رهیافت های سیاسی و بین المللی

رابرت نوزیک، طرفدار اختیارگرایی در برابر دولت رفاه، نظریه پرداز عدالت استحقاقی و در جستجوی آرمان شهر دولت حداقلی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان شناختی ای است که مبنای نظریه عدالت وی بوده است. نوعی فردگرایی هستی شناختی در دیدگاه نوزیک دیده می شود که مطابق آن، هویت افراد مستقل از یکدیگر بوده و حقوق آن ها مقدم بر مفهوم نفع و سعادت است. پس از توضیح مبانی انسان شناختی نوزیک، این مبانی از دیدگاه اجتماع گرایی مکینتایر مورد نقد قرار خواهد گرفت و نارسایی های آن توضیح داده خواهد شد. یافته های مقاله نشان می دهد که دیدگاه اجتماع گرا توجه بیش تری به واقعیات حیات انسانی دارد. اصرار بر سلب ناشدنی بودن حقوق فردی در دیدگاه نوزیک، آن را با بن بست های غیرقابل حلی مواجه می سازد؛ خصوصاً در جایی که بین حقوق افراد یا حق فردی و مصلحت جمعی تعارض ایجاد می شود.

با شکل گیری بحران سیاسی در سوریه، بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای براساس منافع و علایق خود جهت گیری های مختلفی را در رابطه با این کشور اتخاذ نموده اند. اهمیت راهبردی سوریه در منطقه و نقش آن در ایجاد عمق راهبردی برای محور مقاومت از یک سو و انگیزه های توسعه طلبانه برخی قدرت های منطقه ای و بین المللی از سوی دیگر باعث شده که بر پیچیدگی بحران در این کشور افزوده شود و صف آرایی جدید منطقه ای و حتی بین المللی با بازتعریف مجدد از امنیت و منافع ملی کشورها شکل بگیرد. این مقاله با رویکردی تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع اسنادی به دنبال آن است تا با ارائه چارچوبی نظری از رئالیسم تهاجمی، به واکاوی انگیزه های مهم ترین بازیگران بین المللی که خواهان سقوط نظام حاکم در سوریه هستند، پرداخته و نقش بحران سوریه را در تغییر بلوک بندی منطقه ای و بین المللی تبیین کند. بر این اساس، پرسش اصلی این پژوهش این است که بحران سوریه چه تأثیری بر بلوک بندی جدید منطقه ای و جهانی دارد؟ در این مقاله با توجه به گستردگی بازیگران معارض، به نقش امریکا، ایران، عربستان، قطر، اتحادیه اروپا، چین، روسیه و ترکیه که تأثیرگذارترین بازیگران نیز محسوب می شوند، پرداخته شده است. یافته های مقاله حاکی است که این بحران باعث شده تا در نوع و ماهیت اتحادهای منطقه ای و بین المللی تغییراتی حاصل شود.

مقالة حاضر تلاشی است که ضمن تلقی «برج افسانه ای بابل» به عنوان نماد خشونت و سلطه طلبی معماران آن (سامی ها)، به شیوة توصیفی-تحلیلی و با استفاده از رویکرد شک گرایانه شالوده شکنی، این نوع نگرش و سیاست را به چالش می کشد. دریدا بنای برج بابل را در راستای حفظ تبار و زبان واحد و از آن طریق، ایجاد یک امپراطوری عظیم نژادی و زبانی، تلاش سامی ها برای خلق معنایی معین تلقی می کند و بر آن است تا با اعطای معنایی بدیع به مفهوم «دوستی»، بر بنیاد تعاریف متفاوتی از مفاهیم «برادری»، «مسئولیت پذیری»، «هدیه»، «مهمان نوازی» و «بخشایش» (که همگی برخلاف گفتمان سنتی، دارای ویژگی نمادین، نامحدود، ناگسستنی و نامشروط هستند)، نویدبخش شیوه ای تازه و اصیل از سیاست و حکومت با عنوان «دموکراسی در راه» باشد. بدین ترتیب، دریدا فروپاشی برج بابل را از جانب خداوند، نماد پایان خودمحوری و دیگر ستیزی و آغازی بر حرکت به سمت آزادی و برابری قلمداد می کند.

اتحادیه اروپا بازیگری مهم و اثرگذار در جامعه جهانی محسوب می شود که عضویت در آن بخشی از آمال و آرزوهای جمهوری ترکیه محسوب می شود. هویت متفاوت دو بازیگر در این میان و تغیر معیارها از مادی به ارزشی- هنجاری باعث شده تا روند عضویت ترکیه با موانعی روبه رو گردد. بر این اساس، پرسش اصلی این است که هویت و قدرت ارزشی- هنجاری اتحادیه اروپا چه تأثیری بر روند عضویت ترکیه در این اتحادیه داشته است؟ بدین منظور، تحلیل پژوهش حاضر بر مبنای نظریه سازه انگاریصورت گرفته است. فرضیه پژوهش که نهایتاً مورد تأیید قرار گرفت نیز از این قرار است: «هویت متفاوت و قدرت ارزشی- هنجاری اتحادیه اروپا، مانند حقوق بشر، انتخابات آزاد، دفاع از حقوق اقلیت ها، دموکراسی و ساختارهای دموکراتیک، صلح و ثبات و غیره موجب شده است که عضویت ترکیه در این اتحادیه طولانی مدت شود و پذیرش ترکیه بدون رسیدن به نگاه واحد هویتی در درون اتحادیه و تعریف یکسان دو بازیگر از معیارهای ارزشی- هنجاری، ممکن نخواهد بود. تمرکز بر ارزش ها و هنجارها، موقعیت بی بدیلی را برای اتحادیه اروپا می تواند رقم بزند که جلوه یک «بازیگر خوب» یا «بازیگر خیّر» در اذهان و افکار عمومی جهان پررنگ تر شود. اتحادیه اروپا نمی خواهد با عضویت ترکیه در جمع خود، این ذهنیت را برهم زده و مستقیم خود را وارد انواع چالش ها از جمله چالش هویتی نماید.

اندیشة اجتماعی ابن خلدون پس از بازیابی در قرن نوزدهم همواره موضوع بحث و اختلاف نظر محققان و مفسران غربی و غیرغربی بوده است؛ هم از این حیث که آیا می توان او را بنیان گذار جامعه شناسی دانست و هم از این جنبه که چگونه می توان با استفاده از نظریات وی، مکتبی غیرغربی در جامعه شناسی تأسیس کرد. به موازات مباحث فوق، تلاش هایی برای کاربست مفهوم عصبیت در خصوص پدیده های معاصر صورت گرفته که برخی از آن ها نیز در قالب تلفیق آراء وی با نظریات معاصر بوده است. پژوهش حاضر ابتدا با رویکردی فرانظری و با تأکید بر ویژگی های پارادایمی و ابعاد معرفت شناختی، به مطالعه شماری از تفاسیر، کاربست ها و تلفیق های نظری می پردازد که بر مبنای نظریه عصبیت ابن خلدون صورت گرفته اند تا محدودیت ها، ظرفیت ها و حوزه های پژوهشی مرتبط با این مفهوم را آشکار سازد. در انتها، پیشنهادهایی برای چگونگی کاربست این مفهوم در پدیده های سیاسی-اجتماعی معاصر و تلفیق آن با نظریات جدید ارائه می شود.

انقلاب اسلامی و اخوان المسلمین دو گفتمان مهم در عرصه تحولات سیاسی جهان اسلام هستند. بررسی روند روابط این دو گفتمان و تحلیل عوامل مؤثر در آن، از مسایل ضروری در بررسی تحولات جهان اسلام است. این مقاله از منظری گفتمانی و با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفبه بررسی روند هم ارزی و تفاوت در روابط این دو گفتمان پرداخته است. بر این اساس، هرچند با توجه به نظام معنایی این دو گفتمان هردو در چارچوب گفتمان اسلام سیاسی هویت یافته و اسطوره مشابهی دارند و لذا زمینه فراوانی برای هم ارزی و ایجاد هویت مشترک در جهان اسلام داشته اند، اما نشانه های متفاوتی نیز در این دو گفتمان مفصل بندی شده که زمینه های ایجاد تفاوت در بین آن ها را فراهم نموده است. از مهم ترین عوامل ایجاد تفاوت بین این دو گفتمان، می توان به مداخلات گفتمان های مسلط جهانی و رقبای منطقه ای، اقدامات انقلابی رادیکال در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تفسیر متفاوت از خیزش های منطقة عربی و به ویژه تحولات سوریه اشاره کرد. بر این اساس، روابط انقلاب اسلامی و جنبش اخوان المسلمین فاقد یک روند خطی بوده و فراز و فرودهای متعددی را در تشکیل زنجیره هم ارزی و یا تفاوت پشت سر گذاشته است.