درخت حوزه‌های تخصصی

در سال 1932م. مجموعه ای از اسناد در کوه مُغ در شمال غرب تاجیکستان پیدا شد که بیشتر آنها اسناد اقتصادی و تجاری بودند. برخی از این اسناد ساختار نامه دارند و به بایگانی دیواشتیچ، فرمانروای پنجیکنت در سده هشتم میلادی تعلق دارند. این نامه ها از چند جهت دارای اهمیت اند، از لحاظ زبان شناختی، شناخت تاریخ تحول زبان سغدی، آیین نگارش نامه ها، مسایل سیاسی، تاریخی و فرهنگی و سایر جنبه ها. در این پژوهش، هدف بررسی زبانی و شیوه نگارش «نامه شماره یک» از مجموعه اسناد کوه مغ است. در این راستا، ابتدا پیشینه این نامه بررسی و سپس به محتوای آن از لحاظ ریشه شناسی واژه ها و برخی ساخت های زبانی پرداخته شد. همچنین در مواردی، آیین نگارش این نامه با دیگر نامه های مشابه به زبان سغدی مقایسه شده است. بررسی این نامه، نشان داد که برخی عبارت های مربوط به آیین نامه نگاری تنها در این نامه آمده و در دیگر اسناد کوه مغ مشاهده نمی شوند. همچنین نمونه ای از فعل مرکب و ساخت توانشی در این نامه معرفی شدند. تاثیر زبان عربی نیز در این نامه مشهود است.

بها دادن به مدرک تحصیلی و تلاش برای کسب مدارج عالی در جوامع کنونی یکی از دغدغه های افراد به شمار می آید و این امر تا بدان جا پیش می رود که در برخی موارد منجر به ستایش مدرک تحصیلی (مدرک ستایی) می شود. مهم دانستن تحصیلات دانشگاهی موجب شده که عده زیادی از مردم به آن اهمیت داده و کسب مدرک را جزو امتیازاتی برای خود بدانند که آدمی را به اهداف موردنظر خود نظیر ارتقای جایگاه شغلی و اجتماعی می رساند. همچنین، داشتن مدرک تحصیلی یکی از راه های سهولت در امر ازدواج، راضی نگه داشتن اطرافیان از داشتن تحصیلات بالا اعم از والدین و غیره است. بی تردید، در انتخاب شغل مورد علاقه مدرک تحصیلی و مهارت اهمیت ویژه ای پیدا می کنند که در این پژوهش نگارنده بر این تلاش بوده به گفتمان هایی از زبان فارسی در رابطه با مدرک ستایی بپردازد که در میان اقشار مختلف جامعه رواج داشته است و از جوان تا میانسال با آن درگیر خواهند بود. در همین راستا به معرفی واژه زباهنگ (زبان + فرهنگ) پرداخته می شود. زباهنگ، ترکیبی از زبان و فرهنگ است که با تأکید بر رابطه دو سویه میان زبان و فرهنگ، نما و شمای فرهنگی یک جامعه را نشان می دهد و با بررسی آن ها می توان به فرهنگ های مستتر و پنهانی یک فرهنگ دست یافت. نگارنده بر این تلاش بوده است زباهنگ مدرک ستایی در گفتمان های زبان فارسی را در چارچوب الگویSPEAKING هایمز مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور، 150 گفتمان از گفتگوهای افراد با توجه به وضعیت اقتصادی، سن آنان، تحصیلاتشان، شاغل بودن یا محصل بودنشان بررسی و کنکاش شد که این مکالمات در مکان های عمومی، خصوصی، رسمی و غیررسمی با گویشوران زن (95) نفر و مرد (55) نفر و نمایندگانی از استان های خراسان رضوی (مشهد، نیشابور و سبزوار)، گلستان (گرگان)، خراسان جنوبی (طبس)، کرمان (سیرجان)، آذربایجان شرقی (تبریز) و تهران (پاکدشت) صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که افراد در فرهنگ ایران با اهدافی نظیر کسب علم به معنای واقعی، پزدادن، رقابت، کسب جایگاه اجتماعی و شغل بهتر، محترم دانسته شدن و تأیید شدن توسط افراد دیگر، سهولت در امر ازدواج و غیره از زباهنگ مدرک ستایی استفاده می کنند. به نظر می رسد که گاه میان مدرک تحصیلی و مهارت تقابل پیش می آید اما در نهایت هر دو مکمل یکدیگرند. بنابراین، فرهنگ سالم ایجاب می کند هر دو مفهوم مذکور در کنار یکدیگر موجب موفقیت فرد شوند و باید از آن ها در کنار یکدیگر و در راه شکوفایی تفکر سالم، ایده های بهتر و زندگی آگاهانه تر بهره جست.

هدف این پژوهش، توصیف و تحلیل حوزه های مفهومی به کار رفته در استعاره های بوستان سعدی بر اساس نظریه آمیزه مفهومی مطرح شده توسط فوکونیه و ترنر (1998، 2002) می باشد. در این نظریه، برای توصیف و تحلیل استعاره ها از فضاهای ذهنی استفاده می شود که عبارتند از: دو فضای دروندادی، یک فضای عام و یک فضای آمیخته. در این پژوهش، فضاهای ذهنی هر استعاره در بوستان سعدی توصیف شده است تا مشخص شود در هر استعاره از چه حوزه های مفهومی در ساخت فضاهای ذهنی استفاده گردیده است. سپس، معنادار بودن و یا معنادار نبودن استفاده از این حوزه های مفهومی با استفاده از آزمون خی دو در نرم افزار اس. پی. اس. اس. اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد حوزه های مفهومی به کار رفته در استعاره های بوستان سعدی را می توان در 13 گروه دسته بندی نمود که عبارتند از: (1) جاندار پنداری، (2) سفر برای مفهوم زندگی، (3) استفاده از جهت ها برای هستارهای مثبت و منفی، (4) پدیده های طبیعی، (5) حیوانات، (6-) مزه ها، (7) کشاورزی، (8) اعضای بدن، (9) مظروف بودن هستارهایی که ظرف نیستند، (10) اشیا، (11) افعال، (12) شخصیت های انسانی و (13) محل . هنگام ساخت استعاره ها، این حوزه های مفهومی در یک فضای دروندادی قرار گرفته و همراه با فضای دروندادی دیگری که هدف شاعر محسوب می شود، به فضای آمیخته فرافکنی شده و استعاره را می سازند. آنگونه که نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ تمام استعاره های بوستان سعدی را می توان براساس حوزه های مفهومی که در ساخت فضاهای ذهنی مطرح شده در نظریه آمیزه مفهومی نقش دارند، مورد توصیف و تحلیل قرار داد.

دشواژه ها، یکی از حوزه های مشکل ساز در ترجمه هستند. فرهنگِ لغت، از جمله ابزارهایی است که مترجم ها برای از بین بردن این مشکل از آن بهره می جویند. دانستنِ ویژگی فرهنگ ها در حوزه دشواژه ها، به مترجم ها کمک می کند تا فرهنگِ مناسب را انتخاب کنند. پژوهش حاضر، به منظورِ بررسیِ راهکارهای ترجمه دشواژه ها در مدخل های «fuck»، «hell»، «shit»، «dead» و «drunk» در دو فرهنگ پرکاربرد هزاره و آریان پور بر پایه راهکارهای ترجمه داوودی (Davoodi, 2009) انجام گرفته است. هدف این مقاله، بررسی مقابله ای مدخل های مورد اشاره بود تا با روش تحلیلی-توصیفی به پرسش های پژوهش پاسخ داده شود. نخست اینکه، کدام راهکارها در این دو فرهنگ برای ترجمه دشواژه ها به کار رفته است؟ دوم، آنکه آیا فراوانیِ دشواژه ها با راهکارهای ترجمه در این فرهنگ ها ارتباط دارد؟ سوم اینکه، کدام فرهنگ در برگردان دشواژه ها موفق تر عمل کرده است؟ یافته های پژوهش نشان داد در فرهنگ هزاره ، دشواژه های بیشتری نمایان شده است. همچنین با بهره گیری بیشتر از راهکارهای حسنِ تعبیر و دشواژه، ترجمه قابل قبولی در پیوند با دشواژه برای دریافت کنندگان زبان مقصد ارائه شده است. این در حالی است که در فرهنگ آریان پور دشواژه های کمتری دیده می شود و تأثیر دشواژه در زبان مقصد با بهره گیری از راهکار سانسور کم رنگ شده است. به این ترتیب، فرهنگ هزاره در پیوند با دشواژه های پیکره موردِ بررسی، موفق تر عمل کرده و به منظور معادل یابی، دشواژه های این پیکره از جنبه کمّی و کیفی، انتخاب مناسب تری برای مترجم ها خواهد بود.

در مجهولِ بنیادی، فعل در حالتِ غیرِ مجهول، گذرا است. با این وجود، در رده شناسیِ مفهومِ مجهول، نمونه هایی مشاهده می شود که از عملکردِ فرایندِ مجهول بر فعلِ ناگذارا به دست می آیند. این ساخت ها، در بررسی های مفهومِ مجهول، با نامِ «مجهولِ بی شخص» معرفی می شوند. این مقاله، امکانِ مجهول سازیِ فعل های ناگذر را در زبان فارسی مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش، دو پیکره «وابستگیِ نحویِ زبان فارسی» و پیکره «همشهری» به کار گرفته شدند. نخست، فعل های موردِ نظرِ پژوهش، از پیکره استخراج شدند. سپس، برای بررسیِ بازنمایی های گوناگونِ داده های به دست آمده، چگونگی حضور فعل های مورد اشاره در صفحه های وب نیز بررسی شده ند اند. بررسی های داده بنیادِ این مقاله نشان می دهد که در زبان فارسی برخی از فعل های ناگذر می توانند با بهره گیری از الگوی رایجِ مجهول سازی در زبان فارسی، مجهول شوند. فاعلِ فعلِ ناگذرِ نامفعولی، پس از عملکردِ فرایندِ مجهول در همان مرتبه فاعلی باقی می ماند. هر چند، گاهی فاعلِ فعلِ گذرا در نتیجه مجهول سازی فعلِ ناگذرِ ناکنایی، حذف می شود و گاهی به شکلِ فاعلِ غیرفاعلی نمایانده می شوند. به این ترتیب، پژوهش پیکره بنیاد حاضر، در مجهول سازی فعل ناگذرِ زبان فارسی، سه امکان را معرفی و گزارش می کند. این سه امکان، با توجه به گونه فعل ناگذر مشخص می شود. اگر فاعلِ فعلِ ناگذر از گونه کنش گر باشد، پس از مجهول سازی کاهشِ مرتبه دارد (به صورت حذف یا بازنمایی در حالت غیرِ فاعلی). اگر فاعل از گونه کنش پذیری باشد، فاعل پیش و پس از مجهول سازی یکسان است و در پی عملکردِ فرایندِ مجهول، تغییری در مرتبه فاعل ایجاد نمی شود.

در زبان گیلکی، حروف اضافه vir/var، varǰa و biǰa به معنی «نزد، نزدیک، کنار» به کار می روند و افزون بر مفهوم مکان، بر همراهی نیز دلالت دارند. نظیر این کارکرد را در گونه فارسی گفتاری، حرف اضافه «ور» در ساخت «ورِ دست کسی بودن» بر عهده دارد. حرف اضافه manəstən نیز برای دلالت بر شباهت و همانندی به کار می رود. در این مقاله، معنی اولیه var روند تحولات معنایی و دستوری شدگی آنها با استفاده از داده های زبان اوستایی و فارسی میانه بررسی و رابطه آن با varǰa و biǰa معلوم می گردد. روند تحولات manəstən نیز با استفاده از داده های تاریخی زبان بررسی می شود. برای روشن شدن مطلب، گاه از داده های زبان فارسی نیز استفاده می گردد. vir / var صورتی از varah به معنی «سینه» در زبان اوستایی است که به صورت war در زبان فارسی میانه به کار رفته است. این واژه از طریق مجاز، معنی «کنار، سمت، سو» حاصل کرده و برای اشاره به فضای اطراف انسان که تحت مالکیت و نظارت اوست، به کار رفته است. سپس، با حرف اضافه ǰa / ǰe به معنی «از» ادغام شده و حروف اضافه virǰa و biǰa از آن پدید آمده اند. manəstən نیز مصدر به معنی «شباهت داشتن، همانند بودن» است که در ساخت گروه اسمی بدل به حرف اضافه شده است.

درحالی که بخش بزرگی از یادگیری خارج از فضای آموزشی اتفاق می افتد، پژوهش های کمی به میزان و نوع فعالیت های زبان آموزان در خاج از کلاس پرداخته اند. این مطالعه برآنست تا میزان تماس خارج از کلاس زبان-آموزان ایرانی با محتوای خوانداری، شنیداری، و صوتی تصویری انگلیسی را بررسی کرده و رابطه آن با دانش واژگان زبان آموزان را بسنجد. به این منظور 88 دانشجوی سال اول کارشناسی رشته آموزش زبان انگلیسی به سوالات یک آزمون دانش واژگان و پرسشنامه پاسخ دادند. پایایی هر دو ابزار نیز محاسبه و تایید شد. نتایج حاکی از این بود که زبان آموزان بیشترین زمان را به تماشای محتوای انگلیسی اعم از فیلم، سریال، و ویدیو های اینترنتی اختصاص می دهند و گوش دادن و خواندن در جایگاه های بعدی قرار می گیرند. نتایج همبستگی پیرسون نیز نشان داد که تماشا کردن و گوش دادن به محتوی انگلیسی با دانش واژگان زبان آموزان همبستگی مثبت دارد. همچنین مشخص شد که عدم استفاده از زیرنویس و استفاده از زیرنویس انگلیسی در حین تماشا کردن دارای همبستگی مثبت با دانش واژگان زبان آموزان است. برای خواندن متون و استفاده از زیرنویس فارسی اثر معناداری یافت نشد. یافته های این مطالعه نشان دهنده محبوبیت و پتانسیل رسانه های صوتی تصویری برای گسترش واژگان و حاکی از اهمیت استفاده برنامه های آموزش زبان از این ابزار و همچنین تشویق و هدایت زبان آموزان به استفاده گسترده از آن است.

In an attempt to shed light on how expert teachers of English language are distinguished from non-experts, the present research explored how pedagogical content knowledge, as a characteristic of experts relates to four other dimensions of expertise in ELT. These include teacher’s experience, cognitive skills, professional development and learner-centered teaching. To this aim, a questionnaire was developed based on the related literature, comprising 109 items, 41 of which enquired about pedagogical content knowledge and the rest about the other dimensions of expertise in ELT. The reliability and validity of the test were confirmed. The SEM analysis results showed that pedagogical content knowledge was positively and significantly correlated with teacher’s experience, cognitive skills and learner-centered teaching. It also showed to have a statistically significant causal relationship with professional development. The findings proved the significance of pedagogical content knowledge as a prominent feature of expertise in ELT, which requires attention to teacher’s lesson planning, class management, problem solving, learning assessment/feedback and task design in teacher education programs or teacher evaluation program especially for the sake of teacher professional development.

افعال ایستا در بسیاری از موارد، از مهم ترین طبقات فعل و گاهی نیز معیاری برای طبقه بندی افعال دیگر بوده اند؛ مهم ترین مشخصه افعال ایستا، عدم تغییر است. این افعال دربردارنده کنشی نیستند و معمولاً به احساسات درونی، مالکیت و موقعیت مکانی اشاره می کنند. علاوه بر این، برای تحقق به مدت زمانی کوتاه یا طولانی نیاز دارند. افعال ایستا فاقد ساختار درونی هستند و این بدان معناست که برای آن ها نمی توان زیررویدادهایی درنظرگرفت که نشان دهنده مرحله آغاز، تداوم و پایان باشد. این افعال محدودیت زمانی و نقطه پایان ذاتی ندارند و گستره زمانیِ شمول آن ها مشخص نیست. پژوهش حاضر با رویکرد نقش گرایانه به بررسی تعامل افعال ایستا و نمودهای دستوری پرداخته است. داده ها از وبگاه های اینترنت، روزنامه، کتاب و مکالمات روزانه گردآوری شده اند. در این پژوهش، به منظور بررسی جامع تر، افعال ایستا به پنج زیرگروه افعال وجودی، شناختی، عاطفی، ملکی و ادراکی تقسیم و رفتار هرکدام از نظر باهم آیی با نمودهای دستوری مختلف بررسی شده است. بررسی داده ها حاکی از این است که رفتار زیرگروه های افعال ایستا با نمودهای دستوری در تمامی موارد یکسان نیست. این افعال می توانند بدون محدودیت با نمود تام استفاده شوند، در این صورت، تحقق رویداد مدنظر است. هرچند تعامل افعال ایستا با نمود استمراری غالباً غیرممکن انگاشته می شود، در مواردی ازجمله قرارگرفتن در «موقعیت فراز و فرود، اشاره به کنشگری فاعل و موقعیت های موقت»، برخی افعال ایستا می توانند در نمود استمراری به کار روند. این افعال در نمود کامل می توانند کارکردهایی از جمله کارکرد نتیجه ای، تجربی، خبر داغ و گواه نمایی داشته باشند. علاوه بر این، وجود قید زمان دال بر آینده و مثبت بودن جمله، شرایط را برای دلالت برخی افعال ایستا به نمود آینده نگر هموار می سازد.

مکالمه و برقراری ارتباط مؤثر، نوعی فرایند اجتماعی است که توسط زنجیره های واژگانی و زبانی نمود پیدا می کند. در واقع سخن را می توان نوعی واسطه ارتباطی به شمار آورد که به دانش زبانی و توانش سخنگو بستگی دارد؛ اما چنانچه هدف غایی مکالمه برقراری ارتباط مؤثر باشد، باید فراتر از رسیدن به قصد و نیات شخصی گوینده گام برداشت. در پژوهش حاضر نگارندگان با در نظر گرفتن مفهوم «پساتأثیر» در گامی فراتر از توانش ارتباطی، براساس ساختار مغز و کارکردهای مربوط به لوب ها، الگویی به نام «زبامغز» را معرفی می کنند که افزون بر ساختار واژگانی، به بررسی نقش تفکر، هیجانات، حواس و فرهنگ در ارتباطات می پردازد. این الگو، زبان را ابزاری برای تغییر رفتار و رشد می داند و براساس ساختار مغز و زبان (زبامغز)، چهار مفهوم زبافکر (شناخت و تفکر در زبان)، زباهیجان (هیجان در زبان)، زباهنگ (فرهنگ در زبان) و زباحواس (حواس در زبان) را مطرح می کند. براساس الگوی زبامغز می توان کارکردهای کلان مغز را در زبان جستجو کرد و تصویر متفاوت و منسجمی از زبان ارائه داد که در برقراری روابط مؤثر با دیگران تسهیل گر است. از این منظر در مکالمه، افزون بر زبان خودخواه، زبان دگرخواه نیز باید مدنظر قرار گیرد و افراد باید افزون بر توانش ارتباطی به توانش درمان زبانی (زبان برای زندگی بهتر) نیز توجه کنند.

ساخت «ماضی نقلی» تحت تأثیر عواملی چون معنای فعل، موضوع ها، قیدها و سایر عناصر بافت زبانی و موقعیت، خوانش های متفاوتی می گیرد. این مقاله مطالعه ای معناشناختی است که صرفاً بر بحث تأثیرات معنای رویدادیِ افعال ساده (غیرپیشوندی و غیرمرکب) بر خوانش ماضی نقلی تمرکز کرده و تلاش کرده است تعامل این دو مقوله معنایی را با تکیه بر داده های یک نمونه گیریِ پیکره بنیاد بررسی کند. داده های اصلیِ پژوهش، از پیکره بی جن خان و همکاران (2011) نمونه گیری شده و در مواردی داده های حاصل از جستجوی کتابخانه گوگل نیز در نظر گرفته شده است. همچنین، تعیین گونه رویداد فعل، در چارچوب طبقه بندی وندلر (1957) انجام گرفته و خوانش های ماضی نقلی نیز بر اساس فهرست کامری (1976) بررسی شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد افعال ایستا عمدتاً خوانش نتیجه ای و وجودی دارند، افعال فعالیت اصولاً خوانش وجودی دارند، و افعال حصولی و تحققی خوانش پیش فرضِ نتیجه ای دارند. سایر خوانش ها در هر گونه رویداد، یا کاربرد کمتری دارند (مانند خوانش همگانی در بعضی افعال ایستا)، یا تحت تأثیر عوامل بافتی به وجود می آیند (مانند خوانش وجودی در افعال حصولی و تحققی که حاصل لغو وضعیت نتیجه توسط معنای فعل یا قیدهاست). همچنین بر اساس یافته های پژوهش حاضر، هیچ سهمی در بین خوانش های پیش فرض (در غیاب بعضی قیدها و عناصر بافتی و موقعیتی) به خوانش خبر داغ اختصاص ندارد. این نتیجه گیری در خصوص انحصار خوانش های اصلی به نتیجه ای و وجودی و همگانی، تأییدی بر رویکرد پانچوا (2003) است.

این مطالعه به بررسی ابعاد معنایی نقش نمای گفتمانی «آخه» در بیان روابط علّی از منظر (بین) ذهنی شدگی می پردازد. پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی-تحلیلی است و داده های آن پیکره ای همزمانی متشکل از زبان روزمره به کاررفته در وبلاگ ها، مصاحبه های تلویزیونی و گفتگوهای روزمره است. بررسی داده ها نشان می دهد واژه «آخه» تحت فرایند دستوری شدگی در سطح جمله و گفتمان قرار گرفته و به پیشرفته ترین مراحل (بین) ذهنی شدگی رسیده است. در واقع، مطابق پیش بینی سویتسر (1990) و دِگاند و فاگارد (2012) در موارد مشابه، این عبارت علاوه بر بیان روابط علّی عینی، به عنوان یک نقش نمای گفتمانی، برای بیان انواع روابط علّی ذهنی یا روابط توجیهی نیز به کار می رود. به عبارت دیگر، گویشوران زبان فارسی از این عبارت برای بیان انواع روابط توجیهی معرفتی، کارگفتی و متنی استفاده می کنند. کاربردهای فوق، بیانگر وابستگی بیشتر «آخه» به موقعیت گفتمان و نشان دهنده درجات پیشرفته دستوری شدگی گفتمانی واژه مذکور است.

پروفسور ایندوشیکهر، زبانشناس معروف هندوستان در راهنمای زبان سانسکریت آورده است: با وجود تحولات عظیمی که در زبان فارسی کنونی روی داد هنوز نزدیک به سی و پنج درصد کلمات آن را میتوان با کلمات سنسکریت ودائی وکلاسیک سنجید. از آنجایی که دانش زبان شناسی حدود صد سال پیش در اروپا فراهم شد، لذا طبق نظریات یزرگان زبان شناس از برکت خواندن زبان سنسکریت و اوستا در این سرزمین دانشی به نام زبان شناسی پدید می آید که به یاری آن به ریشه ها و همانندی ها و دگرگونیهای زبان در زمانها و مکانهای مختلف می پردازد. از آن زمان تاکنون مطالعه زبان سانسکریت برای هرگونه تحقیق در زبان شناسی و تاریخ و تمدن و فکر و دین و سنن بشری لازم شمرده و چنان پژوهش هایی وسیعی در مورد زبان های هندو اروپایی صورت گرفته است که تاکنون در مورد دیگر گروه های زبانی دیگر سابقه ندارد . . چنانچه زبانهای ایرانی جدید چون متضمن سنن دو هزار ساله زبانه های هند و اروپایی می باشد با زبان سنسکریت شباهت هایی دارند در این پژوهش علاوه بر تاکید مطالعه زبان ساسنکریت برای مطالعات تطبیقی زبانشناسی به بررسی نقاط مشترک در زبان فارسی هندی و اردو با زبان سنسکریت می پردازد . این بررسی نقش مهمی علاقه در تدریس و یادگیری زبان و واژگان مشترک اردو- هندی با زبان سنسکریت خواهد داشت