درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۴۱ تا ۶۶۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۶۴۱.

بررسی و تحلیل وجوه ادبی در تفسیر قرآن (نمونه موردی: تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 107 - 128

کلید واژه ها: تفسیر ابن کثیر وجوه ادبی استشهاد شعری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۷۶
منابع ادبی به عنوان یکی از منابع تفسیر نقش بسزایی در فهم درست از آیات دارند و مقصود از آن، واژگان و متون ادبیات عرب است که یاری گر مفسّر در فهم معنای لغوی، ساختار نحوی و بلاغی آیات است و جایگاه متقدمی نسبت به سایر منابع دارند؛ زیرا بدون فهم واژگان و ساختار ادبی قرآنی، اولین مرحله ی فهم شکل نمی گیرد. ابن کثیر مورخ ، مفسّر و محدّث شافعى قرن هشتم، صاحب «تفسیر القرآن العظیم « است که ضمن تفسیر نقلی آیات، در موارد بسیاری از داشته های ادبی خود نیز بهره گرفته است. نگارنده در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، میزان و چگونگی بهره برداری مفسر از وجوه ادبی(صرف و نحو، بلاغت و مفاهیم ادبی) در تبیین آیات را مورد بررسی قرار دهد. نتیجه ی پژوهش نشان داده که وی، وجوه ادبی را در قالب بیان آراء مستقل با استناد به شواهد شعری معتبر و یا نقد آراء ادبی دیگر علماء یا نقل قول مستقیم آراء پرداخته است.
۶۴۲.

شیوه های تأثیرپذیری از قرآن در رمان های رضا امیرخانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 133 - 160

کلید واژه ها: قرآن ارمیا بیوتن رهش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۲۴
کلام خداوند در جامع ترین کتاب آسمانی «قرآن» و در اوج بلاغت و فصاحت ادبی و محتوایی همواره از دیرباز الهام بخش شاعران و نویسندگان آشنا و مأنوس با این موهبت الهی بوده و بدون تردید سرچشمه بسیاری از متون ادبی، خصوصاً ادبیات تعلیمی بوده است. امیرخانی از نویسندگان جوان و توانای معاصر است که بیش از نویسندگان دیگر از قرآن به صورت های مختلفی در نوشته های خود بهره برده است و اصولاً آغازگر کاربرد نوین آیات قرآن در حوزه رمان نویسی است که پیش از وی سابقه نداشته است. وی افزون بر انس و الفت با قرآن، شیوه های بدیعی را در تأثیرپذیری از قرآن با خلاقیّت ادبی خود آفریده است. تنوّع روش های بهره گیری از آیات قرآن در رمان های او در دو بخش بررسی می شود: شیوه های سنّتی تأثیرپذیری از قرآن و نوآوری وی در تأثیرپذیری از آیات قرآن. نوآوری در رسم الخط، نوآوری در ترجمهواژه ها، تصویرآفرینی با واژه ها و آیات و نوآوری درکاربرد نشانه های قرآنی از جمله شیوه های منحصر به فرد او در بهره گیری از قرآن است. هدفِ اصلیِ رضا امیرخانی در به کارگیریِ این شیوه ها در رمان های خود، دستیابی به معانی جدید بوده و به هیچ عنوان قصد تحریف یا اهانت به ساحت مقدس قرآن را نداشته است. این جستار برمبنای تحلیل محتوای کیفی متن و جامعه متن پژوهش، مهم ترین رمان های امیرخانی است.
۶۴۳.

قرائت سبک زندگی قرآنی در طراحی مسکن سنتی دزفول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم تابستان ۱۴۰۱شماره ۴ (پیاپی ۸) 126-150

کلید واژه ها: سبک زندگی قرآنی مسکن سنتی دزفول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۷۲
معماری سنتی همواره بیان زمینه ای جهت خلق و بیان باورهای دینی انسان بوده و در این میان خانه مهم ترین کالبد متأثر از سبک زندگی است. بااین حال کیفیت مسکن معاصر با ورود الگوهای غربیِ زیستن در تضاد با سبک زندگی ایرانی رو به افول نهاده و نیازمند بازنگری در شیوه شکل دهی به خانه با تعمق در شاخصه های فرهنگ دینی است. در این راستا پژوهش حاضر بر آن است تا نقش آموزه های قرآنی را در چگونگی پیکربندی مسکن سنتی مورد تحلیل قرار دهد. هدف پژوهش شناسایی چگونگی تأثیرپذیری مسکن سنتی از سبک زندگی قرآنی به عنوان عنصر هدایت کننده فرآیند طراحی معماری است. حجم نمونه شامل پانزده خانه تاریخی در بافت قدیم شهر دزفول است. سؤال تحقیق آن است که سبک زندگی قرآنی در مسکن سنتی دزفول به چه صورتی نمود یافته است؟ روش تحقیق توصیفی تحلیلی و استدلال منطقی است و جهت تحلیل سازمان فضایی خانه ها علاوه بر تحلیل کیفی، از نرم افزار تخصصی ای گراف استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که بسیاری از ویژگی های خانه های دزفول به نحوی با متغیرهای اعتقادی هماهنگ بوده اند و تمامی آن ها بر نقش ممتاز فرهنگ دینی در جهت دهی و شکل گیری معماری تأکید دارند. نتایج نشان می دهد که عناصر کالبدی و فضایی متعدد متأثر از سبک زندگی قرآنی که در تحقیق حاضر موردبحث قرار گرفته است؛ در شکل دهی به پنج ویژگی مسکن (قناعت مندانه- عادلانه- محجوب- ذاکرانه- کریمانه) به نحو توأمان دخالت داشته اند.
۶۴۴.

واکاوی تأثیر نعمت شناسی بر هیجان های مثبت از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 3 - 31

کلید واژه ها: بینش افزایی نعمت شکر هیجان های مثبت روان شناسی مثبت گرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۴
پژوهش حاضر در راستای مطالعات بین رشته ای و توسعه نگاه کاربردی به مباحث قرآن انجام گرفته است. یکی از موضوعات کاربردی و میان رشته ای، هیجان های مثبت است. پژوهشگران روان شناسی مثبت گرا معتقدند که وقتی افراد، هیجانات مثبت را تجربه می کنند، در معرض هیجان های منفی مانند ترس، اضطراب و افسردگی قرار ندارند؛ در نتیجه، توازن کلی میان هیجان های مثبت و منفی افراد، پیش بینی کننده احساس به زیستن آنان است. در فرایند این پژوهش، سعی نگارندگان بر آن بوده است که با تکیه بر داده های کتابخانه ای و سامانه های رایانه ای، پس از جمع آوری، دسته بندی مباحث، تحلیل و توصیف دقیق آن ها، ابتدا «چیستی نعمت»، «چیستی هیجان» و «رابطه نعمت شناسی با هیجان های مثبت» از متون معتبر استنباط گردد؛ سپس نحوه تأثیر نعمت شناسی بر هیجان های مثبت از دیدگاه قرآن کریم بررسی شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم به دیدن و شناخت داشته ها تأکید می نماید؛ اما از اصطلاح نعمت استفاده می کند. اصطلاح نعمت چیزی فراتر از داشته هاست. بین «دیدن داشته ها» و «دیدن نعمت» تفاوت هایی وجود دارد. در «دیدن داشته ها» هیجان های مثبت انسان فقط به خاطر «دیدن داشته ها»ست؛ اما در «دیدن نعمت» هیجان های مثبت به خاطر «وجود داشته ها»، «جایگاه نعمت دهنده»، «انگیزه نعمت دهنده» و «اثر شکر» است. همچنین نعمت شناسی نوعی جهان بینی و شناخت است که بینش ها و نگرش های انسان را اصلاح می کند و باعث ایجاد، تقویت و افزایش هیجان های مثبت می گردد. این نوع نگرش، احساس بالیدن و ارزشمند بودن را در او ایجاد می کند و از او انسانی شادمان، امیدوار، شاکر و راضی از زندگی خواهد ساخت. در نتیجه، رفتار فردی و اجتماعی او نیز بر اساس همان نگرش تغییر خواهد کرد.
۶۴۵.

تحلیل و نقد هستی شناسی و گستره کاربرد عقل در آراء قرآنی تفکیکیان متأخر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱شماره ۴۸ 31 - 64

کلید واژه ها: تفکیکیان متاخر عقل عقل فطری عقل فلسفی نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۴۲
هدف این مقاله تحلیل و نقد هستی شناسی عقل در آراء«تفکیکیان متاخر» یعنی پیروان کنونی این جریان فکری و تبیین کاستی های کاربست آن در فهم قرآن است و این موضوع را در آراء قرآنی مرحومان ملکی میانجی،تهرانی،حکیمی وآیت الله سیدان بررسی کرده است. نتایج این مطالعه که به شیوه توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای است، نشان می دهد تفکیکیان متاخر، ضمن مخالفت سرسختانه با عقلِ فلسفی به معنای خاص آن، عقلِ مورد پذیرش خود را با عناوین متمایزی همچون عقل فطری(عقل انواری)، خودبنیاد دینی و ضروری معرفی می کنند تا تفاوت آن را با عقل فلسفی نشان دهند، اما در واقع امر، عقل مطلوب ایشان، همان عقل تحلیل گر یا عقل مدرک بدیهیات است و در قالب قضایای منطقی، ارجاع عمومات و مطلقات به مخصصات و مقیدات و فهم قرآن با قرائن متصله و منفصله ظهور یافته است. نیز این فرضیه ثابت می شود که گرچه تفکیکیان متاخر نسبت به پیشینیان خود تا حدودی به عقل بهاء داده اند، اما این کارکرد باز هم حداقلی است و تنها در محدوده اثبات اصل برخی عقاید، درک حرمت، وجوب، حسن و قبح برخی امورکارآیی دارد. حاصل اینکه این جریان فکری، مبتنی بر تفکیک ازپیش ساخته خود در بین منابع تفسیر، دست عقل فلسفی را از دایره فهم و درک معانی عمیق قرآن کوتاه و نوعا به سطوح ظاهری معنای آیات اکتفاءکرده است. مقایسه نظرگاه قرآنی ایشان با تفاسیر عقل گرا شاهد این مدعاست.
۶۴۶.

بررسی تطبیقی آیه اکمال از دیدگاه فخر رازی و علاّمه طباطبایی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 175 - 205

کلید واژه ها: آیه اکمال علی (ع) اکمال دین اتمام نعمت علامه طباطبایی فخر رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۶
یکی از مسائل مهم اسلامی، رهبری جامعه پس از (پیامبر صلی الله علیه م آله وسلم) است که محل نزاع اندیشمندان اسلامی طی قرون گذشته بوده است. این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به <br />بررسی تطبیقی دیدگاه های تفسیری فخررازی و علامه طباطبایی(ره)درباره آیه اکمال می پردازد و با <br />تبیین مبانی دو دیدگاه، به نقاط اشتراک و افتراق آن دو اشاره می کند و در پایان به نقد مناقشات <br />درباره آیه می پردازد. این دو مفسر در پاره ای از مباحث، همچون نوع نگاه درون متنی در تبیین آیه اشتراک نظر دارند؛ اما درباره تفسیر واژه الیوم، علت و زمان نزول و دلالت آیه اختلاف دارند. از مهم ترین مبانی فخر رازی، استناد به سیاق و مباحث لفظی ادبی، حجیت قول صحابه و تابعین بدون ذکر روایات مخالف، حجیت اجماع، اعتقاد به عدم وجود نص تعیین امام است. درمقابل، حجیت سنت پیامبر| و اهل بیت(علیها السلام) در تفسیر، اعتقاد به وجوب نص در تعیین امام و توجه به روایات صحیح اسباب نزول و اعتقاد به دلالت انحصاری آیه بر علی(علیه السلام) از مهم ترین مبانی علامه طباطبایی(ره) در تبیین دلالت آیه است.
۶۴۷.

دلالت همانندناپذیری قرآن بر صدق ادعای الهی بودن قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 9 - 33

کلید واژه ها: قرآن کریم همانندناپذیری الهی بودن اعجاز صدق نبوّت حکمت حسن و قبح عقلی قاعده لطف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۶
ازآنجاکه معجزه راه اثبات نبوّت نبی از دیدگاه دینداران شمرده می شود، اثبات عجز بشر از آوردن مانند قرآن دلیلی بر الهی بودن قرآن و دلیلی بر صدق ادّعای نبوّت پیامبر اکرم(ص) است. عجز بشر از آوردن مانند قرآن در صورتی ادّعای نبوّت پیامبر(ص) را اثبات می کندکه دلالت آن بر صدق ادّعای آورنده آن پذیرفته شود. اثبات این دلالت بر پایه تبیین حسن و قبح عقلی و پس از باور و اعتراف به وجود خداوند قادر، حکیم و عالِم عملی می شود. در این نوشتار، موضوع با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه ای و با توجه به قواعد «وجوب لطف»، «قبح اغراء به جهل» و «امتناع نقض غرض» از خداوند، بررسی شده است. نتیجه نوشتار حاضر، اثبات دلالت عقلی و برهانی عجز بشر از آوردن مثل قرآن بر الهی بودن آن است.
۶۴۸.

تحلیل معناشناختی و وجودشناختی کاربردهای قرآنی وحی با تأکید بر مبانی حکمت متعالیه

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 31 - 63

کلید واژه ها: معناشناسی وجودشناسی وحی قرآن اشتراک معنوی تشکیک وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۷۶
چیستی وحی و چگونگی نزول آن از جمله مسائل مهمی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. در این میان مفهوم شناسی و وجودشناسی وحی براساس کاربردهای قرآنی آن، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در جستار حاضر تلاش شده است با رویکردی معناشناسانه و فلسفی و با بهره گیری از برخی مبانی حکمت متعالیه، به این پرسش پاسخ داده شود که کاربردهای قرآنی وحی براساس دو محور هم نشینی و جانشینی چگونه است. این کاربردها از نوع اشتراک لفظی است یا معنوی؟ اگر از نوع اشتراک معنوی است، تفاوت مصادیق وحی در چیست؟ در پایان، این نتیجه به دست آمده است که کاربردهای گوناگون وحی در آیات قرآن، از لحاظ مفهومی از نوع مشترک معنوی و از جهت مصداقی از نوع تفاوت تشکیکی است؛ بر همین اساس وحی نازل شده بر پیامبر با وحی نازل شده بر غیرپیامبر اعم از انسان و دیگر حیوانات مانند زنبور عسل، از حیث مفهومی و ماهوی تفاوت ندارد، بلکه تفاوت آنها از حیث وجودی است و از نوع تفاوت تشکیکی است؛ البته باید توجه داشت که وحی نازل شده بر پیامبر عالی ترین درجه وحی است و نمی توان الهام و غریزه را هم مرتبه آن دانست.
۶۴۹.

Pragmatic language in understanding the Holy Quran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 137 - 148

کلید واژه ها: pragmatic language Religious Language Quran text-based communication

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۸۸
In the twentieth century language has become the most important philosophical issue. In the field of religious studies, one of the important issues is the issue of language too, and the language of religion and the way of understanding religious texts have become an important concern for religious scholars. The question that what is the nature of language used by God Almighty for expressing his meaning and purpose, is one of the most important issues in religious language controversies. As God in religious texts, including in the Holy Qur'an, has established a text-based communication with humans, does the Holy Quran, before responding to other human needs that are essential to his salvation, address this fundamental question about the nature of the language that has been used in this text-based communication? The importance of this question is that the methodology provides an understanding of the Qur'an. In this research, the author tries to provide a positive response to the fundamental question, expressing that the language of the Quran is a pragmatic language. In this regard, in order to defend the pragmatic language of the Qur'an, the author first describes the characteristics of the language suitable for the Qur'an and then shows that the pragmatic language has the features of the proper language for the Qur'an and is used in the Qur'an. The result of this study is that the language of the Qur'an is an existential and natural language.
۶۵۰.

نقد و ارزیابی مقاله «یوسف و زلیخا» دائره المعارف لیدن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 221 - 248

کلید واژه ها: یوسف و زلیخا آیات قرآن ارزیابی آنجلیکا نویورت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۱۲۰
داستان یوسف(ع) و زلیخا یکی از قصص مشترک قرآن کریم وعهد قدیم یعنی تورات می باشد؛ که در قرآن کریم درسوره یوسف به آن پرداخته شده است، و زوایای مختلف این داستان مانند: نقشه ی زلیخا برای به دام انداختن یوسف (ع) ، نحوه مواجهه ی یوسف(ع) با زلیخا و... در برخی از آثار مستشرقان از جمله مقاله «یوسف و زلیخا» نوشته «آنجلیکا نویورت» قرآن پژوه آلمانی در دائره معارف لیدن مورد پژوهش قرار گرفته است. که درآن کاستی و نسبت های غیرسازگاری با قرآن کریم از قبیل:تأیید ذاتی بودن رفتار فریبکارانه در زنان، انحراف و عدم توجه کامل یوسف(ع) به خداوند، تمایل جنسی یوسف (ع) به زلیخا و ...وجود دارد. از این رو در نوشتار پیش رو تلاش شده است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی علاوه بر ضرورت پاسخ دهی به شبهات و به چالش کشاندن دیدگاه های مذکور، با توجه به آیات قرآن کریم عصمت و پیراسته بودن شخصیت حضرت یوسف (ع) را از هر گونه تمایل و اراده در جهت ارتکابِ معصیت، به واسطه ی نقشه ی شیطانی که زلیخا برای به دام انداختن یوسف(ع) تدارک دیده بود به اثبات برساند.
۶۵۱.

آسیب شناسی مؤلفه های عدم عینیت معنا در فهم و تفسیر قرآن از دیدگاه مفسر محوران

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 249 - 279

کلید واژه ها: مولفه های مفسرمحوری آسیب های مفسرمحوری مفسر محوری درتفسیر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۳۱
ازمسائل بنیادین در تفسیر متون دینی به ویژه تفسیر قرآن، مسئله فهم است. تقریرهای گوناگونی در حوزه فهم بیان شده است. برخی از این تقریرها، مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است برخی دیگر متن محورند و برخی نیز مفسر محورند . مفسر محوری، جایگاه مفسر را فراتر از فهم کننده دانسته و مفسر را در ساخت معنای متن دخیل می دانند.هدف این نوشتار تبیین آسیب های مولفه های مفسر محوری درمقوله فهم وتفسیر قرآن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی رهاوردهای کاربست مبانی اندیشه مفسرمحوری درفهم قرآن را بررسی کرده و به بیان آسیب های آن پرداخته است.یافته های تحقیق بیانگر آن است که دیدگاه مفسرمحوری باعث آسیب هایی چون: نفی حقیقی بودن معنا، انکار حکایت گری آن، استقلال متن و نادیده گرفتن نقش مؤلف و عدم باور بر عینیت معنا است. این آسیب ها نیز از مبانی نادرست انسان شناسی و پدیدارشناسی گرفته شده که واقع نما نبوده و اکثراً انسان را در فضای زندگی مادی و غیرواقعی محصور می نمایند.
۶۵۲.

فردی یا اجتماعی بودن حجاب از منظر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۸) 25-42

کلید واژه ها: حجاب امر فردی امر اجتماعی حکم فردی حکم اجتماعی عمل اختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۱۸۴
یکی از مسائل مطرح درباره حجاب، فردی یا اجتماعی بودن آن است که دو دیدگاه متفاوت درباره آن ارائه شده است: برخی حجاب را امری فردی قلمداد کرده و مداخله حکومت اسلامی در امر حجاب را مجاز ندانسته و گروهی آن را امری اجتماعی تلقی کرده، تأکید می کنند: نه تنها حکومت اسلامی مجاز به دخالت است، بلکه حتی وظیفه اوست. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی این مسئله از دیدگاه قرآن صورت داده شده و حاکی از آن است که مفهوم «امر فردی» و «امر اجتماعی» مربوط به دو حوزه جداگانه است: یکی حوزه رفتار و دیگری حوزه حکم شرعی، و در هر دو حوزه تعریف و معیار مشخصی دارند. دلایل و شواهد قرآنی بیانگر آن است که حجاب، هم به مثابه «رفتار اختیاری زنان» و هم به منزله «حکم شرعی» دارای معیارهای امر اجتماعی است، نه امر فردی و بدین روی، حجاب از دیدگاه قرآن امری اجتماعی و در حیطه دخالت حکومت اسلامی است.
۶۵۳.

نقد قرآنی مبانی نظریه برابری «جی. استیسی آدامز» (براساس الگوی حکمی–اجتهادی)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 116 - 147

کلید واژه ها: قرآن مبانی برابری عدالت سازمانی الگوی حِکمی - اجتهادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۷۸
جی استیسی آدامز، روان شناسی است که بحث برابری را وارد محیط سازمان و کار در آن نمود. این تئوری انگیزشی در دانش مدیریت، رشته رفتار سازمانی مطرح است. توجه و تمرکز عمده این نظریه، بر شناخت و آگاهی از عوامل موجود در رابطه ی متقابل فرد و سازمان قرار دارد. آدامز این رابطه را مبنایی برای شکل گیری ادراکات کارکنان از مسئله برابری، یا نابرابری، بر اساس آورده های افراد در سازمان و در یافتی هایشان از آن می داند. در این پژوهش، با بهره گیری از روش تحلیلی-توصیفی، با کاربست استنطاقی شهید صدر، تئوری «انگیزشی» برابری «equity» «جی. استیسی آدامز»، تبیین گردیده و اثرات مثبت و منفی ادراک برابری و رعایت عدالت سازمانی، یا عدم آن از سوی کارکنان سازمان، مورد بر رسی قرار گفته است. واکنش افراد در هر دو صورت، تجزیه و تحلیل و ارزیابی گردیده است. در نهایت، با استخراج مبانی فلسفی «هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی» نظریه برابری مبتنی بر دانش سازمان و مدیریت از یک سو، و استخراج مبانی مذکور نسبت به عدالت و برابری از قرآن کریم از سوی دیگر، با جایگزینی مبانی قرآنی به جای مبانی این نظریه، این نتیجه به دست آمد که دیدگاه قرآن، موجب توسعه نظریه برابری آدامز می گردد.
۶۵۴.

بررسی تحلیلی مؤلفه های خودشناسی قرآنی و کاربست آن در پرورش و تکامل انسان، در تفسیر مخزن العرفانِ بانو امین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم تابستان ۱۴۰۱شماره ۴ (پیاپی ۸) 82-103

کلید واژه ها: خودشناسی خودسازی اخلاقی رشد و تکامل مخزن العرفان بانو امین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
از دیرباز خودشناسی، مورد توصیه پیامبران الهی، اندیشمندان و متفکران مکاتب مختلف بوده است؛ زیرا بدون شناختِ خود، برنامه ریزی برای رشد، تکامل و خودسازی، امکان پذیر نیست. پژوهه پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی، را برای یافتن مولفه های قرآنی خودشناسی و کاربست آن در تدوین مسیر رشد و تکامل، تفسیر عرفانی مخزن العرفان بانو امین را مورد کنکاش و بازخوانی قرار داده است. یافته های این پژوهش، نشانگر آن است که بر اساس نگرش بانو امین، هفت مولفه خودشناسی قرآنی، ادراک و توجه به؛1.جامعیت انسان نسبت به همه عوالم 2.فقرِ وجودی به مبدأ 3. دَمشِ روح الهی 4.تعلیم یافتگی همه اسماء 5.احساس کرامت 6. قدرت انتخاب و توانِ اختیار 7. استعدادی بودن کمالات انسان، راه معرفت شناسی خداوند را برای انسان، می گشاید و در نتیجه کاربست آنها در هفت آموزه؛ 1.سکونت در مقام ذکر و شکر حق، 2. مرآتی نگریستن کمالات خود 3. اتصال به حضرت حق و مقام قرب 4. حفظ مقام خلافت 5. احساس کرامت و فعال سازی خِرد 6. انتخاب احسن 7.اطاعت و پیروی کامل از دین الهی، خودسازی، رشد و تکامل انسان را میسر می سازد.
۶۵۵.

بررسی و نقد «فص حکمت عصمتی در کلمۀ فاطمی(س)»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۹) 29-40

کلید واژه ها: فص وص الح کم ابن ع ربی فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه حسن زاده آملی حضرت فاطمه (س) عصمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۹۳
فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه عنوان اثری است از استاد حسن زاده آملی که بسیاق فصوص الحکم ابن عربی و بعنوان مکمل و تتمه آن نوشته شده است. در این کتاب به ابعاد و زوایای شخصیت اسرارآمیز و در عین حال همه جانبه فاطمه زهرا (س) در مقام انسانی کامل و معصوم پرداخته شده است. چنین مبحثی در عرفان نظری گرچه از جهاتی مدعایی ابداعی است اما با اشکالاتی روبروست: 1) در نقل احادیث و مستندات روایی آن عموماً دقت کافی صورت نگرفته است؛ برخی از احادیث مورد ادعا در منابع روایی یافت نمیشود و برخی دیگر از منابع روایی نامعتبر نقل شده اند؛ 2) ملکه عصمت اختصاص به فاطمه (س) ندارد، بنابرین اختصاص یافتن چنین فصی به ایشان نادرست بنظر میرسد؛ 3) فصوص الحکم با فص آدمی(ع) شروع شده و با فص محمدی(ص) خاتمه می یابد، و از آنجا که وارثین حقیقی پیامبر اسلام (ص) در ظهورات اسمائی، تابع ایشان هستند، احکام و مسائل عرفانی مرتبط با حضرت فاطمه (س) در فص محمدی (ص) جای میگیرد و نیازی به فصی جداگانه و متمایز نیست.
۶۵۶.

بررسی انتقادی دیدگاه ابن تیمیه پیرامون عبارت «ما تقدَّم من ذنبک و ما تأخَّر»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۵) 87 - 106

کلید واژه ها: ابن تیمیه استغفار انبیا توبه ذنب عصمت ماتقدم ماتأخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۵۶
به باور ابن تیمیه، انبیا از گناه معصوم نیستند، بلکه از اصرار و پافشاری بر گناه معصوم اند. وی معتقد است آیات قرآن دلالت دارد که پیامبر اکرم(ص) مرتکب گناه شده و سپس استغفار و توبه می کنند. یکی از آیات مورد استناد ابن تیمیه در این باره، آیه دوم سوره فتح است که به گمان وی، این آیه عدم عصمت رسول مکرم اسلام(ص) در انجام گناه را اثبات می کند. وی با خدشه بر یک نظر تفسیری مربوط به این آیه، دیدگاه عصمت انبیا از ارتکاب گناه را مورد تقبیح قرار داده و افرادی را که بر اساس همین دیدگاه در پی دستیابی به مراد جدی از آیه اند، تحریف گر و دارای تأویلات باطل و فاسد قلمداد می نماید. در پژوهش حاضر تلاش شده تا به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی، دیدگاه ابن تیمیه و اشکالات وی بر این آیه مورد ارزیابی قرار گیرد. در پایان این نتیجه به دست آمده که تفسیر وی خلاف تفسیر سلف بوده و نسبت های وی به شیعیان بی اساس می باشد.
۶۵۷.

نقش خودکنترلی در بهره وری سازمان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 148 - 178

کلید واژه ها: آیات دال بر خودکنترلی خودکنترلی بهره وری خدا ناظری گواه ناظری محکمه ناظری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۷
این نوشتار در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که خودکنترلی در قرآن به چه معناست و لوازم آن چیست و رابطه آن با بهره وری چیست؟ در این نوشتار از روش تحلیلی و تفسیری استفاده شده است. یکی از محورهای مباحث قرآنی، توجه دادن انسان به خود و اعمال خود و چگونگی بهره وری از آن است. نگارنده با مراجعه به آیات کلام وحی و دیدگاه مفسران و با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی و تفسیری به بررسی و مستندسازی بهره وری از دیدگاه قرآن پرداخته اند که شامل: خدا ناظری، خود ناظری، گواه ناظری (گواهان و شاهدان اعمال انسان)، محکمه ناظری (تجسم اعمال و محاسبه آن در قیامت) می گردد. یافته ها نشان می دهد که نتایج و پیامدهای خودکنترلی در بهره وری سازمان عبارت است از: مواظبت از گوهر گران بهای انسانیت و نفروختن آن به امیال و هوس ها، آبادى جامعه ها و سازمان ها و پایه گذاری آن بر اساس اعتماد و اطمینان و صداقت، حفظ کرامت انسانی و پرهیز از نگاه ابزاری به آن، عملکرد درست و متقن و پرهیز از دوباره کاری و هدر رفت هزینه ها.
۶۵۸.

تحلیل انتقادی دیدگاه المنار درباره مسخ اصحاب سبت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 293 - 316

کلید واژه ها: اصحاب سبت مسخ معنوی مسخ جسمانی تفسیر المنار قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۶
درباره مسخ اصحاب سبت دو دیدگاه وجود دارد؛ بیشتر علما و مفسران معتقد به مسخ جسمانی، و گروه اندکی با اتکا به روایت مجاهد تابعی، معتقد به مسخ معنوی هستند. در عصر حاضر، محمد عبده و رشید رضا در تفسیر المنار با رویکرد عقلانی به تفسیر و تأکید بر جنبه هدایتی قرآن، ضمن نفی ظاهر قرآن با تکیه بر خبر واحدِ منقول از مجاهد و با بی توجهی به فلسفه مسخ، بار دیگر باور به مسخ معنوی را قوت بخشیدند. پژوهش حاضر، دلایل مطرح شده توسط مؤلفان المنار را با کمک منابع کتابخانه ای و بر مبنای آیات قرآن، روایات، معانی لغوی و نظر عموم علمای شیعه و سنی مورد تحلیل و نقد قرار داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ادله و شواهد مطرح شده در المنار برای باور به مسخ معنوی، با ظواهر آیات قرآن، روایات متعدد فریقین و سیره علما مخالف بوده و مسخ جسمانی با هدف از عذاب مسخ سازگارتر است.
۶۵۹.

تفسیر در کشاکش کلام و کیهان شناسی؛ مطالعه موردی «ستون های آسمان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیایی ۲۱)

کلید واژه ها: تفسیر ستون های آسمان کلام کیهان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۹۷
قرآن در دو آیه مختلف، اما با تعبیری تقریبا یکسان، درباره ستون های آسمان ها سخن گفته است؛ ولی ساختار سخن در این آیات به گونه ای است که مفسران در طول تاریخ آن را به دو شکل کاملا متفاوت فهم کرده اند که یکی حاکی از وجود ستون هایی نامرئی برای آسمان، و دیگری نافی وجود هرگونه ستونی است. این دو تفسیر، هرچند در ظاهر هر یک مبتنی بر تحلیل های ادبی خاص خودشان هستند، اما بررسی های این مقاله نشان می دهد که پذیرش یا رد هر کدام از دو تفسیر فوق، بیشتر از آنکه متکی به قواعد ادبی باشد، مبتنی بر نظریاتی پیشینی در حوزه های کلام و کیهان شناسی و نیز رابطه میان این دو حوزه است. بنابراین، با گذر زمان و وقوع تغییرات یا اصلاحاتی در هر یک از دو حوزه فوق یا ارتباطات میان آنها، چگونگی تفسیر آیه دستخوش تحولاتی جدید می شود. این مقاله با رویکرد تاریخی به بررسی چگونگی وقوع این تحولات تفسیری بر اثر تحولات کلامی و کیهان شناختی در طی چهارده قرن گذشته می پردازد و نشان می دهد که این تحولات را می توان در سه دوره تاریخی مجزا بر اساس تحولات رخ داده در کلام و کیهان شناسی طبقه بندی کرد.
۶۶۰.

واکاوی آیات ناهی از «ولیّ گرفتن» کفار و رابطه آن با سهم «تألیف قلوب»

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 75 - 98

کلید واژه ها: ولی سهم تألیف قلوب کفار قرآن کریم سلفیه جهادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۴۶
در تعداد بسیار زیادی از آیات قرآن کریم از «ولیّ گرفتن» کفار، نهی شده است. از طرفی در آیه ۶۰ سوره توبه، «تألیف قلوب» به عنوان یکی از مصارف زکات ذکر شده است. اما گروه هایی هم چون «سلفیه جهادی» به نوعی اعطاء این سهم به کفار را به «ولیّ گرفتن» کفار تفسیر نموده اند. لذا هدف اصلی این مقاله تبیین رابطه این آیات دو دسته از آیات به ظاهر متناقض است. بنابراین سوال اساسی این پژوهش عبارت است از این که آیا آیات ناهی از «ولیّ گرفتن» غیر مسلمانان با تشریع سهم تألیف قلوب تنافی دارند؟ در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی و با مراجعه به منابع کتاب خانه ای به این پرسش اصلی، پاسخ داده شده است. یافته های این پژهش نشان می دهد که میان این دو دسته از آیات، تنافی وجود ندارد؛ زیرا این سهم، ارتباطی با محبت و دوستی با کفار ندارد و اختصاص این سهم به کفار از روی محبت و دوستی با آن ها نیست، بلکه تنها به جهت نرم کردن دل های آن ها برای شنیدن پیام اسلام و جذب آن ها به سوی اسلام است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان