مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
قرآن و روایات
حوزههای تخصصی:
نفاق رفتاری است ناشی از انگیزه های مادی و دنیوی؛ در چنین حالتی بشر به راستی و از درون به امری معتقد نیست بلکه از روی انگیزه های خاص تظاهر به اعتقاد می نماید.در ریشه یابی نفاق و رفتار منافقان به این نتیجه می رسیم که اهل نفاق انگیزه های مختلفی داشته اند و عوامل گوناگون منشأ نفاق و رفتار منافقانه است. در این نوشتار کوشش گردیده تا بر پایه کتاب الله و روایات معصومین(ع) به بخشی از این گونه عوامل و رفتارها اشاره شود.
ضرورت اعتبارسنجی مشتریان از دیدگاه آموزه های اسلامی و ارائه الگوی بهینه
حوزههای تخصصی:
بانکداری، از ارکان مهم یک نظام اقتصادی است. بانک ها، بدان رو که با سرمایه و اموال گروهی از مردم تأسیس و اداره می شوند، ارتباط قابل توجهی با بیت المال مسلمین دارند. صیانت و حفاظت از سرمایه های مردم، برای رشد و توسعه اقتصادی و اجرای عدالت، عقلاً و شرعاً، لازم و واجب است. در چنین شرایطی، مدیریت ریسک یکی از اجزای حیاتی فعالیت های مالی و اعتباری خواهد بود. در بین انواع ریسک هایی که بانک ها و نهادهای مالی با آن مواجه اند، ریسک اعتباری اهمیت بهسزایی دارد. کمّی سازی و اندازه گیری ریسک اعتباری، برای مدیریت مناسب آن، اعتبارسنجی مشتریان را، پیش از اعطای تسهیلات، امری ضروری ساخته است. در قرآن کریم آیات مختلفی در باب آداب و احکام کسب و کار و حواشی مربوط به آن مطرح شدهاست. در این مقاله، با بهره گیری از روش تحلیل توصیفی، و با استفاده از مستندات مستخرج از قرآن، روایات و مبادی فقهی، سعی شده است که ضرورت اعتبارسنجی مشتریان در هنگام اعطای تسهیلات بررسی شود و الگویی مناسب برای آن ارائه شود. در نهایت، الگویی با عنوان ""الگوی اسلامی""، که بیانگر معیارهای برگرفته از آیات و روایات است، برای اعتبارسنجی مشتریان، ارائه شده است. این الگو شامل شاخص هایی چون منفعت و سودآوری، وثیقه، لیاقت و صلاحیت عملی، قرارداد، رفتار اعتباری، آگاهی و دانش و نمای آینده است.
کارکردهای معنوی توکل به خدا در قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در آیات قرآن و روایات به جنبه های معنوی توکل به خدا توجه ویژهای شده است و این نشان می دهد که تا چه اندازه توکل به خدا و باور به آن، از لحاظ روحی می تواند در زندگی فردی و اجتماعی انسان راهگشا باشد؛ از این رو در این مقاله ضمن بیان مفهوم توکل به خدا از دیدگاه قرآن و روایات، به بیان مهم ترین کارکردهای معنوی توکل به خدا پرداخته ایم، که عبارتند از: عزت و محبوبیت نزد خدا، آرامش و اطمینان قلبی، عزت اجتماعی و احساس بی نیازی از دیگران، تقویت متوکّلان در مقابله با شیطان های درون و برون، برخورداری از امدادهای غیبی خدا، افزایش استقامت و پایداری روحی، تسهیل امور در پرتو اعتماد به خدا، توسعه رزق معنوی، افزایش رضایتمندی از زندگی و بهره مندی از رضایت الهی.
سازمان عادل (واکاوی عدالت سازمانی در پرتو قرآن و روایات)(مقاله علمی وزارت علوم)
هدف: هدف از این پژوهش، استفاده از منابع اسلامی مانند قرآن و روایات برای بازفهمی عدالت سازمانی است. عدالت، اصلی ترین دغدغه ادیان الهی بوده است. عدالت در یک سازمان به عنوان یک نظام اجتماعی می تواند در منابع اسلامی موضوع تحقیق و مطالعه قرار گیرد. روش: روش این پژوهش، کتابخانه ای با رویکرد اکتشافی است و ابزار مورد استفاده فیش برداری بوده، بر مطالعه آیات شریف قرآن کریم متمرکز شده و برای فهم معنای آیات، در قسمت استخراج دیدگاه قرآن و احادیث، روش تفسیر موضوعی قرآن به قرآن و قرآن به احادیث و استظهار و استنباط استنطاقی متون مقدس قرآن و روایات بوده و در مواردی نادر، از تحلیل محتوا استفاده شده است. یافته ها: از دیدگاه قرآن و روایات معتبر، عدالت سازمانی بر وحدت کامل اجزای سازمان با محوریت اوامر خداوند دلالت دارد. . نتیجه گیری: رویکرد، سازمان عادل، سازمانی متعبد و مؤمن به خداوند است و ولایت انسان کامل را(که در هر عصر و زمانی شخصی از سوی خداوند تعیین می شود) می پذیرد؛ سلطه کافر ظالم را نمی پذیرد و همه رفتارهای خود را برای حاکمیت حق در چارچوب قوانین الهی انجام می دهد.
لزوم و لازمه های نفی تعطیل و تشبیه از ذات خدا برپایه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی صفات و اسماء خدا
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی توحید و اوصاف الهی در روایات
بیشتر پندار ها، نگره ها و نظریه های مطرح درباره وجود و نحوه وجود خداوند، یا مبتلا به عارضه تعطیل هستند یا آلوده به تشبیه. در این میان، برپایه قرآن و روایات، تنها رویکرد صحیح، اثبات بدون تشبیه (نفی همزمان تعطیل و تشبیه) است. لازمه های نفی تعطیل عبارتند از: اقرار به وجود خداوند و اقرار به کمالات خداوند. لازمه های اصلی نفی تشبیه نیز عبارتند از: بی همتایی خداوند در تعقل ناپذیری، تصورناپذیری، قیاس ناپذیری، اکتناه ناپذیری، توصیف ناپذیری و کیفیت ناپذیری. در بیانی عمیق تر، مراد حقیقی خروج از حد تشبیه عبارت است از عدم تعیین چگونگی برای ذات و صفات خداوند. همچنین برای رهایی از فرو افتادن در مهلکه تعطیل یا تشبیه، باید خداوند را جز به آنچه او خود را وصف کرده، وصف نکنیم. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا پس از نشان دادن ضرورت نفی تعطیل و تشبیه از ذات حق، لازمه های این دو قاعده جامع الاطراف تحلیل شود تا رهپویان وادی توحید به شرط پایبندی به شاخصه ها و لازمه های این دو قاعده، حداقل به لحاظ نظری و عقلی، از فروغلتیدن در هر دو مهلکه ایمان سوز در امان باشند.
بسط ناپذیری وحی با تکیه بر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
از جمله مباحث ضروری در باب وحی و قرآنپاسخ به این پرسش است که آیا وحی با رحلت پیامبر (ص)به پایان رسیده است و یا افرادی همچنان پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)از این نوع ارتباط و دریافت برخوردارند. در این مقاله، با اشاره به آیاتی که بر پایان یافتن وحی دلالت دارد، به ادّعای برخی از پیروان ادیان پیشین که مدّعی پایان یافتن دین در زمان پیامبرشان بوده اند، پرداخته و نفاوت ادّعا را در دین و پیروان آن بررسی کرده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است که بر مطالعة متون دینی مبتنی است. یافته های تحقیق نشان می دهد خلط میان وحی با معرفت نسبت به وحی، یکی از مهم ترین عوامل ادّعای بسط پذیری وحی است. آیات قرآنو روایات اهل بیت (ع) قرآنرا وحی جاویدان معرّفی می کند و پاسخگویی قرآنبه نیازهای بشر را حدّاکثری می داند و راز خاتمیّت را در همین نکته می توان پیگیری نمود.
نقد و بررسی تطبیقی گونه های مختلف تعریف شناسی اخلاق در اندیشه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه اخلاق سال سیزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۷
139-158
حوزههای تخصصی:
اخلاق از جمله دانش های بنیادین نظری و عملی است که در علوم مختلف کاربرد دارد و در آموزه های دینی به عنوان «واجب عینی» تلقی شده است؛ برخلاف تصور ساده انگارانه اخلاق، تعریف شناسی آن در میان متفکران اسلامی و غربی مورد توجه بوده و با دیدگاه های گوناگون روبه رو است. مقاله حاضر ضمن بررسی و تحلیل تعریف های حداکثری و حداقلی اخلاق از نظر متفکران اسلامی، آن را در محک تطبیق آموزه های قرآنی و روایی قرار داده است و معتقد است تعریف شناسی اخلاق اسلامی براساس جهان بینی و ایدئولوژی اسلام شکل گرفته است وگزاره هایی همچون؛ «نفس»، «صفات فضایل و رذایل»، «قوه و فعل»، «ملکه»، «عدم ملکه»، «رفتار»، «انگیزه»، «اراده»، «اختیار»، «بهشت و جهنم» نقش مهمی در بازسازی تعریف شناسی اخلاق اسلامی دارد.
تحلیل انتقادی مدخل امام «علی علیه السلام» در دائره المعارف قرآن لایدن و بررسی میزان هم آوایی آن با مکتوبات اسلامی و استشراقی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مدخل امام «علی7» در دائرهالمعارف قرآن لایدن، توسط «علی سلطان آسانی»؛ مسلمان اهل سنت اهلِ نایروبی، به نگارش درآمده است. این مدخل، ضمن گزارشِ درست برخی مطالب، همچون؛ برخورداری امام علی7 از مقام امامت و علم باطنی، حاوی نکات نادرستی، چون نسبت دهی رهبری صوفیه به آن حضرت، نیز از وجود نام و فضایل امام علی، در متنِ مصحف حضرت علی7 و انتساب برنتافتن مصحف عثمانی از سوی شیعیان تا قرن چهارم، است. پژوهه حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل رویکرد و مطالب این مدخل پرداخته و بر اساس آموزه های قرآن و روایات، صحت و سقمِ آن را، باز نمایانده است و میزان هم آوایی آن را با منابع و مکتوبات شیعی، اهل سنت و مستشرقان، آشکار ساخته است. یافته های تحقیق، نشانگر آن است که نویسنده، گرچه در بیانِ برخی مطالب، جانب واقعیت را پاس داشته، اما در پاره ای از موارد، دچار چالش هایی همچون عدم جامعیت، اختصارگویی زیان آور، شناساندنِ امام علی7 به پیشوایی باطنیه و متصوفان و.... شده است. این مدخل امام علی7، با مدخل های دیگر لایدن و مکتوباتِ مستقل استشراقی، دارای هم آوایی و ارجاعات فراوان به آنها است؛ ولی بر خلاف انتظار، به هیچ یک از منابع روایی، تفسیری و تاریخی شیعه، ارجاعی ندارد و هم آوایی خاصی با منابعِ معتبر اهل سنت نیز در آن، مشهود نیست.
بررسی مستندات اندیشه های فقهی معاصر در باب مالکیت معنوی
هدف از پژوهش حاضر بررسی مستندات اندیشه های فقهی معاصر در باب مالکیت معنوی می باشد. روش تحقیق توصیفی تحلیل و با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد. مباحث، دلایل و مستندات فقهی مشروعیت و اعتبار شرعی مالکیت های فکری و حقوق مرتبط به آنها مورد بررسی قرار گرفت. اهم این دلایل شامل؛ بنای عقلا، قرآن و روایات، عرف، حکم عقل و بناء عقلا، قاعده لاضرر، قاعده سلطنت. همچنین مخالفان مالکیت های معنوی نیز به دلائل ذیل استناد می کنند. این دلایل شامل، عدم اعتبار آن از سوی عقل و عقلا، اموال معنوی جزو سرمایه های عمومی است و ناسازگاری مالکیت های معنوی با قاعده سلطنت. مالکیت فکری با بنای عقلا مبرهن می شود. همچنین با جست و جو و تحقیق در قرآن کریم، می توان مواردی را پیدا کرد که مجموع آن ها مویداتی هستند در جهت تأیید مشروعیت مالکیت های معنوی.می توان از روایات به عنوان مؤیداتی بر مشروعیت و اعتبار شرعی حقوق مؤلفان و پدیدآورندگان استفاده و به آن ها استناد کرد و حقوق پدیدآورنده مطلب رعایت شود. از سوی دیگر مفاد قاعده سلطنت این است که اولاً سلطنت مالک بر مال خویش حق اوست و هرطور که بخواهد می تواند در آن تصرف کند. مگر در مواردی که شارع مقدس منع و نهی نموده باشد.به طور کلی نظر می رسد که می توان حقوق مؤلف و به طور کلی حقوق مالکیت های فکری و حقوق متعلق به آن را حق شرعی دانست و آن را به عنوان سیره متحدث و بناء عقلا در عصر حاضر تلقی کرد و از طرق مذکور به اثبات مشروعیت و اعتبار شرعی آن پرداخت. چنانکه عرف، از جمله دلایلی است که فقها بر مشروعیت مالکیت معنوی آورده و به آن استناد و استدلال نموده اند.
ویژگی ها وشاخصه های لفظی و محتوایی استخراج اصول اخلاقی با تاکید بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
اصول اخلاقی در نظام های اخلاقی ضمن آن که می تواند خط و مشی اخلاقی آن نظام را سامان دهد در حل چالش های اخلاقی نیز کارگشاست. نظام های اخلاقی بر اساس نوع نظریه اخلاقی خود اصول اخلاقی را پیشنهاد می دهند که گاهی اصول مشترک همه نظام های اخلاقی است. این مقاله با هدف استخراج اصول اخلاقی قرآن با رویکرد فرا اخلاقی سامان یافته است. بررسی و تحلیل آموزه های قرآن و روایات اسلامی – که به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است- نشان می دهد می توان بر اساس شاخص های لفظی چون هیئت و ماده وشاخصه های محتوایی چون تاکید، فراوانی ، تکرار و تقدیم، به مهم ترین اصول اخلاقی مورد نظر آموزه های دینی دست یافت. این اصول ضمن برخورداری از ویژگی هایی چون جامعیت ، هدفداری، سازگاری، برخورداری از اولویت و پایه ای بودن برای اخلاق نقش هدایت گری اخلاقی مومنان را ایفاکرده در برخی چالش ها و موقعیت های دشوار اخلاقی کارگشا هستند.
نقش دولت در تحقق عدالت اقتصادی بر اساس آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس سال هشتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲
159 - 176
حوزههای تخصصی:
دخالت دولت در امور مختلف از جمله مباحثی است که همواره مورد توجه، برنامه ریزان،اندیشمندان و حتی مردم قرار گرفته است و هر کدام از زوایای مختلف به بررسی آن پرداخته اند. هدف اصلی این تحقیق، اقدامات و سیاست های دولت جهت بر قراری عدالت اقتصادی در جامعه که برای پیاده سازی آن لازم است تمامی وظایف و سیاست های خود را در راستای تحقق این مسئله معطوف کند. این امر به تنهایی محقق نخواهد شد مگر اینکه در کنار آن مردم به عنوان حامیان اصلی جامعه اسلامی از آنان حمایت نمایند. از این رو با روش توصیفی-تحلیلی و با استمداد از دلایل قرآنی، روایی، تاریخی و ... تلاش داریم مهمترین اقدامات دولت در این باره را مورد بررسی قرار دهیم که عبارتند از: 1-تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی درجهت رفع فقر.2- کنترل مصرف در جهت تحقق رفاه عمومی، 3-مالیات و حمایت دولت از تولیدکنندگان. 4- مشارکت دولت و ملت در معنویت و اخلاق و...نتایج تحقیق نشان داد که سیاست گذاری های دولت توانسته است در بهبود و یا تضعیف عدالت اقتصادی مؤثر باشد.آن چه مسلم است آن که دولت می تواند با توجّه به شناخت کامل از جامعه اسلامی و برنامه ریزی صحیح میزان این اثر گذاری ها را کشف نموده تا به بهبود نظام اقتصادی منجر شود.
آسیب شناسی عوامل مؤثر بر تربیت دینی دختران
حوزههای تخصصی:
یکی از مسائل مورد غفلت در خانواده که موجب آسیب دیدن تربیت دینی فرزندان در مقوله حیا و حجاب می شود، بی توجهی یا کم توجهی به حیا و حفظ آن در کودکان از همان ابتدای تولد و مسئله فرآیند بودن تربیت است. از دیگر عوامل آسیب زا در این زمینه؛ ناهماهنگی والدین با یکدیگر در خانواده، انتقال ندادن احساس ارزشمندی حجاب به فرزندان از طریق گفتمان خانواده و بی توجهی والدین به دوره های تربیتی فرزند (ذکرشده در روایات)، رسانه و معاشرت های خانوادگی نیز از جمله موارد دیگر است که بی توجهی در چگونگی برخورد با آن ها، موجب اثرات نامطلوب در امر تربیت دینی دختران در مقوله حیا و حجاب می شود. این مقاله به بررسی برخی از آسیب ها و راهکارهای قرآن و سنت جهت بهبود آن ها ارائه کرده است. این پژوهش از نوع کاربردی است و با هدف بررسی آسیب های مطرح در عوامل تربیت دینی دختران در مقوله حیا و حجاب در حوزه خانواده انجام شده است. تحقیق به روش توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال است که «چه آسیب هایی بر تربیت دینی خانواده در مسأله حیا و حجاب تأثیر نهاده و موجب شده است تا از فرصت کودکی که بهترین زمان برای آموزش و انتقال مفاهیم ارزشی به فرزندان است غفلت ورزیده شود و راهکارهای قرآن و سنت برای بهبود این مسأله چیست؟».
غلبه بر موانع موفقیت از دیدگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸
119 - 136
حوزههای تخصصی:
انسان درطول زندگی خود همواره به دنبال پیشرفت و کسب موفقیت است. عوامل متعددی از جمله ضعف اعتماد به نفس، خشم، ترس و غم، بخل، سوء ظن، بزرگ شمردن مصیبت ها، ترس از شکست های گذشته و حسد مانع تفکر مثبت شده و با از بین بردن شور و نشاط و انگیزه در انسان، آرامش را از وی سلب نموده و میزان موفقیت را به شدت کاهش می دهند. انسان با غلبه بر این موانع می تواند به احساس زیبای لذت و شادی از لطف و رحمت الهی دست یافته و راه سعادت و نیک بختی را در پیش گیرد. پژوهش حاضر به بررسی این موانع و راهکارهای غلبه بر آن ها از دیدگاه قرآن کریم و سخنان اهل بیت(علیهم السلام) می پردازد.
طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی در دوره نوجوانی از دیدگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸
213 - 234
حوزههای تخصصی:
این پژوهش با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی بر اساس آموزه های قرآن و روایات در دوره نوجوانی انجام گرفت. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، از روش ترکیبی، از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. در بخش کیفی پژوهش، از روش تحلیل محتوای استقرایی و در بخش کمی، از روش پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری در بخش کمی تمامی دانش آموزان و معلمان مقطع متوسطه شهر کرج بودند. همچنین در بخش کیفی پژوهش جامعه آماری شامل کلیه آیات و روایات، اسناد، مقالات، و کتاب ها بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل محتوای استقرایی قرار گرفت. همچنین نمونه آماری مرحله اعتبارسنجی الگو را تعداد 23 نفر از متخصصان تشکیل دادند که به عنوان نمونه هدفمند انتخاب شدند. طبق تحلیل محتوای انجام شده، چهار مؤلفه اصلی و 15 زیرمؤلفه برای مؤلفه های اصلی استخراج شدند. پس از تحلیل محتوا و استخراج کدها، مؤلفه ها و زیرمؤلفه ها در قالب الگو ارائه گردید. ابتدا الگوی مفهومی که دربرگیرنده همه این عناصر بود طراحی شد. به منظور بررسی اعتبار درونی الگوی پیشنهادی از پرسشنامه استفاده شد.
فواید و نقش بازی در پرورش جسم و روح کودکان از دیدگاه قرآن و معصومین علیهم السلام
حوزههای تخصصی:
با توجه به این که بازی به عنوان یک سرگرمی صرف و تنها برای کودکان مطرح نیست و به شکل یک جریان فراگیر در سبک زندگی امروزی و در مناسبات مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی ورود پیدا کرده است و همچنین مسئله ی محوری تربیت کودک در بستر دولت اسلامی و نقشی که بازی در این تربیت دارد؛ ضرورت تغییر نگاه به مقوله ی بازی احساس می شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی فواید و نقش بازی در پرورش جسم و روح کودکان از دیدگاه قرآن و معصومین علیهم السلام است. این تحقیق از نوع تحقیقات بنیادی نظری و روش اجرای آن توصیفی است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که از منظر قرآن و سیره ی معصومین علیهم السلام بازی به خودی خود حسن و قبح ذاتی ندارد و با رعایت شرایط آن برای تمامی سنین، می توان مدل و مصداق بازی سالم را ارائه نمود. بازی ازنظر جسمی، عقلانی، عاطفی و رفتاری تأثیر عمیقی بر کودک دارد و چنانچه با مصادیق برآمده از قرآن و سیره ی معصومین علیهم السلام باشد موجب پرورش جسم و روح او می شود.
جستاری تطبیقی در مفهوم بداء از منظر متکلمان مسلمان و کتاب مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فلسفه و کلام اسلامی سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱
81 - 94
حوزههای تخصصی:
«بداء» در اصطلاح به معنای تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی از سوی خداوند بر اساس برخی حوادث و تحت شرایط و عوامل ویژه است. این آموزه از ویژگی های تفکر شیعی می باشد که اعتقاد به آن در روایات معصومین (علیهم السلام) جایگاه ویژه ای داشته و مصادیق عینی فراوانی از قرآن و احادیث آن را تأیید می کند. هرچند که گروهی از اهل سنت، شیعیان را به دلیل داشتن چنین اعتقادی نکوهش کرده اند؛ اما طبق بررسی ها و نتایج حاصل از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده، موضوع بداء و نقش اعمال نیک و اعمال ناشایست بر تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی علاوه بر قرآن کریم، سنت نبوی مندرج در نصوص دینی فریقین و روایات معصومین علیهم السلام، در موارد متعدد از کتاب مقدس نیز مطرح گردیده که در این تحقیق به ده نمونه از آن اشاره شد. این موضوع نشان می دهد که اعتقاد به بداء، همان طور که در حدیثی از امام صادق (ع) به آن اشاره شده، از مشترکات ادیان ابراهیمی بوده و دارای اصالتی کهن در متون مقدس است.
تحلیل قرآن بنیان موانع تربیت سیاسی _ اجتماعی از بُعد انحراف های رفتاری و راه حل های آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قرآن و علوم اجتماعی سال ۳ بهار ۱۴۰۲شماره ۱ (پیاپی ۹)
9 - 30
حوزههای تخصصی:
مسئله تربیت سیاسی _ اجتماعی، ازجمله مسائل حیاتی موردتوجه دین اسلام بوده که از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ اما همواره موانع و آسیب هایی بر سر راه آن بوده اند که این موانع را می توان از ابعاد مختلف انحرافات اعتقادی، اقتصادی، اخلاقی، رفتاری و...موردبررسی قرارداد. یکی از مهم ترین این انحرافات که به عنوان مانع در مقابل تربیت سیاسی _ اجتماعی قرارگرفته، نوع رفتاری آن است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی موانع انحراف های رفتاری در تربیت سیاسی _ اجتماعی و یافتن راه های حل آن از منظر قرآن کریم و روایات بوده است که بر همین اساس بنیادی ترین پرسش این پژوهش ازاین قرار است که «موانع انحراف های رفتاری در تربیت سیاسی _ اجتماعی کدم اند؟ و چه راهکارهایی ازنظر قرآن کریم و روایات برای حل آن ها وجود دارد؟» گردآوری اطلاعات در این نوشتار به شیوه ی کتابخانه ای بوده و پردازش آن ها با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است. یافته های این پژوهش نشان داد که هواپرستی، قساوت و تبعیت از فاسدان و تقلید کورکورانه مهم ترین انحراف های رفتاری بر سر راه تربیت سیاسی_ اجتماعی است. در قرآن کریم و روایات راه هایی مانند بصیرت آفرینی و صداقت رفتار، ایجاد الفت با سخاوت و بخشندگی، حفظ قدرت مبنی بر غیرت و شجاعت و خدمت رسانی به مردم با اجتناب از روحیه جاه طلبی برای کارگزاران حکومتی ارائه شده است.
نسبت سنجی حقیقت تسبیح و ولایت انسان کامل(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش دینی دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷
29 - 54
حوزههای تخصصی:
از آنجا که «انسان کامل» نه مانند دیگر موجودات عالم، مظهر یک اسم، بلکه مظهر همه اسماء الهی است، به همین خاطر بر موجوداتی که مظهر یک یا حتی چند اسم از اسماء الهی هستند احاطه وجودی دارد؛ در واقع انسان کامل یا همان ولی الله الاعظم حقیقتی است که تمامی اسماء الهی در آن متجلی شده است، او کل واحدی است با ظرفیت در بردارندگی تمامی اسماء و صفات الهی، لذا هر آنچه در این دو وجه تجلی نموده ازدایره این حقیقت خارج نیست که این همان معنای ولایت انسان کامل و ولی الله است که تجلی ولایت الله می باشد. و از طرفی امر تسبیح از اموری است که رشد و تعالی تمامی پدیده ها را به عهده دارد؛ به عبارت دیگر تمامی اسماء با تسبیحی که در آنها جاری و ساری است به سمت تعالی خویش سیر و صیرورت دارند؛ و همانطور که در بالا اشاره شد، ازآنجا که تمامی اسماء و صفات در حقیقتی به نام ولی الله متجلّی است، پس تسبیح نیز در همین چارچوب به وقوع می پیوندد؛ بنابر این می توان نتیجه گرفت با تجلّی ولایت الهی در عالم، امر تسبیح نیز رخ نموده است و تمامی اسماء الهی در چارچوب ولایت ولی الله الاعظم، با توانمندیی به نام تسبیح که در نهاد هر اسم تعبیه شده است، به سمت هدف غایی خویش سیر و صیر می نمایند. نگارنده در این مقاله، جهت اثبات حقیقتی که بیان شد، به روش تحلیلی - توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای و با بهره مندی از شیوه معناشناختی واژه، ضمن پژوهش در آیات دربردارنده واژگان «تسبیح» و ولایت «انسان کامل» و مشتقاتشان، آنان را مورد مداقّه و بررسی تطبیقی قرار داده و نمونه های علمی از این ارتباط و نسبت سنجی بین ولایت و تسبیح را به کمک قرآن و روایات ارائه می دهد.
رهیافتی معناشناسانه به مستضعفین و بازشناخت اجتماعی آن با تأکید بر تقابل های معنایی آن در قرآن
منبع:
تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰
149 - 188
حوزههای تخصصی:
یکی از مسائل مهم قرآنی در حوزه جامعه شناسی، تحلیل و بررسی ویژگی ها و رفتار گروه های مختلف اجتماع است. یکی از این گروه های اجتماعی، «مستضعفان» هستند که وجود این طبقه اجتماعی در هر زمان، سبب شده آیات متعددی از قرآن، به بیان علل ظهور و عوامل تشکیل این گروه، اقسام و ویژگی های آنها و راهکارهای برون رفت از این وضعیت اجتماعی اختصاص یابد. براساس تحلیل معناشناسانه این واژه، واژگان جانشین مفهومی و همسو با «استضعاف» عبارتنداز: «مُضطرّ، ضرّ، وَهن، فَشل و ذلّ». مهمترین واژگان در تقابل معنایی با «استضعاف» شامل «استکبار، أتراف، ملأ، ظلم، عتوّ، علوّ، غنی، بَغی، بطر، طغیان» است. براساس تقابل های معنایی مذکور مشخص می شود سه گروه اجتماعی «مستکبران، ملأ و مترفین» علت اصلی تشکیل این طبقه ی اجتماعی بوده و آن ها کسانی را که حتی دارای نیروهای بالفعل و بالقوه هستند به استضعاف کشانده و سخت در مضیقه قرار می دهند. عوامل استضعاف گونه گاه توسط «مستکبران» به صورت مستقیم و با تمسک به ظلم، قتل وکشتار ایجاد می شود و گاه توسط «ملأ و مترفین» در قالب های مخفیانه و غیر مستقیم صورت می گیرد. این نوشتار به شیوه توصیف و تحلیل، به بررسی آیات مربوط به استضعاف پرداخته و با بررسی واژه «استضعاف» در کنار واژگان همسو و مقابل آن؛ به مصادیق مستضعف و عوامل و آثار استضعاف، اقسام و ویژگی های جریان های اجتماعی مقابل و راه رهایی از استضعاف پرداخته و در این میان با تحلیلِ برخی مؤلفه های این تقابلِ معنایی، تصویری روشن از واژه «مستضعف» و نمودهای اجتماعیِ آن ارائه می نماید
نقش آموزه های قرآنی و روایی در کاهش فساد اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اقتصاد و بانکداری اسلامی دوره ۶ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱
65 - 90
حوزههای تخصصی:
فساد اقتصادی از مسائل مهمی است که در سال های اخیر توجه بسیاری از دولت ها، مدیران و پژوهشگران را به خود معطوف ساخته است. در همین ارتباط، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آموزه های قرآنی و روایی در کاهش فساد اقتصادی انجام گردید. این پژوهش در طبقه بندی کلی تحقیقات، بنیادی و با توجه به هدف، کاربردی محسوب می شود. برای جمع آوری اطلاعات نیز از روش کتابخانه ای و تحلیلی توصیفی استفاده شده است. یافته های این پژوهش، در زمینه پیشگیری از فساد اقتصادی نظیر آگاه سازی؛ تزکیه نفس؛ جلوگیری از پیدایش زمینه های فساد (1. تمهیدات لازم برای پیشگیری از فساد در معاملات، 2. نظارت دقیق، 3. انتخاب افراد متعهد و متخصص برای اداره کشور، 4. کاهش دادن فقر و نابرابری در جامعه و...) نشان می دهد به کارگیری این آموزه های دینی در زندگی باعث کاهش بروز فساد اقتصادی می شود. و براساس آیات و روایات، اصلی ترین مسأله در امر پیشگیری از بروز مفاسد اقتصادی، احیای معنویات، اخلاقیّات و ارزش های دینی و نیز اشاعه فرهنگ مبارزه با فساد اقتصادی است.