فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۲۱ تا ۴۴۰ مورد از کل ۵٬۰۳۲ مورد.
منبع:
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱
147 - 168
حوزه های تخصصی:
معناشناسی روایی قرآن، به معنای منبع دانستن روایات اهل بیت(ع) در معناشناسی این کتاب الهی، ضرورتی است که با توجه به برخی کمبودها و کاستی ها در عملکرد لغویان و نیز مختصات معناشناختی قرآن، پیش چشم داشتن آن در فرآیندهای قرآن پژوهی نتایج شگرفی به دنبال دارد. ارزیابی مبانی اعتبار و کارآمدی رویکرد معناشناختی به روایات اهل بیت(ع) در فهم قرآن کریم، مسأله اصلی این نوشتار است. بررسی مصادر اولیه لغت عربی نشان از آن دارد که عملکرد لغویان در بازنمایی واقعیت های زبانی آن روزگار با آسیب های جدی روبه رو است. در مقابل به دلیل اوج فصاحت و سخنوری اهل بیت، هم ترازی زبان ایشان با سبک زبانی قرآن، ساختارمندی دستگاه نقل حدیث شیعه و ناچیز بودن آسیب نقل معنا در آن، نه تنها استشهاد لغوی به روایات اهل بیت(ع) شایسته است، بلکه این منبع واژگانی کارآمدی بیشتری نسبت به دیگر مصادر لغوی در معناشناسی قرآن دارد. کلیدواژه ها: معناشناسی قرآن، روایات اهل بیت(ع)، معناشناسی روایی، حجیت قول لغوی، استشهاد لغوی به روایات.
بررسی روایات مورد استنادی مشهور فقیهان در عدم تساوی زن و مرد در قصاص و دیات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
برخی از فقهای معاصر برخلاف نظر مشهور فقیهان مبنی بر عدم تساوی زن و مرد در قصاص و دیات قائل به تساوی میان آنان شده اند. ایشان ضمن نقد مستندات روایی مشهور، به روایات دیگری به عنوان روایات معارض با روایات مستند مشهور، استناد جسته اند. مقاله حاضر، در صدد بیان این تعارض و ارائه راه حل برای رفع احتمالی آن است. به نظر می رسد با تحلیل انجام شده مستندات روایی مشهور، دارای اعتبار و حجیت لازم است و قول خلاف مشهور قابل دفاع نیست. این قول(خلاف مشهور) که سابقه چندانی ندارد به دلیل اینکه مستند روایی قابل توجهی ندارد، سعی کرده است بین روایات تعارض برقرار کند و آ ن ها را از اساس مخدوش نماید درحالی که روایات مورد استناد قول مشهور از نظر سند و دلالت متقن و غیر قابل تشکیک می باشد.
بررسی حجیت روایات با سند ضعیف و متن قوی با تأکید بر روایات «حجه الله»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
105-132
حوزه های تخصصی:
بسیاری از روایات، به ویژه روایات غیرفقهی و از جمله روایاتی که درباره «حجه الله» هستند، دارای سند مقبول نیستند، اما بسیاری از این روایات به دلیل قراین صحت از جمله قراین متنی، قابل قبول هستند. نمی توان روایتی را که دارای متن صحیح هماهنگ با سایر روایات است یا به دلیل علوّ متن قابل جعل نیست، به دلیل ضعف سند کنار گذاشت و خود را از معارف آن بی بهره کرد. از جمله دلایل این نظریه می توان به سیره عقلا در حجیت چنین خبری و نیز روایاتی که دربر دارنده دستور امام معصوم R به بررسی متنی است اشاره کرد. واقعیت های تاریخی تدوین حدیث شیعه و عدم راهیابی جعل های گسترده و سازمان یافته به آن نیز، اهمیت بررسی متنی را نسبت به بررسی سندی افزایش می دهند. در روایات درباره «حجه الله» که منظور تمام روایاتی است که درباره رسول و امام معصوم است، هماهنگی با کلیات و هندسه معارف دینی، روایت مشابه با سند معتبر و نیز سندهای متفاوت در کتب مختلف از جمله قراین پرکاربرد برای اثبات صدور روایت از معصوم R هستند.
حدیث بسندگی و سیر تطور آن در اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
277-290
حوزه های تخصصی:
حدیث بسندگی جریانی فکری است که بین گروهی از مسلمانان شکل گرفت و کم وبیش در عصر حاضر نیز رگه هایی از آن به چشم می خورد. حدیث بسندگان، قرآن را برای همگان قابل فهم ندانسته به همین دلیل از مراجعه مستقیم به قرآن پرهیز نموده و در شناخت معارف دینی تنها به سنت و حدیث مراجعه می کنند. آن ها هرگونه بحث عقلی و تفکر و تأویل در این خصوص را رد می کنند و تنها آیاتی را در شناخت دین می پذیرند که حدیث یا روایتی درباره آن وجود داشته باشد. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی تحلیلی نگاشته شده در پی شناخت و سیر شکل گیری این جریان در اهل سنت است. بررسی ها نشان می دهد جریان حدیث بسندگی در مقابل جریان قرآن بسندگی ایجاد شده است. حدیث بسندگی در بین مسلمانان، نخستین بار از برخی صحابه و تابعان گزارش شده است. این جریان فکری در اهل سنت پس از رحلت پیامبر در دوران صحابه تشکیل و تا دوران معاصر ادامه دارد. حدیث بسندگی در اهل سنت عمدتاً بین گروهی از عامه اهل الحدیث همچون حنبلیه، حشویه و سلفیه شکل گرفته است.
مطالعه تطبیقی جایگاه اخبار آحاد در تفسیر و فقه از منظر آیت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱
131 - 146
حوزه های تخصصی:
حجیّت خبر واحد در احکام شرعی از شاخص ترین مباحث علم اصول فقه محسوب می شود. در این میان روایات آحاد معتبر ظنى،همواره یکی از منابع و مستندات فقها برای استخراج احکام شرعی هستند؛ اما پیرامون استفاده از روایات آحاد معتبر ظنی در موضوعات غیرفقهى اختلاف نظر وجود دارد. به بیان دیگر پس از پذیرفتن حجیت خبر واحد یکی از مسائل چالش برانگیز در میان عالمان دینی مشخص کردن قلمرو اعتبار خبر واحد از سوی آنهاست .در این راستا دو دیدگاه وجود دارد : رویکرداول فقط آن را در حوزه احکام فقهی و عملی معتبر می داند و رویکرد دوم با اختلافاتی در مبنا و تحلیل ، اعتبار آن را در تفسیر آیاتی غیر از آیات الاحکام می پذیرد. آیت الله فاضل لنکرانی با متحد دانستن ملاک منجزیت و معذریت در فقه و تفسیر ، به دلیل سیره عقلائیه از طرفداران دیدگاه دوم به شمار می آید . این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی به طرح نظر مجتهد فرزانه محمد فاضل لنکرانی می پردازد .
أسالیب النداء ب "یا" فی خُطب نهج البلاغه (دراسه نحویّه)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵)
13 - 24
حوزه های تخصصی:
إنّ أهمیّه النداء تکمن فی الدور الذی یؤدّیه فی التواصل والتقارب والتفاهم بین المخاطِب والمخاطَب، وإذا کان معلوماً أنّ التواصل لا یتمّ إلّا استناداً إلى تخاطب، فإنّ النداء أحد أسالیب هذا التخاطب. ویتکوّن هذا الأسلوب من جزأین أساسیّین، وهما حرف النداء والمنادی. یهدف هذا البحث إلی دراسه شامله لحرف نداء "یا" فی خُطب نهج البلاغه ، فدرس مجیء هذه الحرف، وأنماط استعمالها، وعرض تحلیل أسلوب النداء نحویّاً وأسلوبیّاً مستعیناً ببحوث النحویّین والبلاغیّین، وذلک عبر استقصاء الأمثله التی تدخل فی هذا الإطار، والاعتماد علی المنهج الوصفیّ – التحلیلیّ - الإحصائیّ الذی تطرّق من خلاله إلی استخراج المبادئ النظریّه للبحث ثمّ تطبیقها علی الشواهد التی تمّ استخراجها من الخطب. وکشف البحث عن تواتر أداه واحده وهی "یا"، إضافه إلی الکشف عن تنوُّع فی التراکیب بین المُنادی المضاف والعلم المفرد والنکره المقصوده علی الترتیِب. وکثیراً ما یجیء النداء فی الخطب مع "أیّها". واستعملت هذه الحرف حسب غرضها، فمنها ما جاءت للاستغاثه أو التعجُّب، وأنّ حذف حرف النداء ورد فی مواضع کثیره من الخطب.
اعتبار نسخ مصادر جوامع حدیثی
منبع:
پژوهش های رجالی سال دوم ۱۳۹۸ شماره ۲
127-146
حوزه های تخصصی:
با توجه به نقش محوری مکتوبات پیشین در شکلگیری جوامع حدیثی، احراز اصالت نسخههایی که مورد استفادۀ مؤلفان جوامع قرار گرفته، اهمیت بهسزایی دارد. موضوعاتی چون انتساب نادرست نسخه، تصحیفات تأثیرگذار در معنا و دسّ و تحریف در نسخه، احراز اصالت نسخه را با مشکل مواجه میکند. با این حال، بر اساس شواهدی چون دقت محدّثان در انتساب نسخه و توجه آنها به مسألۀ اختلاف نسخ و اهتمام به تحمّل احادیث به طرق معتبر، میتوان ادعای اطمینان به اصالت نسخههای منابع جوامع حدیثی متقدم را مطرح نمود. در صورت تمامیت این شواهد، اطمینان حاصل، در نوع موارد و در صورتی است که قرینهای بر خلاف آن نباشد. در صورت عدم تمامیت نیز میتوان این شواهد را به عنوان قرینۀ عامهای که در کنار قرینه یا قرائن دیگر، موجب اطمینان میشود، تلقی کرد. ضمن بررسی این شواهد، به اموری چون منشأ اختلاف متقدمان در مسألۀ انتساب و منشأ اختلاف نسخ کتب حدیثی پرداخته میشود.
شناخت نامه خصائص نگاری با تأکید بر خصائص نسایی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲
261-284
حوزه های تخصصی:
نوشتار حاضر کوشیده است تا خصائص نویسی را به صورت کلی و خصائص نسایی را به طور ویژه از جهات مختلفی بازشناسی کند. حاصل مطالعه بخش نخست نشان می دهد خصائص نگاری به دلیل معنایی که از انحصار در یک فضیلت خاص افاده می کند، برای آن جایگاه متفاوتی از مناقب نویسی و فضایل نگاری تعریف می شود. بررسی موارد انجام شده در حیطه خصائص نگاری تشیع و تسنن، گواه روشنی است که چنین مسئله ای را کاملاً تایید می کند. بخش دوم مقاله، بازکاوی خصائص نسایی را از جهات گوناگونی از نظر گذرانیده است. اعتبار سندی خصائص و بررسی تطبیقی مضامین آن با برخی از جوامع مهم حدیثی اهل تسنن و اثبات برتری امام علی R بر خلفای اول و دوم و سوم با نظر به روایاتی که نسایی بی هیچ کاستنی و افزودنی گزارش می دهد، بخش هایی است که رهیافت خاص حدیثی خصائص به نمایش می گذارد.
الحکم الفقهی لأوقات الصلاه فی الرساله ۵۲ من نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵)
85 - 96
حوزه های تخصصی:
إن مسأله "أوقات الصلاه" بصفتها مرسومًا حکومیًّا تفتح آفاقًا جدیده فی رساله أمیر المؤمنین (ع) إلى عماله. وطالما کان الجانب الفقهی من "أوقات الصلاه الخمس" موضوع الکثیر النقاش بین فقهاء الإمامیه والعامه. ورغم أن الرساله ۵۲ من نهج البلاغه قصیره، إلا أنها مفیده فی مجالات مختلفه. وبالنظر إلى البعد الحکومی لصلاه الجماعه فإنها تسعى لتحقیق هذه الأهداف وهی مهمه الحاکم فی تنظیم الشؤون الروحیه، وتعزیز النظام الإسلامی وربط المدیرین بالجماهیر فی المناسبات الدینیه، وإعاده النظر فی مفهوم الفتنه فی النظام الإسلامی. ومن المفید للمعنیین معالجه البعد الأخلاقی لهذه الرساله، مثل مراعاه أحوال الناس فی أسلوب إقامه المراسم الدینیه. وتشمل الخصائص الاجتماعیه والثقافیه للرساله توفیر معاییر عرفیه ومحوریه المسجد فی التعلیم العلمی والثقافی وتیسیر الشؤون العامه وخلق تضامن اجتماعی فی ظل تمجید الجماعه. وتوضح دراسه هذه الرساله أن السیاده الدینیه وصلاه الجماعه وصلاه الجمعه لا ینبغی اعتبارها عباده فردیه وعلاقه بین الأفراد والمجتمع کما یعتقد البعض، ولکن المحافظین والوزراء والمسؤولین عن النظام الإسلامی مسؤولون عن الاهتمام بهذا الأمر العظیم، حیث یکون الإهمال بمعنى الحکم الوارد فی الرساله، خروجًا عن القاعده العلویه. ومع ذلک ینبغی النظر فی إنشاء آلیات قانونیه والاهتمام بدراسه أضرار الجماعات.
گونه شناسی و سنجش اتقان براهین معاد(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
143 - 178
حوزه های تخصصی:
حیات پس از مرگ از مهم ترین آموزه های دینی است. اندیشمندانِ مکاتب مختلف در درازنای تاریخ براهین متعددی را با روش ها و اهداف متفاوت در راستای توجیه یا اثبات این آموزه اقامه کرده اند. به رغم تعدد این برهان ها می توان در یک تقسیم منطقی، این براهین را به چهار گونه ی کلیِ براهینِ امکانی، براهین تجربی، براهینِ معقولیت، و براهین ایجابی دسته بندی نمود. هر یک از گونه های مذکور، با روشی متفاوت، هدف یا اهدافی خاص را پی می گیرد و در صدد دست یابی به غایتی متفاوت با سایر گونه هاست. نا آگاهی از هدف این براهین،گاهی سبب بروز انتقاداتی شده که سنجش آن انتقادات در پرتوی هدفِ اصلی برهان ها ضروری است. هم چنین پاره ای از براهین ارائه شده، به رغم نگاه مشهور، توانِ اثبات مدعای خود را ندارند و از همین جهت فاقد ارزش علمی هستند. مهم ترین دستاورد متن حاضر افزون بر گونه شناسی مشهورترین براهین معاد، سنجش کارآمدی هریک از آن براهین است.
بررسی سندی و دلالی روایت «جرجیر» و نقد برداشت های نادرست(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
129 - 142
حوزه های تخصصی:
روایت «سینبت فى قعر جهنم الجرجیر» از روایاتی است که بسیار در متون عرفانی مشاهده می-شود و عرفاء از این روایت دو نوع برداشت ارائه دادند. برداشت نخست منسوب به ابن عربی و پیروانش همچون قیصری هست؛ آنها بر این باورند که بعد از گذشت مدتی طولانی از عذاب، رویش گیاه جرجیر در قعر جهنم، دلالت بر سرد شدن آتش و انقطاع عذاب دارد و همه دوزخیان حتی کفار معاند و لجوج بعد از سالیان متمادی از رنج و عذاب با آنکه در جهنم بسر می برند عذاب از آنها برداشته می شود. برداشت دوم نیز منسوب به گروهی دیگر از عرفاء است که آنها بر این عقیده اند که رویش گیاه جرجیر در قعر دوزخ دلالت بر انقطاع دوزخ و پایان جهنم دارد و بعد از گذشت أحقاب همه جهنمیان حتی کفار از آنجا خارج و وارد بهشت می گردند. نگارنده با جستجو در مجامع روایی، دو نوع روایت در باب جرجیر را مشاهده کرده که با بررسی سندی و دلالی هر یک از آنها، به این نتیجه رسیده که هیچ یک از آن روایات دلالت بر آن دو برداشت فوق ندارند
یزید کناسی در آوردگاه توثیق وتضعیف
منبع:
پژوهش های رجالی سال دوم ۱۳۹۸ شماره ۲
107-126
حوزه های تخصصی:
گاه به دلایلی شناسایی برخی راویان، نیازمند تحقیق و کنکاش بسیار است. یزید کناسی از این دست افراد است که روایات زیادی در کتب حدیثی شیعه ندارد؛ اما روایاتش مورد فتوا، مفصل و دارای آثار در فقه است. در این نوشتار ضمن ارزیابی اتّحاد نام یزید کناسی با ابوخالد قمّاط و ابوخالد کابلی و بریدبنمعاویه، نکات پژوهشی متعددی دربارۀ راههای اثبات اتّحاد و تعدد بیان شده است. برای اثبات وثاقت کناسی به هفت دلیلِ اتّحاد مانند وقوع در روایات مورد فتوا، کثرت نقل أجلّا از او و قاعدۀ مشاهیر استناد شده است. ضمیمۀ این دلایل به یکدیگر، وثاقت یزید کناسی را اثبات میکند.
روایات عاشورایی «شرح الأخبار» قاضی نعمان در میزان نقد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
69-104
حوزه های تخصصی:
مقتل الحسین R موجود در کتاب شرح الأخبار قاضی نعمان از جمله مقاتل برجای مانده و قدیمی شیعی است که البته همچون دیگر کتب تاریخی و روایی از هجمه تحریفات عاشورایی مصون نمانده است، به طوری که ما را در برخی از مطالبِ مربوط به جریان عاشورا در تردید می افکند و حتی در برخی موارد شیعه را تحت تأثیر اعتقاداتی خاص قرار می دهد، به گونه ای که برخی ضد شیعه، شیعیان را پیرو عقاید خرافی دانسته اند. این مقتل در برخی موارد با وقایع مسلم و یا روایات تاریخی ناسازگار بوده و در مواردی شأن امام معصوم R و یا خاندان معصومان k خدشه دار شده و پایه و اساسی برای نقل علمای شیعی در قرن های بعد شده است. در این بررسی کوشیده شده پس از ارزیابی شخصیت مؤلف و توضیحاتی چند درباره کتاب وی، به برخی از این هجمه های تحریفی اشاره و مطالب تاریخی و روایی آن مورد کندوکاو قرار گیرد.
عوامل فرهنگی اجتماعی انحراف جامعه اسلامی
منبع:
مطالعات حدیث پژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸
39 - 61
حوزه های تخصصی:
انحراف را می توان ناهمنوایی با مجموعه هنجارهای معینی تعریف کرد که شمار زیادی از افراد یک اجتماع یا جامعه پذیرفته اند. تخطی از هنجارها، طیف وسیعی دارد؛ چنان که در سطح کلان جامعه با اتلاف و قصور و بی نظمی و لااُبالی گری تداعی می شود و در سطح میانه جامعه به نظامی گری و ناامنی و بی تخصصی و ناآگاهی تعبیر می گردد و در سطح خرد جامعه سر از بیماری و بزه و جرم و گناه در می آورد . در تحقیق حاضر که به روش علمی تحلیلی – توصیفی و جمع آوری کتابخانه ای صورت گرفته است، یافته های تحقیق حاکی از آن است که عوامل فرهنگی اجتماعی انحراف جامعه اسلامی عبارت اند از: محیط ناسالم خانواده و اجتماع و فقر، فرهنگ فاسد و رسانه های منحرف کننده که راهکارهای مقابله با آنها شامل توجه به نقش خانواده در تربیت، رعایت حقوق اعضای خانواده و نظارت اجتماعی، توجه به عدالت اجتماعی و نهادینه سازی فرهنگ اصیل اسلامی می باشد.
بررسی تاریخى ادوار جوامع بشری بر مبنای آیه 213 سوره مبارکه بقره و نقد نظریه تاریخی کارل مارکس(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷
5 - 28
حوزه های تخصصی:
در رابطه با این مسأله که چه عامل بیرونی باعث تکامل جوامع انسانی می شود، جامعه شناسان مارکسیسم اقتصاد را عامل تکامل می دانند. با تحلیل آیه 213 سوره مبارکه بقره مى توان، عامل اصلی تکامل جوامع را دریافت و به ترسیم مراحلی برای سیر تاریخی تکامل جوامع بشری و نقد نظریه محقّقین اجتماعی غرب پرداخت. بر مبنای این آیه شریفه، سیر تاریخى جوامع بشرى از وحدت به اختلاف، بعثت پیامبران (ع) عامل اصلی در تاریخ تکامل بشری و باور توحیدی عنصر ارزنده تحقّق یافتن وحدت انسانی در مراحل تاریخ می باشد. تفاوت نظریه مارکس که عنصر اصلی تحوّل اجتماع را اقتصاد می داند با نظریه مبتنی بر قرآن و واقعیّت تاریخ، لحاظ نکردن عنصر عقیده، توحید و نقش سازنده پیامبران (ع) در مراحل تاریخی تکامل جوامع بشری است. بنابراین سیر حرکت و تکامل تاریخ را می توان مطابق با واقع و بر محور ظهور انبیای صاحب کتاب دسته بندی نمود، نه صرفاً بر مبنای اقتصاد.
زمینه های تاریخی شکل گیری احادیث مقلوبه در کتاب های فقهی(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱
187 - 198
حوزه های تخصصی:
یکی از موضوعات مطرح شده در کتاب های علل الحدیث، مسئله تغییر نام مروی عنه است که بیشتر در سده دوم و سوم هجری در بین راویان رخ داده است. مسئله این پژوهش آن است که با تمرکز در دامنه موضوعی روایات اهل سنت و با توجه به گستره تغییر نام مروی عنه در نقل احادیث، ریشه های حقیقی و تاریخی مسئله را بررسی نموده و تبیین کند، چرا چنین اقدامی از ناحیه برخی از بزرگان حدیث هم چون عبدالرزاق صنعانی، سفیان بن وکیع و... رخ داده است؟ و در این میان شاگردی آنان از امام صادقg و عدم یادکرد نامشان در روایات را می توان به این پدیده مرتبط دانست؟ گرچه قلب سندی حدیث، سبب خروج راوی از عدالت و وثاقت می گردد، ولی افراد زیادی در کتب رجال اهل سنت به این امر مبادرت کرده ، در عین حال تعدیل و توثیق هم شده اند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و با بررسی موضوعاتی مانند، حدیث مرسل و مرفوع، مفهوم شناسی و مخاطب شناسی روایات تقیه، این احتمال را مطرح می کند که روایات امام صادقg با نام های دیگری از غیر نام خودشان در منابع روایی راه یافته و دلیل قلب سندی روایات امام صادقg شرایط خاص حاکم بر زمانه ایشان بوده است.
اعتبار سنجی حدیث «مُوتُوا قَبْلَ أنْ تَمُوتُوا»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲
223-238
حوزه های تخصصی:
انتساب هر حدیثی به پیامبر 2 مستلزم وجود سند برای آن حدیث است. در صورتی که هیچ سندی در متون روایی، برای آن حدیث یافت نشود، انتساب آن به پیامبر 2 صحیح نیست. در علم الحدیث، روایاتی را که در هیچ یک از منابع کهن روایی فریقین یافت نشود، با عبارت «لا اصل له» یعنی روایات بی اساس یاد می کنند. عرفا و فلاسفه بدون توجه به این قاعده مهم، انبوهی از روایات بی اساس را به پیامبر 2 نسبت داده اند که پالایش این احادیث نیاز به تلاشی گسترده دارد. از جمله این احادیث بی اساس، عبارت «مُوتُوا قَبْلَ أنْ تَمُوتُوا» است که به عنوان حدیث نبوی توسط عرفا و فلاسفه در منابع متعدد عرفانی و فلسفی استفاده شده است. این عبارت در هیچ یک از منابع معتبر روایی شیعی و اهل سنّت نیامده است که عدم توجه محدّثان به این عبارت، حدیث بودن آن را خدشه دار می سازد.
بررسی حوزه های کاربردی استدلال به "خَیرٌ وَ أَبْقى" در قرآن کریم(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
87 - 109
حوزه های تخصصی:
استدلال "خَیْر ٌوَ أَبْقى" در مواضع تقابل دنیا و آخرت به کار رفته و در این راستا دارای حوزه های کاربرد متفاوتی، مربوط به تصمیم گیری های انسان است، که باید یکی از دو طرف را بر دیگری ترجیح دهد. این موقعیّت ها عبارتند از: موقعیّت رزق که شامل دو حوزه تنگی رزق و مقایسه در روزی می باشد، موقعیّت دعوت به هدایت و موقعیّت تهدید ایمان، که دو راهی دنیا یا آخرت عنوان جامع همه موقعیّت هاست. توجّه به این استدلال باعث می شود، انسان با نگاهی واقع بینانه، بهترین رویکرد را جهت عملکرد صحیح برای مواجهه شدن با موقعیّت های نامبرده داشته باشد. به کارگیری استدلال به تناسب کاربردهایی که دارد، پیامدهای کار آمدی را به همراه خواهد داشت، از جمله: قناعت ورزی، بردباری، سپاسگزاری، رضامندی از زندگی، هدایت پذیری، تعالی خواسته ها، از بین رفتن ترس و اضطراب، استقامت بر هدف و دستیابی به فلاح.
نگاهی اجمالی بر نحوه تعامل رجالیان با رجال کشّی(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
111 - 127
حوزه های تخصصی:
رجال کشّی یکی از کهن ترین آثار رجالی است که در ساختار خود متمایز از همه منابع رجالی امامیه است. این کتاب دارای ساختاری روایی و نظامی نسبتاً طبقاتی است. رجال کشّی از زمان تدوین تا کنون کم و بیش مورد توجه دانشیان رجال و جز آن به ویژه در حوزه تاریخ تشیع بوده است. این مقاله به اجمال سرگذشت این کتاب و نحوه تعامل رجالیان با آن در سده های گوناگون را در چهار مقطع زمانی به دست داده است و نشان داده است کتاب اختیار معرفه الرجال همواره کانون توجه رجالیان بوده است. در سده های دهم تا دوازدهم از حیث مرتب نویسی و حاشیه نویسی و در سده معاصر بیشتر از حیث محتوا مورد تحلیل و تدقیق قرار گرفته است. همچنین از حیث نقل روایات متعارض مدح و ذم رویکرد عالمان رجالی بیشتر رویکرد نقد سندی بوده است تا اینکه علامه شوشتری در این عرصه تحلیل محتوای روایات را نیز مورد توجه ویژه قرار داد.
نقدی بر روش هاشم معروف حسنی در اعتبارسنجی روایات فضایل اهل بیت در کتاب الموضوعات فی الآثار و الأخبار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
367-394
حوزه های تخصصی:
از جمله آثار معاصر در زمینه احادیث ساختگی، کتاب الموضوعات فی الآثار و الاخبار تألیف هاشم معروف الحسنی است که درباره روایات جعلی موجود در منابع فریقین و با تأکید بر روایات منقبت و منقصت نگاشته شده است. تاکنون پژوهش های چندی در خصوص معرفی، روش شناسی و نقد این اثر با نگاهی کلی صورت گرفته است. پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از این آثار، نقد و بررسی روایات فضایل اهل بیت k را به طور خاص مورد نظر دارد. گرچه هاشم معروف در سراسر کتاب الموضوعات با رویکرد نقد متنی و نقد سندی با روایات مواجه شده، گاه با اهمال و تسامح و گاه یک جانبه و عجولانه قضاوت کرده است. به نظر می رسد وی عمدتاً از روی محتوای روایت حکم به جعلی بودن آن داده و بررسی های سندی وی بیشتر جنبه تأیید و تأکید دارد. روش وی در بررسی سندی برخی روایات با ایراداتی همچون تعمیم گرایی، غفلت از منابع رجالی دست اول، پرداخت بی ضابطه به بحث غلو، عرضه اطلاعات نادرست در شرح احوال راویان و نقد غیرمنصفانه برخی محدثان و صاحبان آثار، عدم تفحص از سایر طرق روایت در منابع معتبر روایی و کم توجهی نسبت به جمع آوری احادیث هم مضمون و خانواده حدیثی، بهره گیری از معیارهای اختلافی، اصرار بیش از حد بر معیار موافقت روایت با عقل و علم تجربی روبه روست.