درخت حوزه‌های تخصصی

ایران اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
حکومت های ایرانی- اسلامی خلفای مسلمان
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۶۱ تا ۱۸۰ مورد از کل ۱۲٬۶۹۷ مورد.
۱۶۱.

مطالعه تطبیقی جایگاه حکمران در اندیشه شهاب الدین سهروردی و امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۹۷ 103 - 129

کلید واژه ها: امام خمینی شهاب الدین سهروردی عرفان سیاست حکیم متأله ولی فقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 375 تعداد دانلود : 603
این مقاله بر اساس مبانی فلسفی و عرفانی (هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی) شیخ اشراق (شهاب الدین سهروردی) و امام خمینی، در نگاه به مسئله رهبری در جامعه اسلامی نگاشته شده است. سهروردی با تلفیق نظریات عرفانی و فلسفی، اندیشه های حکمت خسروانی، نظریات ولایت در اندیشه شیعی و مفهوم انسان کامل، تلاش می کند مناسب ترین گزینه برای رهبری جامعه اسلامی را صورت بندی کند. امام خمینی نیز با تلفیق نظریات فقهی، فلسفی و عرفانی، اندیشه های کلامی در قالب بحث نبوت و امامت و مفهوم انسان کامل، مسئله رهبری جامعه در عصر غیبت را جستجو می کند. براین اساس، سؤال اصلی این نوشتار عبارت است از: تلاقی عرفان و سیاست چه تأثیری بر نگاه امام خمینی و سهروردی بر مفهوم حکمران جامعه اسلامی داشته است؟ دراین راستا، فرضیه چنین است که از تلاقی دو مفهوم «انسان کامل» و «قدرت» که به ترتیب دو مفهوم عرفانی و سیاسی می باشند مفاهیم «حکیم متأله» و «ولی فقیه» در اندیشه سهروردی و امام خمینی حاصل شده است. این مقاله با روش تطبیقی- توصیفی اشتراکات و افتراقات رویکرد این دو اندیشمند را مورد واکاوی قرار داده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مفهوم حکمران جامعه اسلامی محل تلاقی دیدگاه های عرفانی و سیاسی دو اندیشمند است.
۱۶۲.

تبیین جمعیت شناسی شیراز در دوره ایلخانان مغول (623 ق-736ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 103 - 116

کلید واژه ها: جمعیت شناسی سلغریان مغولان شیراز مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 212 تعداد دانلود : 337
یکی از مهم ترین پیامدهای یورش و استیلای مغولان بر ایران در قرن هفتم هجری (13م) نوسانات شدید جمعیتی در ایالت های مختلف بود. در این میان شیراز به عنوان مرکز ایالت پارس در زیر فرمان اتابکان فارس، علی رغم نبود وحدت سیاسی و تفرقه داخلی توانست از یورش وایرنگر مغول و تبعات ناشی از آن در امان بماند. این مقاله بر آن است تا ساختار جمعیتی و عوامل تأثیرگذار بر رشد و کاهش جمعیت شیراز را به روش توصیفی تحلیلی و براساس اطلاعات کتابخانه ای و میدانی (گورستان ها) بررسی کند. یافته های این بررسی نشان می دهد که شیراز تا روزگار اتابک ابوبکر به دلیل هجوم مهاجران از شهرهای بزرگ آسیب دیده از حملات مغولان و امنیت داخلی شاهد افزایش جمعیت بود. اما جنگ ها و ناامنی ها پس از اتابک ابوبکر رخ داد. حملات نکودریان (6۷۷ و 6۸۰ ق)، قحطی (۶۸۰ق) و بیماری های واگیردار ( 698 ق) و... از میزان جمعیت شیراز کاست و جمعیت سیر نزولی گرفت اما در زمان ابواسحاق اینجو (۷۵۲-۷۲۵). ابن بطوطه شیراز را پرجمعیت و پررونق یافت.
۱۶۳.

«راز دل» نامق کمال: بازتاب مسئله افول عثمانی در نمایشنامه های وطن و گل نهال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ (پیاپی ۱۴۵) 35 - 55

کلید واژه ها: افول عثمانی گل نهال ناسیونالیسم رمانتیک نامق کمال وطن یا سیلیستره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 525 تعداد دانلود : 665
نوعثمانیان طیفی از متفکران تجددگرا بودند که مسئله افول عثمانی را در قالب تازه ای صورت بندی کردند. چهره های تراز اول این جریان با محوریت نامق کمال در جهت علت شناسی این مسئله گام برداشتند؛ به همین منظور آنان از ادبیات به مثابه یک ابزار سنتی بهره گرفتند و قالب های مدرنی چون نمایشنامه را کارآمد یافتند. در پژوهش حاضر کوشش شده است با تمرکز بر دو نمونه از این نمایشنامه ها، درک نامق کمال از مسئله افول عثمانی بررسی شود. پرسش محوری پژوهش ناظر بر واکاوی نگرش این اندیشمند شاخص ترک به مقوله بحران در عثمانی، عوامل زمینه ساز این بحران و راهکاری است که وی از رهگذر ادبیات نمایشنامه ای برای حل آن پیشنهاد کرده است. به این منظور، محتوای ادبی نمایشنامه ها درون بافتار زمانی آن، بر پایه اطلاعات و شواهد تاریخی، تجزیه و تحلیل شده است. بررسی زمینه مند محتوای این دو نمایشنامه نشان می دهد که از نظر نامق کمال، راهبرد توسعه طلبانه روسیه تزاری، به مثابه عامل خارجی، سهم محوری در بروز بحران مذکور داشته است. بازتاب ادبی این نگرش را می توان در نمایشنامه وطن یا سیلیستره رصد کرد. این نمایشنامه را می توان تلاش نامق کمال برای بازآرایی مفهوم وطن از رهگذر بازخوانی گذشته شکوهمند عثمانی از منظر گفتمان ناسیونالیسم رمانتیک قلمداد کرد. بُعد دیگر درک نامق کمال از عوامل بحران در عثمانی، سرشت درون نگر دارد و ناظر بر نقد استبداد دستگاه حاکمه است. این بُعد در نمایشنامه گل نهال بازتاب یافته و جلوه ای از نگرش انتقادی متفکران تجددگرای عثمانی به ساختار سیاسی این دولت در نیمه دوم سده نوزدهم است.
۱۶۴.

دارالتأدیب های تهران عصر پهلوی و بررسی وضعیت کودکان ساکن آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 29 - 39

کلید واژه ها: تهران دارالتأدیب کودک تنبیه جرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 856 تعداد دانلود : 129
مفهوم «کودکی» ازجمله مفاهیم نسبتاً مغفول در علم تاریخ است و حوزه «مجازات کودکان» بیش از «کودکی» مورد بی مهری واقع شده است. در حقوق کیفری مدرن، کودکان بزهکار واجد حقوقی انکارناپذیر همچون زیست در مکانی مجزا از زندانیان بالغ شدند. در مقاله حاضر تکوین اندیشه های نوین در خصوص مجازات کودکان مطمح نظر است و سؤال اصلی از این قرار است که چرا باوجود تکوین و تأسیس «دارالتأدیب» های تهران بازهم به طور مکرر شاهد نادیده گرفتن حقوق اولیه آن ها هستیم؟ فرضیه تحقیق کنونی متضمن این ایده است که علت عمده رفتارهای خشونت آمیز و تجاوزکارانه نسبت به کودکان، قرارگیری دارالتأدیب های تهران در محوطه زندان اصلی پایتخت یعنی زندان قصر بوده است و به نظر می رسد نزدیکی و مجاورت این دو نهاد یکی از علل اصلی تجاوز به حقوق کودکان بوده است. یکی از دستاوردهای مهم پژوهش حاضر برای دست اندرکاران دارالتأدیب ها یا کانون های اصلاح و تربیت کنونی این است که نزدیکی مکان زندان افراد بالغ با دارالتأدیب ها یکی از علل عمده آزار و اذیت کودکان توسط زندانیان بزرگسال بوده است و حتی الامکان باید مکان دارالتأدیب ها به دوراز زندان ها باشد.
۱۶۵.

نقش مدیریتی خواجه نصیرالدین طوسی در بحران تمدن اسلامی پس از حمله مغولان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۷ ۳۴-۷

کلید واژه ها: نقش تمدنی خواجه مدیریت اقتضایی خواجه مدیریت راهبردی خواجه بحران تمدنی حفظ سرمایه های فرهنگی سیاست هم افزایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 109 تعداد دانلود : 138
تمدن اسلامی در شرق جهان اسلام در سیر تاریخی خود پس از حمله مغولان و سقوط دولت خوارزمشاهیان و دستگاه خلافت عباسی با بحران و فروپاشی بی سابقه ای مواجه شد. در این شرایط بحرانی فرصت ها و عوامل مختلفی برای تغییرات و بازسازی وضع تمدن اسلامی فراهم آمد. این مقاله با روش تحلیل کیفی به بررسی نقش خاصِ خواجه در بحران یادشده به عنوان مسئله اصلی پرداخته و این نتیجه به دست آمد که تشخیص بحران تمدنی، نگاه تمدنی و برخی کنش های تمدنی وی همچون حفظ سرمایه های انسانی و فرهنگی، ایجاد کانون فرهنگی مراغه و سیاست تعامل و هم افزایی با عالمان و اندیشمندان مذاهب اسلامی، مهم ترین ویژگی های نقش خواجه بوده است.
۱۶۶.

بررسی وضعیت عمده مالکی و خرده مالکی و انواع بهره مالکانه در فارس در آستانه اصلاحات ارضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 15 - 28

کلید واژه ها: فارس مالکان زارعان بهره مالکانه ایلات و عشایر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 476 تعداد دانلود : 495
فارس از نواحی عمده مالکی در کشور بود. بخش عمده ای از این ناحیه نیز قلمرو ایلات و عشایر نواحی جنوب کشور بود که خوانین آن صاحبان املاک بسیاری در فارس بودند و در حق رعایای خود ظلم و اجحاف بسیاری روا می داشتند. اراضی کشاورزی در نواحی جنوب کشور به دلیل شرایط آب و هوایی و نوع خاک آن ازنظر مرغوبیت و حاصلخیزی با نواحی شمال و غرب کشور وضعیتی کاملاً متفاوت داشت. سؤالی که در این پژوهش مطرح است این است که وضعیت عمده مالکان و خرده مالکان و انواع بهره های مالکانه در فارس در آستانه اصلاحات ارضی چگونه بود؟ طبق یافته های پژوهش،  بسیاری از مالکان فارس از عمده مالکان کشور تنها در وسعت اراضی بودند؛ اراضی وسیع اما کم بازده که به دلیل کم آبی و خشک سالی های پیاپی درآمد چندانی نداشت. بنابراین عمده مالکان این نواحی با این که از بزرگ مالکان کشور بودند، اما مالکان چندان ثروتمندی نبودند و بسیاری از آن ها به دلیل مقروض بودن مجبور بودند سالانه مقداری از اراضی خود را به ثروتمندان شهری و یا تجار واگذار کنند و ازآنجایی که این مالکان به حرفه دیگری اشتغال نداشتند، به درآمد املاک و بهره مالکانه خود بسیار وابسته بودند. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای و اسنادی است.
۱۶۷.

Heroism of Perfect Master (Shah Ismail I) and his similarity with the hero of Abū Muslimʹnāmah

نویسنده:
منبع: Journal of Safavid Studies, Volume ۱, Issue ۲, ۲۰۲۲ 41 - 54

کلید واژه ها: perfect master Tale Discourse Semiotics Shah Ismail I Abu Muslim Khorasani Abū Muslimnāmah

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 13 تعداد دانلود : 448
Several books and articles have been written about the different aspects of Safavid dynasty; however, less effort has been made to explore the relationship between the kings of this dynasty and the popular heroes of literary works. One of the important and influential works that was narrated by Qizilbashan and was able to establish the position of the first Safavid Shah was Ṭāhir Ṭarsūsī's narration about Abu Muslim Khorasani. The amazing similarities of these two characters indicate the influence of Tarsusi's narration at the beginning of Safavid rule. The present article seeks to investigate the benefit of Qizilbashan and the young king from Abū Muslimʹnāmah to indicate how they defeat their religious and political opponents by following the example of a popular hero and benefiting from other fields, while establishing the position of Ismail Mirza as the perfect master. Discourse theory of Laclau and Mouffe is suitable for the analysis of literary and fictional works, which by taking the advantage of this discourse theory as well as the knowledge of semiotics, the hidden layers of politics, religion and the relationship between them while analyzing classical literary texts can be represent. Moreover, by presenting a suitable model, it is possible to illustrate how and to what extent the exchange of political power and literary narratives was. In this article, the historical character of Shah Ismail I (perfect master) and the character of Abū Muslim in the story of Abū Muslimʹnāmah (epic hero) are analyzed and examined by the library sources, to explain how one of the most powerful governments of Iran was indebted to one of the heroes of classic stories.
۱۶۸.

بررسی کارنامه و عملکرد انجمن ولایتی زنجان (1324- 1327ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 53 - 68

کلید واژه ها: انجمن ولایتی زنجان انجمن اسلام میرزاابوالمکارم موسوی ملاقربانعلی جهانشاه خان امیرافشار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 66 تعداد دانلود : 800
مشروطیتِ ایران موجد نهادهای مدنی و مردمی گشت که در تاریخ ایران پیشینه و سابقه ای نداشت. انجمن های ایالتی و ولایتی یکی از اصیل ترین نهادهای برخاسته از جریان مشروطه خواهی و از خواسنه-های بنیادین مشروطه خواهان بود که در اولین دوره مجلس شورای ملی به تصویب رسید و حلقه ارتباط مردم با دولت و مجلس گردید. شهر زنجان از جمله نقاطی بود که در آن انجمن ولایتی دایر شد، اما به موازات ابهام در حوادث مشروطه این شهر، کارنامه انجمن ولایتی زنجان نیز در سایه قرار گرفت. مسئله اصلی این پژوهش عملکرد انجمن ولایتی زنجان و نسبت آن با جریان مشروطه خواهی در ایرانِ عصر مشروطه است. این مقاله با گردآوری داده های کتابخانه ای، اسنادی و استفاده از منابع اصیلی چون روزنامه های عصر مشروطه و تجزیه و تحلیل این داده ها به روش توصیفی-تبیینی این موضوع را مورد بررسی قرار داده است. براساس یافته های پژوهش عملکرد انجمن ولایتی زنجان در جهت نیل به اهداف مشروطه با فراز و فرودهایی همراه بوده است که وابستگی اعضای انجمن به طبقات فرادست، روابط خویشاوندی با گروه های مخالف، ضعف مشروطه-طلبان، رقابت های علما، الویت بخشی به منافع شخصی و حوادث جاری مشروطه در تهران و تبریز به عنوان پایگاه های اصلی مشروطیت، بر فعالیت هایشان تأثیر گذاشت. با توجه به این عوامل کارنامه انجمن ولایتی زنجان در عصر مشروطه با ناکامی در تحقق خواسته ها و اهداف جریان مشروطه-خواهی همراه گردید.
۱۶۹.

تحلیل کنش معطوف به قدرت رهبران طریقت صفوی (بر اساس انواع مثالی سه گانه دینی ماکس وبر)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 161-181

کلید واژه ها: تصوف صوفیان صفوی حکومت صفوی انواع مثالی دینی جامعه شناسی دین ماکس وبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 761 تعداد دانلود : 185
ماکس وبر در نوع شناسی دینی خود دو نوع مثالی اصلی و عمده را ارائه می کند: ریاضت کشی فعالانه یا زهد درون دنیایی که مصداق اصلی اش پیروان مذهب پروتستان اند و عرفان مراقبه ای یا عرفان دنیاگریز که مصداق اصلی اش پیروان ادیان شرق آسیا و صوفیه هستند. وبر جهت گیری های دنیوی مصادیق این دو نوع مثالی را در مسیر کسب رستگاری به ترتیب، فعالانه و منفعلانه در نظر می گیرد. دیدگاه وبر نسبت به دنیاگریز بودن و انفعال صوفیه در امور دنیوی در حالی است که وقتی با استفاده از روش پژوهش اسنادی و بررسی متون تاریخی مرتبط، واقعیات تاریخی حیات دنیوی و اقدامات اجتماعی و سیاسی بزرگان خاندان صفوی در مسیر کسب قدرت و تشکیل حکومت بررسی می شود، وضعیتی ناهمخوان با دیدگاه وبر آشکار می گردد که مسئله نوشتار حاضر نیز از همین ناهمخوانی میان معرفت علمی و واقعیت تاریخی سرچشمه گرفته است. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش این است که آیا مطابق نظر وبر می توان تصوف و بزرگان صوفیه را در نوع مثالی عرفان دنیاگریز جای داد؟ یافته ها نشان می دهند که مرشدان طریقت صفوی که دارای مقامات معنوی بوده اند، در امور دنیوی، اجتماعی و سیاسی نیز نقش آفرینی فعالانه داشته و اقدامات فراوانی را انجام داده اند. در نتیجه، تصوف صوفیان صفوی نه تنها موجب انفعال دنیوی و دنیاگریزی نزد آنان نبوده، بلکه نقش مهمی در تشکیل حکومت مرکزی مقتدر دیرپای صفوی داشته است.
۱۷۰.

سیمای پادشاه و شاهزادگان قاجاری در رمان تاریخی آقا محمدخان قاجار نوشته حسینقلی میرزا سالور (عمادالسلطنه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 57 - 72

کلید واژه ها: رمان تاریخی قاجاریه عمادالسلطنه پهلوی آقا محمدخان قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 331 تعداد دانلود : 729
رمان تاریخی شخصیت ها، رویدادها، زمان و مکان خود را از تاریخ به وام می گیرد. از این رو می توان از آن به مثابه وسیله و ابزاری جهت شناخت ذهنیت تاریخی نویسنده و گفتمان حاکم بر زمانه او استفاده کرد. این مقاله با بررسی رمان تاریخی آقا محمدخان اثر حسینقلی میرزا سالور (عمادالسلطنه) در پی پاسخ به این پرسش است که تاریخ دوره قاجاریه و حکمرانان و شاهزادگان این سلسله در این اثر داستانی چگونه تصویر شده اند و این تصویرسازی چه پیامی برای پژوهشگر کنونی دارد؟ فرضیه تحقیق حاضر آن است که برخلاف آنچه به مثابه کلیشه ای عمومی پذیرفته شده است که سیاه نمایی درباره قاجارها در دوره پهلوی صورت گرفته است، منابعی چون کتاب عمادالسلطنه نشان می دهد که این دیدگاه سابقه ای قدیم تر داشته و حتی از طرف نویسندگانی با تبار قاجاری نیز پذیرفته شده بوده است. این میراثی بود که به دوره بعد منتقل شد. واژگان کلیدی: «رمان تاریخی»، «قاجاریه»، «عمادالسلطنه»، «پهلوی»، «آقامحمدخان قاجار»
۱۷۱.

اصول و مؤلفه های پژوهش تمدّن ساز در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم تابستان۱۴۰۰ شماره ۴۳ ۷-۳۰

کلید واژه ها: پژوهش مرجعیت علمی تولید دانش تمدن اسلامی گام دوم مقام معظم رهبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 365 تعداد دانلود : 506
پژوهش یک فرایند قابل مدیریت و نظام دهی است و یکی از پایه های اساسی تمدّن سازی شمرده می شود؛ از این رو طراحی نقشه ی پژوهش هدفمند در مسیر تحقق تمدّن سازی با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب ضروری است. در این راستا باید اندیشه های آیت الله خامنه ای را به مثابه اندیشمند و سردمدار تمدّن خواهی نوین اسلامی، مورد توجه و تحلیل قرار داد. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی، با مطالعه تفصیلی بیانات رهبر معظم انقلاب در بازه زمانی 1379 تا 1397، به استخراج اصول و زیرساخت های مسیر پژوهش تمدّن ساز پرداخته و به دو اصل «انطباق پژوهش بر نیازهای جاری و آینده کشور» و «دستیابی به مرجعیت و استقلال علمی» دست یافته است. به دنبال آن، مؤلفه های عملی هر یک را مورد تحلیل و واکاوی قرار داده است؛ در این راستا، چهار مؤلفه برای تحقق اصل نخست و شش مؤلفه برای اصل دوم ارائه کرده و تاکتیک های عملیاتی را پیشنهاد نموده است.
۱۷۲.

مبارزات سیاسی حجت الاسلام شیخ عباس عاشوری علیه رژیم پهلوی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال ۵ بهار - زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۹ و ۱۰) 83 - 108

کلید واژه ها: شیخ عباس عاشوری بندر کنگان مسجد و حوزه علمیه کوزه گری تبلیغ مرجعیت امام خمینی اعلامیه های انقلابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 370 تعداد دانلود : 532
انقلاب اسلامی مرهون مجاهدت نیروهای دینی بوده است و در میان کنشگران مؤثر در نهضت امام خمینی، روحانیت جایگاه ویژه ای در مبارزه با رژیم پهلوی داشته است. در نقاط مختلف ایران، روحانیون برای پیاده سازی آرمان های دینی و استقرار نظام سیاسی اسلام تلاش کردند که ازجمله این افراد، حجت الاسلام شیخ عباس عاشوری می باشد که مبارزات فرهنگی و سیاسی خود با مفاسد حکومت پهلوی را در بندر کنگان و سایر شهرهای استان بوشهر انجام داده است. با توجه به اهمیت و جایگاه ایشان در مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی در استان بوشهر، این مقاله درصدد است با بهره گیری از مطالعات اسنادی (مداقه در اسناد منتشرنشده) و روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تاریخی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که: مبارزات سیاسی شیخ عباس عاشوری در بندر کنگان شامل چه ابعادی بوده است؟ حجت الاسلام عباس عاشوری تلاش داشت از همه ظرفیت های موجود برای مبارزه با حکومت پهلوی بهره بگیرد و ضمن ارتقاء آگاهی مردم نسبت به عملکرد حکومت پهلوی، سخنرانی های سیاسی فراوانی انجام داد و همچنین بارها مورد بازداشت و بازجویی قرار گرفت. به تعبیری، عملکرد ایشان منجر به بسیج نیروهای انقلابی کنگان و شهرهای اطراف علیه استبداد حاکم شد و آشنایی مردم با افکار و اندیشه های انقلابی امام خمینی شتاب بیشتری گرفت و همین مسئله عامل ایجاد فضای انقلابی با محوریت مسجد و حوزه علمیه کوزه گری با مدیریت ایشان در بندر کنگان شد.
۱۷۳.

واکاوی رابطۀ نظام اداری و ساختار قدرت و تاثیر آنها بر یکدیگر در دورۀ امویان

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 111-122

کلید واژه ها: خلافت اموی اقتدار سنتی دیوانسالاری ساختارقدرت ساختارسیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 50 تعداد دانلود : 498
دیوانسالاری به عنوان یکی از نیازمندیهای استمرارساختار سیاسی حکومت، در تثبیت اقتدار خلافت اموی نقش بسزایی داشته است .نظام اداری و تشکیلات دیوانی بر ساختار سیاسی تاثیر گذار و ارتباط متقابل با یکدیگر داشتند. در دوران قدرت یابی امویان، متناسب با گسترش قلمرو اسلامی و احساس نیاز حکومت مرکزی به ایجاد نظم و نیز کنترل بخش های مختلف ممالک فتح شده، دیوانسالاری گسترش یافت. به این ترتیب اقتدار سنتی پدرسالاری امویان با استخدام عناصر غیر عرب و بهره گیری از تشکیلات اداری به نظام سیاسی پاتریمونیال تحول یافت، اما تکامل تشکیلات دیوانسالاری دودمان اموی با موانع متعددی همراه شد. با پیدایش نظام اداری در دوره اموی و تداوم قدرت بنی امیه تا حدود یک قرن و نیز با توجه به تکامل این نظام اداری در دوره بعد از امویان، بنابراین این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و براساس مفهوم اقتدارسنتی وبر به واکاوی نقش، تأثیر و رابطه متقابل دیوان سالاری و اقتدار سیاسی در استمرار قدرت خلافت اموی می پردازد؟. یافته های این پژوهش نشان میدهد که حکومت امویان با اقتباس از نظام اداری امپراتوری های ساسانی و بیزانس، مشخصات پاتریمونیالیسم یافت، اما اختلاف های مذهبی، مشکلات داخلی و عدم اعدالت اجتماعی مانع ارتقای دیوانسالاری در این دوره بود.
۱۷۴.

دترمینیسم اقلیم شناختی ابن خلدون و پیدایش علوم و تمدن بشری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 73 - 96

کلید واژه ها: رمان تاریخی قاجاریه عمادالسلطنه پهلوی آقا محمدخان قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 220 تعداد دانلود : 113
رمان تاریخی شخصیت ها، رویدادها، زمان و مکان خود را از تاریخ به وام می گیرد. از این رو می توان از آن به مثابه وسیله و ابزاری جهت شناخت ذهنیت تاریخی نویسنده و گفتمان حاکم بر زمانه او استفاده کرد. این مقاله با بررسی رمان تاریخی آقا محمدخان اثر حسینقلی میرزا سالور (عمادالسلطنه) در پی پاسخ به این پرسش است که تاریخ دوره قاجاریه و حکمرانان و شاهزادگان این سلسله در این اثر داستانی چگونه تصویر شده اند و این تصویرسازی چه پیامی برای پژوهشگر کنونی دارد؟ فرضیه تحقیق حاضر آن است که برخلاف آنچه به مثابه کلیشه ای عمومی پذیرفته شده است که سیاه نمایی درباره قاجارها در دوره پهلوی صورت گرفته است، منابعی چون کتاب عمادالسلطنه نشان می دهد که این دیدگاه سابقه ای قدیم تر داشته و حتی از طرف نویسندگانی با تبار قاجاری نیز پذیرفته شده بوده است. این میراثی بود که به دوره بعد منتقل شد.
۱۷۵.

تجدد آمرانه و ظهور اسلام سیاسی در ایران با تأکید بر فدائیان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 65 - 87

کلید واژه ها: ایران تجدد آمرانه اسلام سیاسی ف‍دائ‍ی‍ان اس‍لام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 256 تعداد دانلود : 864
به دنبال جنگ های ایران و روس و آگاهی ایرانیان از عقب ماندگی خود، پیمودن راه ترقی برای رسیدن به قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی در برابر غرب از طریق نوسازی و دگرگونی اجتماعی-سیاسی به هدفی عاجل در ذهن نخبگان ایرانی تبدیل شد. انقلاب مشروطه از تجلیات تحقق این هدف بود. لکن جدال های فکری-سیاسی در مورد مشروطیت و تنش و تشتت میان قوای حاکمیت و همچنین احزاب و جریان ها در درون نظام مشروطه و مناطق و نواحی، هدف اولیه ترقی خواهی را به تأخیر می انداخت و ذهن اقتدارگرای روشنفکر ایرانی را به سمت تجددی آمرانه هدایت می کرد. به دنبال انقلاب اکتبر روسیه، زمینه برای ظهور تجددگرایی آمرانه در ایران با حمایت انگلستان فراهم شد. تجددخواهی آمرانه با فهمی ظاهرگرایانه از تجدد غربی و دریافتی رمانتیک از ملی گرایی، به سیاست ها و اقداماتی منتهی شد که گذشته از تحریک مقاومت اسلام گرایانه، در رسیدن به اهداف خود نیز ناکام ماند. ظهور اسلام سیاسی در این دوره که فدائیان اسلام نمایندگان بارز آن بودند، در تقابل با سیاست تجدد آمرانه روی می دهد. این مقاله به روشی توصیفی- تحلیلی و استنادی، در صدد تبیین رابطه میان تجددخواهی آمرانه و ظهور اسلام سیاسی با تمرکز بر روی اندیشه های فدائیان اسلام در ایران است.
۱۷۶.

Georgians in Tabriz and Rasht: a historical study on the role of Georgian militias in Iranian Constitutional Revolution(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 107 - 129

کلید واژه ها: Georgia constitution Iran Georgians Press

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 414 تعداد دانلود : 332
Constitutional Revolution, as a significant turning point in the history of Iran, shook Iranian society. What has been more or less neglected in examining this movement is the role of non-Iranian forces. The Caucasian, especially, the Georgians should be considered as the most passionate and self-sacrificing pro-constitutional forces who spared their lives for the victory of the Iranian movement. The question of this paper is what was the role and performance of the Georgian forces in Constitutional Revolution? The hypothesis is that, despite the persecution of the Russian Tsarist government, Georgian revolutionaries organized by parties such as Hemmat and Ejtema'iyun Amiyuun, presented in the battlefields of Tabriz and Guilan and, due to their precious experiences, played vital role in the success of the constitutionalists. On the other hand, Georgian press could form public opinion in favor of the revolution, inform about Iran's events, and create a stir among the Iranian Mojahedin by focusing on news of the events in Iran. It should not be neglected that Iranians presence in the Caucasus cities, especially Tbilisi, also helped to transfer revolutionary concepts to Iran and to fan the flames of the revolution.
۱۷۷.

بررسی نقش جشن های برگزارشده در آذربایجان دوره رضاشاه پهلوی از منظر اشاعه سبک زندگی جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 25 - 55

کلید واژه ها: دولت رضاشاه آذربایجان جشن های دولتی سبک زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 97
یکی از مهم ترین سازوکارهای نهادها و محافل فرهنگی وابسته به قدرت پهلوی اول برای بسترسازی گفتمانی سبک زندگی مدنظر حاکمیت، بهره گیری از برگزاری جشن بود تا هم منجر به آشنایی، انس و آمادگی مردم نسبت به مؤلفه های سبک زندگی، نمادهای فرهنگی و الگوهای رفتاری تبلیغی دولت پهلوی اول شود و هم زمینه ساز و تسهیل گر اتخاذ سبک زندگی اشاعه شده از سوی اقشار مختلف مردم باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش جشن های برپاشده در ایالت آذربایجان در محدوده زمانی 1304 تا 1320ش در اشاعه مؤلفه های سبک زندگی مدنظر دولت رضاشاه انجام شده است. برای این منظور جشن های گوناگون برگزارشده در این منطقه از کشور با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بررسی اسناد و منابع تاریخی مرتبط با آن دوره موردبررسی قرار گرفته است تا بدین سؤال پاسخ دهد که جشن های برگزارشده در مناطق مختلف آذربایجان در دوره رضاشاه چه نقشی در بازنمایی وجوه مختلف سبک زندگی تبلیغ شده داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که برپایی جشن های مختلف در مناطق مختلف آذربایجان به نظام سیاسی حاکم این فرصت را داد تا بتواند برخی از مهم ترین عناصر سبک زندگی مدنظر خود همچون الگوهای رفتاری شامل پوشش لباس متحدالشکل جدید برای اقشار مختلف و زنان جامعه آذری، عناصر هویت ملی از قبیل اشاعه زبان و ادبیات فارسی و...، نمادهای ملی و فرهنگی مثل «شاه نماد ایران»، «باستان گرایی نماد ملیت ایرانی» و... را ترویج، اشاعه و بازنمایی کند تا از قِبَل آن ها برای دستیابی به اهدافی همچون ایجاد گسست در علقه های هویت قومی و محلی مردم آذربایجان و ادغام فرهنگ بومی و محلی این منطقه در هویت و فرهنگ ملی و مرکزی، همسو کردن آن ها با برنامه های اصلاحی پیاده شده در جامعه، تهییج احساسات توده مردم و کاستن از مخالفت ها، اشاعه مؤلفه ها و عناصر ایدئولوژیکی نظام، شکل دهی به نوع جدیدی از جامعه پذیری همگانی و درنهایت نیل به فرایند ملت سازی خود بهره ببرد.
۱۷۸.

نقش و جایگاه سیاسی زنان هیئت حاکمه در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲ ۸۳-۱۰۰

کلید واژه ها: صفویه زنان هیئت حاکمه مناسبات سیاسی ح‍رم‍س‍را

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 834 تعداد دانلود : 451
عصر صفویه را می توان دوران تحکیم سنت حکومت زنان در تاریخ دانست، زیرا آنان ابزار و وسائل لازم برای شرکت در مسائل سیاسی و اجتماعی را به دست آوردند. سوال این است که زنان هیئت حاکمه چه نقشی در تحولات سیاسی جامعه خود ایفا کردند؟ یافته ها که به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای فراهم شده نشان می دهد که زنان هیئت حاکمه با عناوینی همچون همسر، مادر، خواهر شاه و حاکمان، توانستند نقش موثری در عرصه های مختلف از جمله استقرار دولت صفویه و مناسبات سیاسی و خارجی ایفا نمایند. این نقش آفرینی با نزدیک شدن به اواخر حکومت صفویان موثرتر و گاه مخرب تر شد. در آن زمان به دلیل تربیت ولیعهد و دیگر شاهزادگان در حرمسرا که باعث روی کار آمدن پادشاهان ضعیف و نالایق شد، زنان قدرت و نفوذی به دست آوردند و با توطئه چینی زمینه را برای تضعیف صفویان فراهم کردند.
۱۷۹.

اعتباریابی داده های تاریخ شفاهی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال ۵ بهار - زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۹ و ۱۰) 109 - 130

کلید واژه ها: تاریخ شفاهی اعتباریابی داده معیار راوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 631 تعداد دانلود : 244
قلمرو علم تاریخ زمان گذشته است، اما شاخه جدیدی در تاریخ ایجاد شده که قلمرو تاریخ یعنی گذشته را به زمان حال بسیار نزدیک کرده و آن تاریخ شفاهی است. اگرچه حدود 70 سال از عمر تاریخ شفاهی می گذرد، اما هنوز به عنوان یک مقوله جدید شناخته می شود و باب گفتگو پیرامون مسائل مختلف آن باز است. با این حال کمتر به صورت مستقل درباره نقد داده های حاصل از تاریخ شفاهی تولید محتوا شده است و جا دارد این پرسش را مطرح کرد که داده هایی که از طریق تاریخ شفاهی تولید میشوند چگونه اعتبار مییابند تا پژوهشگران با آسودگی خاطر از آنها در تحقیقات خود بهره بگیرند؟ در این مقاله تلاش شده است ضمن شرح و بحث درخصوص مصاحبه و ابعاد مختلف آن به عنوان ابزار اصلی تاریخ شفاهی، 12 معیار برای تولید داده های معتبر مورد بحث و ارزیابی قرار گیرد تا به کمک آنها تردیدهای اولیه درباره اصالت داده های تاریخ شفاهی برطرف شده و بر اعتبار آنها افزوده شود.
۱۸۰.

افول مناسبات قدرت دربار صفوی از نگاه سفرنامه های سفیران خارجی (از شاه صفی تا شاه سلطان حسین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۶۹-۸۶

کلید واژه ها: صفویان سفرنامه ها اقتدار سفیران افول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 930 تعداد دانلود : 275
تردد سفیران در دوره دوم حکومت صفوی به طور چشمگیری افزایش یافت. فارغ از آنچه به عهدنامه ها و قراردادهای میان آنها با دربار صفوی در جریان بود، گزارش های آنها در سفرنامه ها موید نوعی تغییر در مناسبات قدرت است که می توان از آن با عنوان تحولات معطوف به افول نام برد. چنین مسئله ای، جایی فراتر از تلاش دربار به منظور پرزرق و برق نشان دادن دربار و تاکید بر اقتدار در برابر مشاهدات سفیران نمایان می شود. روایتی که از دربار شاهان صفوی و نوع برخورد متقابل آنها با سفرا، در سفرنامه ها قابل رصد است، تاکیدی ناآگاهانه بر این واقعیت است که دوره ای از افول، در کانون قدرت صفویان قابل مشاهده است. این پژوهش، به روشی توصیفی تحلیلی با تکیه بر سفرنامه های دوره دوم حکومت صفوی، بر زمان هایی از شرفیابی سفیران اروپایی در دربار شاهان صفوی تمرکز خواهد کرد که در آن، می توان روایتی پنهان از آغاز افول اقتدار صفویان را دنبال کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان