشته­های مختلف علوم اجتماعی، ناممکن است. به باور نویسنده کتاب (جان اِسکات، استاد جامعه­شناسی دانشگاه پلیموث و نویسنده کتاب­هایی مانند ساختار اجتماعی (2000)، قدرت (2001) و نظریه اجتماعی (2006))، نظریه­پردازی در جامعه­شناسی و دیگر علوم اجتماعی، با کاربست هشت اصل عمده تحلیل جامعه­شناختی امکان­پذیر می­شود: فرهنگ، طبیعت، نظام، فضا- زمان، ساختار، کنش، ذهن و توسعه. جامعه­شناسان می­توانند با ترکیب این اصول در یک چارچوب واحد، از تفاوت­های ساختگیِ نظری و رشته­ای فراتر روند.

هدف از این تحقیق بررسی روابط خانواده و دولت در حوزه تعلیم و تربیت و ارائه مدلی متناسب با دیدگاه اسلامی برای سازمان دهی نظام آموزش رسمی است. برای رسیدن به این هدف ابتدا از میان اسناد کتابخانه ای برحسب ملاک «ارتباط با موضوع» چهار دسته اسناد انتخاب شد که عبارتند از: اسناد حقوق بین المللی و حقوق اسلامی، نظریه های اندیشمندان حوزه جامعه شناسی، دانش سیاسی و فلسفه تعلیم و تربیت، گزارش های مربوط به حوزه آموزش و پرورش تطبیقی، متون مقدس و آثار مربوط به اندیشه اسلامی. سپس از میان اسناد مذکور بـراسـاس ملاک هـای اصالـت، اعتـبـار، شهـرت، امکان دسترسی، تحقیق انتخاب شدند و مورد مطالعه مروری، بررسی انتقادی و هم چنین مطالعه تفسیری قرار گرفتند. اطلاعات بدست آمده به کمک روش های تحلیل مفهومی، تحلیل گزاره ای و پرسش از متن، بررسی و در سه دسته نقد وضع موجود، علت شناسی و پیش بینی وضع مطلوب (ممکن) دسته بندی شدند. در مجموع نتایج تحقیق نشان می دهند، وضع موجود نظام های آموزشی از جهت تعامل دولت و خانواده بر رویکرد دولت محور استوار است. ولی درباره مناسبات تربیتی خانواده و دولت سه نظریه مطرح است که عبارتند از: نظریه دولت محور، نظریه خانواده محور و نظریه وظیفه مشترک. هر یک از این سه نظریه محدودیت هایی دارند و از مبانی خاصی متاثرند. نگاه اسلام به رسالت تربیتی خانواده و دولت نوعی تعامل ویژه میان آن ها را اقتضا می کند که با سه نظریه مذکور متفاوت است و در مدل یک سه ضلعی قابل تحقق می باشد. این مدل دارای چهار ویژگی مهم است که عبارتند از: در تمام سطوح مدیریتی نظام آموزشی جریان دارد و به مدرسه محدود نمی شود؛ شامل دو نقش مشارکتی و نظارتی است؛ سه جانبه است و علاوه بر دولت و خانواده، جامعه مدنی را نیز درگیر می کند؛ گستره وسیعی از تعامـل را در برمی گیرد که علاوه بر اجرا، شامل هدف گذاری، برنامه ریزی، مدیریت و راهبری، ارزشیابی و اصلاحات می شود.

جامعه شناسى اخلاق، با درک ساخت اجتماعى و نظام کنش اجتماعى، به فهم چرایى و چیستى وضعیت اخلاقى می پردازد. فارابی، اندیشمند مسلمانی است که در برخی از آثار خود از منظر جامعه شناسى اخلاق به تفصیل، روابط اخلاق و ساخت جامعه را تجزیه و تحلیل کرده است. بازخوانی آثار اندیشمندان مسلمان، زمینة تولید علم براساس فرهنگ اسلامی و بومی را فراهم می آورد. پرسش از روابط بین اخلاق و ساخت اجتماعی در اندیشة فارابی، محور اصلی این تحقیق است. با روش هرمنوتیک به آثار فارابی مراجعه نموده، پس از طرح پرسش های پژوهش، به واکاوی پاسخ آنها می پردازیم. فارابی از یک سو، نگاهی اخلاقی به شکل گیری زیست اجتماعی و طبقه بندی جوامع دارد و از سوی دیگر، نظام اخلاقی را متأثر از مدل حکومت، طبقه حاکم، شغل و تقسیم کار، گروه های همسالان، نوع معماری مسکن و شهرسازی و وضعیت جغرافیایی و آب و هوایی و... می داند.

ایدز بیماری مهلکی است که تاثیر عمیقی بر زندگی مبتلایان به این بیماری می گذارد. پژوهش حاضر طرح ریزی شده است تا به بررسی کیفیت زندگی در زنان مبتلا به این بیماری در شهر تهران بپردازد. این مطالعه از نوع توصیفی و پیمایشی و بر روی 112 بیمار زن ایدزی انجام گرفت. از پرسشنامه کیفیت زندگی چند بعدی مربوط به بیماران ایدزی (MQoL-HIV) جهت ارزیابی کیفیت زندگی در زنان مبتلا به بیماری ایدز و از پرسشنامه های نگرش های مذهبی، رضایت زناشویی انریچ، GHQ، تجارب زندگی (LES) جهت شناخت عوامل مرتبط با کیفیت زندگی استفاده شد. نتایج نشان داد که 17% این زنان دارای کیفیت زندگی خیلی پایین، 8/51% دارای کیفیت زندگی پایین و 2/31% دارای کیفیت زندگی متوسط بودند. علاوه بر این، مشخص گردید که کیفیت زندگی در زنان مبتلا به ایدز برحسب طول مدت ابتلا، وضعیت روانی، استرس های محیطی، اعتقادات مذهبی و رضایت زناشویی دارای رابطه معنادار می باشند، اما برحسب نحوه ابتلا و سن دارای رابطه معنادار نمی باشد.

این مقاله به روش تطبیقی به بررسی ویژگی های اجتماعی، کنش های معنادار فاعلان جمعی، درون مایه های اجتماعی تکرارشونده، شناخت جایگاه طبقاتی نویسنده و بازتاب آن بر پیرنگ و شخصیت های رمان، ارتباط و تناظر میان ساختار ادبی و ساختار اجتماعی در رمان های دانشور پرداخته است. دانشور دو نوع زندگی را از دو طبقه ی مختلف تجربه کرده است، اما همواره با تحصیل کردگان، روشنفکران و بزرگان علم و ادب هم نشین بوده است، این تجربه های طبقاتی در آثار و شخصیت های داستان های او تأثیر گذاشته اند. زنان آثار او، از هر دو طبقه ی اجتماع، «اشراف و محروم» هستند. او شخصیت های داستان هایش رابیشتر از آدم های دور و بر خودش انتخاب کرده است. او در رمان های متأخر، شخصیت های زن را از میان دانشجویان و دانشگاهیان برگزیده است. سووشون سکوی پرتاب نویسنده برای حرکت در مدار واقع گرایی است. دانشورخط عزیمت اندیشه ی زری را از فردگرایی تا جامعه گرایی و از انقیاد تا عصیان ضد روزگار خود و از زنی احساساتی و منفعل تا مرز زنی منطقی و فعال و از عامیانه اندیشی تا پهنه ی اندیشه های فلسفی و اجتماعی پیگیری کرده است. در نتیجه عوامل مهمّی چون تحولات اجتماعی و انقلاب بیرونی و درونی و ارتباط وتناظر ساختار ادبی و ساختار اجتماعی آفرینش و تحول شخصیت های داستان تأثیری به سزا دارد.

مقاله حاضر به بررسی تغییرات الگوی سنی نسبت های جنسی در سرشماری های مختلف کشور پرداخته است. به این منظور ضمن تجزیه عوامل موثر بر نسبت های جنسی ایران با استفاده از روش دیویس، به بررسی الگوی سنی تغییرات این نسبت طی دوره زمانی 1345 تا 1385 و همچنین مقایسه این الگو در ایران و سایر مناطق جهان پرداخته است.تجزیه نسبت ها به روش دیویس نشان می دهد که روند مورد انتظار تغییرات الگوی سنی نسبت جنسی، بر اساس جداول عمر کول و دمنی (مدل غرب) با الگوی مشاهده شده این نسبت ها در ایران، فاقد هماهنگی مطلوب است. همچنین نتایج تحقیق، حاکی از بالا رفتن نسبت جنسی در سنین بالاتر از 60 سال است که روندی مغایر وضعیت اروپا، امریکای شمای، امریکای لاتین و افریقاست، زیرا در تمام این مناطق نسبت ها با بالا رفتن سن و اثر تجمعی مرگ و میر فزون تر مردان، روندی نزولی می یابند. هماهنگی الگوی سنی نسبت جنسی ایران با روند متناظر در کشورهای جنوب آسیا، دال بر تاثیرات مشابه عوامل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی است که به نوبه خود رژیم جمعیت شناختی معینی را رقم زده است که درک ویژگی های آن مستلزم شناخت و توجه نسبت به متغیرهای فرهنگی در کنار سایر مولفه هاست.