شاهنامه پژوهی

نمایش ۱۴۱ تا ۱۶۰ مورد از کل ۱٬۴۶۰ مورد.

۱۴۱.

بررسی تطبیقی اهریمنان خشکی در شاهنامه فردوسی و حماسه رامایانا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نیما ادهم

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال نهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: شاهنامه اسطوره حماسه اهریمن رامایانا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۶۱

دو ملت ایران و هند سابقه مشترک قومی و نژادی دارند و در طول زمان از یکدیگر بسیار تأثیر پذیرفته اند. این اشتراکات و تأثیرپذیری ها در آثار ادبی دو ملت نیز بازتاب یافته است. پژوهش پیش رو با فرض وجود مضامینی مشترک میان شاهنامه فردوسی و حماسه رامایانا، به مقایسه تطبیقی دو شخصیت منفی کلیدی شاهنامه، ضحاک و افراسیاب، با راوانا، شخصیت منفی حماسه رامایانا، پرداخته است. نتایج این پژوهش حاکی از وجود اهریمنان خشکی و کم آبی در این دو حماسه است؛ علاوه بر آن، کارکردهای مشابهی که میان این شخصیت ها دیده می شود، از ماهیت یکسان، اما تحول یافته اساطیر موجود در شاهنامه و رامایانا حکایت می کند.

۱۴۲.

بررسی تطبیقی مفهوم عدالت در شاهنامه (ایران باستان) و آثار افلاطون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عیسی امن خانی زهرا نظام اسلامی

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال نهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: عدالت شاهنامه افلاطون ایران باستان ساختار طبقاتی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۹۷

ایران و یونان، دو تمدن کهن، در طول تاریخ همواره با یکدیگر در ارتباط بوده اند. به رغم برخوردهای نظامی که گاه میان آنها درمی گرفته است، تاریخ گویای دادوستدهای فرهنگی آنها نیز بوده است؛ چنان که در دوره ای ایرانیان از اندیشه فلاسفه یونان بهره ها برده اند و در زمانی دیگر یونانیان از فرهنگ ایرانیان تاثیر گرفته اند. بررسی مفهوم عدالت در شاهنامه (ایران باستان) و آثار افلاطون و به ویژه کتاب جمهوری او می تواند روشن کننده بخشی از این دادوستدهای فکری و فرهنگی باشد که در این مقاله به چگونگی آن خواهیم پرداخت. آنچه از بررسی تطبیقی مفهوم عدالت در میان این دو تمدن برمی آید، گویای تأثیرپذیری افلاطون از اندیشه های ایرانیان باستان ـ که انعکاس آن را در شاهنامه می توان دید ـ است. جدای از وجود یک ساختار طبقاتی ایستا در نظریه افلاطون که ظاهراً باید متأثر از نظام طبقاتی ایرانیان باستان بوده باشد، می توان به موارد دیگری چون فضای دموکراتیک یونان که با نظام طبقاتی بیگانه بوده است، نزدیکی برخی از تمثیل ها و آموزه ها و ... اشاره کرد که می تواند اثبات کننده تأثیرپذیری افلاطون از نظریه سیاسی ایران باستان باشد.

۱۴۳.

عملیات روانی(= جنگ نرم) در شاهنامه فردوسی با تأکید بر داستان رستم و اسفندیار

نویسنده: علی محمد پشت دار فاطمه شکردست

منبع: مطالعات داستانی سال اول تابستان ۱۳۹۲ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: رستم و اسفندیار عملیات روانی شاهنامه ی فردوسی جنگ نرم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی

تعداد بازدید : ۲۹۷۲ تعداد دانلود : ۱۲۰۹

در این مقاله به بررسی شیوه های عملیات روانی در شاهنامه با تکیه بر داستان رستم و اسفندیار پرداخته شده است. عملیات روانی همان جنگ کلمه و عقیده است و زاییدة دنیای مدرن نیست بلکه ریشه در اعماق تاریخ دارد. اولین کتاب در این زمینه 500 قبل از میلاد توسط ”سون تزو“ با نام هنر جنگ نوشته شده است. به علت زیر ساخت های فکری و عقیدتی در جنگ رستم و اسفندیار این داستان برای تطبیق با عملیات روانی انتخاب شده است. به این منظور پس از مقدمه ابتدا خلاصه ای از داستان رستم و اسفندیار آمده، سپس تعریف مختصری از عملیات روانی و شیوه ها و ابزار ها آن آمده است. از جمل ﮥ این روش ها دشمن سازی، استعاره پردازی، مناظره و گفتگوی هدفمند، القا، تشجیع ، تطمیع، تحقیر، استهزاء، قدرت نمایی، برچسب زدن، بزرگ نمایی،چینش خبری، تضعیف روحیه، بحران سازی تصنعی ، نمک گیر کردن، بی غرض نمایی، و... بررسی شده و برای هر مورد نمونه هایی آمده است.

۱۴۴.

نگاهی به داستان سرخه در شاهنامه (نظرة نقدیة عابرة إلى قصة سرخه فی الشاهنامه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن شوندی مریم خانی

منبع: اضاءات نقدیه سال دوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: رستم الملحمة سرخه المأساة الموسیقى الداخلیة أفراسیاب

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی

تعداد بازدید : ۱۵۶۵ تعداد دانلود : ۹۲۹

قد تتخلّل قصصَ الشاهنامة قصصٌ داخلیةٌ یمکن دراستها منفکة عن الحوادث الأصلیة. من تلک القصص ما یجری حول ابن أفراسیاب المعروف بـ""سرخه"" الذی ینتهی مصیرُه، فی الحرب التی وقعت بین إیران وطوران وهو یطلب فیها بثأر سیاوش، بما انتهى إلیه مصیرُ ""سیاوش"" علی ید ""رستم"". والسؤال الذی یتبادر إلى الذهن هو أنه: لماذا لم ینصرف رستم عن قتل هذا الشاب البریء؟ فالإجابة عن هذا السؤال هو أنّ الرجل فی القصص الملحمیة إذا وقف إلى جانب الأعداء فهو منهم، صالحا کان أو مُسیئا، وهذا کما نراه فی غایة سیاوش حیث قتله أفراسیاب، ولم ینصرف عنه، مع ماکان له من الصفات النبیلة. ثم إنّ الأقدار هی التی تحکم فی الملاحم، فإذا حکمت للموت فلا مردَّ لحکمها بشیء. إذن لابدّ أن یعالج هذا النوع من القصص التی تنتهی عادة إلى موت البطل من منظر ملحمی. فإن الشاهنامة مجموعةٌ من القصص الملحمیة، وإن اختتمت هذه الملاحمُ اختتاما تراجیدیا. فیسعى المقالُ الذی بین أیدیکم إلى معالجة الأسباب التی انتهت إلى مقتل هذا الشاب بید رستم، مما أدّى إلى سخط القارئ له، وضجر الشاعر منه.

۱۴۵.

آسیب شناسی مقالات حوزة فردوسی و شاهنامه در دهة هفتاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرضیه خافی محمدجعفر یاحقی مهدخت پورخالقی چترودی محمد تقوی

منبع: جستارهای ادبی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۷۷

کلیدواژه‌ها: شاهنامه آسیب شناسی فردوسی مقالات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۱۸

نقد و بررسی و آسیب شناسی آثار پژوهشی مربوط به فردوسی و شاهنامه با توجّه به تعداد و حجم زیاد چنین آثاری ضروری است. شاهنامه پژوهی در دهة هفتاد نسبت به سال های پیش از آن شتاب چشمگیری به خود گرفته و مقالات متعدّدی با مضامین متنوّع در مجلاّت مختلف به چاپ رسیده است. در این مقاله به بررسی کیفیّت مقالات دهة هفتاد و برشمردن پاره ای از آسیب های مقالات این دهه از جمله بی توجّهی به پیشینة پژوهش، استفاده از چاپ های نامعتبر شاهنامه، به کارگیری زبان نامناسب، توصیفی و سطحی بودن، تکرار، تحمیل معنا به متن، ناآشنایی با داستان ها و شـخصیّت های شاهنامه و ناهماهنگی عنوان با محـتوا پرداخته ایم.

۱۴۶.

اسطوره اژدهاکشی و طرح آن در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: تیمور مالمیر فردین حسین پناهی

منبع: بوستان ادب سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۳۹۷

۱۴۷.

تاثیرپذیری ملک الشعرای بهار از فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هاشم صادقی محسن آباد محمدجعفر یاحقی

منبع: بوستان ادب سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۶۴ تعداد دانلود : ۸۶۵

۱۴۸.

تحلیل ساختاری طرح داستان کیومرث بر اساس الگوهای تودوروف، برمون و گریماس

نویسنده: پرستو کریمی میر فتحی

منبع: مطالعات داستانی سال اول پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: ساختار روایت طرح (پیرنگ) نظریه ی ادبی داستان کیومرث

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۲ تعداد دانلود : ۱۰۰۰

نگاه ساختاری به آثار ادبی به سبب بررسی عناصر درون متنی و کشف الگوی پیوند آنها، زمینه های دریافت شایسته تر از ماهیت ادبیات را فراهم می آورد و با ارائه ی شگردهای خلق آثار برتر ادبی می تواند به گسترش الگوهای پردازش اثر ادبی کمک کند. گروهی از منتقدان ساختارگرا به فرمهای روایی و بررسی عناصر داستان و قوانین ترکیب آنها پرداخته اند. از جمله «تزوتان تودوروف»، «کلود برمون» و «گریماس» با ابداع نظام های مبتنی بر نمایش شکل واره ای برای روایت، هر یک طرحی ،بر پایه ی چگونگی روابط بین کوچک ترین واحدها ،پیشنهاد می کنند. در پژوهش حاضر طرح داستان کیومرث (از شاهنامه فردوسی) به عنوان یکی از اجزاء تشکیل دهنده ی آن، بر اساس الگوهای این ساختارگرایان، بررسی و تحلیل شده است. هدف این پژوهش شناساندن هر چه بهتر نظریات تودوروف، برمون و گریماس و بررسی میزان انطباق داستانی از شاهنامه با پژوهش های آنان و تحلیل ساختار آن داستان بر پایه آن نظریات است.روش تحقیق کتابخانه ای و تحلیلی است و نشان می دهد که ساختار روایی داستان کیومرث با نظریات ساختارگرایان مورد بحث منطبق است.

۱۴۹.

بررسی دلایل اجتماعی تشتّت روایات در باره پادشاهی همای چهرزاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: روح انگیز کراچی

منبع: جستارهای ادبی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۷۷

کلیدواژه‌ها: زن ایرانی نقش جنسیتی شاهنامه تاریخ ایران همای چهرزاد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۲ تعداد دانلود : ۹۵۴

همای چهرزاد به روایت حماسه ملی نخستین پادشاـ زن ایرانی است که سرگذشتش آمیزه ای از افسانه، حماسه و تاریخ است. او دختر،همسر و جانشین بهمن اردشیر، پسر اسفندیار و پادشاه ایران بود. حضور همای در نقش پادشاهی و رهبری سیاسی کشور، حضوری غیر متعارف و چالش برانگیز بود. تکثر و اختلاف روایات در مورد او چون ضبط 8 نامِ متفاوت، هویت یکسان پدر و همسر، رها کردن فرزند در رودخانه، یافتن فرزند، اختلاف در پادشاهی و مدت سلطنت و حتی ساختگی بودن شخصیت و پادشاهی او، موضوعی قابل بحث در حماسه، تاریخ و مطالعات زنان ایران است. از این رو در این جستار عامل این پراکندگی آرا و اطلاعات ریشه یابی و با خوانشی نو نقشِ جنسیتی همای و نگرش و واکنش سنتی جامعه به این تغییرِ نقش بیان شده است. در این تحلیل به این نتیجه رسیده ایم که موقعیت اجتماعی همای به عنوان زن ـ پادشا سبب تکثر روایات و رویدادهای زندگی او شده است.

۱۵۰.

گفتاری در معرفی دست نویس شاهنامة کوچک دوم

نویسنده: حجت توسلی محمد فشارکی محمدنوید بازرگان

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی (پژوهشنامه فرهنگ و ادب سابق) سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: دست نویس شاهنامه کوچک دوم دست نویس های مصوّر بازسازی رایانه ای تصاویر و نقوش

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی

تعداد بازدید : ۱۸۷۳ تعداد دانلود : ۱۰۵۲

دست نویس مصوّر شاهنامه، موسوم به شاهنامهکوچک دوم، نسخه ای، پراکنده و ناقص از شاهنامه فردوسی است که بر اساس برگ های مصوّر موجود ازآن و نیز3 دست نویس مشابه دیگر به سده 8 هجری قمری و کتابت در بغداد منسوب شده است؛ و بر همین اساس به عنوان اولین دست نویس مصوّر شاهنامه تا به امروز محسوب می شود. از این دست نویس 285 برگ در قالب میکروفیلم موجود بوده که متشکل از51 برگ مصوّر و 234 برگ غیر مصوّر است. مطابق بازسازی رایانه ای که بر روی این دست نویس انجام پذیرفته، بنظر می رسد که این دست نویس در اصل از یک ساختار 2جلدی در 602 صفحه، معادل 301 یا 302 برگ و حدود 49700 بیت تشکیل شده باشد، که از این تعداد صفحات حدود 280 صفحه در جلد اول و 302 صفحه نیز در جلد دوم آن برآورد می شود. بر همین اساس با توجه به برابری تقریبی میزان افتادگى و افزودگى ابیات دست نویس شاهنامه کوچک دوم با دست نویس ناقص شاهنامه کتابخانه ملى فلورانس، (614 ه. ق) این دست نویس می تواند مکمل دست نویس فلورانس محسوب گردد. اساس این مقاله با توجه به پراکندگی برگ ها و ناشناخته بودن در محافل علمی داخل ایران، بر پایه شناخت و معرفی این دست نویس استوار است.

۱۵۱.

بازآفرینی اسطورة بندهشی و مزدایی آفرینش در داستان ضحاک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه جهان پور لیلا حق پرست

منبع: جستارهای ادبی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۷۷

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی فریدون اهریمن ضحّاک اسطوره آفرینش اورمزد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۵۲۸

در این جستار از طریق مقایسة عناصر ساختاری اسطوره مزدایی آفرینش با داستان ضحاک از شاهنامه، به اثبات این فرضیه پرداخته شده است که داستان ضحاک در حقیقت الگوبرداری مجددی از اسطوره آفرینش است. در راستای این هدف، نخست خلاصه ای از اسطوره آفرینش در قالب تقسیم بندی سه گانه ای روایت و پس از آن با تقسیم داستان ضحاک به سه پاره مشخص، این نتیجه مطرح شده است که برش های سه گانه داستان ضحاک بر سه دوره سه هزارساله مورد بحث قابل تطبیق است و زروان، اهریمن، اورمزد و کنش های آنها به ترتیب در قالب شخصیت ها و کردارهای داستانی جمشید، ضحاک و فریدون بازآفرینی شده اند.

۱۵۲.

زنان شهر هروم و حماسة ملّی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نصرالله امامی نوشین مالگرد

منبع: مطالعات ایرانی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۲۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۰ تعداد دانلود : ۹۲۶

۱۵۳.

نگاهی دوباره به بیت نخست داستان رستم و سهراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی فاموری

منبع: بوستان ادب سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۷۶ تعداد دانلود : ۷۲۲

۱۵۴.

یکی دخمه کردش ز سُمِ ستور(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: حمیدرضا شایگان فر

منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهارم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۲ تعداد دانلود : ۷۶۶

۱۵۵.

بررسی تطبیقی شخصیت فریدون

نویسنده: منصوره غلامی حنایی

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۰۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۷ تعداد دانلود : ۶۴۰۳

۱۵۶.

تحلیل کهن الگویی داستان رستم و اسفندیار

نویسنده: سید مجتبی میرمیران انوش مرادی

منبع: مطالعات داستانی سال اول زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: شاهنامه ناخودآگاه جمعی کهن الگو رستم و اسفندیار پیرخرد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۳۲۵

یکی از رویکردهای مهم نقد و بررسی آثار ادبی، نقد کهن الگویی یا اسطوره شناختی است که آن خود یکی از متفرعات نقد روان شناسی ژرفانگر به شمار می آید. این نوع رویکرد که بر پایة اندیشة روان پزشک سوئیسی، کارل گوستاو یونگ تکوین یافته، به بررسی و تحلیل عناصر ساختاری اسطوره که در روان ناخودآگاه جمعی حضور دارند، می پردازد. در نظر یونگ این عناصر نوعی تجربة همگانی است که به گونه ای در همة نسل ها تکرار می شود، و از راه قرار گرفتن در ناخودآگاه جمعی وارد سازمان روانی فرد می شود. کهنالگوهای یونگ در هر یک از داستانهای شاهنامه قابل بررسی است. در پژوهش حاضر برآنیم تا داستان رستم و اسفندیار را به عنوان پیکرة دادههای پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار دهیم. در این تحقیق نشان می دهیم که لازمه خودیابی و یکپارچگی شخصیت این است که فرد مراحل دشوار سفر را بگذراند، سختی ها را تحمل کند، و بیاموزد که به راستی روزی بر چالش های جدی جهان حتی به همان شکل مبالغه آمیزی که تصویر ترس های اوست چیره خواهد شد و همین امر موجب غنای شخصیت او می گردد. این داستان هشدار می دهد که اگر کسی نتواند خود را به فردی مسئول در عالی ترین سطح بدل سازد، باید در انتظار پیامدهای مخرب و ویرانگری باشد. برآیند نهایی پژوهش آن است که هر یک از کهنالگوهای یادشده، تجلیات متعدد روان واحدی تلقی میگردند.

۱۵۷.

تحلیل گفتمان انتقادی هویت ایرانی در شاهنامة فردوسی (مورد مطالعه: داستان سیاوش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی یوسفی سید محمدرضا هاشمی زهرا بستان

منبع: جامعه شناسی تاریخی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: شاهنامه تحلیل گفتمان انتقادی هویت ایرانی هویت انیرانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۳۴ تعداد دانلود : ۱۷۱۰

شاهنامة فردوسی با روایت گذشتة ایرانیان بخش زیادی از عناصر هویت ایرانی را به زمان حال انتقال داده است. در این نوشتار به منظور شناخت هویت ایرانی و تقابل آن با غیرایرانی و بستر زمانی و مکانی به وجود آورندة شاهنامه، از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. نتایج واکاوی متن داستان سیاوش نشان می دهد گفتمان هویت ایرانی به واسطة تقابل با گفتمان هویت انیرانی شکل گرفته و در هر دو گفتمان، بعد سیاسی هویت از اهمیت بیشتری برخوردار است. فردوسی نهاد سیاسی را نگهبان آزادی و استقلال ایران زمین می داند. درواقع، او با توجه به شرایط زمان خویش و غلبة عرب ها بر ایران، ایدة سیاسی خود را در قالب شاه آرمانی بیان کرده است. شاه آرمانی با ویژگی های فرّ ایزدی، داد و خرد دال مرکزی گفتمان هویت ایرانی بوده است و درمقابل، از شاه انیرانی به عنوان دال مرکزی هویت انیرانی که فاقد فره ایزدی داد و خرد است، مشروعیت زدایی شده است.

۱۵۸.

گذشته زشوّال ده با چهار تأملی در یک بیت تاریخ دار شاهنامه

نویسنده: اکبر نحوی

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی (پژوهشنامه فرهنگ و ادب سابق) سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی خراج چهارده شوال بیت تاریخ دار بهیم نگر

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی

تعداد بازدید : ۱۲۱۹ تعداد دانلود : ۷۰۲

فردوسی در آغاز داستان اشکانیان می گوید: محمود خراج یک سال را به نیم کاهش داد و خبر آن در چهارده شوّال به طوس رسید و مردم محمود را دعا کردند. کاستن از خراج در چه سالی و علت آن چه بوده است؟ استاد تقی-زاده صدور این فرمان را به مناسبت قحط و غلای خراسان در سال 401 دانسته است. امّا دکتر زریاب خویی برآن بوده است که محمود خراج سال 400 را کاهش داده بود و انگیزة آن غنایمی فراوان بوده است که محمود پس از فتح قلعة بهیم نگر در آن سال بدست آورد. دکتر امیدسالار که سال400 را مستند به قول دکتر زریاب برای تاریخ فتح بهیم نگر پذیرفته اند، در یادداشت های شاهنامه این دو نظر را با یکدیگر تلفیق کرده، تباینی میان آن دو ندیده اند. چون این موضوع به تاریخ نظم نهایی شاهنامه ارتباط می یابد، در این مقاله پس از بحث و بررسی، نتیجه گیری شده است که فتح قلعة مزبور در اوایل ذی قعده 399 یعنی حدود 24 ماه پیش از بروز قحطی خراسان در شوّال 401 پایان گرفته بود. بنابراین نمی توانسته است انگیزه ای برای کاهش خراج در آن سال بوده باشد. کاهش خراج سال 400 نیز بنابر دلایلی پذیرفتنی نیست. بلکه فقط نظر استاد تقی زاده درست است و قرینه ای بیرون از متن شاهنامه نیز آن را تأیید می کند.

۱۵۹.

تحلیل اسطورة کیومرث در شاهنامة فردوسی و اساطیر ایران بر مبنای رویکرد نقد اسطوره شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرزاد قائمی

منبع: جستارهای ادبی بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۷۶

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی اساطیر ایران کهن الگو کیومرث ان‍س‍ان ن‍خ‍س‍ت‍ی‍ن زروان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۴۷ تعداد دانلود : ۱۵۳۳

کیومرث، یکی از شخصیت های بنیادین در تاریخ اساطیری ایران است که اگر چه در گاهان زرتشت و ریگ ودای هندی نمود ندارد، در فرهنگ زرتشتی عصر ساسانی به عنوان نخستین انسان اهمیت بسیاری پیدا کرده و در خدای نامه ها، شاهنامه و متون تاریخی عصر اسلامی به نخستین پادشاه تبدیل شده است. در این جستار، با رویکرد نقد اسطوره ای، ضمن تحلیل الگویی و تطبیق ساختاری خویشکاری های اساطیری شخصیت کیومرث در متونی که روایت اسطورة او را تشکیل داده اند و مقایسة این اسطوره با روایات هم ارز آن در فرهنگ های مختلف، به تبیین ژرف ساخت کهن الگویی اسطورة کیومرث پرداخته ایم. بر همین مبنا، خویشکاری های اساطیری شخصیت کیومرث در سه عنوان کهن الگوی انسان نخستین، زوج آغازین و قهرمان فرهنگی بررسی و طبقه بندی شده و از تحلیل الگویی خاستگاه های پیش تاریخی و فلسفی روایت او در ارتباط با پیش نمونة زروانی آن این نتیجه حاصل شده است که در نحلة زروانی- زرتشتی دورة ساسانی و فرقه هایی چون زروانیه و کیومرثیه که در جبرگرایی و اختربینی آن عصر تأثیر بسزایی داشتند، روایت کیومرث تکراری از الگوی کهن فروپاشی غول خدای نخستین در فرهنگ زروانی است؛ شخصیتی که می توان او را دربردارندة الگویی از""عالم صغیر"" در این جهان بینی قلمداد کرد که از تسلسل و تکرار پیش نمونة ""عالم کبیر"" (زروان ) حاصل شده است.

۱۶۰.

دو جای نام ناشناخته در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدجعفر یاحقی

منبع: جستارهای ادبی زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۷۹

کلیدواژه‌ها: شاهنامه دستنویس های کهن آرچنگ نرآهو/ پی آهو

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۱۰ تعداد دانلود : ۹۱۱

محققان تا کنون تحقیق چندانی دربارة جای نام های شاهنامه انجام نداده اند. این درحالی است که ضبط برخی از این جای نام ها در دستنویس ها و چاپ های شاهنامه پریشان و بی سامان و گاه نادرست است. زیرا نسخه نویسان شاهنامه تقریباً در همه دوره هااهتمام چندانی برای ضبط صحیح این نام ها از خود نشان نداده و گاه آن ها را از روی اهمال کاری با نام ها یا کلمات مأنوس در روزگار خود جایگزین کرده اند. در این مقاله دربارة دو جای نام «آرچنگ» و «نرآهو/ پی آهو » که در شاهنامه های چاپی و خطی، غلط یا گونه گون ضبط شده، بر اساس نسخه های خطی کهن بحث شده و ضبط صحیح آن مشخص گردیده است. اولی قطعآ بر همان ارچنگان منطقة کلات نادر تطبیق می کند و دومی با تردید باید نام میدانی در مرز زابلستان به توران در افغانستان کنونی باشد.

درخت حوزه‌های تخصصی