پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه

پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی با تکیه بر روش اسنادی _ میدانی انجام شده است به بررسی جایگاه و ارزش حمام های ایرانی در شکل گیری تعاملات اجتماعی به عنوان مکان های سوم دنج پرداخته است. نتایج نشان داده است حمام های تاریخی ایرانی به عنوان آثاری تاریخی نقش بسیار مهمی در شکل گیری تعاملات اجتماعی، حفظ فرهنگ و تمدن ایرانی داشته اند. این حمام ها با داشتن معماری، گچ بری، نقاشی های اسطوره ای و مذهبی در کنار دیگر آثار تاریخی در مراکز جمعیتی همچون مسجد، بازار و ارگ حکومتی (مشخصه های اصلی شهرسازی ایرانی-اسلامی) قرار دارند. حمام های تاریخی به عنوان فضاهای عمومی جزو میراث فرهنگی ملموس به شمار می آیند که اندیشه حاکم بر مفاهیم زیبا شناختی نقاشی، هنرهای ظریف حمام و به خصوص دنج بودن آن ها جهت برقراری تعاملات اجتماعی گفتمان، میراث فرهنگی ناملموس حاکم بر آن ها هستند.

نوسازی از چه زمانی در ایران شروع شد؟ آیا نوسازی در طول تاریخ ایران یک فرایند طبیعی و محصول تحولات عادی و بومی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده است یا یک پدیده تحمیلی وهدایت شده ؟. بسیاری از مورخان غربی شروع فرایند نوسازی یا مدرنیزاسیون را از زمان شروع سلسله پهلوی وبه عنوان فرایند وسیر طبیعی تحولات جامعه ایران می دانند. این مقاله سعی دارد با بررسی توصیفی و تبینی و با استفاده از روش كتابخانه ای و اسنادی، مطالعه شواهد و قرائن و تحولات اقتصادی و اجتماعی إثبات كند که اگر چه فرایند نوسازی نیاز طبیعی جامعه ایران پیش از دوران پهلوی بخصوص از ابتدای دروان قاجاریه بوده است. ولی این جریان در دوران قاجار بدون درنظر گرفتن هویت و بنیادهای اجتماعی ایران با هدایت، کنترل ودخالت کشورهای استعمارگر بخصوص انگلیس و با کمک گرفتن از برخی گروههای اجتماعی مانند درباریان، روشنفکران، فراماسونری همچنین سرمایه داری وابسته به صورت غیر بومی آغاز و تداوم یافته است. این روند باعث عمیق تر شدن بی ثباتی و وابستگی اقتصادی در دوره قاجار و بعد از آن شده است.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال1991میلادی، قفقاز جنوبی که جزئی از خاک این دولت به شمار می رفت به استقلال دست یافت؛ این رخ داد که تحولی عظیم در حوزه ی بین الملل محسوب می شد نتوانست باعث بی توجهی روسها به عنوان جانشین شوروی نسبت به این منطقه شود؛ بر همین اساس، روسیه که این منطقه را جزئی از حوزه ی خارج نزدیک و منافع ملی خود قلمداد می کرد، خواهان حفظ نفوذی انحصاری در این منطقه شد. از طرفی دیگر به دلیل اهمیت سیاسی-امنیتی، ژئوپلیتیک-ارتباطیِ قفقازجنوبی، این منطقه مورد توجه قدرت های فرامنطقه ای از جمله اتحادیه اروپا نیز قرار گرفته است. اتحادیه اروپا با درک اهمیت این منطقه برای روس ها، این منطقه را در طرح های ادغام منطقه ای خود قرار داده که این اقدام، باعث به خطر افتادن هژمونی روسها در قفقازجنوبی و ایجاد چالش مهمی در حوزه ی خارج نزدیک این دولت شده است. بنابراین، این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و در چارچوب نظریه نوواقع گرایی تهاجمی این فرضیه را مطرح می کند که ورود قدرت فرامنطقه ای اتحادیه اروپا به قفقاز جنوبی با هدف ادغام جمهوری های این منطقه در سازمان های اروپایی، نفوذ انحصاری روسیه در قفقاز را به چالش کشیده و چالش مهمی برای فدراسیون روسیه در خارج نزدیک محسوب می شود.

هدف از پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای مفهوم آزادی از منظر مکاتب فلسفی و دین اسلام می باشد. اینکه آزادی چیست و چه اهمیتی دارد، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است زیرا مشخص شدن مفهوم آزادی تعیین کننده مفاهیم بسیار مهمی چون آزادی سیاسی، آزادی علمی، تربیت و ... است. از سویی دیگر مشخص شدن این مفهوم باعث عدم سوء استفاده از این واژه توسط افراد مختلف می شود. از جمله سوء استفاده های از آزادی، یکی دانستن آن با آنارشیسم یا هرج و مرج طلبی است. یکی دیگر از شایع ترین سوء استفاده های از آزادی را سیاسیون هر کشور انجام می دهند تا تحت لوای نام آزادی، منافع نامشروع خود را به دست آورند. از این رو و با توجه به هدف پژوهش، روش تحقیق کیفی از نوع مقایسه ای است و در همین راستا نظر برخی متفکران مکاتب فلسفی ایده آلیسم، رئالیسم، ناتورالیسم، پراگماتیسم، اگزیستانسیالیسم، ماركسیسم، اومانیسم و لیبرالیسم به عنوان مکاتب شاخص فلسفی مورد بررسی قرار می گیرد و در ادامه نظر برخی متفکران اخیر دین اسلام و مذهب تشیع ارائه می گردد تا در نهایت به کمک این نظرات یک تعریف قابل قبول از این مفهوم تعیین گردد.

بحران ریزگردها را می توان به مثابه تهدیدی برای امنیت زیست محیطی و ملی تلقی نمود. به گمان بسیاری از محققان در نظام بین الملل کنونی، امنیت چهره سنتی و نظامی خود را از دست داده و بعدی غیرنظامی نیز یافته است. از آنجایی که گفتمان هایی نظیر قدرت، منافع و اهداف، دولت و جنگ دگرگون شده، بنابراین مفهوم امنیت نیز دچار تحول شده است. امنیت در این حالت یک مقوله فراگیر است که خودش را به صورت یک ساختار شامل مجموعه ای از فرصت ها و تهدیدات مطرح می نماید. در این میان بحران های زیست محیطی ازجمله مسائل نوظهوری است که به یکی ازموضوعات عمده در امنیت بین الملل مبدل شده و جایگاه آن را از سیاست پست به سیاست عالی تغییر داده است .این بحران ها زمانی که با سایر چالش های سیاسی، نظامی و رقابت های کشورها در تأمین اهداف ملی خود گره می خورند به موضوعی در سیاست بین الملل تبدیل می شوند. بنابراین مخاطرات زیست محیطی را نیز باید به محیط امنیتی کشورها اضافه نمود. این مخاطرات جمع وسیعی از جوامع را در بر می گیرد و درجه شمولیت آن بالاست، لذا طیف وسیعی از اقدامات را طلب می کند. اثرات چنین تغییراتی، تهدیدات کوتاه مدت و بلندمدتی را برای امنیت انسانی به وجود می آورد عده ای معتقدند از آنجایی که عواملی چون گسترش بیابان ها و نوسانات شدید اقلیمی و حوادث جوی (نظیر سیل، خشکسالی و گردوغبار) زندگی انسان ها و دیگر موجودات کره زمین را تهدید می کنند باید آن ها را به چشم یک تهدید امنیتی فوری نگریست. روش تحقیق این پژوهش به صورت کتابخانه ای می باشد که به واکاوی و تحلیل مسایل حقوقی دولت ها در زمینه ریزگردها می پردازد. به طور کلی می توان گفت فرایند هایی که سبب بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی و یا تغییر اقلیم می شوند اساساً با فرایندهای گسترده تر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که خود بخشی از اقتصاد درهم تنیده سیاسی است پیوند دارد. لذا فرایندهای جهانی شدن، وابستگی متقابل در عرصه اقتصاد و سایر حیطه های زندگی بشر به نحو فزاینده ای به موضوعات زیست محیطی بعد منطقه ای و جهانی بخشیده است.

آموزش عالی و توسعه آن به مثابه بستری برای تولیدعلم و فناوری، توانمندسازی منابع انسانی،تقویت اقتصاد دانش بنیان، گسترش و ارتقاء مشارکت اجتماعی،تقویت سرمایه اجتماعی، هویت بخشی و تولید فرهنگ برتر، الهام بخشی و الگوسازی در منطقه و جهان اسلام، تاثیرگذاری بر فرآیند تحولات منطقه ای و جهانی،و... یکی از بنیادی ترین مؤلفه های تولید قدرت ملّی، اطمینان بخش به امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران و محقق کننده اهداف عالیه انقلاب اسلامی ایران به عنوان الگویی از مردم سالاری دینی محسوب می شود. همچنین از آنجا که مراکز علمی و پژوهشی به عنوان یکی از اهداف راهبردی بیگانگان برای تاثیر گذاری و همسوسازی آن با نیّات خود، همواره تحت رصد و هدف نفوذ آنان قرارداشته، الگوهایی امنیّتی در قالب سامانه های«صیانتی» و «ضد صیانتی» درعرصه آموزش عالی شکل گرفته است. این پژوهش با هدف توصیف و تبیین کنش و واکنش های این سامانه ها در چارچوب یک الگوی شناختی در سطح راهبردی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و درپاسخ به این سؤال که؛ سامانه های صیانتی و ضد صیانتی مؤثر در توسعه آموزش عالی ایران کدامند؟ انجام شده است. طبق نتایج بدست آمده حداقل نه سامانه کلان امنیّتیِ موثر در توسعه آموزش عالی تحت عناوین؛ سامانه حاکمیّتی، سامانه کلان اجرایی، سامانه اجتماعی، سامانه جریانات سیاسی خودی، سامانه جریانات سیاسی غیرخودی، سامانه جریان روشنفکری، سامانه فضای مجازی، سامانه امنیّتی خودی و سامانه امنیّتی حریف مورد شناسایی قرار گرفته که در سه الگوی کلی؛ سامانه کاملاً صیانتی، سامانه های دوجانبه(دو وضعیتی) و سامانه کاملاًضدصیانتی به عنوان الگویی شناختی تقسیم بندی شده اند.