علی بیات

لودگی هوا یکی از مهم ترین مشکلات شهرهای بزرگ است که می تواند برای سلامت انسان ها و محیط زیست زیان آور باشد. دی اکسید نیتروژن، یکی از آلاینده های مهم آلودگی هوا است که با استفاده از ایستگاه های زمینی و برآورد های ماهواره ای پایش می شود. در این مطالعه، داده های دی اکسید نیتروژن برآورد شده توسط سنجنده اُمی و داده های باد، دمای سطحی و دید افقی اندازه گیری شده توسط ایستگاه سینوپتیک شهر تبریز طی سال های 2004 تا 2016 جهت بررسی آلودگی هوای شهر تبریز مورد بررسی قرار گرفته است. مقدار میانگین دی اکسید نیتروژن در فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب برابر 142.13أ—1015"> ، 141.90أ—1015"> ، 143.88أ—1015"> و 14 5.36أ—1015"> و مقدار میانگین آن برابر 14 "> 142.84أ—1015"> مولکول بر سانتی متر مربع در بازه اندازه گیری است. همچنین بیشترین مقدار انحراف معیار دی اکسید نیتروژن در فصل زمستان، 144.10أ—1015"> و کمترین مقدار آن در فصل تابستان، 140.97أ—1015"> رخ داده است. ضریب همبستگی دی اکسید نیتروژن با باد و دما به ترتیب 14-0.49"> و 14-0.32"> بدست آمد که اهمیت بیشتر باد را در تغییرات این آلاینده نشان می دهد. با استفاده از آنالیز طیفی کمترین مربعات دوره های تناوب چهار، شش و دوازده ماهه مشاهده شد که از نظر آماری نیز معنی دار شناخته شدند. پس از حذف مولفه های معنی دار از سری زمانی میانگین ماهانه دی اکسید نیتروژن، مقدار روند دی اکسید نیتروژن در هر سال برای شهر تبریز 141.05أ—1014"> مولکول بر سانتی متر مربع بدست آمد.

توسعه شهرنشینی و آلودگی هوای شهری از مهم ترین موضوعاتی است که امروزه در ارتباط با اقلیم مطرح است. گسترش شهرنشینی و توسعه شهرها، افزایش جمعیت، توسعه فعالیت های صنعتی و مصرف بی رویه سوخت های فسیلی به شدت آلودگی هوا را افزایش داده و میزان آن را بیش از ظرفیت محیط کرده است. در کشور ما، انتشار آلاینده های هوا در برخی از کلان شهرها به میزان خطرناکی رسیده است، مشهد در برخی روزهای سال از آلوده ترین شهرهای کشور به شمار می رود. دی اکسید نیتروژن یکی از شاخص های آلودگی هوا است. در این مطالعه از داده های دی اکسید نیتروژن سنجنده OMI و پارامترهای هواشناسی مانند باد، دمای سطحی و دید افقی برای بازه زمانی 2004 تا می 2016 جهت بررسی آلودگی هوای ناشی از دی اکسید نیتروژن شهر مشهد استفاده شده است. نتایج نشان می دهند بیشترین (کمترین) مقدار دی اکسید نیتروژن در فصل های سرد (گرم) سال اتفاق می افتد. به طوری که بیشترین مقدار دی اکسید نیتروژن در ماه ژانویه برابر 10 15 ×5.56 مولکول بر سانتی متر مربع و کمترین مقدار آن در ماه سپتامبر برابر 10 15 ×4.18 مولکول بر سانتی متر مربع می باشد. انحراف معیار دی اکسید نیتروژن نیز نشان می دهد که بیشترین تغییرات در فصل های سرد سال رخ می دهد. همچنین نتایج نشان دادند باد غالب در شهر مشهد از سمت جنوب می باشد و اغلب بادهای این شهر سرعت کم دارند. ضریب همبستگی دی اکسید نیتروژن با باد و دمای سطحی به ترتیب برابر 0.36- و 0.57- است که اهمیت بیشتر دما در تغییرات دی اکسید نیتروژن شهر مشهد را نشان می دهد. همچنین ضریب همبستگی دی اکسید نیتروژن با دید افقی برابر 0.15- است که نشان می دهد با افزایش آلودگی هوای ناشی از دی اکسید نیتروژن دید افقی کاهش می یابد. با استفاده از آنالیز طیفی کمترین مربعات دوره های تناوب شش و دوازده ماهه مشاهده شد که از نظر آماری نیز معنی دار شناخته شدند. پس از حذف مولفه های معنی دار از سری زمانی میانگین ماهانه دی اکسید نیتروژن ، روند محاسبه شد. مقدار روند دی اکسید نیتروژن در هر سال برای شهر مشهد 10 13 ×2.41 مولکول بر سانتی متر مربع بدست آمد.

از متون جغرافیای انسانی اطلاعات و آگاهی های ارزشمندی در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی به دست می آید. در این متون، جغرافی نگاران مسلمان به وصف اوضاع اجتماعی، خُلق و خو، آداب و رسوم، اوضاع دینی و سیاسی اقوام و ساکنان مناطق گوناگون جهان اسلام پرداخته اند. وصف اصطخری و مقدسی دو جغرافی نگار برجسته ایرانی و عرب قرن چهارم، علاوه بر بیان امور واقع جغرافیایی تاریخی، تحت تأثیر گرایشهای قومی، دینی و سیاسی آنان نیز قرار داشته است. در این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی نمونه هایی از انعکاس گرایشهای مذکور در آثار دو دانشمند جغرافی نگار بررسی خواهد شد. نتیجه نشان می دهد که در بهره گیری از متون جغرافیایی و نیز تاریخی، همواره باید جانب احتیاط را نگاه داشت و ارزیابی، تهذیب و نقد محتویات در استناد به آنها می باید در نظر گرفته شود.

کنترلهای داخلی ضعیف، نه تنها احتمال وقوع سوء جریان، سوء استفاده و تقلب را در سازمانها بالا میبرد بلکه بر گزارش حسابرس مستقل نیز اثر میگذارد و حسابرس قادر نخواهد بود در نبود توجه به نقاط ضعف موجود در سیستم کنترلهای داخلی، گزارش مطلوبی ارائه نماید. از این رو برای اینکه هم مدیران بتوانند وظایف و مسئولیتهای خود را به نحو احسن و در جهت جلب رضایت اشخاص ذینفع در شرکت به انجام برسانند و هم حسابرسان بتوانند گزارش حسابرسی مطلوب مطابق با استانداردهای حسابرسی ارائه نمایند، سیستمهای کنترل داخلی با توجه به ماهیت شرکت باید طرحریزی و اجرا شود تا حسابرسان نیز بتوانند با اتکا برآن وظیفه اطمینان بخشی به صورتهای مالی را با اطمینان بیشتری انجام دهند.  این تحقیق به بررسی ارتباط ضعفهای با اهمیت کنترل داخلی و شواهدی از دستکاری عملکرد واقعی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد و شامل یک فرضیه اصلی میباشد که از آزمون رگرسیون خطی چند متغیره به صورت ترکیبی(سال- شرکت)، استفاده شده است. با استفاده از دادههای جمعآوری شده از نمونه آماری تحقیق که شامل 75 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی دورههای زمانی 1394-1389 میباشد، فرضیه تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. بر اساس آزمون صورت گرفته نتایج نشاندهنده ارتباط معنی دار ضعفهای با اهمیت کنترل داخلی با دستکاری عملکرد واقعی میباشد.

بخار آب قابل بارش (PWV) یکی از کمیت های مهم در هواشناسی و تغییرات اقلیم است. شیدسنج خورشیدی، سنجنده AIRS و رادیوسوندها ابزارهایی هستند که PWV را از سطح، فضا و داخل جو زمین اندازه گیری می کنند. در این مقاله از داده های PWV اندازه گیری شده با شیدسنج خورشیدی دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان، سنجنده AIRS و داده های ایستگاه های سینوپتیک شامل دما، دمای نقطه شبنم، فشار و رطوبت نسبی 29 ایستگاه سینوپتیک ایران استفاده شده است. داده های شیدسنج خورشیدی دربازه اندازه گیری دسامبر 2009 تا دسامبر 2013 و داده های سنجنده AIRS و 29 ایستگاه سینوپتیک از سپتامبر 2002 تا دسامبر 2015 می باشد. برای اعتبارسنجی داده های سنجنده AIRS از اندازه گیری های شیدسنج خورشیدی استفاده شد که همبستگی 90 بین آنها بدست آمد. میانگین PWV اندازه گیری شده با شیدسنج خورشیدی و سنجنده AIRS به ترتیب برابر 9/8 و 10/8 میلی متر است. مقدار PWV بیشترین مقدار را در سواحل دریای عمان، خلیج فارس و دریای خزر دارد و کمترین مقدار آن در داخل ایران و در بالای رشته کوهای زاگرس می باشد. میانگین همبستگی PWV و دما، دمای نقطه شبنم، فشار و رطوبت نسبی به ترتیب 73، 74، 40 - و 30 – درصد بدست آمد. نقشه همبستگی دما و PWV یک روند افزایشی با عرض جغرافیایی را نشان می دهند که به ازای افزایش هر درجه در عرض جغرافیایی 2/8 درصد همبستگی افزایش می یابد.

در عصر حاضر با رشد اقتصاد دانش محور، دارایی های نامشهود شرکت ها خصوصا سرمایه فکری آن ها کلیدی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار است. توجه به مقوله سرمایه فکری در زمینه های متعدد علم اقتصاد، حسابداری و مدیریت استراتژیک سریعاً رشد یافته است . در این پژوهش به بررسی مقالات چاپ شده در زمینه سرمایه فکری پرداخته و 276 مقاله منتشر شده در این حوزه مورد مطالعه قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل داده ها 105 مقاله چاپ شده از سال 1392 تا 1398 به عنوان نمونه جامعه آماری انتخاب گردید. مقالاتی برای تجزیه و تحلیل انتخاب شدند که دارای ویژگی های مشترکی نظیر جامعه آماری مشخص، روش های جمع آوری داده ها، مدل های آماری و رابطه بدست آمده از تاثیر متغیرها بودند. نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت و معنادار سرمایه فکری در مدارس، دانشگاه ها، شرکت های بورسی و شرکت های دانش بنیان است. این تحقیق نشان می دهد که سرمایه فکری سبب رشد مالی سازمان های مورد بررسی شده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی مسأله پنهان کاری و اظهار خلاف در موضوعات پیشاازدواج(روابط دوستی و روابط جنسی پیش از ازدواج، ازدواج سابق و فقدان پرده بکارت) در ابواب فقهی تدلیس، و صدق و کذب با روش اجتهاد دینی است. یافته ها نشان می دهد اولاً اظهار صفت کمال با علم به فقدان آن، تدلیس و غش بوده، حکم آن حرمت است؛ امّا سکوت از بیان صفت کمالی که فرد فاقد آن باشد، مصداق تدلیس نیست. ثانیاً سکوت در برابر چیزی که به لحاظ عرفی در فرد عیب و نقص محسوب می شود، درصورتی که همراه با التزام به سلامت باشد، تدلیس است، و سکوت از آنچه صفت کمال باشد یا سکوتی که التزام از آن فهمیده نشود، تدلیس نخواهد بود. ثالثاً هرگونه خبر، فعل یا سکوتی که جنبه حکایت از خلاف واقع در زمینه مسائل پیشاازدواج داشته باشد، کذب و حرام است و از باب تنقیح مناط، توریه نیز مفاسد کذب را دارد و اجتناب از آن در امر  ازدواج لازم است.

دکتر تحسین فراقی مدیر "مجلس ترقی ادب" در شهر لاهور، تحقیقات ارزنده ای در معرفی، تبیین و بزرگداشت آثار و افکار علامه اقبال انجام داده است. کتاب جهات اقبال هم در 207 صفحه درباره ی تبیین افکار و نظریات علامه اقبال است که چاپ آن از "بزم اقبال، لاهور" برای بار نخست در 1993 و چاپ دوم آن در 2016 میلادی انجام شده است. کتاب دارای 9 مقاله است که بیشتر آنها بین سال های 1983 تا 1993در مجلات و نشریات هند و پاکستان به طور پراکنده چاپ شده است و حاوی مطالب و تحقیقات عمده ای در باب اقبال شناسی محسوب می شود.

واکاوی تحولات تاریخی با بهره گیری از شاخص های جدید تمدنی، می تواند به داوری در باره فقدان یا وجود، و در صورت اخیر، سنجش سطح و میزان فرایند تمدنی در برش های گوناگون تاریخی مدد رساند. این نوشتار، به بررسی تحلیلی ویژگی ها و تحولات شهر حله در عصر مغولان با تکیه بر این شاخص ها پرداخته است. مهم ترین شاخص های تمدنی در مطالعات نوین عبارت اند از: گستردگی، علم و دانش، رواداری و مهار خشونت، عمران و آبادانی، جایگاه زنان و فرودستان، و ادبیات. مجموعه شواهد گردآوری شده، نشانگر آن است که در این دوره بحرانی، شهر شیعه نشین حله، دارای یک فرایند تمدنی بوده است. این پژوهش با رویکرد تمدنی و با روش ترکیبی تاریخی و تمدنی و با تکیه بر منابع تاریخی مانند: تواریخ محلی حله، فهارس نسخ خطی، تواریخ عمومی، تراجم، دائره المعارف ها و پاره ای پژوهش های نو انجام گرفته است.

پس از تضعیف حکومت مغولان هند، حکومت های محلی متعددی در سراسر شبه قاره هند پدید آمدند. نواب بوپال نیز یکی از این حکومت ها بود که در مرکز شبه قاره هند شکل گرفت. حکومت نواب بوپال به دلیل بیش از یک سده حکومت زنان (بیگم های بوپال) در تاریخ اسلام منحصربه فرد است. بیگم های بوپال در طول حکومتشان اصلاحات متعددی در زمینه های مختلف انجام دادند و بدین ترتیب، دوره طلایی حکومت نواب بوپال شکل گرفت. سه تن از بیگم ها یعنی سکندر بیگم، شاهجهان بیگم و سلطان جهان بیگم، با نوشتن کتاب های تاریخی و سفرنامه هایشان، نقش مهمی در تدوین تاریخ نواب بوپال ایفا کردند. در این مقاله به بررسی نقش بیگم ها در این زمینه و معرفی آثار آنان پرداخته خواهد شد.

افادات نوشته دکتر تحسین فراقی، استاد و رییس سایق گروه زبان و ادبیات اردو در دانشکده خاورشناسی دانشگاه پنجاب پاکستان که شامل 13 مقاله با موضوعات ادبیات اردو می باشد. این کتاب در285 صفحه از انتشارات سنگ میل پبلی کیشنز لاهور در سال 2004 میلادی به چاپ رسیده است. نویسنده از ابعاد مختلف به آثار ادبی شاعران و نویسندگان قدیم و بیشتر معاصر اردو پرداخته است. در مورد جایگاه نوع ادبی مرثیه در زبان اردو تا ظهور میرانیس در قرن نوزدهم میلادی و سپس در مقالات بعدی به جنبه هایی از شعر شاعران مشهور و اثرگذار قرن بیستم زبان اردو مانند اکبر اله آبادی، حفیظ هوشیارپوری، ماهرالقادری، شهزاد احمد، عبدالعزیز خالد و غیره پرداخته شده است.

سنت و فرایند نقل شفاهی در تولید، حفظ و انتقال مواد و اطلاعات تاریخی که به پیدایش تاریخ نگاری اسلامی انجامید از مسائل بنیادی در تاریخ نگاری اسلامی است چراکه، مهمترین منبع نگارش و تدوین متون تاریخی قرون نخستین اسلامی داده های شفاهی است که متکی بر مسموعات و محفوظات راویان بوده است. باتوجه به شفاهی بودن بخش عمده ای از اطلاعات اولیه تاریخی و ثبت و تدوین تدریجی آنها، و از سوی دیگر به دلایلی ازجمله جعل، تحریف و به تبع آن تعارض و اختلاف روایات، اعتبار منقولات تاریخی که همان روایات شفاهی است مسئله اصلی این تحقیق است . نخستین و جامع ترین معیار سنجش روایات شفاهی خطبه حضرت علی(ع) است که با تقسیم روایات و اصناف راویان به چهار گروه به نقد رجال براساس اوصاف آنان پرداخته است. در این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی، ضمن تبیین مفهوم سنت شفاهی و نقش آن در تاریخ نگاری اسلامی، معیارهای اعتبارسنجی روایات تاریخی و راویان از نگاه امام علی(ع) به دست بررسی سپرده شده است .

از جمله منابعی که معمولاً در مطالعات تاریخی کمتر به آنها توجه می شود، متون آموزشی هستند که با هدف راهنمایی متصدیان و شاغلان دیوان های مختلف نگاشته می شدند. شناسایی و بهرهوری از این دست منابع، می تواند در شناخت تاریخ اقتصادی و اداری بسیار راهگشا باشند. المرشد فی الحساب، به زبان فارسی، نوشته حسن بن علی قاسانی (کاشانی)، یکی از نمونه های متون آموزشی فنّ استیفا یا حسابداری دیوانی، در دور، ایلخانی نگاشته شده است. در پژوهش حاضر، ضمن معرفی اجمالی و بیان ارزش تاریخی کتاب، جایگاه آن در شناخت نظام مالیاتی و اداره دیوان استیفاء در عهد ایلخانان غیر مسلمان (654-694ه ) بررسی خواهدشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در ساختار جدید نظام مالیاتی ایران، مال، تمغا و قبچور سه منبع اصلی درآمدهای مالیاتی حکومت بود. دیگر آنکه، به دنبال تغییر نظام مالیاتی، دیوان استیفا نیز با وضع قوانین جدید مالیاتی و ابداع شیوه نوین در ثبت محاسبات، ایجاد دفاتر مالی و مشاغل -مناصب دیوانی متناسب با نظام جدید تغییر و تحولاتی را تجربه کرد.

حضور علویان در نواحی شمال ایران از اواسط سده سوم قمری آثار عمیق، گسترده و پایداری در اوضاع این مناطق برجای نهاد. در پژوهش حاضر میراث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناصر اُطروش و پیامدهای فعالیت وی در آن نواحی با تکیه بر منابع معتبر و تحقیقات جدید به روش توصیفی تحلیلی بررسی می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که کرامت انسانی، مبنای اندیشه و اخلاق سیاسی، وحدت اجتماعی عامل اصلی در اجرا و تحقق آرمانهای سیاسی، روا داری نسبت به مخالفان، عفو خطاکاران و اغماض نسبت به زیردستان از مشخصات اندیشه و حیات سیاسی ناصر اطروش بود و او از این طریق توانست قدرت سیاسی از دست رفتهعلویان و آموزه های فکری، فرهنگی و سیاسی تشیّع را میان ساکنان بومی منطقه احیاء کند. همچنین، تعالیم فقهی وی حاکی از تقریب فقه زیدیه به امامیه بود.

سرمایه گذاران منطقی تلاش می کنند بر اساس ریسک و بازده تصمیم بگیرند. سطح پذیرش ریسک سرمایه گذار ممکن است تحت تأثیر حرفه ای گرایی سرمایه گذار و نوع سبک تصمیم گیری وی قرار گیرد. سبک های تصمیم گیری بیانگر مجموعه ای از الگوها و عادت های یاد گرفته شدة (تثبیت شده) تصمیم گیری هستند که از تفاوت های بنیادی افراد در جمع آوری اطلاعات و تمایلات آنها در استفاده از اطلاعات ناشی می شود. هدف این مقاله بررسی تأثیر حرفه ای گرایی بر سطح ادراک و تمایل به ریسک سرمایه گذار و همزمان کنترل سبک تصمیم گیری وی است. این پژوهش از لحاظ شیوه آزمون فرضیه های پژوهش شبه آزمایشگاهی بوده و از لحاظ نوع پژوهش، توصیفی – استقرایی است. برای انجام پژوهش از افق زمانی تک مقطعی استفاده شده است. جامعه آماری تحلیلگران حرفه ای و غیر حرفه ای در سال ۱۳۹۲ است. نمونه جامعه فوق 150 نفر است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد: بین حرفه ای گرایی سرمایه گذاران و ادراک ریسک و تمایل به ریسک، رابطة مثبتی وجود دارد. همچنین شواهد این پژوهش نشان می دهد که میانگین دانش مالی و اقتصادی سرمایه گذاران در بین سرمایه گذاران با سبک شناختی رهنمودی، سبک تحلیلی، سبک ادراکی و سبک رفتاری تفاوت معناداری ندارند. همچنین جنسیت افراد در میزان پذیرش ریسک توسط آنها تأثیرگذار نیست.

در این مطالعه با استفاده از داده های چرخندگی نسبی مرکز اروپایی پیش بینی میان مدت جوی(ECMWF)، سیکلون های باران زای فصل زمستان (دسامبر، ژانویه و فوریه) ایران مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور، داده های چرخندگی نسبی سطح 700 هکتوپاسکال در بازه زمانی 30 ساله (2009-1979) با تفکیک مکانی 5/1 درجه جغرافیایی و زمانی 6 ساعته، جهت شناسایی، مسیریابی و تحلیل سیکلون ها بکار گرفته شد. با تعریف آستانه مشخص چرخندگی نسبی، مراکز سیکلونی بالقوه شناسایی شد و با روش رهگیری در 8 همسایه مجاور و با داشتن طول عمر حداقل 8 گام زمانی 6 ساعته، سیکلون ها تعریف و مسیریابی گردید. نتایج مطالعه نشان داد که بخش شرقی دریای مدیترانه بخصوص جزیره قبرس، دریای اژه، دریای آدریاتیک، دریای سرخ و منطقه سودان و همچنین کشور عراق از مهمترین کانون های سیکلون زایی زمستانه ایران می باشند. مسیرهای اصلی ورودی سیکلون ها شامل مسیر شمال غرب، غرب میانی و نیز جنوب غرب می باشد. عمر متوسط سیکلون ها چهار و نیم روز، میانگین سرعت جابجایی آنها در حدود 20 کیلومتر بر ساعت و نیز متوسط جابجایی سیکلون ها در حدود 1700 کیلومتر است. از نتایج قابل توجه دیگر کاهش تعداد سیکلون های باران زا در طول سه دهه اخیر می باشد.

بارش از مهم ترین و متغیرترین عناصر اقلیمی است که شناخت رفتار آن همواره مورد توجه اقلیم شناسان بوده است. از این رو پی چیدگی عناصر اقلیمی در مقیاس های زمان ی و مکانی لزوم به کارگیری روش های کارامد مانند تحلیل طیفی به عنوان ابزاری مفید برای مطالعه الگوهای اقلیمی را نشان می دهد. هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل نوسان های بارش ایران با استفاده از تحلیل طیفی (تحلیل همسازه ها) می باشد بدین منظور داده های بارش سالانه ایستگاه همدید ایران از بدو تأسیس تا سال 2008 که بیش از 40 سال آمار داشتند از سازمان هواشناسی کشور استخراج گردیده است. سپس به منظور بررسی و تحلیل چرخه های بارش ایران از برای انجام محاسبات از امکانات برنامه نویسی در محیط نرم افزارMatlab و نیز برای انجام عملیات ترسیمی از نرم افزار Surfer بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تحلیل چرخه ها نشان داد که چرخه های معنی دار 3- 2 ساله، 5- 3ساله، 6- 2 ساله و گاهی 11 ساله و بالاتر بر بارش ایران حاکم است. بر این اساس در شرق و جنوب شرق ایران بیش تر چرخه های 5- 3 ساله و در غرب، جنوب غرب و شمال غرب کشور چرخه های 3- 2 ساله و در شمال شرق چرخه های 6- 2 ساله غالب هستند. بیش ترین و متنوع ترین چرخه ها به دلیل قرارگیری در سایه ناهمواری های زاگرس از یک سو و مجاورت با خلیج فارس از سوی دیگر در بخش های از جنوب و جنوب غرب رخ داده است. نواحی شمال غرب کشور هم همانند نواحی جنوب غرب به دلیل وجود کوه های عظیم سبلان و سهند دارای چرخه های متنوعی بوده است. چرخه های غیرسینوسی که دوره بازگشتی برابر با طول دوره آماری دارند در برخی ایستگاه ها از قبیل قزوین، سنندج و تهران مشاهده می شوند. این چرخه ها به وجود روند در داده ها نسبت داده می شوند.

یکی از مؤلفه های مهم در فراهم کردن مقدمات یورش فراگیر سلیم اول به قلمرو ممالیک، همراه کردن مدرسیان و علمای صاحب افتاء و زعماء طبقه علمیه بود. در بررسی مسأله حمله عثمانی ها به ممالیک، اگرچه به جواز مدرسیان و فقهاء عثمانی، اشاره می شود، اما اغلب به پیچیدگی روند صدور این فتاوی و ملاحظات مدرسیان و فقهاء صاحب فتوی، توجه چندانی نمی شود. این پژوهش نشان می دهد با توجه به اینکه فتوی ملا عرب شیخ الاسلام روزگار سلطنت بایزید دوم مبنی بر حرمت جنگ دو حاکم مسلمان، منجر به پایان یافتن جنگ های پنج ساله عثمانی و ممالیک شد، همچنین نظر به اینکه سلاطین مملوک مذهب تسنن داشتند، اعلام جهاد علیه آنها به سادگی میسر نبود. سلیم اول با اطلاع از این مهم، به شیوه مرسوم در امر استفتاء، درخواست فتوی برای شرعی بودن یورش به قلمرو ممالیک را به صورت هدفی کلی و بدون اشاره به مصداق آن مطرح کرد. مدرسیان و صاحبان افتاء نیز با توجه به همه مشکلات پیش رو در اعلام جهاد بر ضد حاکمان سنی مملوکی، فتاوایی چندپهلو صادر کردند. این فتاوی از یک سو، به سلطان عثمانی اجازه می داد به قلمرو ممالیک، حمله کند و از سوی دیگر به ظاهر تناقضی با فتوای پیشین ملاعرب نداشت.

به میزان تنوع و تعدد منابع و آثار تاریخی به جای مانده از رویدادهای گذشته تاریخی، امکان بازشناسی رویدادها و نیز تبیین تغییرات و تحولات آنها فراهم می آید. به طورکلی منابع تاریخی بر مبنای تولید در سیر زمانی تاریخ حیات بشری به ترتیب به پنج نوع: باستان شناسی، تصویری ترسیمی، شفاهی، اسناد (به معنای خاص) و کتابی تقسیم می شوند. از آن جا که قرآن کریم همچون دیگر کتب آسمانی به بعضی رویدادها و موضوع های تاریخی اشاره کرده، بجاست با بررسی آیات ناظر به موضوع های تاریخی و نیز مراجعه به کتب متعدد تفسیری و تاریخی به این مسئله پاسخ داد که آیا داده های تاریخی قرآن جز منبع وحی که بحث و بررسی خاص و مستقلی می طلبد مستند به منابع مذکور هست یا نه و اگر هست به کدام؟ این نوشتارِ تحقیقی اکتشافی روشن می سازد که تنها سه نوعِ نخستِ منابع، مورد استناد قرآن قرار گرفته اند و در چرایی آن نیز احتمالاتی مطرح شده است.

در بررسی ناکامی فاطمیان در گسترش و تثبیت مذهب اسماعیلی در مغرب، تأثیر و نقش عوامل جغرافیایی، به رغم اهمیت مورد توجه واقع نمی شود. پژوهش حاضر سعی دارد با عنایت به ارتباط وثیق میان پدیده ها و رویدادهای تاریخی با عوامل جغرافیایی(اعم از طبیعی، انسانی، مذهبی و سیاسی)، نقش و تأثیر این دسته از عوامل را در فراگیر نشدن مذهب اسماعیلی در مغرب عهد فاطمی مورد تبیین قرار دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که وسعت سرزمینی، موانع محیطی و جغرافیایی مغرب، همانطورکه مدتها از سیطره مسلمانان در دوره فتوح ممانعت به عمل آورد، تسلط فاطمیان بر شئون آن برای زمینه سازی جهت تثبیت مذهب اسماعیلی را هم ناممکن نمود. این در حالی بود که جغرافیای انسانی ، مذهبی و نیز سیاسی مغرب در دوره پیشافاطمی به گونه ای تثبیت شده بود که هر کدام از گروههای مذهبی سنی(مالکی و حنفی)، خوارج(صفری و اباضی) و نیز برخی گروه های شبه اسلامی مثل برغواطه قلمرو سرزمینی خاص خود را داشتند.علاوه بر این، فاطمیان با ناتوانی در ایجاد تقسیمات اداری جغرافیایی مطلوب خود، نتوانستند اداره مناطق مختلف مغرب را تحت کنترل خود درآورند.از این رو، عوامل جغرافیایی نیزمی توانند از جمله موانع اشاعه مذهب اسماعیلی در مغرب عهد فاطمی مورد توجه قرار گیرند.