درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ادبیات جهان ادبیات و مطالعات بین رشته ای انواع ادبی حوزه های ویژه سبکها و جریانهای ادبی علوم ادبی قالب های شعر کلیات گونه های نثر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۷٬۱۶۱ تا ۴۷٬۱۸۰ مورد از کل ۵۲٬۹۰۷ مورد.
۴۷۱۶۱.

گذار از حضیض (بررسی ارتقای عرفانی شخصیت های رمان زنان بدون مردان)

نویسنده:
منبع: شفای دل سال پنجم بهار ۱۴۰۱ شماره ۹ 20 - 40

کلیدواژه‌ها: ادبیات داستانی معاصر شهرنوش پارسی پور عرفان سلوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۷۲
داستان های عرفانی، موضوعات ذهنی و روحانی را برای نشر آگاهی و معنویت به کار می گیرد . آثار بسیاری حرکت انسان به سمت تعالی و خدا را تحت عنوان عرفان یا سیر و سلوک مورد توجه قرار داده اند و گاه به بازتعریف هایی از این مفهوم رسیده اند. در بین نویسندگان زن معاصر، شهرنوش پارسی پور از جمله کسانی است که با دیدگاه عرفانی، به داستان های خود جانی دگرگونه بخشیده است. یکی از آثار این نویسنده که با شاخص ها و بن مایه های عرفانی، زندگی زنان را به تصویر می کشد، رمان «زنان بدون مردان» است. نویسنده در این اثر، سیر و سلوک را در زندگی زنانی که هر یک نمونه ای از زنان در اقشار مختلف جامعه اند، به تصویر می کشد. این مقاله با نگرشی اجتماعی و عرفانی به بررسی رمان «زنان بدون مردان» اثر شهرنوش پارسی پور پرداخته است. داده های این پژوهش با روش کتابخانه ای گردآمده است که پس از مقوله بندی با روش توصیفی تحلیل شده است.
۴۷۱۶۲.

تحلیل نشانه شناسیک غزلی از حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۰۱ 213 - 243

کلیدواژه‌ها: غزل «یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور» حافظ نشانه شناسی هسته مرکزی رمزگان دال و مدلول دلالت درهم تنیدگی انگیختگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۱۶۱
در پژوهش حاضر با عنوان «تحلیل نشانه شناسیک غزلی از حافظ»، شعری انتخابی با مطلع «یوسف گم گشته بازآید به کنعان غم مخور» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نویسنده در این جستار با بهره گیری از روش تحلیل درون متنی و با استفاده از منابع دست اول کتابخانه ای به پرسش های تحقیقاتی مقاله پاسخ داده است. کشف، ارائه و تحلیل هسته مرکزی رمزگان و کدهای تقویت کننده این کانون، تحلیل روابط دال و مدلول ها و تبیین دلالت هر یک، بررسی عوامل ایجاد انگیختگی دال ها مانند، نشستن در جایگاه موصوف در ترکیب وصفی، نشستن در جایگاه مضاف در ترکیب اضافی، نشستن در جایگاه مشبه به در تشبیه اضافی، نشستن در جایگاه وجه شبه در اضافه استعاری، نشستن روی محور همنشینی و بهره گیری از جادوی مجاورت، وجود دلالت های صریح در بیت، پس یا پیش از دال مورد نظر و... تأکید بر تأثیر درهم تنیدگی نشانه ها و تصاویر چند بُعدی در لایه ای شدن معنا و ایجاد سطوح معنایی تازه، باز کردن نقش عناصر رمزگان در ایجاد تخیل شاعرانه و آفرینش کلام هنری و کاربرد زنجیره های متعدد معنایی (مراعات النظیر و تناسب) به عنوان وجه غالب این عناصر نیز به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد تصاویر سه یا چند بُعدی در محور عمودی هر غزل، موضوعات اساسی پژوهش بوده که ضمن استخراج و ارائه یافته ها در راستای هر یک از این محورها در پایان به تفسیری منسجم و کلی از غزل نیز دست یافته است.
۴۷۱۶۳.

بررسی استعاره ی فضایی و طرح واره های تصویری در غزل های حسین منزوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۷) 147 - 176

کلیدواژه‌ها: استعاره ی فضامدار حسین منزوی طرحواره ی تصویری معنی شناسی شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۶۷
معنی شناسی شناختی با مطالعه ی معنی به چگونگی عملکرد ذهن و تجربه ی انسان در درک مفاهیم ازطریق زبان دست می یابد. چکیده ی کلام این رویکرد این است که استعاره امری صرفاً زبانی نیست، خاستگاه اصلی استعاره ذهن است؛ اما برای پیدایش و ظهور خود، به بسترهای مناسب زبانی، فرهنگی و اجتماعی نیاز دارد و رابطه ی استعاره با ذهن، اجتماع و فرهنگ ، رابطه ای دوسویه است. استعاره ها کمک می کنند تا حوزه های انتزاعی بر اساس حوزه های عینی درک شوند. طرح واره های تصویری ازجمله ساخت های مفهومی هستند که در این حوزه به آن توجه شده است و با زیربنایی استعاری ساخته می شوند تا به منزله ی پلی برای ارتباط میان تجربه های فیزیکی ما با حوزه های شناختی پیچیده تر محسوب شوند و به درک مفاهیمی کمک کنند که به لحاظ جوهری حجم ناپذیرند. جستار حاضر می کوشد با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به نظریه ی معنی شناسان شناختی به تحلیل استعاره های فضایی و طرح واره های حجمی، حرکتی و قدرتی در غزل های حسین منزوی بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که منزوی برای تجسم مفاهیمی چون عشق، تردید، آرزو، بغض، غم، طاقت، شادی، جنون و... از طرح واره های تصویری استفاده کرده و تجسّم این مفاهیم، نقشی اساسی در قدرت عاطفی غزل وی، تمایز تخیل و محتوای آن داشته است. استعاره های مفهومی او نشان می دهند که عشق، جنون، مستی، شرم و مهربانی در دنیای ذهنی شاعر و در فرهنگ زیسته ی او جایگاه والایی دارند، عشق از قدرتمندترین اندیشه ی او و مسلّط بر همه چیز است و بعد از عشق، تفرقه، تقدیر و غم ازنظر قدرتی در سطح بالایی قرارگرفته اند. 
۴۷۱۶۴.

ظهور سوژه سیاسی و پدیدارشدن زیبایی شناسی زندان با تأکید بر شعر شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 143 - 166

کلیدواژه‌ها: ادبیات زندان سوژگی سوژه سیاسی زیبایی شناسی زندان ادبیات اعتراضی احمد شاملو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۴۴
حبسیه گونه ای از شعر است که شاعر آن را در زندان می سراید و تجربه خود را از محصوریت و شکنجه تبدیل به تجربه های هنری می کند؛ اما نوع باز نمایی زندان در شعر حبسیه سرایان پیشامدرن و مدرن یکی نیست. شاعر حبسیه سرای پیشامدرن بیشتر تقدیر گرا است و وضعیت موجود را یک وضعیت تقدیرشده می داند. بنابراین عاملیّت خود را در توصیف همین وضعیت ها خلاصه می کند. اگرچه حبسیه از هر نوعی که باشد، جزو ادبیات اعتراضی است، اما تنها در شعر معاصر است که حبسیه با انسان سیاسی همراه می شود. مفهوم زندان در شعر معاصر با دلالت های گفتمانی و گسست های گفتمانی به شکلی دیگرگونه آشکار شده است. چنان که با شکل گیری دولت ملی و تولد زندان در جهان مدرن، مفهوم زندان از امری دینی و فردی تبدیل به امر سیاسی می شود. تاریخ تحول نهاد زندان در دولت مدرن با گفتمان سازی مفهوم زندان در شعر معاصر ارتباط دارد . مهم ترین فرض پژوهشی این مقاله این است که  پدیدار شدن تاریخی سوژه سیاسی سبب پدیدار شدن زیبایی شناسی زندان شده است. بنابراین این مقاله با رویکرد تبارشناختی دو مسئله را دنبال کرده است: ارتباط تاریخی تحولات نهاد زندان در ایران عصر مدرن و بازنمایی تصورات و استعاره های زندان در شعر شاملو به عنوان نمونه ای از شاعران مخالف خوان. هرچقدر نهاد زندان در دولت های مدرن گسترده تر و پیچیده تر گشته، استعارات زندان از حبسیه سرایی در ادبیات اعتراضی سرریز شده است. در شعر شاملو ادبیات اعتراضی با سوژگی شاعر ارتباط دارد. او مفاهیم زندان را محدود به حبسیه نمی کند؛ بلکه استعارات زندان را با سمبولیسم اجتماعیییوند می زند. به عبارت دیگر در شعر شاملو مفهوم آزادی به شکل پیچیده ای استعارات زندان را در شعرهای غیر حبسیه هم گسترش داده است.  
۴۷۱۶۵.

بررسی رابطه زبان و قدرت در شعر «دلم برای باغچه می سوزد» از فروغ فرخزاد با دو رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نقشگرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های دستوری و بلاغی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ 1 - 20

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف نظریه دستور نقشگرا شعر دلم برای باغچه می سوزد فروغ فرخزاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۳۹
تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نظام مند نقشگرا هر دو متشکل از یک سری روش برآمده از رشته هایی همچون زبان شناسی و جامعه شناسی برای مطالعه روابط میان متون و مناسبات قدرتند. در رویکرد فرکلافِ تگفا با مدل سه مرحله ای توصیف، تفسیر و تبیین و در نظریه نقشگرا با محورهای سه گانه اندیشگانی، میان فردی و متنی تحت عنوان فرانقش مواجه ایم. ما در این مقاله برای مطالعه موردی کاربست همزمان ابزارهای تحلیلی دو نظریه مذکور بر ادبیات فارسی، یعنی استفاده از دستور نقشگرا در سطوح توصیف و تفسیرِ تگفا، شعر «دلم برای باغچه می سوزد» فروغ فرخزاد را انتخاب کردیم و دو هدف کارکردی عمده را مورد توجه قرار دادیم؛ نخست ارائه تصویری دقیق از دو نظریه و سپس تحلیل زبان شناختی شعر و رسیدن به پاسخ این پرسش که ایدئولوژی حاکم بر متن و نحوه برخورد آن با ساختارهای اجتماعی و در یک کلام گفتمان مفصل بندی شده در آن و ارتباط آن با مناسبات قدرت زمانه اش چیست. در واقع با بررسی ظواهری همچون: بسامد فرایندها، وجه، زمان و نوع فعل ها، ضمایر، ادات تأکید، لحن و نمادها و گردآوری آمار مورد نیاز، به این نتیجه رسیدیم که ایدئولوژی فرستنده در شکل گیری سازه های زبانی و این سازه ها در انتقال این ایدئولوژی نقش دارند. یافته ها نشان داد که شعر هم گفتمان شبه مدرنیته حاکم بر ایران زمان خود و هم گفتمان های سنّتی و بی طرف، نظام سیاسی استبدادی، ناسیونالیسم و مردسالاری را طرد می کند و در مقابل، گفتمان های مبارزه سیاسی _ اجتماعی، فمنیسم و انسان سالاری در آن بازتولید و مفصل بندی شده اند. لحن گوینده در مورد نگاه خوف آلود به دین منفی است. نمادهای شعر که امکان تفاسیر متکثر را می دهد با مناسبات دموکراتیک و مبتنی بر چندصدایی رابطه دو سویه دارد. بسامد نمادها، تقدّم و تأخّر آن ها و جنسیت انتخاب شده برایشان نیز روشنگر واقعیاتی بود که در تحلیل ها به کمک پژوهشگران آمد.
۴۷۱۶۶.

مقایسه نگرش وزیرانه نظام الملک و دید گاه دبیرانه بیهقی در باب اهمّیت جایگاه قضاوت در حکومت سیاسی بر پایه تحلیل گفتمان انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۷ 191 - 216

کلیدواژه‌ها: خواجه نظام الملک بیهقی تحلیل گفتمان انتقادی قضاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۵۴۷
یکی از اساسی ترین وظیفه های هر حکومتی فصل خصومت و رفع عامل نزاع بین آحاد یک جامعه مدنی و تحقق عدالت اجتماعی است که این امر با وجود محاکم دادگستری، دیوان قضایی مستقل و حضور قاضیانی «مزکّی ومعدّل از هر دستی» میسر می شود. به اعتقاد تمامی اندیشمندان وجود عدالت و مساوات در هر روزگاری و در هر جایگاهی یک ضرورت است. در این پژوهش دو حکایت با موضوع یکسان از کتاب «سیاست نامه» و «تاریخ بیهقی» در نظر گرفته شده و برای تحلیل گفتمانیِ آن ها از رویکرد نورمن فرکلاف به عنوان نظریه پرداز اصلی استفاده شده است. با تحلیل گفتمان انتقادی و بر پایه مدل های سه گانه فرکلاف به توصیف، تفسیر و تبیین نمونه داده های متنی دو اثر پرداخته شده است تا تقابل دیدگاه وزیرانه خواجه نظام الملک توسی و نظرگاه دبیرانه ابوالفضل بیهقی در باب امر مهم قضاوت تحلیل و تبیین شود. خواجه با توجّه به مقام سیاسی خویش قضاوت را در بسیاری از مواقع حق صاحبان قدرت می داند؛ قدرتی که خود آگاه یا ناخود آگاه دیدگاه های خویش را در لایه های زیرین زبان پنهان کرده است که در آن فرو-دستان هیچ جایگاهی ندارند. در تقابل با این نگرش بیهقی به عنوان یک مورّخ و دبیر از میان قشر متوسط مردم جامعه با همه وابستگی به دربار غزنه سعی می کند در باب قضاوت، جایگاه مردم عامه، فرودست و متظلّم را در لایه های پنهانی زبان خویش به نمایش در آورد.
۴۷۱۶۷.

آشنایی زدایی در نامه های برگزیده نهج البلاغه (مطالعه موردی تقدیم و تأخیر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 81 - 99

کلیدواژه‌ها: آشنایی زدایی تقدیم و تأخیر نهج البلاغه نامه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۰
ناقدان، آشنایی زدایی را به عنوان دستاورد مکتب فرمالیسم روسی، یکی از ترفندهایی به شمار می آورند که سبب می شود کلام هنری از کلام غیرهنری متمایز گردد. این تکنیک ادبی با اشکال مختلف در کلام ظاهر می شود. یکی از مهم ترین شگردهای آشنایی زدایی را می توان در پدیده تقدیم و تأخیر دید که از طریق تغییر در ساختار اصلی جمله و جابه جایی عامدانه واژه ها حاصل می گردد. نامه های حضرت علی7 در نهج البلاغه یکی از زیباترین متونی است که از ترفند تقدیم و تأخیر بسیار بهره گرفته است و می توان در چهارچوب آشنایی زدایی به بررسی و تحلیل آن پرداخت.این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، تلاش دارد انواع مختلف تقدیم و تأخیرهایی را که در نامه های برگزیده نهج البلاغه به کار رفته است ،بررسی نماید و تأثیری را که این پدیده بلاغی در معنا ایجاد نموده است مورد تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد که امام علی 7 با جابه جایی هدفمندانه جایگاه واژه ها و بهره گیری از تکنیک زبانی تقدیم و تأخیر و به روش آشنایی زدایی، هم کلام خویش را به شکلی گویاتر و معنادارتر برای مخاطب به تصویر کشیده و هم با رعایت حسن نظم، مطالب مورد نظر را بر اساس ریتم خاص و نظم آهنگی معین که مخاطب را مسحور شیوه بیان خویش ساخته، ادا نموده است.
۴۷۱۶۸.

تحلیل و مقایسه اشعار رودکی سمرقندی و لی بای، شاعری از چین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۱ 163 - 199

کلیدواژه‌ها: لی بای ادبیات چینی رودکی ادبیات تطبیقی شعر غنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۵
مطالعه آثار ادبی از ملل گوناگون جهان همراه با تحلیل شباهت ها و تفاوت های موجود در این آثار از موضوع هایی جذّاب و با اهمّیت در حوزه تحقیقات ادبی است. چین و ایران، دو تمدّن عظیم و کهن شرقی با پیشینه روابط مشترک تجاری و فرهنگی، که در برهه هایی از تاریخ حتّی همسایه و هم مرز بودند، ناگزیر بر فرهنگ و ادب یکدیگر تأثیر گذاشته اند. لی بای (۷۰۱-۷۶۲ میلادی) یکی ازمعروف ترین شاعران کلاسیک چینی در حوزه شعر غنایی و عاشقانه است. وی با «سلسله تانگ» معاصر بوده و دارای سبک شاعری مخصوص است که با فرم ساختاری مدحی و درباری پیش از او، تفاوت آشکار دارد. در حدود هزار قطعه شعر از لی بای باقی مانده که به دلیل دارابودن ویژگی های خلّاقانه، بسیار مورد توجه شاعران بعد از او قرار گرفته است. کمتر از دو قرن بعد از مرگ لی بای، در کشور ایران، معاصر با سلسله سامانیان، شاعر و نویسنده پارسی گوی به نام رودکی (۲۳۷- ۳۱۹ ه. ق.) با عنوان پدر شعر فارسی در عرصه ادبیات فارسی ظهور می کند. وی از شاعران پرکار زبان فارسی بوده، ولی آنچه اینک ازو در دست است در حدود 1000 بیت شعر و بیشتر در قالب قصیده و مضامین تغزلی است. این پژوهش اشعار غنایی لی بای و رودکی را مقایسه می کند. در این مطالعه موردی، هزار شعر به جا مانده از لی بای و هزار بیت بر جای مانده از رودکی بررسی شده است. شباهت ها و تفاوت ها میان شعر این دو شاعر با رویکرد توصیفی تحلیلی و بر اساس مکتب تطبیقی امریکایی، بررسی شده اند.
۴۷۱۶۹.

Sea Voyages in Medieval Romances: Symbolic Trails through Existential Experiences and Female Suffering on the Water(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Critical Literary Studies, Vol ۲, No ۲, Spring and Summer ۲۰۲۰ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: Apollonius of Tyre Boccaccio’s Decameron Chaucer’s “Man of Law’s Tale” Wilhelm and Jakob Grimm Mai und Beaflor sea voyage

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۱۴
In a considerable number of medieval narratives we encounter the shared theme of sea voyage, either undertaken for the purpose of marriage, or imposed on the suffering female protagonist who is persecuted by evil-minded people. Considering that most medieval audiences were not that much familiar with travel across big bodies of water, the literary motif emerges as highly significant because the voyage itself, mostly without any crew of sailors, carried out almost automatically, with the protagonist all by her/himself, transforms the traveler and has also a major impact on the countries or people where the ship arrives. The voyage emerges as an enterprise brought upon by God, who helps the individual to survive this most dangerous experience, which then brings about significant change in the people who live in the new country. At the same time, this theme also represents a kind of horizontal catabasis and regularly has a deep transformative impact on everyone involved.
۴۷۱۷۰.

نگاهی به تمثیل و نماد در شعر سیمین بهبهانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۹ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ 46 - 64

کلیدواژه‌ها: تمثیل سیمین بهبهانی نماد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۴۳۱
تمثیل یعنی تشبیه معقول به محسوس مرکب و در معنی با تشبیه تمثیلی و ارسال المثل معمولاً یکسان و برابر است، چنان که در علم «بیان» هم آمده تمثیل و تشبیه تمثیلی و ارسال المثل را به یک نحو تلقی می کنند، تا آنجا که گفته اند اساس سبک هندی بر تمثیل است، از سوی دیگر نماد هم از اصطلاحاتی است که با تمثیل ارتباط دارد. قدما در پرداختن به صور خیال به دو شیوه رفتار کرده اند. به این معنی که یا به صورت ناقص وارد این بحث شده اند و آن را از دیگر صنایع شعری جدا نکرده اند و یا اینکه تنها به جزئیات تقسیم بندی صور خیال به شیوه علمی که هیچ سازگاری با شعر ندارد، پرداخته اند. تحقیق حاضر، درصدد شناخت نمودهای تمثیل و نماد است و این که تمثیل و نماد در شعر سیمین بهبهانی تا چه اندازه و به چه حالتی تأثیر گذاشته است. به نظر می رسد شاعر در تمیثل های خود از اعضای بدن، عناصر طبیعی و وضعیت زندگی و روحی خود بسیار بهره برده است.
۴۷۱۷۱.

بررسی و تحلیل نظریه ی چندصدایی درحکایت افشین و بودلف از تاریخ بیهقی

نویسنده:
منبع: پژوهش های نثر و نظم فارسی سال اول پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲ 151 - 167

کلیدواژه‌ها: باختین چندصدایی تاریخ بیهقی افشین و بودلف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۰۳
چندصدایی، یکی از مهم ترین نظریات «میخاییل باختین» در حوزه ی نقد و نظریه های ادبی است. برمبنای این نظریه، متون چندصدایی، متونی هستند که شخصیت های حاضر در آن ها هرکدام به یک میزان، حقّ اظهار نظر دارند و آزادانه تفکّرات خود را بیان می کنند؛ بدون این که صدایی بر صدای دیگر، برتری داشته باشد. باختین با مطالعه ی آثار «داستایوسکی» به این کشف، نائل شد و متون قبل از او را متونی تک صدایی نامید که فقط صدای راوی یا نویسنده ی داستان به گوش می رسید. گرچه از نظر منتقدان ادبی، متون چندصدایی عمدتاً مربوط به روزگار معاصر هستند امّا بررسی متون کهن نیز از این منظر، نشان دهنده ی حضور رگه هایی از خصلت چند صدایی است که در این بررسی ها همواره باید احتیاط را درنظرگرفت تا نظریه ها  بی وجه و بی دلیل بر متن ها تحمیل نشوند. تاریخ بیهقی، یکی ازمتن های مهمّ ادب فارسی است که در برخی از داستان هایش رگه هایی از چندصدایی دیده می شود. داستان«افشین و بودلف»یکی از این داستان هاست که با تأمّل در گفتار و مکالمه ی شخصیت ها می توان برخی از مشخصه های چندصدایی را درآن مشاهده کرد. این پژوهش به بررسی و تحلیل این داستان از منظر نظریه ی چندصدایی می پردازد. یافته های پژوهش حاضر، نشان دهنده ی آن است که گرچه برخی از داستان های بیهقی از خصلت تک صدایی به دور نیستند امّا در حکایت افشین و بودلف، آواها و صداهای مختلفی به گوش می رسد که حاوی جهان بینی و طرز تفکّر اشخاص این داستان است.
۴۷۱۷۲.

بررسی و تحلیل سبکی و محتوایی رباعیات سیف الدین باخرزی

نویسنده:
منبع: پژوهش های نثر و نظم فارسی سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۱ 161 - 181

کلیدواژه‌ها: سبک سطوح سبکی سیف الدین باخرزی رباعیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۹۴
سیف الدین باخرزی (586-659 ه . ق) ملقّب به شیخ الاسلام از مشایخ صوفیه و مریدان و اصحاب عارف مشهور، نجم الدین کبری (۵۴۰-۶۱۸) بود. شیخ در نظم و نثر صاحب آثاری است. از وی رساله ای به فارسی در معنی عشق و مجموعه رباعیاتی منسوب به وی باقی مانده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که رباعیات منسوب به وی چه ویژگی هایی دارد و محتوای آن ها بیشتر چه مسائلی است. در پاسخ به این پرسش به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی رباعیات او پرداخته و خصایص سبکی و محتوایی رباعیاتش را کاویده ایم. پاره ای از رباعیات وی ضمن مجموعه رباعیات ابوسعید ابوالخیر، خیّام و ... به چاپ رسیده است. بسیاری از صوفیه در کتب خود از رباعیات او یاد کرده اند که نشان دهنده اهمیت مقام او در این نوع شعر است. محتوای رباعیات وی، عاشقانه و عارفانه (عشق و عرفان و رندی، غم ستایی) همراه با اندیشه های خیّامی است. بیشتر رباعیات شیخ چهارقافیه ای هستند و کهن گرایی واژگانی و ترکیبات زیبا، صور خیال و آرایه های ادبی به ویژه پارادوکس و... در آن ها به چشم می خورد.
۴۷۱۷۴.

اثرپذیری محمد غزالی در احیاء علوم الدین از اللّمع فی التصوّف و قوت القلوب در موضوع سماع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۵) 197 - 210

کلیدواژه‌ها: احیاء علوم الدین اثرپذیری سماع اللُّمع فی التصوّف قوت القلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۴۱۵
نویسندگان در این پژوهش می کوشند با تمرکز بر موضوع سماع مشخص کنند ابوحامد محمد بن محمد غزالی در تألیف احیاء علوم الدین (492 ق.) چگونه و چقدر از دو کتاب اللُّمَع فی التصوف (از ابونصر سَرّاج طوسی) و قوت القلوب (از ابوطالب مکی) بهره برده است. رویکرد نویسندگان توصیفی تحلیلی است. تحقیق درباره احیاء علوم الدین به شناخت بیشتر فرهنگ تصوف و ادبیات فارسی یاری می کند. در این پژوهش نمونه هایی مطرح و بررسی خواهد شد که غزالی در تألیف احیاء از اللُّمع و قوت القلوب بهره برده است؛ مانند انواع وجد و سماع و دیدگاه پیامبر اسلام، یاران ایشان و بزرگان تصوف؛ عمده این برگرفته ها گفتار صوفیان و حکایت هایی مربوط به آنان است. شیوه استفاده غزالی از مطالب این دو اثر به چند صورت است: نویسنده مطلبی را موبه مو نقل می کند؛ به ضرورت، مطلبی را تفصیل و گسترش می دهد؛ چکیده و برگزیده مطلبی را می آورد؛ مطلبی را با طبقه بندی و دگرگون کردن عرضه می کند. گفتنی است نقل دقیق سلسله راویان در نظر غزالی مهم نیست.
۴۷۱۷۵.

بررسی ارتباطات غیر کلامی در شخصیت پردازی داستان پدر

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۲۴) 85 - 98

کلیدواژه‌ها: شخصیت ارتباطات غیرکلامی جریان فراگرد فراگرد تراکنشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۵۴
در هنر داستان نویسی شخصیت به عنوان یکی از اساسی ترین عناصر داستان معرفی شده است. نویسندگان برای آفرینش شخصیت های داستانی خود از شیوه های مستقیم و غیرمستقیم استفاده کرده اند که نمایش رفتارها در زیرمجموعه شخصیت پردازی غیرمستقیم، رفتارهای غیرکلامی را نیز دربر می گیرد. گلی ترقی از اولین بانوان داستان نویس در ایران است که توانست با خلق آثار خود، سبک و شیوه خاصش را در زمینه آثاری که مبتنی بر شخصیت پردازی قوی و بروز ذهنیات و درونیات آن هاست، تثبیت کند. در این مقاله چگونگی شخصیت پردازی از طریق برقراری ارتباط شخصیت های داستان با استفاده از رفتارهای غیرکلامی که شامل رفتارهای ارادی و غیرارادی است، بر اساس داستان پدر از گلی ترقی مورد بررسی و دقت نظر قرار گرفته است. این بررسی نشان داده که سه گونه متفاوت ارتباط یعنی جریان، فراگرد و فراگرد تراکنشی- از طریق رفتارهای غیرکلامی میان شخصیت های داستان قابل تشخیص است که نقش موثری در آفرینش شخصیت ها، آشکار کردن خلق و خو و احساسات آن ها ایفا نموده است. علاوه بر این رفتار های غیر کلامی در تبیین نوع ارتباط بین شخصیت ها و برقراری ارتباط آن ها با مخاطب، سهم بسزایی دارد.
۴۷۱۷۶.

دراسه الرمز فی قصّه «النهر» لزکریا تامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲ 69 - 83

کلیدواژه‌ها: القصه القصیره زکریا تامر الرمز قصه «النهر»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۱۹۲
استخدم زکریا تامر - القاصّ السوری الکبیر - الذی له تجارب متعدده فی الکتابه والقصه الرمز وإستفاد منه بشکل أحسن. قصّه «النهر» من أهم قصصه الرمزیّه التی یعبّر فیها عن أفکاره واختلاجاته النفسیه ویراوح بین الحلم والواقع، ویتعانق الحلم مع الرمز لیشاکلا عالماً خاصاً ویصور فیها صراع النفسی للمثقّف وآلامه أمام الواقع البشع. تتکوّن هذه القصه من الشخصیات الرمزیّه الأصلیه وغیر الأصلیه، منها عمر السعدی (المثقف)، ورجال الشرطه(الاستبداد والخفقان)، والحارس(قساوه القلب)، والإمرأه المسحوره(الأمل والنشاط)، والنهر(تیار الحرّیه)، والزنزانه(المجتمع العربی)، وکل من هذه الشخصیات تؤدی دورها بشکل جیّد جدا.
۴۷۱۷۷.

مقایسه نقش و ویژگی های دبیران در شاهنامه و تاریخ بیهقی

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۷ بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 32 - 78

کلیدواژه‌ها: پیدایش دبیر نقش دبیر ویژگی های دبیر امتیازات دبیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۲۱
پیدایش دبیر درایران سابقه ای بس طولانی دارد.با توجه به ضرورت و اهمیت حضوردبیران در دربار، شاهان نقش ها و وظایف خاص به آنها می بخشیدند و با شرایط و ویژگی های منحصر به فرد خود، در طبقه ای خاص قرارمی گرفتند.شاهنامه و تاریخ بیهقی دو روایتگر معاصر، تاریخ ایران را با صداقت و دقت در دو عهد متفاوت ساسانی و غزنوی به تصویر می کشند و به معرفی نقش و وظایف دبیران در دربار می پردازند از شرایط و وظایف یکسان آنها می توان دریافت که دبیری پیشه ای با اهمیت و برای جامعه ی دربار ضروری محسوب می شده است .  این مقاله با هدف شناخت نقش و ویژگی های دبیران درمقایسه با آنچه که تاریخ بیهقی و شاهنامه از آن  روایت می کنند به رشته تحریر درآمده تا نشان دهنده آن باشد که دبیران از عصر ساسانی تا غزنوی با ویژگی های متعدد خود نقش و وظایف خاص داشته اند؛ نه تنها بعد زمان، ویژگی های آنان را از بین نبرده و آیین های آن ها را منسوخ نکرده، بلکه رو به تکامل هم نهاده است.
۴۷۱۷۸.

ضرورت تصحیح مجدد دیوان فغانی شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۰) 173 - 194

کلیدواژه‌ها: تصحیح دیوان بابا فغانی سهیلی خوانساری فغانی شیرازی لال ماتهر دهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۲۷
فغانی شیرازی مشهور به «حافظ کوچک» شاعر نام آور قرن نهم و از غزل سرایان سرآمد این عصر محسوب می شود. دیوان اشعار او را لال ماتهر دهلوی در شبه قاره و احمد سهیلی خوانساری در ایران تصحیح و چاپ کرده اند؛ اما پس از آن تصحیح، تاکنون بیش از بیست نسخه ی دست نویس از دیوان بابافغانی پیدا شده که برخی از آن ها ازنظر قدمت و صحت معتبرتر از نسخه های مورداستفاده ی مصححان پیشین است. با وجود شناسایی این نسخه ها از این دیوان تاکنون برای تصحیح مجدد غزل ها یا ابیات این دیوان، گامی پیش نهاده نشده است. در این پژوهش کاستی های موجود در متن های تصحیح شده توسط لال ماتهر دهلوی و سهیلی خوانساری باز شناسی شده اند. مهم ترین این کاستی ها عبارت اند از: گزینش ها و خوانش های نادرست، موجودنبودن برخی غزل ها و ابیات، اشکال در وزن و قافیه، اغلاط املایی و خطاهای چاپی. پژوهشگران در این مقاله کوشیده اند ضمن نقد و بررسی روش تصحیح مصححان پیشین و ارائه ی نمونه هایی از اشکال های موجود، لزوم تصحیح دوباره ی دیوان فغانی خوانساری را تبیین کنند.  
۴۷۱۷۹.

تحلیل بن مایه های اساطیری در رود راوی اثرابوتراب خسروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 469 - 500

کلیدواژه‌ها: کلمه فرقه مفتاحیه درد و رنج بینامتنیت رود راوی ابو تراب خسروی و..

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۲۸
رمان "رود راوی" با استفاده از روش بینامتنیت خلق شده است. قرآن، اندیشه های اسلامی، رساله عربی حدود الاعمال فی شیئ و... زنجیره های نقل قول آن را تشکیل می دهند. اساﺳاً این اثر شرح خلقت جهان و نقش مایه ی شیطان از منظر فرقه ی نمادین مفتاحیه است، که نماینده فکری- عقیدتی شخصیت اسطوره ای ابودجانه است. ابوتراب خسروی در حین بازآفرینی اسطوره ی آشوب ازلی، به همزادان او، درد، رنج، بیماری و مرگ پرداخته است. او با شناخت ماهیت قدسی "کلمه" (اسم اعظم، واژه ی اسطوره ای هستی آفرین) و کاربست ماهرانه ی شکل گیتیانه آن، قادر به آفرینش آثارش از جمله "رود راوی" است. با توجه به فضاها و عناصر آشنای بوف کوری در رود راوی، مثل رقص، رقاصه از هند و لاهور، زن اثیری و... می توان آن را از زمره آثاری تلقی کرد، که ﻣﺘﺄثر از ادبیات بوف کوری نوشته شده است. این مقاله، با روش توصیفی – کتابخانه ای، ﻣﺸﺨصاً بنمایه های اساطیری اثر را استخراج کرده، و آنها را مورد تحلیل قرار داده است.
۴۷۱۸۰.

لیلای وطن درآغوش شعر مشروطیت

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۳ زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۰ 227 - 255

کلیدواژه‌ها: مشروطیت شعر وطن ناسیونالیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۲۹
وطن پرستی در معنای وسیع کلمه، یکی از شاخص های اصلی شعر عصر مشروطیت محسوب می شود. این مهم با آنکه در ایران مسبوق به سابقه بود اما پس از یک فترت چند صد ساله، مجدداً در این دوره احیا گردید. تجاوزات پی درپی همسایگان و دخالت های منافع طلبانه ی فرنگی ها که با تحقیر و تخفیف ملت ایران همراه بود از یک سو و ضعف و زبونی دولتمردان در مدیریت جامعه وصیانت از تمامیت ارضی کشور از سویی دیگر، غرور هر ایرانی وطن خواهی را جریحه دار می کرد. لذا شعرا نظر به رسالت اجتماعیشان، به عزم  برانگیختن شور و شعور مردم از حس مقدس وطن خواهی، تیغ دو لبه برای کوتاه کردن دست درباریان و بریدن پای بیگانگان ساختند. البته وطن پرستی آنان عموماً عاطفی و عاری از نضج و عمق فکری و فلسفی بود. به همین منظور، رویکردشان به وطن، ترکیبی از تمامی باورهای مختلف وطن خواهی اعم از: ناسیونالیسم، انترناسیونالیسم، شوونیزم و حتی در معنای مسقط الراس و زادگاه بوده است. در این نوشتار به جهت در آمیختگی نگاه وطن پرستانه ی شعرا، و با توجه به پیشینه ذهنی و زبانی آنان سعی بر این است که انگیزه ها و سطوح وطن دوستی در شعر شاعران برجسته وتاثیر گذار این برهه بررسی شود.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان