جغرافیا و توسعه

مسئله شناخت در جغرافیا به سه حوزه انسان، طبیعت و نوع ارتباط بین آنها معطوف است، اکنون این پرسش مطرح است با تغییر مفهوم انسان در دوره های مختلف، نحوه عملکرد و تعامل جغرافیدانان با محیط نیز دستخوش تغییر شده است؟. بازگشت به گذشته و دانستن تحولات فکری جغرافیدانان می تواند سیر تحوّل و تغییر در ایده ها و نحوه اندیشیدن امروزی ما در تعامل با محیط را روشن تر و به عمق فهم ما از آینده کمک کند. سیر تحول تاریخی اندیشه جغرافیدانان نظریه پرداز، نشان می دهد که نگاه آنها به انسان دائما در تغییر بوده و سیری متفاوت از یک موجود «تاریخی» به پدیده ای «اجتماعی»، «چند ساحتی»، «مینوی» و «تراریخت» داشته است. این تفاوت ها نه تنها در برداشت های نظری که در روش و نوع تحلیل آنها نیز منعکس است. اکنون این پرسش بنیادی را می توان مطرح ساخت که این تفاوت ها بر نوع تجربه عملی جغرافیدانان در برابر محیط هم تاثیرگذار بوده است و در مواجه آنها با محیط تغییرات راهبردی خاصی بدنبال داشته است؟. به سخن دیگر تغییر مفهوم انسان در تجربه ی ذهنی جغرافیدانان در عملکرد و مواجهه آنها با «محیط» نیز تاثیرگذار بوده است؟ این پژوهش که با روش پدیدارشناسی (تحلیل متون جغرافی ایی) در شش دوره تاریخی در عص ر جدید (2020-1900) صورت گرفته بر این نکته تاکید دارد که:- طرز تلقی جغرافیدانان از مفهوم انسان، بنیان فهم آنها در مواجهه با محیط را شکل می داده است.- تفاوت در دیدگاههای جغرافیایی که معطوف به تفاوت در مفهوم انسان است نه تنها راهبردهای عملکردی جغرافیدانان در اعصار مختلف را در برابر محیط تعریف می کرده است، که تعریف از دانش جغرافیا را نیز تغییر داده است.

  برنامه ریزی بر مبنای سناریو در مواقعی به کار می رود که اجرا کنندگان قصد تدوین سیاست های عمومی در فضایی را دارند که نظم و الگوی مشخصی وجود ندارد. این روش به تصمیم سازان امکان می دهد تا طیفی از آینده های باور کردنی را ملاحظه کنند زیرا برای رسیدن به توسعه متعادل و همه جانبه در سطح مناطق نیاز به اطلاعات از تجربه گذشته و دانش درباره آینده می باشد. لذا این پژوهش با هدف آینده پژوهی توسعه متوازن منقطه ای بر مبنای برنامه ریزی سناریو مبنا انجام شده است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت به دلیل رویکرد آینده پژوهی تحلیلی- اکتشافی است. رویکرد حاکم بر این تحقیق کمی- کیفی است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش های اسنادی و میدانی گردآوری شد. عوامل تأثیرگذار بر توسعه منطقه ای از طریق پرسشنامه از تعداد 30 نفر از کارشناسان و متخصصین و نخبگان استان اردبیل به روش نمونه گیری هدفمند گردآوری گردید و سپس ماتریس آن تشکیل و برای تحلیل شاخص ها و معیارها از نرم افزارهای میک مک و سناریو ویزارد استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نشان می دهد که از بین 51 عامل کلیدی، 13 عامل در توسعه منطقه ای استان اردبیل مؤثر می باشد. با تهیه سبد سناریو برای این عوامل، 41 وضعیت محتمل برای آنها شناسایی گردید و در مجموع دو سناریو قوی، 1841 سناریو ضعیف، 20 سناریو باورکردنی بدست آمد.

تپه های ماسه ای بادی متأثر از متغیرهای مختلفی مانند باد، اندازه دانه های رسوبی، رطوبت، توپوگرافی منطقه، مورفولوژی تپه ها و پوشش گیاهی مدام در حال حرکت . هدف پژهش حاضر بررسی مقدار جابجایی سطح زیربنای ریگ زرین در شمال غرب شهر یزد است. برای ارزیابی تغییر سطح ریگ زرین از تصاویر TM، ETM+ و OLI لندست طی دوره 40 ساله (1977-2017) استفاده شد. ابتدا به منظور استخراج اطلاعات از تصاویر چند باندی از روش طبقه بندی نظارت نشده و سپس نظارت شده استفاده گردید. جهت تبدیل تصاویر به نقشه از فیلترگذاری، ادغام و غربال نمودن کلاس ها استفاده شد. یافته ها نشان داد ریگ زرین در بازه زمانی مورد مطالعه نوسان داشته است؛ روند کلی تغییرات افزایشی بوده و طی این مدت سطح ریگ حدود 60 کیلومتر مربع توسعه پیدا کرده است. اما در دو دوره زمانی، یعنی از 1987 تا 1993 و همچنین از 1998 تا 2002 سطح ریگ زرین کاهش پیدا کرده است. بعلاوه، گرادیان افزایش سطح ریگ نیز یکسان نبوده و در برخی بازه های زمانی میزان افزایش بسیار چشمگیرتر بوده است. به طوریکه در سالهای 2002 تا 2008 مقدار افزایش کمتر از 2 کیلومتر مربع و در سالهای 1977 تا 1987 مساحت ریگ بیش از 40 کیلومتر مربع افزایش یافته است. بررسی نتایج با میزان خشکسالی ها در سالهای مورد نظر نشان داد که این فراز و فرودها با افزایش یا کاهش رطوبت مرتبط است به نحوی که در سالهای مرطوب امکان توسعه نبوده و سطح آن کاهش و در خشکسالی ها، بویژه در 10 سال اخیر میزان توسعه سطح ریگ زرین بسیار چشمگیر (حدود 30 کیلومتر مربع). بوده است.

گردشگری یکی از ابزارهای مهم توسعه در جهان شناخته شده است. استان گلستان بنا بر دارا بودن منابع طبیعی،تاریخی و فرهنگی منطقه مستعد در توسعه صنعت گردشگری است و این استان باید در سیاستها و برنامه های آینده خود، توجه خاصی به گردشگری به عنوان ابزاری مؤثر برای ادامه روند توسعه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی داشته باشد. بنابراین این تحقیق به تدوین سناریوهای توسعه منطقه گردشگری استان گلستان با رویکرد آینده پژوهی می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش، ترکیبی از روشهای اسنادی و پیمایشی است .جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه خبرگان و کارشناسانی است که در بخش گردشگری از دانش و تجربه کافی برخوردار می باشند. روش نمونه گیری غیر احتمالی به دو روش نمونه گیری قضاوتی و گلوله برفی است . ابزار گردآوری اطلاعات،پرسشنامه و مصاحبه با خبرگان بود. نتایج این پژوهش براساس خروجی نرم افزار میک مک نشان داد که 8 عامل اصلی در توسعه گردشگری آینده استان گلستان تأثیرگذار است. که به ترتیب این 8 عامل شامل مشارکت بخش خصوصی، فرهنگ پذیرش گردشگر، کارآفرینی در بخش گردشگری، تاسیس مراکز خرید، امنیت گردشگران داخلی و خارجی، درآمد بخش گردشگری و تاسیسات زیربنایی دولت در صنعت گردشگری می باشد. براساس دومعیار « شدت عدم قطعیت» و «میزان اهمیت» و از ترکیب دو محور عدم قطعیت«کارآفرینی بخش گردشگری » و «فرهنگ پذیرش گردشگر» چهار سناریو برای چهار آینده محتمل استان گلستان، شناسایی و تدوین شدند.

  محیط زیست یکی از ارکان سه گانه توسعه پایدار جوامع روستایی است که نقش بسزایی را در تأمین معیشت و کیفیت زندگی روستاییان برعهده دارد. ارزیابی پایداری زیست محیطی با تکیه بر شاخص های کلیدی موجود در هر منطقه جغرافیایی، گام موثری در راستای شناخت وضع موجود بهره برداری از محیط زیست و به تبع آن تدوین برنامه ها و طرح های پایداری زیست محیط است. از این رو، v جامعه آماری پژوهش را کلیه سرپرستان خانوار روستایی تشکیل می دهد (5668=N) و با استفاده از جدول بارتلت و همکاران، 185 نفر از آن ها به عنوان نمونه آماری برآورد گردید و در نهایت با انتخاب هدفمند روستاها، پرسشنامه ها به صورت کاملاً تصادفی در بین سرپرستان 26 روستای منتخب توزیع گردید. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن، با رعایت اصول روش پژوهش های میدانی و انجام چندین مرتبه اصلاح، تأیید گردید. نتایج پژوهش نشان داد در بین شاخص های زیست محیطی ده گانه مورد بررسی دو شاخص پایداری هوا و جنگل ها و مراتع به ترتیب با ضریب تغییرات 150/0 و 559/0، پایدارترین و ناپایدارترین شاخص زیست محیطی در روستاهای شهرستان روانسر هستند. همچنین با توجه به میانگین محاسبه شده پایداری زیست محیطی (63/2) و نتایج جدول توزیع فراوانی، می توان چنین عنوان کرد که پایداری زیست محیطی در روستاهای شهرستان روانسر در وضعیت مناسبی قرار ندارد. با این وجود نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان داد بین دهستان های شهرستان روانسر به لحاظ پایداری زیست محیطی در سطح 99 درصد اطمینان، تفاوت معنادار وجود دارد. نتایج آزمون توکی نشان داد دو دهستان دولت آباد و قوری قلعه به ترتیب با میانگین رتبه ای 354/2 و 31/3، ناپایدارترین و پایدارترین دهستان مورد بررسی هستند. نمایش فضایی پایداری زیست محیطی در محدوده مورد مطالعه نشان داد به استثنای سکونتگاه های روستایی واقع در شمال و شمال غربی شهرستان، فضای حاکم بر محدوده جغرافیایی شهرستان روانسر، ناپایداری زیست محیطی است.

حکمروایی خوب روستایی، پیش شرطی برای توسعه پایدار روستایی بر شمرده می شود، با استقرار رهیافت حکمروایی خوب روستایی در محیط روستاها، می توان عدم تمرکز، مدیریت منابع روستایی، مشارکت همگانی، شراکت بین دولت و جامعه مدنی و بخش خصوصی را در بطن جامعه روستایی نهادینه کرد. پژوهش حاضر به منظور تحلیل نقش مدیریتی مبتنی بر حکمروایی خوب در توسعه پایدار روستایی دهستان فیلستان شهرستان پاکدشت انجام شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است و روش پژوهش از نوع توصیفی– تحلیلی می باشد. جمع آوری داده ها و اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسشنامه) در نه شاخص: مشارکت، شفافیت، قانون مداری، عدالت، پاسخگویی، مسئولیت پذیری، نظارت، کارآیی و اثربخشی و تخصص گرایی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل سرپرستان خانوار در روستاهای دهستان فیلستان (شهرستان پاکدشت) بوده که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 354 خانوار محاسبه و به صورت تصادفی ساده توزیع گردید. برای تحلیل داده ها از تکنیک شانون، تکنیک کوپراس، مدل ویکور، میانگین رتبه و t تک نمونه ای و رگرسیون گام به گام استفاده شد. در این پژوهش، شاخص پاسخگویی با استفاده از تکنیک شانون بیشنرین امتیاز (9811/0) و شاخص تخصص گرایی کمترین امتیاز (8631/0) را به خود اختصاص داده اند. بر اساس تکنیک کوپراس، روستای فیلستان بهترین وضعیت را از لحاظ 9 شاخص حکمروایی خوب محلی در بین روستاهای این دهستان داراست و با توجه به مدل ویکور، روستای فیلستان در بین سایر روستاهای دهستان فیلستان از لحاظ پایداری در رتبه اول قرار دارد. سطح حکمروایی و پایداری روستاها در سطح مطلوب بود و رابطه معناداری بین حکمروایی خوب و پایداری روستایی وجود داشت. نتیجه آزمون رگرسیون گام به گام نشان می دهد که مقدار بتای شاخص پاسخگویی با 325/0 =β بیشترین اهمیت را در افزایش سطح حکمروایی روستاها داراست.

یکی از ویژگی های تغییر اقلیم، تغییر تداوم فصل خشک است. طبق تعریف انجمن هواشناسی ایالات متحده آمریکا دوره های تکراری از کمینه بارش در طی سال که دست کم یک ماه به طول انجامد، «فصل خشک» گفته می شود. تداوم فصل های خشک و مرطوب به لحاظ شدت و فراوانی رویدادهای بارشی و نیز به لحاظ انعکاس پدیده تغییرات آب و هوایی و همچنین به لحاظ این که بر فراسنج های دیگر آب وهوایی تاثیر می نهند، از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. دراین پژوهش از داده های شبکه ای بارش روزانه کشور از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1389 با تفکیک مکانی 15 در 15 کیلومتر استفاده شد تا برخی ویژگی ها و نیز روند بلند مدت فصل خشک کشور وارسی و بررسی شود. بدین منظور از روش های آمار کلاسیک و آمار مکانی استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که در بیشتر نواحی کشور روند کاهشی بارش سالانه تا 2 میلی متر است. فصل خشک در ایران (بجز در در شمال غرب کشور، زاگرس مرتفع و جنوب شرق) عمدتاً به شکل پیوسته و در یک فصل رخ می دهد. توزیع مکانی میانگین بلندمدت فصل خشک نشان داد که طولِ فصل خشک تابعی از عرض جغرافیایی و ارتفاع است. طول فصل خشک عموماً از جنوب به سمت شمال کاهش می یابد، اما آرایش ناهمواری ها جهت گیری عمومی طولانی ترین فصل خشک را متاثر ساخته است. از این رو نواحی هم طول فصل خشک به موازات مدارات شکل نگرفته اند، بلکه به صورت اریب از جنوب شرق به شمال غرب کشیده شده اند. روند تغییرات طول فصل خشک نشان داد که پهنه توام با افزایش طول فصل خشک حدود 77/2 درصد و پهنه توام با کاهش فصل خشک 22/8 درصد از سرزمین ایران را دربر می گیرد. تغییرات طول فصل خشک را می توان به عوامل متعددی نسبت داد. در این زمینه تغییرات جایگاه پرفشار جنب حاره و نیز تغییر مسیر چرخندها را می توان از عوامل بسیار موثر بشمار آورد.

پژوهش حاضر، در پی شناسایی موانع و مشکلات پیش روی ایجاد محیط مناسب و گرایش روستاییان شهرستان های مرزی و محروم مریوان و سروآباد به کسب وکارهای کارآفرینی می باشد. جمع آوری داده ها در بخش نظری با استفاده از منابع اسنادی و در بخش عملی با روش پیمایشی و مبتنی بر توزیع پرسشنامه در میان 78 روستایی شاغل در عرصه کسب وکارهای خرد نوآور در منطقه و 32 نفر از آگاهان، مسئولین و مختصصان توسعه روستایی است که به روش هدفمند انتخاب گردیدند. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با آزمون های آمار استنباطی(تحلیل عاملی و همبستگی پیرسون و جزئی ) نشان دادند که در مجموع، چهار عامل موانع قانونی، ضعف در سیاستگذاری و نارسایی در تامین در زیرساخت ها،خدمات و امکانات؛ ضعف های بازاریابی، فروش و موانع فنی و عملی؛ موانع اجتماعی و فرهنگی؛ و محدودیت های آموزشی و ضعف منابع مالی، مهمترین موانع پیش روی گرایش روستاییان منطقه به فعالیت در کسب و کارهای خرد کارآفرینانه هستند. در این میان، مانع اول یعنی موانع قانونی، ضعف در سیاستگذاری و نارسایی در تامین در زیرساخت ها، خدمات و امکانات، با دارا بودن بیشترین شاخص تجمع یافته و بیشترین مقدار ویژه، مهمترین نقش را در ضعف محیط کارآفرینی روستاهای منطقه دارد. همچنین نتایج نشان دادند با توجه به گستره و شدت اثرگذاری این موانع محیطی در منطقه، متغیرهای شخصی و زمینه ای نمی توانند اثرگذاری آنها را در میزان تمایل روستاییان به کسب وکارهای خرد کارآفرینانه خنثی نمایند.

طبق نظر پژوهشگران تاب آوری اجتماعی وضعیتی است که در آن جامعه با تغییرات بوجود آمده ای چون سوانح و غیره انطباق می یابند و به عبارتی دیگر توانایی جامعه در پاسخگویی بر بحران های بوجود آمده میباشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان تاب آوری اجتماعی با رویکر گذار در مناطق شهری میباشد تا با شناسایی مولفه های تاثیرگذار بر این موضوع میزان تاب آوری اجتماعی و به عبارتی دیگر میزان توانایی جامعه را در پاسخگویی به بحران ها بالا ببرد . به این منظور منطقه یک شهر همدان مورد انتخاب قرار گرفته است. نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی - تحلیلی است. حجم نمونه برای منطقه مورد مطالعه (منطقه یک شهر همدان) با استفاده از فرمول کوکران برابر با ( 384 ) است. اطلاعات برداشت شده توسط پرسشنامه تنظیم شده با استفاده از طیف لیکرت به کمک نرم افزار SPSS ( تحلیل واریانس یک طرفه T) مورد تحلیل قرار گرفته شده است. در نهایت طبق نتایج بدست آمده مشخص گردید که منطقه یک شهر همدان از نظر تاب آوری اجتماعی با رویکرد گذار در شرایط مناسبی نیست و این منطقه از نظر توانایی تغییر و انطباق و بازگشت به عقب پس از سانحه بسیار ضعیف میباشد. در نهایت در این پژوهش در راستای تحقق هدف این تحقیق پیشنهاداتی ارائه شده است.

پژوهش کاربردی حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی، دیدی فضایی و با رویکردی کمی-کیفی انجام و داده های مورد نیاز آن از میان 320 سرپرست خانوار روستایی که با فرمول کوکران از حجم جامعه ای به میزان 17713 خانوار به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند، جمع-آوری شده است تا بدین ترتیب؛ اثرات تداوم مخاطره خشکسالی بر وضعیت پایداری معیشت روستاییان شهرستان قائن مشخص گردد. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گیری از آزمون های آمار استنباطی(رتبه ای فریدمن، t تک نمونه ای، همبستگی اسپیرمن) و ابزارهای تحلیل و پهنه بندی فضایی در محیط Arc Gis(لکه های داغ، خود همبستگی موران، درونیابی)، نشان دادند که تدوام خشکسالی و بحران کمبود آب ناشی از آن از یک سو با کاهش میزان دارایی های معیشتی(میانگین دارایی های مالی؛2.08؛ طبیعی:2.25؛ انسانی:2.28؛ فیزیکی:2.39؛ اجتماعی:2.56) و از سویی دیگر به دلیل فقدان و تضعیف نهادهای تحول زا، ساختار و مدیریت ناکارآمد محلی و دولتی، اتخاذ استراتژی-های منفی مانند مهاجرت و فروش دارایی ها، فقدان سطح مطلوب تاب آوری(میانگین برابر 2.29) جهت مقابله و سازگاری و در نهایت؛ ایجاد پیامدهای منفی همچون: گسترش فقر و محرومیت، آسیب پذیری معیشت و شکل گیری مشاغل و درآمد ناپایدار و ناکافی، موجب آسیب پذیری و ناپایداری شدید در وضعیت معیشتی روستاییان منطقه شده است. در این میان، بیشتر مساحت و تعداد روستاهای منطقه در طبقه کاهش زیاد میزان سرمایه های معیشتی و میزان تاب آوری بسیار اندک و با الگوی تصادفی توزیع یافته اند. در نهایت، نتایج آزمون همبستگی نیز، نشان داد که سه متغیر، میزان جمعیت(با شدت همبستگی:0.392)، میزان تنوع منابع درآمدی(با شدت همبستگی:0.297) و میزان حمایت های دولتی(با شدت همبستگی:0.197) با ارتباط معنی دار از نوع مثبت و مستقیم، تعیین کننده ترین عوامل در میزان تفاوت فضایی و ناپایداری معیشتی روستاییان بواسطه اثرپذیری از تداوم مخاطره خشکسالی می باشند.

زنان با اینکه نیمی از جمعیت روستایی را تشکیل داده و از پتانسیل های زیادی برای مشارکت در فعالیت های اجتماعی و اقتصادی برخوردار هستند؛ اما بی توجهی به ارتقای ظرفیت و توانمندسازی آنها، چالش های فراوانی برای زنان روستایی و توانمندی آنها ایجاد نموده است. توجه به ظرفیت های زنان در راستای توانمندسازی آنها می تواند ضمن افزایش مشارکت آنها در امور معیشتی باعث افزایش توانمندی آنان شود. لذا هدف این مطالعه بررسی ظرفیت سازی جهت توانمندسازی زنان روستایی می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن پیمایشی است. جامعه آماری شامل زنان روستایی شهرستان زنجان می باشد (43559N=). با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری سهمیه ای، 381 زن به عنوان نمونه انتخاب گردید. از آزمون رتبه ای هم انباشتگی نامحدود اکتشافی برای شناسایی ابعاد ظرفیت سازی، از آزمون t تک نمونه ای برای سنجش توانمندی و با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) به بررسی ارتباط ظرفیت سازی و توانمندی زنان پرداخته شد. نتایج نشان داد که از میان چهار بعد در نظر گرفته شده برای سنجش ظرفیت-های روستایی، به ترتیب ابعاد اقتصادی (163/0)، بعد اجتماعی (133/0)، ساختاری- نهادی (121/0) و محیطی (118/0) مهم ترین ابعاد ظرفیت سازی برای زنان روستایی بوده است. نتایج ارزیابی توانمندسازی زنان حاکی از آن است که توانمندسازی زنان شهرستان زنجان در وضعیت نامناسبی قرار دارند و فقط بعد سیاسی توانمندی زنان در سطح مطلوبی بوده است. همچنین تحلیل های بدست آمده از مدل-سازی معادلات ساختاری نشان داد که توانمندسازی زنان تحت تاثیر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و نهادی ظرفیت سازی قرار دارد. مقدار p کلیه پارامترهای لامدا در این مدل نشان از تأیید رابطه بین ظرفیت سازی و توانمندسازی با ضریب 53/0 دارد که نشان دهنده ارتباط معنادار بین این دو می باشد. با این حال بعد اقتصادی ظرفیت سازی و شاخص های آن بیشترین اثرات را بر توانمندسازی زنان در منطقه مورد مطالعه داشته است.

تبخیر در مطالعات هیدرولوژی و منابع آب و تعیین نیاز آبی گیاه از اهمیت خاصی برخوردار است، و به عنوان یکی از مهم ترین فراسنج های جوی، اهمیت ویژه ای در مدیریت آب و برنامه ریزی آبیاری در کشاورزی دارد. در منطقه سیستان درجه حرارت بالا و همچنین وزش باد موجب شده است تا از مجموع 1.5 میلیارد متر مکعب آب ذخیره شده در چهار چاه نیمه سیستان سالانه حجم بسیار زیادی آب از سطح چاه نیمه ها تبخیر گردد. با توجه به خشکسالی های منطقه، مدیریت صحیح و بهینه آب چاه نیمه ها به خصوص در فصول کم آبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا هدف از مطالعه حاضر محاسبه میزان تبخیر، بررسی روند تغییرات تبخیر و پیش بینی تبخیر طی سال های آتی در چاه نیمه های سیستان می باشد. در این تحقیق برای پیش بینی تبخیر از تشت در چاه نیمه های سیستان از مدل های سری زمانی آریما استفاده شد. بدین منظور از آمار و اطلاعات تبخیر از تشت طی سال های 1376 تا 1393 استفاده شد. همچنین جهت پیش بینی تبخیر از مدل های هالت-وینترز، برون یابی منحنی روند و مدل های ساریما استفاده شد. نتایج ارزیابی مدل های هالت-وینترز، برون یابی روند و ساریما نشان داد که بر اساس رتبه بندی مجموع معیارهای ارزیابی، مدل ساریما (1,1,1)(1,1,1) دارای دقت بیشتری در تخمین مقادیر تبخیر در دوره صحت سنجی (1388-1393) می باشد به طوریکه مقدار R2، MAE، MBE و RMSE به ترتیب 98/0، 26، 82/1- و 82/34 بدست آمد؛ لذا در ادامه از این مدل برای پیش بینی تبخیر تا سال 1400 استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان تبخیر از 4484 میلی متر در سال 1376 به 4889 میلی متر در سال 1400 افزایش می یابد، که نشان می دهد 4/0 حجم مخازن چاه نیمه ها صرف تبخیر می شود؛ لذا جهت کاهش تبخیر از چاه نیمه ها ارائه راهکارهای مدیریتی لازم ضروری می باشد.