کاووس روحی برندق

کاووس روحی برندق

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران
پست الکترونیکی: 14rohi@gmail.com

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۱۰۸ مورد.
۱.

مفهوم و گستره تبرج زنان در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پوشش زینت عفت تبرج آیه 3 احزاب آیه 60 نور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
تعداد بازدید : ۴۳۸۵ تعداد دانلود : ۱۳۷۶
قرآن کریم در آیات 33 سوره احزاب و 60 سوره نور به بیان موضوع تبرج و حکم آن پرداخته است. تعاریف ارائه شده از سوی مفسران و فقیهان در باره تبرج مختلف، اما مشابه یکدیگر است. این مقاله درصدد تبیین دقیق مفهوم تبرج و تعیین قلمرو و گستره آن است. تحلیل عناصر تبرج بیانگر آن است که قلمرو تبرج زنان وسیع تر از اظهار زینت و تبرج در پوشش بوده و مظاهر دیگر مانند تبرج در رفتار، محتوای گفتار و ... را شامل می گردد و هر نوع جلوه گری اعم از نحوه پوشش، نحوه رفتار و محتوای گفتار از سوی زنان در انظار مردان نامحرم که زمینه ساز ارتکاب گناه گردد، تبرج به شمار می آید.
۲.

نقد شبهه تعارض آیات «علم غیب» در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری آیات الاحکام تفسیر روایی استنباط فقهی ائمه (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی انواع و اقسام آیات وسور ناسخ و منسوخ
تعداد بازدید : ۳۶۲۲ تعداد دانلود : ۱۲۸۰
ادعای تناقض در آیات علم غیب، یکی از شبهاتی است که در باره قرآن از سوی باراشر ـ خاورشناس یهودی ـ مطرح شده است. وی معتقد است آیاتی که علم غیب را در انحصار خداوند می داند با آیاتی که از آگاهی پیامبر اکرم| و برخی از برگزیدگان الهی از غیب خبر می دهد، در تناقض است. دسته بندی آیات این موضوع بیانگر آن است که آنچه را قرآن در انحصار خداوند بیان فرموده، «علم غیب ذاتی و مستقل» است و خداوند به مقتضای حکمت و مشیّت خود، برخی از رسولان را به واسطه وحی، از غیب آگاه می نماید تا رسالت ایشان را اثبات و امر تبیین دین را تسهیل نماید. به فرمان الهی پیامبر نیز مامور تعلیم جانشین خود است و این علم در کنار دیگر روش های کسب علم امام نظیر: الهام و تحدیث با فرشتگان، سینه به سینه به اوصیای الهی انتقال می یابد، بی آنکه هیچ یک از آنان ادعای استقلال در علم غیب نمایند.
۳.

تحلیل و ارزیابی افعال سوره مبارکه بقره؛ با رویکرد «تجزیه به آحاد واژگان»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم افعال سوره بقره ترجمه های مشهور معاصر تجزیه به آحاد واژگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱۲ تعداد دانلود : ۱۳۷۶
«تجزیه به آحاد واژگان» روشی در معناشناسی است که واژگان متن را تا جایی که ممکن است به آحاد و مؤلفه های معنایی سازندة آن تجزیه می کند تا از کنار هم قرار دادن آن ها مفهوم دقیق و کامل واژه ها به دست آید. توجه به آحاد معنایی واژگان و تلاش برای بازسازی آن ها در زبان مقصد می تواند به ارائة ترجمه ای کامل و دقیقاز متن مبدأ انجامد. بر این اساس، در نوشتار حاضر تلاش شده با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی انتقادی، افعال سورة مبارکة بقره- که ترجمة آن ها در یازده ترجمة مشهور معاصر قرآن کریم شامل آیتی، ارفع، الهی قمشه ای، سراج، صفارزاده، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی، مجتبوی، مشکینی و مکارم شیرازی با چالش همراه بوده است- تجزیه به آحاد شود تا معنای کامل آن ها حاصل آید. برایند پژوهش نشان می دهد اولاً مترجمان به مبحث «تجزیه به آحاد واژگان» توجه لازم را نداشته و تقریباً در تمام موارد فقط به معنای اولیه و اساسی اشاره کرده و از مؤلفه های معنایی نهفته در هر واژه صرف نظر کرده اند؛ ثانیاًهرچند هیچ کدام از مترجمان در این زمینه به طور کامل موفق نبوده اند، ترجمة مشکینی، الهی قمشه ای و مجتبوی در مقایسه با دیگران از دقت بیشتری برخوردار بوده و ترجمة ارفع نیز در این میان ناموفق بوده است.   واژگان کلیدی: افعال سورة بقره، ترجمه های مشهور معاصر، قرآن کریم، تجزیه به آحاد واژگان.
۴.

لزوم و لازمه های نفی تعطیل و تشبیه از ذات خدا برپایه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تشبیه تعطیل قرآن و روایات نفی تعطیل نفی تشبیه اثبات بلاتشبیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی صفات و اسماء خدا
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی توحید و اوصاف الهی در روایات
تعداد بازدید : ۳۴۷۰ تعداد دانلود : ۷۸۹
بیشتر پندار ها، نگره ها و نظریه های مطرح درباره وجود و نحوه وجود خداوند، یا مبتلا به عارضه تعطیل هستند یا آلوده به تشبیه. در این میان، برپایه قرآن و روایات، تنها رویکرد صحیح، اثبات بدون تشبیه (نفی همزمان تعطیل و تشبیه) است. لازمه های نفی تعطیل عبارتند از: اقرار به وجود خداوند و اقرار به کمالات خداوند. لازمه های اصلی نفی تشبیه نیز عبارتند از: بی همتایی خداوند در تعقل ناپذیری، تصورناپذیری، قیاس ناپذیری، اکتناه ناپذیری، توصیف ناپذیری و کیفیت ناپذیری. در بیانی عمیق تر، مراد حقیقی خروج از حد تشبیه عبارت است از عدم تعیین چگونگی برای ذات و صفات خداوند. همچنین برای رهایی از فرو افتادن در مهلکه تعطیل یا تشبیه، باید خداوند را جز به آنچه او خود را وصف کرده، وصف نکنیم. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا پس از نشان دادن ضرورت نفی تعطیل و تشبیه از ذات حق، لازمه های این دو قاعده جامع الاطراف تحلیل شود تا رهپویان وادی توحید به شرط پایبندی به شاخصه ها و لازمه های این دو قاعده، حداقل به لحاظ نظری و عقلی، از فروغلتیدن در هر دو مهلکه ایمان سوز در امان باشند.
۵.

تحلیل حقیقت عرش و مراد از حاملان آن با تاکید بر آیه 71 سوره حاقه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرش حاملان عرش سوره حاقه فرشتگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵۲ تعداد دانلود : ۷۸۸
موضوع عرش و مباحث متعلق به آن، یکی از مباحث پیچیده در حوزه شبکه معارف بلند قرآن کریم است که در آیات متعدد به آنها اشاره شده و در این میان، آیه 17 سوره حاقه به حاملان هشت گانه عرش الهی اشاره دارد، ولی مشخص نمی سازد که این حاملان ثمانیه چه کسانی هستند. تنوع معانی ای که برای مفهوم عرش وجود دارد، زمینه ایجاد دیدگاه های گوناگونی از سوی مفسران پیرامون مراد از حاملان عرش الهی شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی، به تحلیل و نقد دیدگاه های مفسران در زمینه حقیقت عرش و مراد از حاملان عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که عرش حقیقتی عینی و خارجی، مصدر تدابیر الهی و مقام علم فعلی و اجرایی الهی در عرصه هستی است و حاملان عرش الهی در شبکه مفاهیم قرآن و روایات، حقایقی ذومراتب اند که بر خدای متعال، اولیا و فرشتگان الهی اطلاق گردیده است، ولی با توجه به دلایل متعدد، دیدگاه غیر فرشته بودن حاملان هشت گانه عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه، تناسب بیشتری با ظاهر آیات و تصریح روایات دارد.
۶.

مقایسه دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی درباره نزول دفعی قرآن

کلیدواژه‌ها: قرآن علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی نزول تدریجی نزول دفعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن نزول
تعداد بازدید : ۳۱۰۵ تعداد دانلود : ۱۴۳۳
یکی از مسائل دشوار قرآنی، چگونگی نزول آن است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی را تبیین، تحلیل و دلایلشان را نقد می کند. علامه طباطبایی به نزول دوگونه (دفعی و تدریجی) و آیت الله جوادی آملی به نزول سه گونه (دفعی، متوسط و تدیجی) معتقد است. دیدگاه علامه طباطبایی گام نخست در اثبات نزول فرامادی قرآن است و دیدگاه آیت الله جوادی آملی عهده دار تبیین و تفصیل نزول آن است؛ پس این دو دیدگاه در طول یکدیگرند و هیچ تعارضی ندارند.
۷.

غرر الآیات در تفسیر «المیزان» با محوریت آیه 56 سوره «ذاریات»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی عبادت آفرینش غرر الآیات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۲۸۳۹ تعداد دانلود : ۶۴۷
از میان آیات قرآن کریم، که همگی نورند، برخی آیات از درخشش چشم گیری از نظر محتوا برخوردارند که به آنها «غرر الآیات» گفته می شود. این مقاله با روش اسنادی در گردآوری داده ها و به شیوه توصیفی تحلیلی در تجزیه مطالب، آیه 56 سوره «ذاریات» را به عنوان یکی از آیات غرر، که از سوی علّامه طباطبائی مطرح شده است، از لحاظ نقش کلیدی آن در حلّ پیچیدگی های دیگر آیات، با هدف اثبات و جامعیت محتوایی اش بررسی کرده، و به این نتایج دست یافته است که این آیه در تفسیر آیات دیگر قرآن، با موضوع هدف از ازدواج و تناسل، حق خدا بر بنده، و حق بنده بر خدا به طور مستقیم، و در تفسیر آیاتی با موضوع منظور از خلقت احسن، علت اینکه قتل نفس معارضه با مقام ربوبیت خداست و دیگر موضوعات به طور ضمنی، نقش محوری و کلیدی دارد و میان موضوعات یادشده پیوندی ناگسستنی مشاهده می شود.
۸.

نقد تخصیص آیات ارث به حدیث «انّا معاشر الانبیاء لا نُوَرِّث»؛ با تأکید بر استدلال های فاطمه زهرا علیها السلام در خطبه فدکیه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ارث خطبه فدکیه آیات ارث حدیث «انا معاشر الانبیاء لا نُوَرِّث» زهرا (س)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وصیت و ارث
تعداد بازدید : ۲۲۸۲ تعداد دانلود : ۸۵۰
آیات ارث بخشی از آیات قرآنی است که از اهمیت دوچندان در میان آیات الاحکام برخوردار است و مباحث پردامنة تفسیری و فقهی دربارة آن گواه بر این مطلب است. یکی از مباحث تفسیری مربوط به آیات ارث، تخصیص یا عدم تخصیص آیات ارث به غیر انبیای الهی علیهم السلام در ارث گذاری است. عموم مفسران اهل تسنن با استناد به سخن ابوبکر به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که: «انّا معاشرَ الانبیاء لا نُوَرِّث، ما ترکناهُ صدقهٌ» معتقدند که این حدیث، مُخَصِّص آیات ارث است. پژوهش حاضر از راه تحلیل مفاد آیات ارث با تأکید بر استدلال های فاطمة زهرا علیها السلام در خطبة فدکیه، ادعای مزبور را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که مفاد حدیث مورد بحث، صراحتاً با آیات قرآن مخالفت دارد و ادعای تخصیص آیات ارث به حدیث مزبور مردود است؛ لذا این حدیث، جعلی است و دفاع های گوناگون از نظریة تخصیص آیات ارث به حدیث یادشده، ناکام اند.
۹.

ارزیابی دیدگاه مفسران در تبیین معنای امر در آیة 54 سورة اعراف(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی تدبیر خلق عالم امر امر آیة 54 سورة اعراف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن جهان و طبیعت در قرآن
تعداد بازدید : ۲۲۵۰ تعداد دانلود : ۲۱۳۴
در آیات پرشماری از قرآن کریم، آفرینش همة موجودات با فعل «خلق» به خداوند استناد داده شده است؛ ولی در آیة 54 سوره اعراف، مالکیت «امر» در مقابل مالکیت «خلق» قرار گرفته و در نگاه نخست تقابل بین «خلق» و «امر» از آن برداشت می شود. ازاین رو مفسران درصدد تعیین معنای «امر» در برابر «خلق» برآمده اند. این مقاله، مفهوم امر را از دید مفسران با هدف تحلیل و نقد، بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که دیدگاه ها در این زمینه عبارت اند از پنج نظریة 1. فرمان، 2. کلام خدا، 3. تدبیر الهی، 4. عالم امر، 5. جنبة امری موجودات، و ادلة این دیدگاه ها قابل نقدند. در این میان تنها دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان راه را برای تفسیر قابل دفاع از آیه گشوده است و مقاله حاضر افزون بر تحلیل و نقد جامع دیدگاه های دیگر مفسران، گامی دیگر در عرضة نظریة مورد توجه علامه طباطبایی در لابه لای تفسیر المیزان برداشته و با ترمیم آن به دیدگاهی نو راه یافته است: تفسیر امر به جنبة غیرتعینی موجودات.
۱۰.

تحلیل و بررسی دلالت آیه تطهیر بر عصمت اهل بیت(ع) در نگاه مفسران شیعه و اهل سنّت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه تطهیر اهل بیت (ع) عصمت مفسران شیعه اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰۴ تعداد دانلود : ۸۷۹
در قرآن کریم، آیاتی با بسامد فراوان درباره امامت، ولایت و فضایل اهل بیت(ع) وجود دارد. یکی از این آیات که مفسران در محتوای آن بحث و گفتگو کرده اند، «آیه تطهیر» می باشد که راهگشاترین آیه درباره منزلت، عصمت و امامت اهل بیت(ع) است. این مقاله دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنتّ (بیش از 25 تفسیر) را درباره چگونگی دلالت آیه بر عصمت مورد پژوهش قرار داده است و پس از تحلیل، ارزیابی و نقد دیدگاه های مختلف به این نتیجه دست یافته است که مفسران شیعه چهار دیدگاه و مفسران اهل سنّت دو دیدگاه را در این زمینه مطرح کرده اند و از میان همه تقریرها، دو دیدگاه از نظر استدلال به عنوان بهترین دیدگاه میان مفسران سلف و متأخر شیعه و اهل سنّت برگزیده شده است. اولین دیدگاه، استدلال علامه طباطبائی در تفسیر المیزان به دلیل زاویه خاص نگرش به مفهوم واژگان شاخص آیه تطهیر و چگونگی عملکرد اراده خدا در اذهاب رجس و طهارت اهل بیت(ع) و دیگری نظر سیّد محمدحسین فضل الله در تفسیر مِن وحی القرآن است که به مصداق و عینیّت آیه بیشتر نزدیک شده است و به نوعی تفسیر دیدگاه علامه طباطبائی به شمار می آید.
۱۱.

بازشناسی احادیث مختص شیعه از میان احادیث مشترک فریقین درباره دجّال(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دجال احادیث شیعه اهل تسنن تبارشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸۵ تعداد دانلود : ۶۸۶
در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه، روایات فراوانی درباره دجّال وجود دارد. با این حال پاره ای از روایات به ویژه روایات سنی، به جوامع روایی شیعه راه یافته است. این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل تسنن و با شیوه توصیفی تحلیلی(تحلیل محتوایی) برای اولین گام در تبارشناسی روایات مربوط به دجّال، به بازشناسی روایات شیعی و سنی در جوامع روایی فریقین در موضوعات وقایع زمان خروج دجّال، مکان خروج دجّال، زمان خروج دجّال، مکان های ایمن از فتنه دجّال و محل کشته شدن پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که درخصوص موضوع فتنه دجّال و ریزعنوان های آن، از میان روایات فراوان موجود در جوامع روایی شیعه، فقط تعداد چهارده روایت، روایت شیعی به شمار می آید و بقیه روایات عامی هستند . نیز تعداد روایات جوامع روایی اهل سنّت بیشتر از روایات جوامع روایی شیعه است.
۱۲.

عروج حضرت عیسی (ع)؛ دیدگاه ها، چالش ها و رویکرد نو به مسأله(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: جسم توفی روح رفع حضرت عیسی (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی ادیان دیگر
تعداد بازدید : ۲۰۲۵ تعداد دانلود : ۷۹۸
قرآن کریم موضوع وفات و رفع عیسی (ع) را در پنج آیه مطرح کرده است. اطلاق کلمه «توفی» در قرآن بر مرگ و خواب موجب شده است که مفسران در تبیین وفات عیسی (ع) و کیفیت آن دچار اختلاف شوند. این مقاله بعد از گردآوری و نظام بخشی دیدگاه های تمام مفسران شیعه و اهل تسنن در این باره، با روش تحلیل محتوای کیفی (توصیفی تحلیلی)، به تجزیه و تحلیل و نقد استدلال های مفسران پرداخته و سرانجام با تکیه بر روش تفسیر قرآن به قرآن، به این نتیجه دست یافته است که اقتضای جمع میان آیات قرآن این است که حضرت عیسی (ع) به صورت زنده، توأمان با جسم و روح به آسمان رفع و توفی شده است و دیدگاه های دیگر از جمله احتمال مرگ طبیعی و عادی حضرت عیسی (ع) پیش از عروج جسم او به آسمان که در عرض احتمال های دیگر در ضمن دیدگاه دو مفسر بزرگ معاصر شیعه (علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی) مطرح شده است، غیر قابل پذیرش می باشد.
۱۴.

ویژگی ها و مصداق روح القدس در قرآن و حدیث(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: قرآن جبرئیل حدیث روح القدس مراتب روح انسانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
  5. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
  6. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
تعداد بازدید : ۱۹۷۱ تعداد دانلود : ۶۲۷
در قرآن کریم و روایات اهل بیت: از حقیقتی به نام «روح القدس» سخن رفته است. مفسّران و شارحان حدیث، هرکدام بر اساس استدلال های مختلف، دیدگاه های متعددی پیرامون ویژگی ها و مصادیق آن بیان داشته اند. مقاله حاضر با هدف بررسی این دیدگاه ها و نمایاندن دیدگاه جامع پیرامون مصداق روح القدس در آیات و روایات و آثار بهره مندی از آن به نگارش درآمده و به این نتیجه دست یافته است که روح القدس در آیات و روایات بر دو مصداق: جبرئیل امین7 و روح قدسی انبیا و معصومان: اطلاق شده است که در صورت مصداق اول، فرشته اعظم خدای متعال و نازل کننده قرآن بر پیامبر اکرم 9است و در صورت دوم، مرتبه ای از مراتب روح انسانی است که مبدأ علم، عصمت و انجام معجزات در انبیا و معصومان7 است.
۱۵.

چیستی و مختصات روح الایمان در قرآن و حدیث با تأکید بر دیدگاه علّامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روح الایمان مراتب روح انسانی حیات طیبه قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶۴ تعداد دانلود : ۵۷۳
در قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) افزون بر روح عمومی همه انسان ها، روحی خاص به اهل ایمان نسبت داده شده است، که «روح الایمان» نامیده می شود. مفسّران و شارحان حدیث، هرکدام بر اساس استدلال های مختلف دیدگاه های متعددی پیرامون آن بیان داشته اند. مقاله حاضر با هدف بررسی این دیدگاه ها و نمایاندن دیدگاه ثقلین پیرامون چیستی روح الایمان و آثار آن به نگارش درآمده و به این نتیجه دست یافته است که روح الایمان یکی از مراتب روح انسانی است که مبدأ حیات جدید با دامنه ها و آثار فرا مادّی از قبیل حیات طیبه، عبودیت، تقوای الهی و بصیرتِ تمیزدهنده میان حق و باطل است و در اثر استکمال مراتب ایمان، آثار ناشی از روح ایمانی متناسب با آن، دارای دامنه های وسیع و افزون تر از حیث علم و قدرت می گردد
۱۶.

چگونگی تحقق معجزه عصای حضرت موسی علیه السلام در قرآن کریم (مطالعه موردی دو دیدگاه متفاوت)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم عصای موسی (ع) معجزه سحر افک ادوات سحر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۰ تعداد دانلود : ۴۳۶
حضرت موسی g ، در مسیر هدایت قوم بنی اسرائیل به سوی خداوند، معجزات متعددی را در حقانیت طریق خود و ابطال مسیر مخالفان عرضه کرده است. یکی از این معجزات، تبدیل شدن عصای آن حضرت g به ماری بزرگ در برابر سحر ساحران است. این معجزه در تفاسیر فریقین، دارای دو نوع تفسیر متفاوت است: 1- عصای موسی g ، ادوات سحرِ ساحران را بلعید و اثری از آن ها باقی نگذاشت؛ 2- عصای موسی g سحر و افک ساحران را بلعید و ابزارها به حالت نخست برگشتند. مقاله حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی (از نوع تحلیلی-توصیفی) به  شیوه مطالعه انتقادی - تطبیقی تمامی دلایل این دو دیدگاه در تفاسیر فریقین را مورد بررسی قرار داده  و پس از تحلیل و نقد دو دیدگاه یادشده، با استناد به دلایل عقلی و نقلی سازگاری میان این دو دیدگاه را اثبات و نتیجتاً به دیدگاه نو در حل مساله دست یافته است.
۱۷.

ریشه شناسی واژة قرآنی «علم» در زبان های سامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم قرآن ریشه شناسی معناشناسی تاریخی زبان های سامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳۶ تعداد دانلود : ۷۰۴
واژه قرآنی علم در معنای دانستن یکی از معانی محوری در زبان قرآن کریم و محور حوزه معنایی ادراک و دانایی است و ازاین رو درک طرز ساخت تاریخی آن نه تنها به لحاظ واژه شناسی قرآن بلکه به لحاظ درک انسان شناختی از فضای نزول قرآن نیز اهمیت داشته و در تفسیر قرآن کارآمد است. این جستار با بهره گیری از روش تطبیقی- تحلیلی، معانی متعدد ماده علم را در زبان عربی و سایر هم خانواده های سامی آن نظیر سبئی، حبشی، عبری، آرامی، سریانی، اوگاریتی و اکدی مورد مطالعه قرار داده و با تاریخ گذاری این معانی و بررسی روابط معنایی محتمل، رابطه معنای قرآنی علم (دانایی) را با معانی دیگر مورد پژوهش قرار می دهد. در طی تحقیق مشخص شد که اولاً معنای پنهان کردن که در زبان های زیرشاخه شمالی مرکزی حضور پررنگ دارد در تضاد با معنای نشان دادن است که در زیرشاخه های جنوبی نمود یافته و بدین ترتیب این زوج متقابل قدمتی به اندازه زبان سامی باستان دارند. ثانیاً دو معنای نشانه و دانایی با توجه به زیرمجموعه هایی مثل نشان دادن از یک سو و یاددادن و متوجه شدن از سوی دیگر معناهای نزدیک به هم محسوب می شوند و با توجه به قدمت بیشتر معنای نشانه، معنای دانایی حاصل از آن است. ثالثاً حضور معناهای نوشتن، مهر زدن و امضاء کردن در زیرشاخه جنوبی حاشیه ای؛ معنای پیکرتراشی در زبان اکدی؛ معنای دیدن و نگاه کردن در زبان آفروآسیایی و همچنین نوع مصادیقی که در عربی برای مفهوم نشانه ذیل ماده علم ذکر شده است
۱۸.

تبارشناسی عرف در فقه امامیه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حقوق عقل عرف نظام حقوقی عادت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی حقوق فقه و حقوق مباحث فقهی –حقوقی
  2. حوزه‌های تخصصی حقوق کلیات نظام های حقوقی و حقوق تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات منابع فقه سیره عقلا و عرف
تعداد بازدید : ۱۷۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۹۸
عرف در قالب رسم و روش و عادت معمول در میان مردم، نیروی حیاتی هر نهاد حقوقی و یکی از مقوله هایی است که برای انطباق پاره ای از احکام فقهی با مقتضیات زمان و مکان از تأثیری بی بدیل برخوردار است. در واقع، هر قدر یک نظام حقوقی از عرف بیشتر متأثر باشد از استحکام و قدرت بالاتری برخوردار خواهد بود. نظام حقوقی اسلام نیز با صحّه گذاشتن عرف های محلی و ارجاع قانونگذار به آنها توانسته است ماهیت زنده و پویای خود را حفظ و تکامل بخشد. این مقاله کوششی در جهت تبیین جایگاه و تأثیر عرف در نظام حقوقی اسلام با اشاره ای به نقش آن در نظام حقوقی ایران است. بنابراین، پس از ذکر مفاهیم عرف در لسان فقهای شیعه و سنی و همچنین تعاریف اصطلاحی آن، به تأثیر آن در فقه و حقوق و نظام حقوقی اسلام از طریق بیان خصایص عرف به عنوان مهم ترین منبع و مبنا در فقه و حقوق، جایگاه عرف در استنباط احکام شرعی و میزان اثرپذیری نظام حقوقی ایران از عرف خواهد پرداخت.
۱۹.

دجّال در نگاه احادیث فریقین؛ نماد و سمبل یا شخص معین؟(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: نماد مهدویت سمبل دجال نماد بودن دجال

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت
تعداد بازدید : ۱۷۰۶ تعداد دانلود : ۱۶۹۳
از میان نشانه های آخر الزمان و علائم ظهور، موضوع دجّال از پردامنه ترین موضوعات در روایات فریقین است. در بین ویژگی های شخصی و پیرامونی دجّال، موضوع نماد یا شخص بودن دجّال از چالش برانگیزترین مباحث به شمار می رود. این نوشتار با روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و شیوه اسنادی در استناد به منابع و روش توصیفی تحلیلی در تجزیه و تحلیل داده ها، این مسئله را که دجّال شخص انسانی است یا نماد و سمبل برای یک جریان، بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که از سویی هیچ یک از ادلّه طرف داران نماد بودن دجّال قابل دفاع نیست و از سوی دیگر، برخی از دلایل طرف داران شخص بودن دجّال نیز غیرموجه است. با این حال، بسیاری از ویژگی هایی که طرف داران نماد بودن دجّال برای اثبات دیدگاه خود ارائه کرده اند، از باب مجاز، از ویژگی های شخص دجّال به شمار می آید.
۲۰.

اخلاق و مهارت های مناظره در مناظره های امام رضا(ع) (مطالعه موردی؛ مناظره امام رضا(ع) با متکلمان ادیان و مذاهب)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) اخلاق کاربردی مناظره جدل ادیان و مذاهب مهارت های مناظره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۷ تعداد دانلود : ۴۳۱
حضرت امام رضا (ع) با افراد مختلف از جمله نمایندگان یهودیان، مسیحیان، زردتشتیان، صابئان، زنادقه و مادی گرایان، فرقه های اسلامی و افراد دیگر به مناظره پرداخته است. یکی از این مناظره ها، مناظره مفصل آن حضرت با متکلمان ادیان و مذاهب درباره توحید و نبوت است. این مقاله با مطالعه موردی و با هدف شناساندن اخلاق توحیدی حضرت امام رضا (ع) در برابر رقیبان، این مناظره را از لحاظ اخلاق و مهارت های مناظره و به ویژه با مطالعه تطبیقی آن با معیار ها، شرایط، آداب مناظره و جدل در دانش منطق و نیز یافته های علم ارتباطات، تحلیل و مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که در این مناظره، حضرت از 20 روش و مهارت و شیوه اخلاقی به صورت توأمان استفاده کرده و در سخت ترین و طولانی ترین مناظره، بدون این که در دام کوچک ترین استدلال باطل یا غیر اخلاقی بیفتد، با استفاده از انواع مهارت های مناظره و روش های برتر ارتباطی، استدلال و بحث را تا غلبه بر رقیبان پیش برده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان