پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه متقابل تصوف و تشیع و تأثیرات آن در گسترش شیعه امامیه قرن نهم و دهم هجری در ایران با تأکید بر وضعیت تشیع و تصوف و ارتباط این دو مسلک با یکدیگر است. در این تحقیق، ضمن بررسی دیدگاه مسلک تصوف و ریشه ی تاریخی بوجود آمدن این طریقت و اعمال و مناسکی که صوفیان انجام می دهند، افتراقات و اشتراکات طریقت تصوف و تشیع مورد مقایسه قرار گرفته است. هم چنین با ذکر بیان دیدگاه ها، نظرات و نقدهای علمای شیعه در خصوص مسلک تصوف، به ذکر دلایلی که منجر به افول تصوف در ایران گردیده، پرداخته شده و ارتباط و پیوند این دو مسلک و مکتب فکری-عقیدتی و تأثیر آن ها بر یکدیگر، مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پادشاهان سلسله صفوی برای ایجاد حکومت شیعی در ایران، نخست از تصوف استفاده کردند، لیکن با کوشش فقهای شیعه، تصوف در تشیع ذوب شده و تابع این مکتب گردید و شاه اسماعیل صفوی پس از کوشش های 200 ساله ی اسلاف خود، سرانجام توانست تمام ایران زمین را زیر پرچم حکومت مرکزی شیعی درآورد.

ولایت امر به معنای اداره امور جامعه اسلامی است و اداره ی جامعه، مستلزم تأسیس نهادهای لازم و وضع قوانین و صدور احکام در مواردی است که حکم شرعی وجود نداشته باشد؛ ولی امر به اقتضای ولایت خود، حق دارد و بلکه موظف به وضع قانون و تأسیس نهادهای لازم برای اداره ی جامعه است. مردم نیز شرعاً مکلف به اطاعت از احکام صادره و قوانین موضوعه از جانب ولی امر مانند دیگر احکام و قوانین شرعی هستند. بنابراین، با توّجه به نقش رهبری در جامعه اسلامی ایران، بدیهی است که در حوزه های مختلف، اجرای برخی از امور وابسته به نظر مستقیم رهبری باشد، که بخش هایی از آن نیز در قوانین کیفری-تنبیهی متصور است. مصادیقی از قوانین کیفری از قبیل عفو، تنفیذ حکم و تبدیل آن از بارزترین مصادیق وابسته به نظر رهبری در قانون مجازات اسلامی هستند. علت وابستگی این مصادیق از مبانی فقهی برخوردار هستند و این اختیارات رهبری در امر حکومت داری و به ویژه در حوزه ی حقوق جزا، دارای مبانی فقهی مصرح در فقه می باشد و صدور حکم حکومتی بر اساس مصلحت، نتیجه تفکیک ناپذیری مقام رهبری است؛ به شکلی که اگر رهبر در باب حکومت داری، دارای این اختیار نباشد؛ نظم جامعه اسلامی با معضلات اساسی روبرو خواهد بود و شیرازه ی نظام سیاسی از هم خواهد پاشید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی فرهنگ سیاسی و مشاركت سیاسی زنان ایرانی، آن جا كه تحت تأثیر فرهنگ سیاسی اصیل دینی زنان، در مكتب صدر اسلام قرار می گیرند و با رویكردی توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است. فرض اصلی این است كه هرچند مؤلفه های فرهنگ سیاسی در ایران هم چون فرهنگ آمریت / تابعیت، سبب كاهش مشاركت سیاسی زنان در طول تاریخ شده است، امّا به دلیل تأثیرپذیری زنان ایرانی از فرهنگ سیاسی شیعه؛ در مقاطع خاص تاریخی؛ مشاركت سیاسی زنان افزایش یافته است. برای نمونه در انقلاب اسلامی ایران و تحت تأثیر تعالیم امام خمینی رحمه الله علیه، مشاركت سیاسی زنان به اوج رسید. در این انقلاب برای نخستین بار زنان نقشی و سهمی برابر با مردان یافتند و این انقلاب تجلی مشاركت سیاسی زنان در ایران بود.

تغییر نگرش و ارتباطات اقناعی، یكی از مهم ترین موضوعات روانشناسی اجتماعی است كه در فرآیندهای انتخاباتی، بیش ترین كاربرد عملیاتی را داشته و در دموكراسی های پیشرفته به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله سعی شده است مسائل انتخابات ریاست جمهوری دهم، با استفاده از «مدل احتمال پردازش» بازخوانی شده و قدرت توضیح دهندگی این مدل، مورد آزمون قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان داد كه «مدل احتمال پردازش»، قابلیت توضیح مسائل انتخابات دهم را از منظر روانشناسی سیاسی داشته و می تواند به عنوان الگوی روانشناسی سیاسی پدپده ی انتخابات در ایران مورد استفاده قرار گیرد. به-ویژه این كه نظریه ی نخبه گرایی دموكراتیك رفتار كاملاً عقلانی انسان در حوزه ی سیاست را رد كرده و معتقد است که شهروندان به طورکلی تحت تأثیر انگیزه های غیر عقلانی در سیاست قرار می گیرند. نخبگان سیاسی هم قادرند بر تصمیمات توده های مردم در موضوعات سیاسی تأثیر گذاشته و مستقل از اراده ی مردم در صحنه ی سیاسی عمل نمایند. بر این اساس، در یافته های این پژوهش پیشنهاد شده است كه وزارت كشور و شورای نگهبان به عنوان متصدیان امر انتخابات در كشور، برای پیشگیری از تكرار حوادث تلخ پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری، یافته های علمی دانشمندان علوم ارتباطات، تبلیغات و روان شناسی سیاسی به ویژه اصول مربوط به مدل معرفی شده در این تحقیق را به صورت مؤثر و كاربردی مورد استفاده قرار دهند.

برای مدیریت و کنترل رسانه ها در جهان نظریات مختلفی وجود دارد که بنابر جهانبینی ها و فلسفه های مختلف در جوامع گوناگون شکل گرفته اند. اما آنچه امروزه در دنیای رسانه ای شاهد آن هستیم امپریالیسم رسانه ای است که سعی بر دیکته کردن نظریات غربی به دیگر کشورهای جهان دارد. یکی از مسائلی که در دنیای رسانه ای امروز از اهمیت بسیاری برخوردار است، اخلاق رسانه ای است، اما ادبیات موجود در اخلاق رسانه ای نیز وامدار نظریات و مکاتب مختلف غربی است که هر کدام به مبناها و دیدگاه های مختلفی که به انسان، عالم و دین دارند در زمینه رعایت اخلاق در رسانه ، توصیه ها و دستوراتی را به کارورزان رسانه می دهند. این مقاله این توصیه ها و دستورات اخلاقی را برای جامعه اسلامی ما کافی نداسته و حتّی در مواردی شاهد تعارضاتی با مبانی اخلاقی و فقهی اسلامی هستیم. لذا توصیه می شود که به جای پرداختن به اخلاق رسانه ای ابتدا باید حدود الهی و احکام اسلامی را در حیطه رفتار رسانه ای بشناسیم که با رعایت آن ها به دنبال رضایت و خشنودی الهی خواهیم بود. علمی که به این موضوع می پردازد بی شک علم فقه خواهد بود چرا که عهده دار بیان احکام افعال مکلفین می باشد و در شناخت حدود الهی به ما کمک می کند.

امر به معروف و نهى از منكر برجسته ترین، بارزترین و گرامى ترین واجب در میان واجب ها است. هدف تمام انبیاء و اولیاء، اصلاح جامعه ی بشرى بوده و مؤثرترین ابزار براى رسیدن به این هدف بزرگ امر به معروف و نهى از منكر است. این واجب الهی یکی از مصادیق جامعیت، جاودانگی و پویایی دین اسلام است که برای تحقق ک امل ش ریعت و ت طابق جامعه ی انسانی با هدف خلقت و نزول وحی، ضروری و اصولی است. موضوع امر به معروف و نهی از منکر و شناخت آثار آن در جامعه انسانی ابعاد مختلف و متفاوتی دارد و ازاین رو مورد بررسی قرار می گیرد. ازجمله مهم ترین این ابعاد می توان به بعد سیاسی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی و... اشاره کرد. امروز قدرت رسانه و تأثیری که رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری در جهت دهی به افکار عمومی دارند بر کسی پوشیده نیست و به خوبی می توان از این ویژگی رسانه ها، برای ترویج امر به معروف و نهی از منکر بهره برد. در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی جایگاه رسانه در احیای امر به معروف و نهی از منکر، به بررسی برخی مشکلات موجود و شروط اساسی در جهت حصول نتیجه پرداخته شود.