مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی

بی پاسخی پرسش چالشی جدی پیش روی اندازه گیری ها در مطالعات بزرگ مقیاس است، مطالعاتی که نقشی اساسی در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری مربوط به آموزش و فرهنگ ایفا می کنند. به دلیل ایجاد سوگیری و خطا در برآورد پارامترهای توزیع نمره ها و شاخص های روان سنجی، چالش بی پاسخی هم بر فرایند ساخت وسیله اندازه گیری و هم بر استفاده از آن اثر می گذارد. از این رو، هدف این مقاله تأثیر نرخ های مختلف بی پاسخی پرسش را بر تعدادی از این شاخص ها و پارامترها تحت سازوکارهای کاملاً تصادفی و غیرتصادفی با استفاده از یک مجموعه داده واقعی شبیه سازی می کند. یافته ها نشان می دهند که بی پاسخی کاملاً تصادفی کمتر از 5 درصد قابل چشم پوشی است مشروط بر آنکه افراد بی پاسخ متفاوت از افراد دارای پاسخ نباشند. در مقابل، اگر بی پاسخی با هر نرخی غیرتصادفی باشد، شاخص های روان سنجی (آلفای کرونباخ، ضریب پایایی دو نیمه کردن، ضریب روایی) و پارامترهای توزیع نمره ها (میانگین، انحراف معیار و چارک های نمره ها) می توانند دارای سوگیری و نادقیق باشند. همچنین، بی پاسخی غیرتصادفی می تواند به فاصله های اطمینان عریض و نتایج گمراه کننده ای منجر شود. از این رو، شواهد حاصل از این مطالعه شبیه سازی از حذف افراد بی پاسخ برای رفع مشکل بی پاسخی حمایت نمی کند.      

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر «سنجش برای یادگیری» بر ساختار هدف کلاس و سرزندگی تحصیلی دانشجویان در دو گروه از دانشجویان (قوی و ضعیف) اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان رشته روان شناسی دانشگاه زنجان در سال تحصیلی 95-94 بود که از بین آنها دو کلاس 34 و 33 نفری از دانشجویان رشته روان شناسی به صورت در دسترس انتخاب شدند. این پژوهش با رویکرد آزمایشی اجرا شد که برای کنترل بیشتر بر شرایط آزمایش، 16 نفر از دانشجویان قوی کلاس اول (درس آمار) و 16 نفر از دانشجویان ضعیف کلاس دوم (روان شناسی فیزیولوژیک) به شیوه سنجش برای یادگیری و همچنین 16 نفر از دانشجویان ضعیف کلاس اول (درس آمار) و 16 نفر از دانشجویان قوی کلاس دوم (روان شناسی فیزیولوژیک) به شیوه عادی (سنجش تراکمی) آموزش دیدند. برای تحلیل داده ها از تحلیل واریانس چندمتغیری استفاده شد. نتایج نشان داد سنجش برای یادگیری بر کاهش ساختار هدف اجتنابی و افزایش سرزندگی تحصیلی دانشجویان مؤثر است. معنی دار بودن اثر نوع سنجش کلاسی نشان داد زمانی که دانشجویان با سنجش برای یادگیری روبه رو می شوند عملکرد بهتری نشان می دهند. همچنین معنی داری اثر تعاملی نشان داد تأثیر سنجش تکوینی بر متغیرهای ساختار هدف کلاس و سرزندگی تحصیلی در دانشجویان ضعیف بیشتر از دانشجویان قوی است.

این پژوهش به منظور ارزیابی کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان خوزستان بر مبنای دو مؤلفه طراحی برنامه تدریس و رفتار حرفه ای و هشت تکنیک به کار رفته در مقیاس مای کورس انجام گرفته است. در این پژوهش، روش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل 1500 نفر از دانشجویان و 17 عضو هیئت علمی بود. نمونه آماری شامل 306 نفر از دانشجویان و 17 نفر از استادان دانشگاه های فرهنگیان شمال خوزستان (شیخ مرتضی انصاری دزفول، حضرت خدیجه کبری (س) دزفول و حضرت امام رضا (ع) اندیمشک) بود که به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. از دیدگاه همه دانشجویان، کیفیت طراحی تدریس استادان به طور معنی داری در حد متوسط و کیفیت اجرای تکنیک های مربوط به رفتار حرفه ای استادان به طور معنی داری بسیار خوب بوده است. وضعیت متفاوت رشته ها و موضوعات درسی، اقتضا می کند تا مدرسان دانشگاه فرهنگیان از روش های مختلف تدریس استفاده کنند.

هدف اصلی از اجرای پژوهش حاضر، تدوین عوامل، ملاک ها و شاخص های ارزشیابی کیفیت برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان بود. این پژوهش از حیث هدف کاربردی است و با شیوه آمیخته اجرا شده است. نخست با مرور ادبیات نظری و تجربی موضوع در مطالعات پیشین و تجربیات ملی و بین المللی، مؤلفه های ارزشیابی کیفیت برنامه درسی استخراج شد. سپس به منظور شناسایی مؤلفه های مرتبط با بافت و وضعیت خاص تربیت معلم کشور و نیز مؤلفه های احتمالی مغفول در مطالعات گذشته با متخصصان حوزه ارزشیابی برنامه درسی مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. مصاحبه شوندگان از صاحب نظران حوزه مطالعات برنامه درسی کشور بودند که در همایش بین المللی سالیانه انجمن مطالعات برنامه درسی شرکت کرده بودند و از میان آنها با روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس قاعده اشباع، 8 نفر انتخاب شدند. سرانجام با تلفیق نتایج دو مرحله فوق، پرسشنامه ای محقق ساخته تدوین شد. پرسشنامه برای شناسایی مهم ترین مؤلفه های ارزشیابی کیفیت برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته، در اختیار 100 نفر از اعضای هیئت علمی رشته برنامه ریزی درسی در دانشگاه های کشور که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، قرار گرفت. یافته های پژوهش به انتخاب 12 عامل، 59 ملاک و 193 شاخص به عنوان مهم ترین مؤلفه های ارزشیابی کیفیت برنامه درسی کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان منجر شد. وزن نسبی مؤلفه ها نیز با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین شد.

هدف از اجرای این پژوهش، استخراج مؤلفه های اثربخش برنامه درسی مجازی به منظور دست یابی به نقاط مشترک در تحقیقات پیشین و ارائه چهارچوبی از نحوه پیاده سازی برنامه درسی مجازی با رویکرد مشارکتی بود. روش پژوهش، کیفی بود و با استفاده از راهبرد سنتزپژوهی اجرا شد. جامعه آماری شامل منابع مرتبط با هدف پژوهش بود که درمجموع از بین 112 پژوهش، 49 نمونه به صورت هدفمند انتخاب شد. سپس مؤلفه های اثربخش برنامه درسی دانشگاه های مجازی استخراج شد و با تحلیل آنها چهارچوبی برای ارائه برنامه درسی مجازی در دانشگاه های مجازی ارائه داده شد. نتایج تحلیل نشان داد که مهم ترین مؤلفه های اثربخش؛ مؤلفه های مشارکت، مؤلفه های درون دادی، ارزشیابی، منطقی و زیرساخت ها بود. پس از آن، با بررسی و توصیف مؤلفه های اثربخش در برنامه درسی مجازی بر اساس رویکرد مشارکتی، نه عامل، شامل مؤلفه های بازده مشارکت، ترکیب گروه، فناوری، تکالیف شغلی، نقش های گروهی، فرایندها و آموزش ها، زمان، آموزش مهارت های گروهی، دانش پیشین یادگیرنده و مشوق ها شناسایی شد.

در این پژوهش با بررسی روندهای اصلی تحولات آموزش عالی و کلان پیشران های اثرگذار بر تضمین کیفیت آموزش عالی از رهگذر بازخوانی و دریچه نگاه صاحب نظران و اندیشه های صورت گرفته، به سنخ شناسی نیروهای شکل دهنده تضمین کیفیت در آموزش عالی اقدام شده است. پژوهش حاضر به شیوه کیفی با رویکرد فنومولوژی و به روش  نمونه گیری هدفمند اجرا شد. با 17 نفر از اعضای هیئت علمی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته صورت گرفت. داده ها به روش استرابرت و کارپنتر (2003) تجزیه وتحلیل شد. یافته های به دست آمده در خصوص شکل دهنده های تضمین کیفیت در هفت مضمون اصلی شامل عوامل درون زا، محیطی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، بین المللی، زیرساختی و زیست محیطی و 17 مضمون فرعی خلاصه شد. یافته های این پژوهش می تواند افق های جدیدی را در خصوص اندیشه در زمینه خلق آینده مطلوب و معیاری برای اصلاح سیاست ها و برنامه های بلندمدت در حوزه مسائل مرتبط با کیفیت آموزش عالی بگشاید.

این پژوهش با هدف ارزیابی رویکرد مدیران دانشگاهی به تغییر برنامه های درسی در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی با استفاده از روش پژوهش کیفی اجرا شد. جامعه آماری پژوهش شامل سه گروه مدیران دانشگاهی، متخصصان برنامه ریزی درسی و سیاست گذاران در سطح کلان آموزش عالی بود که بر مبنای نمونه گیری نظری با ۱۷ نفر از آنها مصاحبه شد. به منظور تحلیل داده های حاصل از مصاحبه از روش کیفی گرانهیم و لوندمن استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد چهار رویکرد کلی در مدیران دانشگاهی نسبت به تغییر برنامه های درسی در دانشگاه ها وجود دارد. در رویکرد اول (حمایتی)، مدیران دانشگاهی به تغییر برنامه های درسی باور داشته و علاوه بر تأمین منابع و امکانات خود نیز در این فرایند مشارکت دارند. در رویکرد دوم (غیرحمایتی)، مدیران دانشگاهی نه تنها به تغییر برنامه های درسی اعتقادی ندراند بلکه در عمل نیز هیچ گونه مشارکتی در زمینه تغییر برنامه های درسی ندارند. در رویکرد سوم (خنثی)، مدیران دانشگاهی نسبت به تغییر برنامه های درسی در دانشگاه ها بی تفاوت بوده و تمایلی به مشارکت در فرایند تغییر برنامه های درسی از خود نشان نمی دهند. در رویکرد چهارم (اقتضایی)، مدیران دانشگاهی نسبت به تغییرات برنامه های درسی باور عمیق دارند. این گروه از مدیران دانشگاهی علاوه بر تأمین منابع و امکانات برای تغییر برنامه های درسی، خود نیز در این فرایند مشارکت فعال دارند.

این پژوهش با هدف تعیین ضرایب خرده آزمون های ارزشیابی صلاحیت های حرفه ای (اصلح) دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان اجرا شد. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش، از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش، همه مهارت آموزان ماده 28 سال تحصیلی 95-94 دانشگاه فرهنگیان به تعداد 2823 نفر بود. با توجه به پراکندگی جامعه در تمام استان های کشور، از نمونه در دسترس استفاده شد و مهارت آموزان استان خراسان رضوی به تعداد 190 نفر، به عنوان نمونه انتخاب شدند. قسمت اصلی داده های این پژوهش، نتایج حاصل از آزمون اصلح دانشگاه فرهنگیان بود که در شهریور 1395 برگزار شده است. برای بررسی موفقیت معلمان از منظر همکاران، از آزمون محقق ساخته استفاده شد که پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 89/0 به دست آمد و روایی آن با استفاده از تحلیل عاملی بررسی شد. بر اساس شیوه نامه آزمون اصلح دانشگاه فرهنگیان، سهم خرده آزمون «فرهنگی»، «تدریس خرد»، «علمی» و «عملکردی» به ترتیب 20، 35، 20 و 25 درصد است که بر اساس نتایج این پژوهش برای افزایش روایی ملاکی پیش بین، پیشنهاد می شود که سهم خرده آزمون ها به ترتیب، 15، 11، 38 و 36 درصد باشد. همچنین نتایج نشان داد که طبقه بندی افراد به گروه های دارای صلاحیت دائمی، صلاحیت موقت و عدم احراز صلاحیت، با روش به کار رفته در آزمون و روش پیشنهادی این پژوهش، به نتایج نهایی متفاوتی خواهد انجامید.