درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: بررسی کارکرد و معنای تکنیکی اصطلاح ""تعلیق"" به عنوان نوعی خاص اما ناشناخته از کتابت در نزد کاتبان مسلمان ایرانی با اتکا به مستندات درون متنی و برون متنی است. روش/ رویکرد پژوهش: نخست اصطلاح ""تعلیق"" در متون کهن هدف: شناسایی مهارت های انسانی و فنی مدیران کتابخانه های تخصصی و میزان نیاز به آنها از دیدگاه مدیران کتابخانه استانداری های کشور و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی کشور. هدف: شناسایی مهارت های انسانی و فنی مدیران کتابخانه های تخصصی و میزان نیاز به آنها از دیدگاه مدیران کتابخانه استانداری های کشور و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی کشور. روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایشبا استفادهازپرسشنامه، دیدگاه 118 نفر از مدیران کتابخانه های استانداری ها و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی کشور سنجیده شده است. یافته ها: از دیدگاه استادان بالاترین اولویت ها مهارت های انسانی (35/4) و فنی (93/3) بوده و از دیدگاه مدیران کتابخانه ها بالاترین اولویت ها مهارت های انسانی (45/4) و فنی (24/4) است. نتیجه گیری: از دیدگاه استادان و مدیران در مدیریت کتابخانه های تخصصی نیاز به مهارت های انسانی بیشتر از مهارت های فنی است.

آنچه در رابطه با استاندارد کردن کتابخانه ها انجام میشود، عمدتاً به خدمات فنی، فضای فیزیکی و تجهیزات، و محتوای اطلاعاتی (مجموعه) مربوط میشود. اما با توجه به اینکه بسیاری از حرفه مندان و صاحب نظران این حرفه، رویکرد کاربردمداری را در ارائه خدمات کتابخانه ای به مأموریت مداری و مجموعه مداری ترجیح میدهند، این شیوه نگاه به استانداردسازی، با رویکرد کاربرمدارانه همخوانی ندارد. به بیان دیگر، با وجود ادعای پایبندی به کاربرمداری، عملاً از این شیوه در جهت مأموریت مداری و مجموعه مداری استفاده میشود. این مسئله در کتابخانه های تخصصی اهمیتی افزون تر مییابد، زیرا قرار است نتیجة فعالیت این دسته از کتابخانه ها در قالب محصول پژوهش، تجسم یابد و به تولید دانش جدید منجر شود. آموزش کاربران و سوق دادن آنان در جهت تحصیل سواد اطلاعاتی مطابق با حدود هر چه بالاتری از استانداردها، موجب میشود کتابخانه ها در نیل به اهداف خود و تحقق واقعی رویکرد کاربرمدارانه موفق شوند؛ بویژه آنکه تعاریف جدید سواد اطلاعاتی در آموزشهای کتابخانه ای ریشه داشته و کتابخانه های تخصصی باید ـ با توجه به شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ـ بیش و پیش از استاندارد کردن خدمات فنی تجهیزات و فضای کتابخانه؛ به آموزش سواد اطلاعاتی بر مبنای استانداردها به کاربران خود بپردازند تا بدین ترتیب ضمن استقلال بخشیدن به آنان در کسب اطلاعات و دانش افزایی، موجب کارآمدی بیشتر خدمات کتابخانه های تخصصی گردند. بر این مبنا، کتابخانه ها باید در درجه اول به ارزیابی کاربران خود بر مبنای استانداردهای سواد اطلاعاتی و در وهلة دوم به طراحی و اجرای برنامه های آموزشی بر مبنای این ارزیابی با هدف ارتقای سطح سواد اطلاعاتی، بپردازند.

هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی وضعیت کتابخانه های عمومی استان خوزستان از منظر وجودِ بخشِ تخصصی نابینایان و کم بینایان، و تطابق شرایط موجود با استانداردهای منابع، تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی متخصص است. روش: این پژوهش، پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه پژوهش حاضر از 3 کتابخانه ثامن الأئمه (آبادان)، شهید شریف (خرمشهر)، و مرکزی استان خوزستان (اهواز)، با در نظر گرفتن وضعیت نیروی انسانی، ساختمان و تجهیزات، منابع و نحوه ارائه خدمات در آنها تشکیل شده است. اطلاعات در این پژوهش با بهره گیری از مشاهدات انجام شده طی بازدیدهای کتابخانه ای توسط پژوهشگر، مصاحبه با مسئولان بهزیستی استان خوزستان و استفاده از «استانداردهای ملّی خدمات کتابخانهای برای نابینایان» (تعاونی، 1379) و «دستورالعمل نحوه اداره و توسعه بخش نابینایان و کم بینایان» (نهاد کتابخانه های عمومی کشور، 1389) گردآوری شده است. یافته ها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بخش نابینایان و کم بینایان در کتابخانه های مورد پژوهش، در شرایط مطلوبی قرار ندارند و تقریباً در هیچ کدام از شاخص های مورد نظر (اعم از فضا، تجهیزات، منابع، نیروی انسانی و خدمات رسانی)، به استانداردها نزدیک نیستند. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر در خصوص وضعیت بخش نابینایان و کم بینایان کتابخانه های عمومی خوزستان در مقایسه با استانداردها و دستورالعمل های مربوطه، جزو اولین گام ها در این حوزه است.

میزان مطابقت 8 متغیر کم ّی و کیفی در کل کتابخانه های منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی (16 کتابخانه) با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. با گذشت 20 سال از فعالیت این کتابخانه ها، هنوز کتابخانه های دانشگاهی مورد مطالعه به حداقل شرایط مندرج در استانداردها دست نیافته اند.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی اصلی ترین معیارهای مکانی کتابخانه های عمومی بر مبنای مدلی بهینه و تکنیک تاپسیس- فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی و بررسی این معیارها در فضای جغرافیایی شهر تبریز است. از این رو حاصل این پژوهش نقشه ای از فضاهای متناسب با کاربریِ کتابخانه های عمومی خواهد بود. روش: این تحقیق از نظر نوع جزو تحقیقات کاربردی-توسعه ای و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. روش کار بر مبنای تجزیه، تحلیل و همپوشانی لایه های اطلاعاتی در محیط نرم افزار آرک جی. آی. اس (ARC GIS) و تلفیق مدل های وزن دهی معیار از جمله مدل تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی و تاپسیس است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشانگر 21 معیار مستقل برای مکان بهینه ساخت کتابخانه های عمومی بود که در نهایت بر مبنای این معیارها و میزان اهمیت آن ها فضاهای جغرافیایی متناسب با کاربری کتابخانه های عمومی مشخص شد. این نقشه نشانگر آن بود که بیشترین نیاز جهت احداث کتابخانه های عمومی از نظر مساحت در منطقه 3 و 4 و بیشترین نیاز از نظر نسبت مساحت کل در منطقه 10 شهر تبریز است. اصالت/ارزش: اصلی ترین نوآوری این پژوهش استفاده از رویکردی جدید برای مکان یابی کتابخانه های عمومی است به نحوی که در این پژوهش بر مبنای نظرات صاحب نظرانی از حوزه های موضوعی مختلف، علاوه بر توجه به ویژگی های جغرافیایی یک مکان به سایر ویژگی ها چون سازگاری، کارآیی، سلامت، ایمنی و ... نیز توجه شد. برای تحلیل این داده ها نیز از مدل های تصمیم گیری معیار همچون تاپسیس- فازی استفاده شد که تاکنون از چنین رویکردی با این هدف استفاده نشده بود.

ایجاد کتابخانه های با هدف استفادة مشترک به حدود یکصد سال گذشته برمیگردد ولی متأسفانه بسیاری از کشورها هنوز به ایجاد چنین کتابخانه ای مبادرت نورزیده اند. با توجه به اینکه تعداد کتابخانه ها روز به روز در حال افزایش است مهم ترین مسئله برای ارتباط کتابخانه ها بعنوان مکان های حیات معنوی و مراکز فعالیت ایجاد کتابخانه هایی با هدف استفادة مشترک و مکان اطلاعاتی برای مراجعه همگان است که ایجاد این مکان جدید در واقع سبب افزایش بهبود خدمات، تغییر و تحول در زندگی جوامع استفادهکننده از آن، صرفه جویی در بودجه، افزایش ساعات کار کتابخانه ها، مدیریت منسجم و هماهنگ، بالارفتن میزان کارایی کارکنان کتابخانه، استفاده از کارشناسان متخصص و مهم تر از همه آموزش مادام العمر برای کلیة مراجعان است. لذا در مقالة حاضر سعی شده است که با بررسی مسائل و مشکلات کتابخانه های با هدف استفادة مشترک و ارائه راهکارها، فکر ایجاد چنین کتابخانه ای در جامعة ما مطرح و تحقق یابد.

هدف از این پژوهش مطالعه رفثار اطلاع یابی اینترنتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید بهشتی است. روش تحقیق از نوع پیمایشی یافته ها نشان می دهد که اختلاف قابل ملاحظه ای میان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از انواع- اطلاعات در اینترنت وجود دارد. به طوری که مقالات بیشترین سهم را به خود اختصاص داده بود و بیشترین هدت آنان ازگردآوری این اطلاعات، برآوردن نیازمای پژوهشی بوده است. دانشجویان مورد بررسی مهم ترین دلیل عدم استفاده از اینترنت را عدم دسترسی عنوان کردند. دانشجویان مورد بررسی بیشتر از موتورهای کاوش راهنما و نمایه ای استفاده میکنند. بیشترین مشکل دانشجویان، نداشتن حساب بانکی در اینترنت بوده است. بیشتر دانشجریان مورد بررسی (4/44 درصد) میزان رضایت خرد را از نحرهء ارائه خدمات اینترنت دانشگاه متوسط ارزیابی کردند. و دلیل عدم رضایت آنها عمدتأ عدم دسترسی یا اشتراک دانشگاه با پایگاه های اطلاعاتی موضوعی مناسب بوده است.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، ارزیابی درونی کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان و تعیین وضعیت موجود آن براساس نظر کارشناسان است. این مقاله بر آن است تا با ارائه یک روش برای ارزیابی درونی کتابخانه های دانشگاهی، مدیران و برنامه ریزان این گونه مراکز را در شناخت و بهبود وضعیت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی یاری رساند. روش:روش پژوهش براساس ارزیابی، درونی است و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه، مصاحبه و فرم های اطلاعاتی استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان میدهد که در کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پایین ترین درصد عامل ها مربوط به عامل خدمات و آموزش (39 درصد)، و عامل بودجه (45درصد) میباشد. درصد موفقیت سایر عوامل کتابخانه عبارتند از: مدیریت (5/55 درصد)، نیروی انسانی (58 درصد)، منابع (48 درصد)، سازماندهی (58 درصد) و ساختمان و تجهیزات (57 درصد).