پژوهش های زبانشناختی در زبانهای خارجی

پژوهش حاضر کوشید به بررسی موضوع انگلیسی به عنوان یک زبان میانجی بپردازد که بتدریج در حال گرفتن جای باورهای دیرپا در حوزه آموزش این زبان است ولی ظاهرا نظر دانشجومعلمان و معلمان زبان انگلیسی ایرانی در این زمینه به خوبی منعکس نشده است. بدین منظور، با یک نمونه گیری تصادفی نگرش 91 دانشجو معلم و 85 معلم زبان انگلیسی نسبت به انگلیسی میانجی در یک تحقیق کمی و با استفاده از اجرای پرسشنامه بررسی شد. پرسشنامه مذکور شامل چهار بخش می باشد که نگرش پاسخ دهندگان را نسبت به مدل های انگلیسی، استفاده از آن برای ارتباط، نقش زبان و فرهنگ و زبان استفاده شده در کلاس درس می سنجد. تحلیل توصیفی داده ها نشان داد دو گروه نظر مثبتی نسبت به استفاده از زبان انگلیسی برای ارتباط، زبان و فرهنگ و زبان استفاده شده در کلاس داشتند. اما در ارتباط با مدل های زبان انگلیسی، بررسی پاسخ ها نشان داد یک تمایل نهادینه در بین آنها نسبت به هنجارهای گویشوران بومی وجود دارد. علاوه بر این، هیچ گونه اختلاف موثری بین نگرش این دو گروه نسبت به انگلیسی میانجی وجود نداشت. این یافته ها شاید بتواند برای کارشناسان تربیت معلم و تهیه کنندگان مطالب درسی مفید واقع شود.

دوزبانگی و یادگیری زبان دوم مقوله ای پیچیده است که علم آموزش برای یادگیری سیستم نحوی و پیکره ای آن زبان و بالا بردن سطح مهارت های چهارگانه مطالب متنوعی را برای کاربر زبان مطرح می کند. هر چه یادگیری زبان بیشتر شود، سطوح این مهارت ها بالاتر می رود و کاربر در ارتباط زبانی مهارت بیشتری پیدا می کند. معیار علم آموزش به میزان بالا رفتن این چهار مهارت کاربر را ارزش یابی می کند. اما از منظر نئوتنی زبانی، هویت کاربر با تمام زبان ها در تعامل است حتی آنهایی که در مالکیت خود ندارد. تمام نکات آموزش در جهت تسلط زبانی کاربر به کار می رود و تسلط زبانی صرفا ارزش گزاری مهارت های زبانی نیست. نئوتنی زبانی یادگیری زبان را در مرحله آخر آموزش یعنی تسلط زبانی بررسی می کند که در آن هویت زبانی که کاربر کسب می کند نقش اصلی یادگیری یک زبان را ایفا کند. در این مقاله با استفاده از نگرش دو زبانگی و مالکیت زبانی که نئوتنی زبانی مطرح کرده به بررسی تحلیلی کاربر زبان در مراحل مختلف تماس زبانی با زبان ها را می پردازیم. خواهیم دید که کاربری تک زبانه و تک هویت با در اختیار داشتن همان تک هویت خویش می تواند ارتباط زبانی ایجاد کند ولی نمی تواند هر دو زبان را به یک اندازه در مالکیت خود قرار دهد. با وجود دانسته های کاربر از سیستم زبان نو پایه، خود نیاز دارد تا هویت زبانی خود را نیز در روندی جوهره ای قرار دهد.

هدف از نگارش این مقاله، شناخت اشتراکات دیدگاه های واسیلی واسیلیویچ داویدوف (Vasily Vasilievich Davidov), وکارل راجرز(Carl Rogers) در مورد روشهای آموزش و توانایی تدریس به عنوان بحث کلیدی روز در آموزش مدرن است. منابع رشد شخصیت در آموزش توسعه دهنده و جایگاه مدرس در تدریس توسعه دهنده مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. از طرفی مفهوم «ارتباط با موقعیت» در آراء داویدوف به عنوان پیش شرط های فلسفه جدید آموزش مورد واکاوی خواهد بود. در این پژوهش بر آن هستیم تا فرضیه تقویت تعامل مدرس و دانشجو و تاثیرآن در بهبود اعتماد به نفس و بهره وری بیشتر در کلاسهای درس زبان را بیازماییم. با اتکا بر آراء راجرز و داویدوف جهت بررسی فرضیه های پیش گفته پرسشنامه ای تنظیم گردید، و 147 نفر از دانشجویان زبان روسی در پاسخگویی بدان مشارکت داشتند. از انجام این پژوهش به دنبال پاسخی برای این مساله هستیم که کدام رویکرد های آموزشی فوق می تواند تاثیر گذارتر باشد ؟ آیا همه دانشجویان با یک روش تدریس موافق هستند؟ و نتیجه پاسخها موید استقبال دانشجویان از روشهایی است که هم افزایی تعاملی و تقویت خود باوری، خودکارآمدی و به تبع آن بهره وری حداکثری دانشجویان از روند آموزشی را در پی دارد.

تحقیق حاضر تلاش می کند کتابهای زبان انگلیسی چاپ جدید متوسطه را به لحاظ منظورشناسی زبان در حوزه ادب بررسی نماید. هدف اصلی تحقیق یافتن نحوه توزیع استراتژیهای کلان و خرد ادب بر پایه نظریه ادب براون و لوینسون (1987) در مکالمات کتابها است. هدف دیگر بررسی وجود ارتباط میان سطح کتابهای درسی و میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب می باشد. بدین منظور فراوانی و درصد استفاده از استراتژیهای کلان و خرد ادب در مکالمات هر یک از کتاب های زبان بررسی گردید و برای یافتن ارتباط میان سطح کتابهای درسی و میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تمامی انواع استراتژیهای کلان در کتابها استفاده شده است اما در میزان استفاده از آنها و استراتژیهای خرد مربوطه تفاوت بسیاری وجود دارد. همچنین مشخص گردید که هر چه سطح کتاب بالاتر می رود میزان استفاده از استراتژیهای کلان ادب کاهش می یابد. نتایج تحقیق می تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار طراحان کتابهای درسی زبان انگلیسی قرار دهد.

یکی از راهکارهای مناسب در ترجمه ممنوعیت های زبانی متون ادبی از عربی به فارسی، کاربرد شگردهای «زیباشناسی کلامی» است. این راهکار را می توان به گونه ای دیگر، بومی سازی نامید؛ این امر به مفهوم آن است که هنجارها و ارزش های موجود در متن زبان مبدأ و عناصر مربوط به آنها را به صورت مناسبی درمی آورد. از آنجا که یکی از راه های ارزیابیِ فرهنگی آثار ادبی ترجمه شده به فارسی، شناخت و تحلیل شیوه های زیباشناسی کلامی در تعبیرهای ناخوشایند آن است، در پژوهش پیش رو تلاش بر آن است با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، راهکارهای زیباسازی کلامی در ترجمه واژگان ناخوشایند زبان عربی به ویژه در ترجمه ممنوعیت های زبانی رمان "بدایه و نهایه" اثر نجیب محفوظ مورد کاوش قرار گیرد و تا جای امکان واژ ه ها و جمله ها از ممنوعه بودن درآیند و راهبردهایی برای معادل گزینی آن ارائه شود . این رمان برگزیده شد؛ زیرا نمودهای ممنوعه زبانی نسبتاً بسیاری در آن دیده می شود. در این پژوهش از تقسیم بندی گونه های زبان ممنوعه در پژوهش شریفی و دارچینیان (1388) استفاده می کنیم که به مواردی چون واژ ه های مرتبط با روابط خصوصی زن و مرد، دختر و پسر پیش از ازدواج و... اشاره می کند. پس از در نظر گرفتن چارچوب نظری و عملی برای یافتن نمود زبان ممنوعه در زبان فارسی، از تقسیم بندی خوش سلیقه و همکاران (2018) بهره می بریم. نتایج پژوهش در 5 راهکار اصلی در ترجمه ممنوعیت های زبانی رمان بدایه و نهایه، نشان از ان دارد که: جانشینی با (33%) و حفظ، با (32%) به ترتیب پربسامدترین وحذف با (4%) کم بسامدترین شگرد در ترجمه پیشنهادی این رمان است.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تلاش جهت پویایی و علمی کردن این زبان، اقدام به ترجمه واژگانِ حوزهای گوناگون دانش به زبان فارسی می کند. با این حال، حجم گسترده واژگان علمی خارجی در زبان فارسی و عدم استقبال مطلوب بخش هایی از جامعه ایران از برخی واژگان نوساخته، علمی شدن این زبان را در معرض تردیدهای فراوان قرار داده است. مقاله حاضر به منظور پی بردن به دلایل عدم استقبال مطلوب جامعه از واژگان مصوب فرهنگستان در تحقیقی کیفی از نوع تحلیل محتوا و با استفاده از نمونه گیری هدفمند مبتنی بر فرد ماهر به بررسی مصاحبه های ده تن از اساتید زبان و ادبیات فارسی با خبرگزاری ایسنا و مصاحبه های رییس فرهنگستان و معاون گروه واژه گزینی این نهاد پرداخته و با تحلیل محتوی این گفت وگوها با استفاده از نظریه تحلیل محتوا بران و کلارک (2006) نتیجه گرفته است که "دلایل سیاسی"، "توجه مردم به زبان فارسی"، و "ضعف فرهنگستان در واژه گزینی" از علل عدم استقبال از این واژگان است. سپس، با بهره گیری از مفاهیم نظری چون مدرنیت و روشنگری و با رویکردی تحلیلی- تطبیقی ضمن بررسی عوامل زمینه ساز رشد زبان های علمی اروپایی به مقایسه این زمینه ها با ترتیب فکری جامعه ایران در دوران تمدن اسلامی و دوران معاصر پرداخته و استدلال کرده است که علمی شدن زبان فارسی تنها با ترجمه اصطلاحات خارجی محقق نمی شود؛ بلکه، این امر منوط به تحقق شرایطی چون بسط گفتمان تولید علم در کشور و پرورش روحیه علمی است تا زبان فارسی بتواند در بطن آن رشد یابد و به زبانی علمی بدل گردد.

در دوران معاصر شاهد بازپیدایی و علاقه مجدد نظام های آموزش رسمی کشورها به آن چه از آن به آموزش ارزش ها تعبیر می-شود هستیم. بخشی از این علاقه از تاکید گفتمان های معاصر، به ویژه گفتمان توسعه پایدار، مینی بر ضرورت گنجاندن ارزش-های متعهدانه و پایبند بودن به آن ها در آموزش نشات می گیرد. در این راستا، پژوهش کیفی فعلی با استخراج ارزش های مورد-نظر سیاستگذارآموزشی در ایران، که در اسناد فرادستی هم چون سند برنامه درسی ملی تبلور یافته است، کوشیده تا نوع و میزان انعکاس این ارزش ها را در کتاب های نونگاشت زبان انگلیسی مدارس مقطع متوسطه دوم موسوم به مجموعه Vision بازنمایاند. بدین منظور، با اتخاذ روش تحلیل محتوا، متعاقب شناسایی و استخراج ارزش های قصد شده در برنامه درسی ملی ایران، کوشش شد با بررسی بندهای سرتاسر تمامی شش کتاب مجموعه فوق – شامل سه کتاب دانش آموز و سه کتاب کار– مشخص شود که آیا و یا تا چه اندازه و به چه شکل ارزش های یاد شده نمود دارند و میزان برجستگی این نمود به چه صورت است. از جمله نکات حایز اهمیت در پیوند با یافته ها می توان به بازتاب بالای مصادیق و نمود های، به ترتیب، ارزش های رشد فردی، ارزش های جامعه محور، ارزش های مربوط به سلامت، و ارزش های زیست محیطی و نیز برجستگی بیشتر آن ها در قالب بافت کلامی و نیز تصویری اشاره نمود. به همین منوال، ارزش هایی هم چون ارزش های کارمحور، مذهبی، وطن پرستانه، و هنری از نقطه نظر بازنمایی کم رنگ و کم رمق نمایانده شده اند. یافته های این پژوهش می تواند مورد استفاده ذی نفعان عمده آموزشی از جمله معلمان، نویسندگان مجموعه فوق، و سیاست گذاران آموزشی قرار گیرد.

افزایش محبوبیت کار گروهی در کلاسهای زبان خارجی با افزایش تعداد گزارشات زبان آموزانی که به همان اندازه در کارگروهی مشارکت نداشته اند همراه بوده است. تأثیر این رفتار بر سایر اعضای گروه که به عنوان گروه ناپذیری شناخته می شود، می تواند کار گروهی را به یک تجربه ناخوشایند تبدیل کند. این مطالعه با توجه به تئوری انتخاب عقلانی و نظریه فرهنگی اجتماعی، میزان توانایی زبان آموزان خارجی را برای همکاری گروهی موثر بررسی کرده است. به این منظور، در مجموع ۱۴۰ زبان آموز شامل ۷۰ نفر در سطح متوسط و ۷۰ نفر در سطح پیشرفته به انجام روایت گویی شفاهی مبتنی بر تصویر شرکت کردند. معلم ضمن آشنا کردن فراگیران با اصول نظریه انتخاب عقلانی و کار گروهی موثر و با مشاهده کلاسها و عملکرد فراگیران پرسشنامه گروه ناپذیری را پر کردند. نتایج تحقیق، تاثیر شناخت تئوری انتخاب عقلانی در کاهش گروه ناپذیری را تایید کرد. علاوه بر این ، تجزیه و تحلیل کیفی مشاهدات بیانگر این است که فراگیران به ویژه آنهایی که در سطح متوسط هستند بیشتر به عدم همکاری در گروه تمایل دارند. همچنین دلایل زمینه ساز نداشتن علاقه فراگیران به کار گروهی و راهکارهای احتمالی برای کاهش این نگرانی مشخص شد. پیشنهاد می شود : معلمان اهداف فعالیتهای گروه را با توجه به تئوری انتخاب عقلانی به روشنی بیان کنند و اهداف خاص دوره را روشن کنند. با داشتن یک نظر شفاف در مورد اهداف دوره و درک نقش معلمان و فراگیران در کارهای گروهی، فراگیران در موقعیت بهتری قرار می گیرند.

پژوهش حاضر سعی بر بررسی توانش کاربرد شناسی فراگیران فارسی و فارسی-بلوچ در ضمن یادگیری زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم و زبان سوم شان داشت. کاربرد راهبرد های امتناع با توجه به شأن و مقام طرف صحبت (پایین تر، مساوی و بالا تر) و انواع کنش های انگیزشی (درخواست، دعوت، پیشنهاد، توصیه) مورد بررسی قرار گرفت. افزون بر این، تشخیص راهبردهای امتناعِ مناسب در زبان انگلیسی با توجه به فاصله اجتماعی بین افراد، رابطه قدرت آنها و میزان تحمیل امتناع مورد مطالعه قرار گرفت. از 36 فراگیر زبان انگلیسی فارسی-بلوچ و 33 فارسی زبان خواسته شد تا به آزمون تکمیل گفتمان نوشتاری و آزمون تکمیل گفتمان چند گزینه ای پاسخ دهند. نتایجِ پژوهش تفاوتهایی را در فراوانی و تناوب قواعد معنایی بکار برده شده توسط شرکت کنندگان بلوچ و فارس نشان داد. فراگیران فارسی زبان بیشتر از فرمولهای غیر مستقیم و راهبرد های حفظ وجهه در پاسخ هایشان استفاده کردند، در حالیکه فراگیران فارسی-بلوچ انواع مستقیم تری از قواعد معنایی را با درجات مختلف فراوانی مورد استفاده قرار دادند. به استثنای ردِ پیشنهاد که در آن فرار از موقعیت و امتناعِ مستقیم بیشترین کاربرد و بیان تأسف کمترین کاربرد را دارا بودند، در سایر موارد، رایج ترین قاعده های معنایی عذر/توجیه، بیان تأسف و امتناع مستقیم بودند. بهرحال، در ارتباط با تشخیص راهبرد امتناعِ مناسب، فراگیران بلوچ توانش کاربرد شناسی بهتری نسبت به فارسی زبان ها بروز ندادند، به نحوی که تفاوت بین دو گروه در تشخیص راهبرد های مناسب معنا دار گزارش نشد.

با توجه به اهمیت نقش دانشجو معلمان و مدرسان در پیشبرد برنامه های تعلیم و تربیت٬ این پژوهش به بررسی کیفیت برنامه تربیت دبیر زبان انگلیسی در دانشگاه فرهنگیان می پردازد. مطالعه حاضر با استفاده از مشاهده٬ پرسشنامه و مصاحبه می باشد. پرسشنامه تجربه دانشجو (پیس و کو٬ 1998 ) به 285 دانشجو داده شد. 70 مدرس به ارزشیابی از برنامه تربیت دبیر پرداختند٬ 34 نفر از مدرسان چک لیست ( 2007) CIPP را نمره گذاری نمودند٬ و با 8 نفر از مدرسان نیز مصاحبه به عمل آمد. برنامه تربیت دبیر بر اساس مدل CIPP از چهار بعد شامل اهداف٬ محتوای دوره٬ فعالیت های یاد دهی و یادگیری و ارزشیابی کلی از برنامه مورد بررسی قرار گرفت. روش های تجزیه و تحلیل داده ها شامل آمار توصیفی و تحلیل اسناد مکتوب موجود در این زمینه می باشد. نتایج این تحقیق نشان دهنده رضایتمندی نسبی دانشجو معلمان و فارغ التحصیلان از برنامه تربیت دبیر و نگرش مثبت آنها نسبت به سودمندی دوره های کارورزی می باشد. تحلیل پرسشنامه مدرسان نشان داد که برنامه تربیت دبیر زبان انگلیسی تا حدودی به اهداف خود در زمینه آماده سازی دبیرانی که بتوانند نیازهای شغلی خود را تامین نمایند٬ نائل آمده است. اگرچه٬ نتایج بیانگر وجود تناقضاتی بین نیازهای واقعی دانشجو معلمان و محتوای دوره های ارائه شده می باشد. مدرسان نشان داد که برنامه تربیت دبیر زبان انگلیسی تا حدودی به اهداف خود در زمینه آماده سازی دبیرانی که بتوانند نیازهای شغلی خود را تامین نمایند٬ نائل آمده است. اگرچه٬ نتایج بیانگر وجود تناقضاتی