کتابداری و اطلاع رسانی

کتابداری و اطلاع رسانی

کتابداری و اطلاع رسانی دوره نهم پاییز 1385 شماره 3 (پیاپی 35) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

باز خوانی زیر بناوملاحظات نظری نمایه استنادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: گزارش های استنادی مجلات نمایه استنادی علوم نمایه استنادی علوم ایران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی انواع منابع اطلاعاتی نشریات
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری نمایه سازی و چکیده نویسی
تعداد بازدید : 507 تعداد دانلود : 990
در این نوشته به زیربناهای نتیجه گیری از شمارش استنادها و قضاوت درباره کیفیت و یا نفوذ یک نوشته در نوشت های دیگر پرداخته شده است. توجه دوباره به این زیربناها از آن جهت با اهمیت است که پیامدهای بررسی استنادها در حال راهیافتن به معیارهای ارزش گذاری مقالات و به ویژه مجلات فارسی شده است و بحث عامل تأثیر که در پایگاه گزارشهای استنادی علوم ایران که توسط کتابخانه منطقه ای شیراز محاسبه میشود، میرود که برای مجلات فارسی نیز بکار برده شود. هدف از نگارش این چند صفحه بازخوانی زیربناهایی است که کراراً در نشریات متفاوت درباره گزارشهای استنادی علوم مورد بحث بوده است و مناسبات که در تصمیم گیریهای مربوط به استنادها به آن نیز توجه شود.
۲.

باز نگری به رویکرد کاربرمداری در کتابخانه های تخصصی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سواد اطلاعاتی کتابخانه های تخصصی آموزش کاربران استانداردهای کتابخانه کاربرمداری مجموعه مداری مأموریت مداری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری مجموعه سازی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) سواد اطلاعاتی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها تخصصی
تعداد بازدید : 698 تعداد دانلود : 861
آنچه در رابطه با استاندارد کردن کتابخانه ها انجام میشود، عمدتاً به خدمات فنی، فضای فیزیکی و تجهیزات، و محتوای اطلاعاتی (مجموعه) مربوط میشود. اما با توجه به اینکه بسیاری از حرفه مندان و صاحب نظران این حرفه، رویکرد کاربردمداری را در ارائه خدمات کتابخانه ای به مأموریت مداری و مجموعه مداری ترجیح میدهند، این شیوه نگاه به استانداردسازی، با رویکرد کاربرمدارانه همخوانی ندارد. به بیان دیگر، با وجود ادعای پایبندی به کاربرمداری، عملاً از این شیوه در جهت مأموریت مداری و مجموعه مداری استفاده میشود. این مسئله در کتابخانه های تخصصی اهمیتی افزون تر مییابد، زیرا قرار است نتیجة فعالیت این دسته از کتابخانه ها در قالب محصول پژوهش، تجسم یابد و به تولید دانش جدید منجر شود. آموزش کاربران و سوق دادن آنان در جهت تحصیل سواد اطلاعاتی مطابق با حدود هر چه بالاتری از استانداردها، موجب میشود کتابخانه ها در نیل به اهداف خود و تحقق واقعی رویکرد کاربرمدارانه موفق شوند؛ بویژه آنکه تعاریف جدید سواد اطلاعاتی در آموزشهای کتابخانه ای ریشه داشته و کتابخانه های تخصصی باید ـ با توجه به شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ـ بیش و پیش از استاندارد کردن خدمات فنی تجهیزات و فضای کتابخانه؛ به آموزش سواد اطلاعاتی بر مبنای استانداردها به کاربران خود بپردازند تا بدین ترتیب ضمن استقلال بخشیدن به آنان در کسب اطلاعات و دانش افزایی، موجب کارآمدی بیشتر خدمات کتابخانه های تخصصی گردند. بر این مبنا، کتابخانه ها باید در درجه اول به ارزیابی کاربران خود بر مبنای استانداردهای سواد اطلاعاتی و در وهلة دوم به طراحی و اجرای برنامه های آموزشی بر مبنای این ارزیابی با هدف ارتقای سطح سواد اطلاعاتی، بپردازند.
۳.

ابهام درماشین ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابهام ابهام واژگانی ابهام زدایی ماشین ترجمه ابهام ساختاری مرجعیابی ابهام واقعی ابهام سیستمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 554 تعداد دانلود : 1000
هدف از انجام این تحقیق، بررسی گونه های مهم ابهام واژگانی و ساختاری و نیز مشکلاتی است که این گونه ابهامها را در امر ترجمه ماشینی ایجاد مینمایند. برای انجام این کار پنج نوع مهم ابهام واژگانی با عناوین ابهامهای مقوله ای، واژه های هم آوا ـ هم نویسه، واژه های هم نویسه، چند معنایی و ابهام انتقالی، با ارائه مثالهایی از فارسی و انگلیسی مورد بررسی قرار گرفت. سپس ابهام ساختاری بررسی شد و دو نوع مهم آن با عناوین ابهامهای ساختاری واقعی و سیستمی تشریح گردید. پس از آن نیز شش روش رایج برای رفع ابهام ساختاری و نیز مشکلاتی که مرجعیابی در امر ترجمه ایجاد مینماید، بررسی شد. بررسیها نشان داد یکی از موارد ضروری برای عملکرد مثبت ماشینهای ترجمه، پرداختن اصولی به ابهامهای موجود در متن است و اینکه در بسیاری از موارد اطلاعات مربوط به واژه ها و حتی جمله (که اغلب به عنوان واحد ترجمه محسوب میگردد) برای ابهام زدایی کافی نیست و باید از اطلاعات غیر زبانی مانند اطلاعات جهان پیرامون و ... در ترجمه استفاده شود که البته در حال حاضر ماشینهای ترجمه عموماً فاقد این قابلیت مهم هستند.
۴.

عوامل موفقیت اشتراک منابع درکتابخانه های وزارت علوم،تحقیقات وفناوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عوامل موفقیت اشتراک منابع وزارت علوم تحقیقات و فناوری همکاری بین کتابخانه ها

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها همکاری های بین کتابخانه ای
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها تخصصی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری مجموعه سازی سفارش و تهیه منابع اشتراک منابع
تعداد بازدید : 229 تعداد دانلود : 501
در این مقاله، نتایج بررسی عوامل موفقیت اشتراک منابع و همکاری بین کتابخانه ها در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و میزان وجود این عوامل و توجه به آنها در وضع کنونی، ارائه شده است. در پژوهش حاضر، ابتدا یافته های پژوهشها و مطالعات پیشین در این زمینه بررسی و عوامل موفقیت اشتراک منابع از آنها استخراج گردید، سپس برای کاربرد روش «آگاهان کلیدی» نمونه ای از افراد درگیر در حوزة اشتراک منابع از کتابخانه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انتخاب و با استفاده از پرسشنامه، میزان اهمیت عوامل و همچنین میزان وجود و توجه آنها در جامعة پژوهش بررسی شد. در ادامه، با مقایسه میزان اهمیت عوامل و میزان وجود و توجه به آنها، همسویی وضع مطلوب و موجودِ عوامل سنجیده شد. یافته های این پژوهش نشان داد برای موفقیت برنامه های اشتراک منابع و همکاری بین کتابخانه ها تمامی عوامل موفقیتی که از مطالعات و پژوهشهای پیشین استخراج شده بودند، اهمیت دارند. با وجود این، در حال حاضر تنها هشت عامل از مجموع این عوامل در طرحهای جاری اشتراک منابع وجود دارند یا به آنها توجه میشود.
۵.

نگاهی به وضعیت علم وفناوری کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نیروی انسانی تحقیقات ارزیابی علم و فناوری شاخصهای ارزیابی علم و فناوری شاغلان تحقیقاتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی مراکز اطلاع رسانی نیروی انسانی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) فن آوری اطلاعات
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری تاب سنجی،علم سنجی
تعداد بازدید : 911 تعداد دانلود : 22
تحقیقات انجام شده در خصوص توسعه ، که تجربه جوامع مختلف نیز آن را تأیید میکند، نشان میدهد توسعه متوازن و پایدار در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی، بر توسعه علم و فناوری مبتنی است. تحقق این امر نیازمند فرایند کلان و گسترده ای شامل سیاستگذاری، تعیین راهبردها، برنامه ریزی منظم و دقیق و اجرای علمی، کامل و مؤثر این فرایند است. در این میان، شناخت دقیق نقاط قوت و ضعف و چالشهای پیش رو، داشتن تصویری روشن از وضعیت اقتصادی و اجتماعی و بخصوص وضعیت علم و فناوری، امری اجتناب ناپذیر است. با توجه به شاخصهای ارزیابی علم و فناوری مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (شاخصهای نیروی انسانی) و گزارشهای ارزیابی کلان علم و فناوری، تصویری از روند تحولات علم و فناوری کشور طی یک دوره چهار ساله ترسیم شده است. آمار و ارقام نشان میدهد که وضعیت بخش نیروی انسانی تحقیقات تا سال 1379 دارای رشد نسبی مناسبی بوده است، لیکن با توجه به رشد 5/1 درصدی جمعیت، این رشد متوقف شده است.
۶.

مهم ترین معیارهای عمومی رابط کار بری مطلوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رایانه کاربرپسندی معیارهای عمومی کاربر مطلوب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی رابط کاربر
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی شبکه های اطلاعاتی و کامپیوتری وب
تعداد بازدید : 537 تعداد دانلود : 209
رابط کاربر، محیطی است که ارتباط بین انسان و رایانه را برقرار میکند و پل ارتباطی بین انسان و محیط وب، برنامه ها و نظامهای رایانه ای است. خشنودی و رضایت کاربران در صورتی فراهم میشود که تعامل بیشتر و بهتری بین آنان و محیطهای رایانه ای برقرار شود. با توجه به علایق و سلیقه های متفاوت کاربران از سویی و تنوع محیطهای رایانه ای از سوی دیگر، طراحی رابط کاربر ایده آل دشوار به نظر میرسد؛ ولی به طور کلی، معیارهایی عمومی برای رابط کاربرهای مطلوب توسط طراحان رابط کاربر در نظر گرفته شده که در این مقاله به این ویژگیها و معیارها پرداخته شده است. در نهایت، سیاهه ای از پربسامدترین معیارهای عمومی یک رابط کاربر مطلوب ارایه شده است که میتواند به منظور سنجش رابط کاربرها به کار رود.
۷.

استخراج خودکار عبارتهای کلیدی از متون مقاله های فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کلیدواژه عبارتهای کلیدی مقاله های فنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی انواع منابع اطلاعاتی سایر منابع
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت اطلاعات ذخیره و بازیابی اطلاعات
تعداد بازدید : 413 تعداد دانلود : 870
در پژوهش حاضر، عبارتهای کلیدی از متون مقاله های فارسی به صورت خودکار جداسازی گردیده است. استخراج عبارتها مبتنی بر روشهای آماری، نحوة توزیع واژگان، مجاورت و ... صورت پذیرفته است. سیستمی که بر پایه پژوهش حاضر طراحی گردیده، با توجه به بازخوردهای کاربر از قابلیت یادگیری برخوردار است، با توجه به بازخوردهای کاربر از قابلیت یادگیری برخوردار است، به گونه ای که در طول زمان مرتباً به کارایی آن افزوده میشود. استخراج عبارتهای کلیدی میتواند در پهنه گسترده ای از مسائل از جمله در طراحی سیستمهای بازیابی اطلاعات، کاربر داشته باشد.
۸.

بررسی نیروی انسانی ونیازهای مهارتی کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاهی استان خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فناوری اطلاعات آموزش ضمن خدمت کتابداران کتابخانه دانشگاهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها کتابداران و کارمندان کتابخانه
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) فن آوری اطلاعات
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها دانشگاهی
تعداد بازدید : 815 تعداد دانلود : 922
این تحقیق با توجه به تحولات مداوم رشته کتابداری و در نتیجه تغییر نیازهای آموزشی کتابداران، به بررسی وضعیت نیروی انسانی و نیازهای مهارتی کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاهی استان خوزستان پرداخته است. در این پژوهش، تعداد 172 نفر از کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاهی استان خوزستان، مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهد در حال حاضر بیشترین دوره های مورد نیاز این کتابداران، فناوریهای نوین است و آنها برای اینکه خود را با این تغییر و تحولات حاصل از فناوریهای مدرن هماهنگ سازند و بتوانند بهترین و مفیدترین خدمات را در کمترین زمان ممکن به شکلی مطلوب ارائه دهند، باید در این زمینه ها آموزشهای لازم را ببینند؛ که لازمه آن برنامه ریزی و تدارک این آموزشها توسط مسئولان ذیربط میباشد.
۹.

کتابهای الکترونیکی:مفاهیم،مزایاوشیوه تهیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فناوری اطلاعات صنعت نشر کتاب الکترونیکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی صنعت و تجارت کتاب انتشارات و وضعیت نشر
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه های الکترونیکی انواع منابع الکترونیکی کتاب های الکترونیکی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) فن آوری اطلاعات
تعداد بازدید : 775 تعداد دانلود : 922
با رواج روزافزون تأثیر رایانه در مسائل روزمره، جهان با سرعت فزاینده ای به دنیای الکترونیک و دیجیتال تبدیل میشود. کتاب و چاپ و نشر نیز از این راه باز نمانده اند و ظهور نشر الکترونیک این صنعت را دستخوش تحولی عظیم کرده است. کتاب الکترونیکی، پدیده ای کاملاً تازه در این بین است و میرود تا نظام آموزش و اطلاع رسانی را با دگرگونیهایی اساسی مواجه سازد. در همین راستا، سؤالهایی از قبیل «کتابهای الکترونیک چه نوع کتابهایی هستند؟ چه محاسنی دارند؟ انواع آنها از چه قرار است؟ آیا جای کتابهای کاغذی را خواهندگرفت؟ و سرانجام چگونه و با چه نرم افزارهایی میتوان اقدام به تهیه کتابهای الکترونیکی نمود؟» مطرح میباشند. هدف این مقاله، پاسخ به سؤالهای فوق میباشد. برای رسیدن به هدف مذکور، از روش مطالعات کتابخانه ای و جستجوهای اینترنتی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد درباره مفهوم کتابهای الکترونیکی توافق کلی وجود ندارد و سه دیدگاه در این زمینه مطرح است. از جمله مزایای کتابهای الکترونیکی میتوان به دسترسی از راه دور، سهولت انتقال در عین یکپارچگی مطالب، انسجام مطالب و تنوع کاربرد، تبادل بنیادین مطالب با یکدیگر، پشتیبانی از امکانات مالتی مدیا و سهولت کار و اجرا اشاره نمود. در زمینه روشهای رایج برای ساخت کتاب الکترونیکی، عرضه مطالب در قالب PDF و کتابهای الکترونیکی قالب EXE یا خوداجرا از روشهای معمول و پرمخاطب به شمار میرود.
۱۰.

مجموعه گستری برای کتابداران جدید:توصیه هایی از مجراها(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها کتابداران و کارمندان کتابخانه
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری مجموعه سازی
تعداد بازدید : 14 تعداد دانلود : 39
امروزه، کتابداران در محیطهای دانشگاهی با چالشهای متعددی از جمله مجموعه گستری، مواجه هستند. این مقاله به تجزیه و تحلیل مجموعه گستری و چگونگی ارتباط آن با متخصصان جدید در حوزه کتابداری میپردازد. مقاله حاضر برنامه های آموزشی مجموعه گستری در برنامه های درسی علوم کتابداری و اطلاع رسانی، مهارتهای مورد نظر و مورد نیاز در واحدهای مجموعه گستری و برنامه های آموزش کتابخانه ای برای کتابداران جدید را مرور میکند. همچنین توصیه های کاربردی و تجارب دانش آموختگان جدید در حوزه مجموعه گستری را فراهم نموده و در اختیار خوانندگان قرار میدهد. موضوعات مطرح شده شامل سازگاری[6] با محیط جدید، خط مشیها و رویه های مجموعه گستری، فعالیتهای رابطه ای[7]، انتخاب منابع و مدیریت زمان میباشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۳