فلاسفه اسلامی

نمایش ۴۸۱ تا ۵۰۰ مورد از کل ۱٬۶۹۵ مورد.

۴۸۱.

بررسی تطبیقی نظریه مشروعیت در اندیشه سیاسی علامه حلی و ابن تیمیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مهدی تراب پور

منبع: معرفت سیاسی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: خلافت امامت بیعت مشروعیت حلی ابن تیمیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۱۸ تعداد دانلود : ۲۱۹۳

این مقاله به بررسی تطبیقی نظریه مشروعیت، در اندیشه سیاسی علّامه حلّی و ابن تیمیه پرداخته، تا با برجسته سازی نقاط ضعف و قوّت دیدگاه آنان ، براساس عقل، کتاب و سنّت، به نظریه معقولی از دین اسلام در باب مشروعیت سیاسی، رهنمون گردد. ازاین رو، با روشی توصیفی- انتقادی در بیان اشتراکات و افتراقات دو دیدگاه، این نتیجه به دست آمده که ابن تیمیه، به دلیل خلط در مفهوم امامت، نتوانسته است در نظریه پردازی موفّق عمل کند. دیدگاه وی از اشکالاتی نظیر تناقض گویی، دخیل دانستن مردم در امر مشروعیت سازی، ارائه معیارهای غیر واقع نما، سکولاریزه کردن جامعه، مشروعیت بخشی به حکومت های فاسد و خودکامه برخوردار است. درمقابل، علامه حلّی به دلیل استفاده صحیح از عقل و نقل، توانسته است به صورت منطقی، دیدگاه خود را در باب مشروعیت سیاسی، مبتنی بر جهان بینی صحیح اسلامی قرار داده، آن را ناشی از اراده تشریعی خداوند متعال بداند که فقط از طریق نصب الهی محقّق می گردد.

۴۸۲.

تبیین تخالف نظر و عمل از دیدگاه فارابی و ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فتانه تواناپناه نادیا مفتونی

منبع: اخلاق وحیانی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: گرایش افعال اقناع انفعالات نفسانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۷۶ تعداد دانلود : ۶۳۸

فارابی و ابن سینا عللی را که تخالف نظر و عمل را تببین پسین می کنند و راهکار بالقوه این تخالف اند و همچنین از عوامل و مؤلفه های پیشین تخالف سازند، در آثارشان پراکنده بررسی کرده اند. تناسب کیفیت علم با سطوح ادراکی مختلف می تواند عاملی مهم در توجه به مؤلفه های تخالف باشد. باتوجه به پیروی بیشتر افراد از ظن و تخییل، شخص حتی با وجود علم مضاد با تخیلات و ظنیات خود، همچنان براساس ظنیات و تخیلات خود عمل می کند و دربرابر آن ها منفعل می شود. چنین چیزی نمایانگر تأثیر قوی تخییل در سطح تصوری و به تبع آن اقناع در سطح تصدیقی است؛ به گونه ای که می توان عوامل نقصان یا پیشرفت هر برنامه ای را در پرتو این دو بعد ارزیابی کرد. از دیگر عوامل تخالف، نبود انگیزش، ارشاد، شوق و همچنین خلقیات، انفعالات و عوامل روانی است که به آن ها توطئات ذهنی می گویند. گرایش مردم به تبعیت از امیال، بیانگر جایگاه هریک در افعال ارادی است. فارابی و ابن سینا به نقش اعتیاد نیز توجه کرده اند. این اعتیاد، نقش نظر و علم را در مبادی فعل ارادی کاهش می دهد. باید توجه کرد که دامنه افراد خاصی برای جایگاه هریک از عوامل تخالف بیان شده است؛ درنتیجه، مسئله تحقیق و پاسخ های آن در دو سطح توصیفی و تحلیلی، مطلق نیستند و نسبت به افراد و شرایط متغیر است.

۴۸۳.

عوالم ممکنه و نظام احسن در اندیشه ی فخر الدّین رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالله تراواوی امیر دیوانی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هفدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۶)

کلیدواژه‌ها: نظام احسن امکان گرایی صفات خدا خلأ عوالم ممکنه واقعیّت گرایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۷۱ تعداد دانلود : ۸۱۴

دیدگاه عوالم ممکنه و نظام احسن در اندیشه ی فخر الدّین رازی، از دو قسمت، تشکیل شده است:1- این که یک موجود توانا وجود دارد که علمش، قدرتش و تمام صفات دیگر که دارد، کامل و مطلق است و از تمام صفات نقص، مبرّا است. 2- این موجود واحدی که خدا است، اگر اراده کند جهانی با نظام احسن خلق کند؛ می تواند این فعل را انجام دهد، امّا از آن جایی که، مخلوق ، نمی تواند، مطلق باشد؛ همیشه میان اجزا عالم مخلوق، خلئی وجود دارد که از این طریق، حرکت اجزا، امکان خواهد داشت؛ یا در نهایت این جهان، یا هر جهان دیگر، خلئی وجود دارد، با وجود این خلأ؛ خداوند می تواند به خلق یک جهان با نظام احسن، بسنده کند و می تواند عوالم مختلف در یک اندازه کمال یا اندازه های مختلف در کمال، در آن خلأ بیافریند و به هیچ دلیلی، نمی توان، قدرت خداوند را محدود کرد و گفت: تنها خداوند، یک جهان را آفرید یا می آفریند، بلکه قدرتش و تمام صفاتش کامل و مطلق و همیشگی است و همیشه، دستش برای خلق کردن جهان ها، باز است؛ علاوه بر این، نمی توان به طور قطعی گفت: نظام جهان فعلی ما، بهترین نظام ممکن است.

۴۸۴.

عصمت پیامبران در منظومه فکرى علّامه طباطبائى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین فاریاب

منبع: معرفت سال بیست و چهارم تیر ۱۳۹۴ شماره ۲۱۱ ویژه دین شناسی

کلیدواژه‌ها: پیامبران علامه طباطبائى عصمت از گناه عصمت از اشتباه منشأ عصمت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۷ تعداد دانلود : ۸۷۱

مسئله عصمت پیامبران از جمله مقولاتى است که همواره مورد بحث میان دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان با گرایش هاى مختلف عرفانى، فلسفى، حدیثى و کلامى بوده است. این مسئله در دوران معاصر نیز با جدّیت فراوان بررسى شده است. علّامه طباطبائى به تفصیل به بررسى این مسئله پرداخته است. در این نوشتار، به دنبال بررسى مسئله عصمت پیامبران از دیدگاه این مفسر گران مایه هستیم. بر اساس مهم ترین یافته هاى این تحقیق، علّامه طباطبائى منشأ عصمت را علم قطعى و دایمى به قبح گناه و ترک واجب دانسته است. افزون بر آن، او معتقد به عصمت مطلق پیامبران نیست. براى نمونه، او عصمت پیامبران از اشتباه در امورى که ارتباطى به دریافت و ابلاغ وحى و نیز انجام تکالیف شرعى ندارد برنمى تابد؛ در سوى مقابل، با قاطعیت بر عصمت پیامبران در دریافت و ابلاغ وحى و نیز عصمت از گناهان تأکید دارد.

۴۸۵.

انتساب هدایت و اضلال به خدا در قرآن از دیدگاه علاّمه طباطبائی و فخر رازی

نویسنده: محمد شعبان پور طیبه یزدان مدد

منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: اختیار علامه طباطبایی فخر رازی هدایت الهی اضلال الهی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۸۴ تعداد دانلود : ۶۶۶

علاّمه طباطبائی هدایت را به دو قِسم هدایت اوّلی و هدایت ثانی تقسیم می کند. وی هدایت اوّل را به انسان و هدایت دوم را به خدا منتسب نموده است و با تبیینی که دربارة هر یک انجام می دهد، هیچ یک از آنها را خارج از ارادة الهی قلمداد نمی کند و در عین حال، نقش اختیار انسان را در هر یک به وضوح نمایان می نماید. در باب اضلال الهی نیز باید گفت که وی اضلال منتسب به خداوند را اضلال مجازاتی دانسته است و به شیوه ای آن را به خدا نسبت می دهد که در عین حال که ارادة خداوند در آن وجود دارد، نقش اختیار بشر نیز در آن غیرقابل انکار است. فخر رازی نیز با استفاده از دلائل عقلی و نقلی، هدایت و اضلال الهی را تنها مستند به خداوند کرده است و فعل او معرّفی می کند، بدون اینکه در این میان، نقشی برای اختیار انسان قائل شود.

۴۸۶.

ساحت وحیانی دین از منظر سنت گرایان و نواندیشان دینی معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا فرهنگ قهفرخی احسان قدرت اللهی سعید بینای مطلق

منبع: اندیشه دینی دوره پانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۵۵

کلیدواژه‌ها: سنت گرایی نواندیشی دینی دین وحیانی تجربه ی دینی ذاتی و عرضی دین

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۸۶ تعداد دانلود : ۶۷۳

منظور از ساحت وحیانی دین، مجموعه ویژگی هایی است که دین در بدو شکل گیری کسب می کند. این ساحت به طور معمول، شامل اموری همچون مبانی ایمانی، متون مقدس، سنت بنیان گذار، تعالیم و مناسکاولیه می شود. اندیشمندان روزگار ما مبتنی بر خاستگاه های فکری خود، طیف وسیعی از دیدگاه ها را نسبت به این امور دارند، به گونه ای که در یک سر طیف، دین وحیانیْکامل، معصوم، خدشه ناپذیر و ابدی انگاشته می شود و در سر دیگر، به عکس، انسانی، زمانی و قبض وبسط پذیر در نظر گرفته می شود. ساحت وحیانی دینْ شالوده و نظام یک دین را پایه ریزی می کند؛ در نظر سنت گرایان، این ساحت از دین، الاهی، مقدس و مقدّر است و ریشه در عالم جبروت، یعنی در مبدأ و رجعت گاه آخرت شناسانه ی دین دارد. اما نواندیشان دینی اکثراً ویژگی های بشری را به این ساحت نسبت می دهند و آن را به منزله ی نهال دین تلقی می کنند که نگرش بنیان گذار دین به جهان را می نمایاند و پس از او رشد و تکامل می یابد. در ادامه، به تطبیق مؤلفه های مهم این دیدگاه ها پرداخته، اختلاف ها و شباهت های آن ها را فهرست می کنیم.

۴۸۷.

بازخوانی نظرگاه سهروردی در باب تناسخ بر پایه متن حکمة الاشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا رضازاده زهرا جمشیدی مجید ضیایی قهنویه

منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: نفس تناسخ ملکوتی تناسخ بدن سهروردی حکمت الاشراق

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۹۳ تعداد دانلود : ۸۳۲

«تناسخ» را به خروج روح از کالبد فرد و تعلّقش به بدن فردی دیگر، چه انسان و چه غیر انسان تعریف کرده اند. برخی قائل اند که شیخ اشراق نظر خود را در پذیرش یا رد نظریه تناسخ اعلام نکرده است یا دست کم این نظریه را به طور صریح رد نکرده است. با این حال، به کمک برخی استنادات و دلایل، از جمله اعتقاد جازم او در آثارش قبل از حکمة الاشراق می توان بر باورمندی وی به بطلان تناسخ هم سو با دیگر حکمای مسلمان استناد کرد. در این صورت موکول نمودن نظر خود به زمان دیگر در پی توضیح این نوع تناسخ و نیز این دلیل که ناکافی دانستن دلایل مخالفان تناسخ از نظر ایشان به معنای اعتقاد به تناسخ نیست، همچنین اعتقاد ایشان به وجود عالم صور معلّقه که به معنایی همان برزخ می باشد و نیز این امکان که می شود شیخ اشراق در هنگام بیان نظرات مشرقیان لزوماً همسو با آن ها نباشد و تأکید بر بحث تناسخ ملکوتی که امری پذیرفتنی است و نیز توجه به حدوث نفس همزمان با بدن، مبین بطلان تناسخ از منظر ایشان است.

۴۸۸.

نگاهی به عرفان و ولایت از منظر علامه طباطبایی (ره)

نویسنده: مجتبی مطهری الهامی

منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: عرفان شهود دین ولایت نبوت عترت امانت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۶۵ تعداد دانلود : ۵۱۶

این مقاله جستجویی مختصر با ذوق بینش عرفانی و معنوی به مسئلة ولایت از نگاه علاّمه طباطبائی(ره) است که با الهام از «رسالة الولایة» که از آثار گرانبهای ایشان است، نگاشته شده است و اساس آن از لحاظ معرفتی بر این مبتنی است که جوهرة دین، حنیف است و عطر الوهیّت دارد و نیز ازلی و ابدی است و ثبات و جاودانگی دارد؛ به بیان دیگر، برای ظاهر دین، شریعت و برای باطن آن، طریقتی است و نیز صورت حقّة آن را اسرار و حقایقی است که سیر به سوی ملکوت دارد و باطن نبوّت و دین نامیده می شود که به نام «حنیّة لدی حقّی» یا ولایت نامیده می شود؛ بدین معنی که وجهة خلقی رسالت و نبوّت تشریعی پایان یافتنی است و دوران آن به رسالت خاتم الانبیاء بازمی گردد، امّا وجهة حقّی آن که ولایت است، استمرار دارد و بازگشت به وجود خاتم الاوصیاء حضرت امام مهدی(عج) دارد. البتّه مرتبة شدید ولایت در نبی نیز هست و مهم تر اینکه دریافت وجدانی و شهودی از ولایت، از طریق راهیبابی به باطن عالم و سرّ غیبی آن و نیز معرفت شهودی (توحید میسّر است) که البتّه این امر مخصوص انبیاء نیست؛ به عبارت دیگر، سیر و سلوک عرفانی خالصانه و عاشقانه است که سالک را به درک عترت طیّبه می رساند و از انوار جمالیّه و جلالیّة حق و نور ولایت ایشان بهره مند می نماید، چراکه فطرت انسانی با نور ولایت حق عجین شده است و امانتداری انسان از خدای سبحان در آیة «إِنَّا عَرَضنَا الأَمَانَةَ» همان ولایت مطلقة الهیّه است که در بطن نظام تشریع و نظام تکوین نهفته است.

۴۸۹.

مقایسه خطا در تجارب عرفانی بر اساس نظریه علم حصولی و حضوری علامه طباطبائی و برساخت گرایی استیون کتس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید حاتم مهدوی نور

منبع: ذهن زمستان ۱۳۹۴ شماره ۶۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۱۴ تعداد دانلود : ۶۳۹

۴۹۰.

بررسی هستی شناسانه حسن و قبح و گزاره های اخلاقی از دیدگاه محقق اصفهانی و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عزیزالله فیاض صابری حسین غفاری مصطفی اسفندیاری

منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: ذاتی حسن و قبح واقع گرایی مشهورات گزاره های اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۴۲

یکی از بنیادی ترین مباحثی که از دیرباز در دانش های کلام و اخلاق کانون نزاع دانشمندان آن علوم و بن مایه سرفصل هایی چون حسن تکلیف، قبح ظلم و گناه، عدل الهی، قبح عقاب بلابیان، قبح تکلیف مالایطاق و قاعده تلازم میان حکم عقل و شرع و... بوده، مسئله حسن و قبح و گزاره های مشتمل بر آن ها مانند «عدل حسن است و ظلم قبیح است»، می باشد. در دوره معاصر، محقق اصفهانی به مناسبت مباحثی چون وضع، تجرّی و... در دانش اصول فقه مدعی اعتباری بودن حسن و قبح و گزاره های اخلاقی شد و علامه طباطبایی با الهام از او در فلسفه و فلسفه اخلاق با ارائه منسجم نظریه اعتباریات، به بسط و تبیین آن پرداخت. اساساً درباره حسن و قبح و گزاره های اخلاقی به سه گونه می توان بحث کرد: 1. مفهوم شناسی، 2. هستی شناسی، 3. معرفت شناسی. در هر سه حوزه پرسش هایی وجود دارد که این مقاله عهده دار بیان هستی شناسی آن ها از دیدگاه این دو اندیشمند و اختلاف رویکرد آنان در اثبات اعتباریت آن هاست. محقق اصفهانی با استناد به سخن ابن سینا و دیگر حکیمان، آن گزاره ها را در زمره مشهورات گنجانده که واقع و نفس الامری جز توافق آرای عقلا ندارند و عبارات او با دو رویکرد واقع گرایانه و ناواقع گرایانه همخوانی دارد. اما علامه طباطبایی با رویکرد واقع گرایانه رأی به اعتباریت آن ها داده است.

۴۹۱.

بررسی نظریه «توحید وجود» (ذوق التأله) از منظر جلال الدین دوانی متقدم و متأخر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن ابراهیمی کرامت ورزدار

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود جلال الدین دوانی ذوق التأله رساله الزوراء اضافه اشراقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۲ تعداد دانلود : ۶۲۹

جلال الدین دوانی بنابر اکثر آثار به جای مانده از او دارای مشربی اشعری بوده است و گرایش به اصالت ماهیت در آثارش فراوان دیده می شود. وی در رسائل و کتاب های خویش با این دیدگاه به تبیین نظریه «ذوق التأله» خود پرداخته است و به وحدت وجود در حق و کثرت ماهیات منسوب به حق قائل شده است. او به نوعی سعی دارد، علاوه بر حفظ مواضع اشعری خویش، از دیدگاه عرفا در مسئله «صدور کثیر از واحد» تفسیری اشعری بیان کند. اما وی در طی یک انقلاب درونی و یک مبشره علوی از مواضع پیشین خود دست کشیده است و با نگارش رساله «الزوراء» روی به سوی اهل عرفان و معرفت می گرداند. وی در این رساله وجود را منحصر در حق می داند و صراحتاً اشاره می کند که معلول به اعتبار ذات خود معدوم و بلکه ممتنع است و فقط در نسبت با علت است که موجود خوانده می شود. با تأمل در این رساله روشن می شود که برداشت رایج از نظریه ذوق التأله مبنی بر اصالت وجود در حق و اصالت ماهیت در ممکنات، برداشتی بدون توجه به منویات دوانی متأخر (دوانی به روایت الزوراء) است. همچنین، روشن می گردد که مراد وی از نسبت و اضافه، اضافه اشراقی است و در واقع معلول عین نسبت و اضافه به علت است. وی صراحتاّ از تجلی دم زده، غیر حق را از شؤون و اطوار حق دانسته است و بیان می دارد که این وجود حق است که در ممکنات به ظهور رسیده است و در نتیجه به اندیشه عرفا و علی الخصوص محی الدین ابن عربی نزدیک می شود

۴۹۲.

واکاوی نظریة معرفتی سهروردی و پاسخ به اشکالات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: رضا قاسمیان مزار

منبع: حکمت اسراء تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: علم حضوری علم حصولی سهروردی اضافه اشراقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۶۱۱

از نظر شیخ اشراق علم انسان به موجودات مادی، علم نفس به بدن و قوای آن، و علم به همه مبصرات حضوری است؛ معنای علم حضوری نزد سهروردی این است که انسان اگر بخواهد به هرچیزی علم پیدا کند حضوراً آن را می یابد و در ادراک نیازی به وساطت صور نیست بلکه صرف اضافه اشراقی کفایت می کند. گرچه او تصریح می کند که حضوری بودن معرفت بصری به جهان مادی و علم حضوری نفس به بدن و قوای بدنی خود در سایه شهود باطنی نفس و استعانت از برهان عقلی است، اما این نظریه درظاهر با برخی عبارات و مبانی وی هم خوانی ندارد؛ ازاین رو با اشکالاتی مانند: حاصل نشدن اثر علم حضوری در نفس؛ سیطره وجودی نداشتنِ مدرِک بر مدرَک؛ انحصار حضور در مجردات و تصریح به حصولی بودن برخی از علوم، مواجه است. در این مقاله کوشیده ایم با استناد به مبانی شیخ اشراق و اثبات موارد زیر به اشکالات پاسخ دهیم: ۱. اثر، اعم از صورت ذهنی است، ۲. مراد از شرط سیطره مدرِک در ادراک، خصوص علیت نیست، ۳. سبب ادراک مادی، وجود مادی نیست، بلکه خاصیت مظهریت جوهر مدرک است که سبب حضور ماده می شود، ۴. نفس می تواند از علم حضوری خود صورت گیری و آن را به علم حصولی تبدیل کند.

۴۹۳.

تبیین های وحدت وجود و نقد و بررسی آنها براساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: احسان فتاحی اردکانی

منبع: حکمت اسراء تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود برهان صدیقین وجوب وجود جوادی آملی واجب نامتناهی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۰۸ تعداد دانلود : ۷۷۰

ادعای عرفان آن است که وجود یکی بیشتر نیست و آن وجود، همان واجب است. برای برهانی کردن این ادعا (توحید وجود) تلاش هایی کرده اند؛ برای مثال، ابوحامد ترکه، صائن الدین ترکه و قیصری. مسئله این است که بنابر دیدگاه آیت الله جوادی، چه اشکالاتی بر این براهین وارد است و آیا به نظر ایشان راهی برای اثبات این ادعا وجود دارد. در این مقاله، براهینِ اثبات وحدت وجود را بررسی می کنیم، براساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی اشکالات این براهین را توضیح می دهیم و در پایان، راه ِحل ایشان را تبیین می کنیم. ایشان معتقد است راهِ چاره همان برهان صدیقین علامه طباطبایی است که با افزودن مطلبی در نامتناهی بودن واجب ادعای وحدت وجود اثبات می شود.

۴۹۴.

استمرار ولایت بعد از خاتمیت بر اساس حکمت ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محبوبه اسماعیل زاده نوقی محمدحسین مهدوی نژاد بیوک علیزاده

منبع: حکمت صدرایی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: امامت ولایت خاتمیت تشکیک وجود حکمت ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۳۸ تعداد دانلود : ۷۵۲

در مکتب اسلام، به ویژه مذهب تشیع، اعتقاد به ولایت و لزوم استمرار آن در همة زمان ها از تفکرات مبنایی و اصولی محسوب می شود؛ به طوری که دین انسان بدون این اعتقاد پوسته ای بیش نیست و فاقد محتواست. هدف از نگارش این مقاله معقول کردن و تبیین مسئلة ضرورت استمرار ولایت پس از خاتمیت بر اساس آثار ملاصدراست. ائمة اطهار (ع) مصادیق اتم و اکمل ولایت اند که پس از ختم رسالت، هدایت بشر و ادارة کائنات به دوش آنان قرار داده شده است. جایگاه بالای ولایت و امکان دسترسی به این مقام و تبیین مبانی فلسفی عرفانی ملاصدرا، که پشتوانه های معتبر روایی نیز دارد و با مسئلة لزوم استمرار ولایت پس از خاتمیت مرتبط است، از دیگر مباحثی است که در این مقاله بررسی شده است.

۴۹۵.

.بررسی تطبیقی مبناگرایی خطاناپذیر دکارت و علّامه طباطبائی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: یحیی صولتی

منبع: ذهن زمستان ۱۳۹۴ شماره ۶۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۶۸۱

۴۹۶.

تأثیر «مراتب تشکیکی تجلی و ظهور وجود» در معناشناسی صفات الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین وفاییان امیرعباس علیزمانی

منبع: فلسفه دین سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۲۴)

کلیدواژه‌ها: صدرالمتألهین عین ثابت صفات تنزیهی و تشبیهی مراتب تنزل وجود

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۸۰ تعداد دانلود : ۶۴۹

چیستی صفات الهی و همچنین معناشناسی آن در بستر اندیشه های مختلف به شکل های متفاوتی نمایان می شود. صدرالمتألهین اندیشه خود را بر «تشکیک وجود» بنا نهاده است که حقیقت آن به تشکیکِ در مراتب و تجلیات ظهور وجود برخواهد گشت. در این پژوهش در صددیم تا با روشی تحلیلی – توصیفی در اندیشه های صدرالمتألهین، تحلیل نوینی از معناشناسی صفات الهی (که بر پایه درک حقیقت صفت و نحوه تکثر آن استوار است) ارائه دهیم. صدرالمتألهین با پیروی از تقسیم بندی و نامگذاری مراتب ظهور نزد عارفان، احکام وجود را در سه مرتبه ذات، احدیت و واحدیت تبیین می کند. مرتبه ذات، مقام خلوّ از تمام تعینات صفاتی و عدم امکان سخن گفتن از خدا، احدیت مرجع صفات تنزیهی و مقام واحدیت مقام مرجع صفات تشبیهی است. ماهیت یا عین ثابت، محل و صورت صفات الهی بوده که همان معانی جزیی و کلیِ موجود در عالم نیز خواهند بود. خلق تمام موجودات، امری جز اظهار عینی و خارجی اعیان ثابته نیست. از این رو، شناخت صفات الهی از سوی انسان تنها با شناخت «اعیان ثابته» به دست می آید که در نظر صدرالمتألهین، موضوع ٌله الفاظ هم هستند

۴۹۷.

نظریه ی آگوستین درباره ی مسئله ی شر و نقد آن از منظر ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیرعباس علیزمانی فاطمه سادات هاشمی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵۴

کلیدواژه‌ها: ابن سینا نظام احسن آگوستین اختیار انسان شر عدمی شر وجودی گناه اولیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۷۹

مسأله شر یکی از مهم ترین مسائل فلسفی است که به شکل های مختلف مطرح می شود و به آموزه های دینی نقد وارد می کند. آگوستین و ابن سینا برای فائق آمدن بر این مسأله از راه حل عدمی بودن شرور استفاده کرده اند. اما آیا این را حل می تواند تمامی مصادیق شرور را شامل شود؟ ابن سینا با طرح نظریه عدمی بودن شرور، درصدد حل مسأله در برخی از مصادیق شرور است و برای حل مشکل شرور وجودی، از راه حل نظام احسن استفاده می کند. نظریه آگوستین به دلیل این که همه شرور را عدمی می داند و در عین حال همه آن ها را به «گناه» ارجاع می دهد، غیرواقع بینانه و دارای تعارض درونی است. به نظر می رسد نظریه ابن سینا در حل مسأله شرور به جهت به کارگیری راه حل های مختلف از توفیق بیشتری برخوردار است.

۴۹۸.

مقایسه تحلیلی تأویل از دیدگاه ملاصدرا و قاضی عبدالجبار همدانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پروین نبیان محبوبه پهلوانی نژاد

منبع: اندیشه نوین دینی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۱

کلیدواژه‌ها: عقل ملاصدرا تأویل وجودشناسی قاضی عبدالجبار همدانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۸۶ تعداد دانلود : ۶۹۹

به استناد آیات و روایات، تأویل راهی برای دستیابی به حقایق متن مقدس و عبور از ظواهر الفاظ برای نیل به حقایق آیات است. در این عرصه، هر یک از فرقه های اسلامی به بحث و تدقیق در این زمینه پرداخته و به گونه ای به ارائه تأویل صحیح همت گماشته اند. نوشتار حاضر به بررسی تأویل از دیدگاه دو دانشمند نام آور از فرقه های اسلامی عقل گرا (شیعه و معتزله)، یعنی ملاصدرا و قاضی عبدالجبار همدانی می پردازد. صدرالمتألهین به تناسبت دیدگاه وجودشناسانه و به مدد نظام عقلانی شهودی خود، میان مراتب حقیقت و عقل انسانی تناظر برقرار نموده، براساس این تناظر سعی در ادراک حقایق آیات براساس اصل موازنه میان معقول و محسوس دارد. این در حالی است که قاضی از منظر زبان شناسانه، تأویل آیات را منحصر در مدالیل زبانی دانسته، سعی می کند آن را صرفاً براساس عقل استدلالی تببیین نماید. بررسی نوع نگاه به مسئله تأویل از حیث مبدأ ورود به بحث، بدنه اصلی و پیامدهای آن در دو دیدگاه یادشده، دو جلوة متفاوت از دیدگاه های عقل گرایانه را در عالم اسلام ترسیم می کند که در این نوشتار به آن پرداخته خواهد شد.

۴۹۹.

مصلحت در افعال الهى؛ بررسى دیدگاه علّامه طباطبائى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جمال الدین سلیمانى کیاسرى

منبع: معرفت سال بیست و چهارم تیر ۱۳۹۴ شماره ۲۱۱ ویژه دین شناسی

کلیدواژه‌ها: مشیت معتزله اشاعره فعل الهى

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۴۰۹

این مقاله درصدد بررسى مصلحت و حکمت در افعال الهى است. آیا افعال الهى بر یک سلسله مصالح و حکمت ها مبتنى است؟ آیا مى توان فرض کرد افعال الهى خالى از مصالح و به گزاف صادر شود؟ هدف این نوشتار بررسى دقیق سنخ افعال الهى و یکسانى و یا تفاوت آنها با افعال انسان هاست. پاسخ به این سؤال باب وسیعى از معرفت ذات ربوبى را به روى ما مى گشاید و شناخت برخى از افعال و صفات الهى را براى ما تسهیل مى کند. روش نوشتار در مقام گردآورى، اسنادى و در مقام تبیین، توصیفى و تحلیلى بوده و با محوریت دیدگاه علّامه طباطبائى در تفسیر شریف المیزان صورت گرفته است. با بررسى دیدگاه مؤلف تفسیر المیزان، به تعریف جدیدى از مصلحت در افعال الهى غیر از آنچه بین اشاعره و معتزله مشهور بود مى رسیم. این دیدگاه نوعى جمع بندى ابتکارى و بدیع بین آیاتى از قرآن کریم است که در این مقاله به آنها اشاره شده است.

۵۰۰.

تشکیک خاص وجود از منظر آقا علی مدرس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمدمهدی نبویان

منبع: آیین حکمت سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: وحدت شخصی وجود آقاعلی مدرس تشکیک خاصی وجود فعل مطلق وحدت و کثرت حقیقی وجودات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۹ تعداد دانلود : ۸۰۹

یکی از مباحث مهم فلسفی، مسئله «تشکیک در وجود» است. این مسئله در حکمت متعالیه شکل خاص و دقیقی یافته است. شارحان ملاصدرا تقریرهای مختلفی نسبت به آن ارائه کرده اند. شاید یکی از دقیق ترین شرح ها بر این مسئله تقریر آقاعلی مدرس است. ایشان با تقریر خاص خود، ضمن دفاع از تشکیک خاصی وجود و بیان لوازم گوناگون آن، نظریه وحدت شخصی – که از ناحیه عرفا ارائه شده است - را به چالش کشیده است. آقاعلی مدرس در آثار مختلف خود به بیان تقسیمات وجود، مراد از تشکیک خاصی وجود، نظام مراتب موجودات براساس نظریه تشکیک و، در نهایت، به نقد دیدگاه عرفا در مورد وحدت شخصی وجود پرداخته است. این مقاله سعی کرده است تا به دقت دیدگاه ایشان را در میان آثار مختلف او به نظم درآورد و، پس از تقریر آن، بررسی اجمالی از آن ارائه کند.

درخت حوزه‌های تخصصی