عسگر اکبری

فرهنگ، هویت و شناسنامه ی هر ملتی است که ریشه در تاریخ، باورها و آداب ورسوم آن دارد. کتابخانه با حفظ و ارائه آثار منابع ارزشمند علمی، فرهنگی، اجتماعی در طول ادوار تاریخ به عنوان تجلی گاه هویت فرهنگ اجتماعی ملی عمل نموده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش کتابخانه در توسعه فرهنگی، انتقال مؤلفه های هویت بخش و تحکیم هویت و فرهنگ اجتماعی و ملی انجام شد. در پژوهش حاضر از روش نظام مند استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 39 سند پژوهش علمی در زمینه نقش کتابخانه در ایجاد فرهنگ و هویت ملی بود که در ارتباط با موضوع پژوهش در پایگاه های علمی؛ علم نت، مگیران، نورمگز، پایگاه استنادی جهان اسلام و امرالد منتشر شده بودند. نتایج حاکی از این بود که کتابخانه بخشی از تاریخ معنوی و تمدنی بشر بوده و ردپای آن در گذر زمان از عهد باستان تا عصر حاضر کماکان قابل رؤیت است. توسعه ی فرهنگی مرهون رشد آگاهی ها، قابلیت ها و امکانات برآورده شده از نیازهای مادی و معنوی کتابخانه است که با حفظ آثار مکتوب و سرمایه فرهنگی همانند حلقه های زنجیر نه تنها هویت نسل ها را به هم پیوند داده و مانع از گسست هویتی آنان شده بلکه بازتابشگر ضربان قلب هویت فرهنگ اجتماعی و ملی جامعه شده است.

هدف: پژوهش حاضر رفتار اطلاع یابی دانشجویان دانشگاه پیام نور اراک را در جستجوی اطلاعات از اینترنت را با مدل جستجوی اطلاعات کولثاو را به منظور درک بهتر نیازهای اطلاعاتی دانشجویان مقایسه می کند. روش شناسی: این پژوهش به روش توصیفی– پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی علوم انسانی در سال تحصیلی 98-1397 است که از طریق نمونه گیری تصادفی 204 نفر انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه با استفاده از نظر اساتید و کارشناسان این حوزه مورد تأئید واقع و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 96% محاسبه گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که دانشجویان در مراحل تشخیص نیاز اطلاعاتی 3/57 درصد، انتخاب موضوع 8/59 درصد، مرحله تمرکز روی موضوع 1/74 درصد، گردآوری 8/87 درصد و ارائه گزارش 9/79 درصد مطابقت دارد ولی در مرحله کشف اولیه 7/62 درصد با مدل کولثاو در روند پژوهش مطابقت ندارد. همچنین یافته ها حکایت از این دارد که دانشجویان به طور میانگین 5/53 درصد در مراحل جستجوی اطلاعات از اینترنت نیاز به کمک کتابداران دارند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حکایت از این موضوع دارد که دانشجویان در زمان جستجوی اطلاعات به سواد اطلاعاتی و اطلاع یابی نیاز دارند، ضروریست که کتابداران آن را مورد توجه قرار دهند و دورههای آموزشی را به ویژه دانشجویان ترم اول برگزار نمایند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر مطالعه اقتصاد خلاق، کارآفرین و درآمدزایی در کتابخانه های عمومی از منظر پژوهشگران حوزه کتابخانه و کتابداری به منظور تعیین اولویت های کاربست اقتصاد خلاق در مدیریت کتابخانه های عمومی کشور است. روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعه نظام مند و جامعه آماری آن شامل کلیه پژوهش های انجام شده در زمینه اقتصاد خلاق، کارآفرینی و درآمدزایی در کتابخانه های عمومی بود که طی 30 سال گذشته توسط پژوهشگران در پایگاه های علمی گوگل اسکالر، لیزا، ساینس دایرکت، امرالد، علم نت، مگیران، نورمگز و پایگاه استنادی جهان اسلام منتشر شده بودند. این مطالعه در سه گام اصلی طراحی و انجام شد و شامل طرح پرسش های اصلی پژوهش و تدوین شیوه نامه اجرای آن، جست وجوی مقالات و غربالگری آنها و در نهایت تفسیر و گزارش نهایی بود. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد از مجموع 60 پژوهش مطالعه شده، 40 درصد پژوهش های فارسی و 60 درصد پژوهش های غیرفارسی بودند. تعداد 3/43 درصد پژوهش ها به موضوع کارآفرینی و 3/18 درصد به موضوع درآمدزایی اشاره داشتند که نشان از نسبت بیش از 2 برابری موضوع کارآفرینی به موضوع درآمدزایی داشت. از کارآفرینی و درآمدزایی در پژوهش های مطالعه شده به عنوان فرصت های جدید برای تقویت حفط ارزش های خدمات عمومی یاد شده است. 6/21 درصد از پژوهش ها به موانع قانونی و اصول اخلاقی حرفه ای به عنوان بزرگ ترین چالش رویکرد اقتصاد خلاق در کتابخانه های عمومی اشاره داشتند که شاید اقتصاد خلاق مأموریت های اصولی خدمات رایگان کتابخانه های عمومی را تحت تأثیر قرار دهند. نکته ای که در پژوهش های مطالعه شده بر آن تأکید شده است عدم آشنایی کافی کتابداران با مهارت های درآمدزایی و بازاریابی محصولات بود که ضرورت برگزاری کارگاه ها و آموزش های کوتاه مدت را الزامی می سازد. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر اقتصاد خلاق را فرصتی مغتنم برای مدیران کتابخانه های عمومی می داند. مدیران با بهره مندی از امکانات موجود در کتابخانه ها می توانند با کسب درآمد خلاقانه، ضمن افزایش کیفیت خدمات عمومی، گام به گام از وابستگی بودجه سازمانی بکاهند و در مسیر پایداری منابع و جبران کسری بودجه حرکت کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی امکان کسب درآمد در کتابخانه های عمومی با رویکرد اقتصاد خلاق انجام شده است. روش: پژوهش از نظرِ هدف بنیادی و از نظرِ ماهیت کیفی بود که با روش نظریه زمینه ای انجام شد. تعداد مشارکت کنندگان 19 نفر از خبرگان حوزه های کتابداری، کارآفرینی و اقتصادی بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و با روش نظام مند پرسش های باز انجام شد. برای اعتبارسنجی پژوهش، از روش کشف اطلاعات موازی، ارزیابی شرکت کنندگان و خودبازبینی پژوهشگر استفاده شد. یافته ها: تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که مبنای نظری الگوی درآمدی در کتابخانه ها شش مؤلفه اصلی شامل: 1. سازوکارهای مدیریتی با زیرمؤلفه های نقش حمایتی مدیران ارشد در ایجاد تحول، فراهم آوری امکانات و تجهیزات، نقش آفرینی کتابداران و توجه مدیریت به منابع انسانی خلاق؛ 2. سازوکارهای امورمالی و اداری شامل توسعه و پایدارسازی منابع و بهینه سازی مصارف، مدیریت منابع، حمایت های اداری از سرمایه گذاری و افزایش بنیه مالی کتابخانه ها)؛ 3. سازوکارهای قانونی و حقوقی با زیرمؤلفه های اصلاح قانون تأسیس اداره کتابخانه ها، ایجاد فرایند اخذ قانونی مجوز درآمدزایی، شفاف سازی قوانین و آیین نامه ها؛ 4. سازوکارهای آموزشی شامل آموزش ضمن خدمت همگانی، آموزش و آشنایی با روش های تعاملی، آموزش و آفرینش، تغییر شیوه های آموزشی، آشنایی با شیوه های آموزش جدید و تغییر نگرش شیوه های آموزش مدیران؛ 5. سازوکارهای درآمدزایی با زیرمؤلفه های ایجاد تعامل منطقی با مشتریان، طراحی رسانش خدمات و برنامه ها، تنظیم برنامه زمان بندی شده استقلال مالی، ایجاد شبکه گسترده پخش محصولات)؛ 6. سازوکارهای ساختاری شامل حمایت قوی و مستمر از برنامه های مدیریتی، ارتقای کیفیت خدمات و محصولات فرهنگی، ارتقای پایگاه اجتماعی، ارتقای مدیریت تخصصی، تنظیم سند راهبردی اقتصاد خلاق. اصالت/ارزش: در حالی که رکود اقتصادی و مشکل کمبود منابع مالی کتابخانه ها را وادار به انتخاب راه درآمد اضافی برای بقای خود کرده است، تاکنون پژوهشی درباره این موضوع در ایران انجام نشده است. اقتصاد خلاق و کارآفرینی این فرصت را به کتابخانه ها می دهد تا از طریق هنر، فرهنگ و علم درآمدزایی کنند. کسب درآمد خلاقانه گامی بلند برای استقلال بودجه و کاهش فشار بار مالی در کتابخانه ها و در نتیجه کاهش دغدغه های تأمین نیازهای معیشتی کارکنان، تأمین اعتبار مجموعه سازی و منابع روزآمد و همچنین نگهداری و تعمیر ساختمان ها خواهد شد.

هویت شناسنامه و اعتبار یک ملت است و از مجموعه تعلقات مادی و معنوی شکل گرفته و در جریان های مختلف اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، ملی و... ملت ها نقش سازنده دارد. هویت ملی در جمهوری اسلامی، از عنصر هویتی ایرانی و اسلامی برای حفظ منافع ملی، استقلال، آزادی، عدالت اجتماعی، قدرت و امنیت ملی ایجاد شده است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی مؤلفه های هویت ایرانی اسلامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری در دفاع از باورها و ارزش های ملی در مقابل تهاجم فرهنگی است. در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا استفاده شده  است. جامعه آماری پژوهش، کلیه ی بیانات مقام معظم رهبری درخصوص هویت ایرانی اسلامی از زمان رهبری معظم له بر جامعه اسلامی است. یافته ها نشان داد که در بیانات ایشان شاخص راهبردی هویت ایرانی با فراوانی 988 (9/57 درصد)، شاخص هدف زبان و ادبیات فارسی با تعداد 419 (4/42 درصد) بیشترین و میراث فرهنگی با تعداد 99 (10 درصد) کمترین فراوانی را داشته است. شاخص راهبردی هویت اسلامی با فراوانی 719 (1/42 درصد)، شاخص هدف هویت رفتاری با تعداد 252 (35 درصد) بیشترین و هویت اعتقادی با تعداد 91 (7/12) کمترین فراوانی را داشته است.

هدف : پژوهش حاضر با هدف مطالعه تطبیقی استفاده از کلیدواژه قرآن کریم و کتب مقدس انجیل و تورات در عناوین مقالات پایگاه های پاب مد، کتابخانه بریتانیا و کتابخانه کنگره برای بهره وری بهینه از آنها در شئونات زندگی صورت گرفته است. روش پژوهش: روش پژوهش تحلیلی- توصیفی و  با استفاده از فنون علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه تعداد مقالات علمی منتشر شده در پایگاه های پاب مد، کتابخانه بریتانیا و کتابخانه کنگره آمریکا است که در دوره ده ساله از 2010 تا 2019 در عناوین آنها از کلیدواژه کتب مقدس؛ قرآن، انجیل و تورات استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس. استفاده شده است. یافته ها: نشان داد که در بازده زمانی مذکور تعداد 35288 رکورد با عنوان کتب مقدس به ترتیب در پایگاه کتابخانه کنگره با 21997، کتابخانه بریتانیا 13202 و در پاب مد 89 سند نمایه شده است که از تعداد کل مقالات منتشر شده در آنها، به ترتیب انجیل با 80 درصد، قرآن با 3/11درصد و تورات با 7/8 درصد در جایگاه اول تا سوم قرار دارند. نتیجه گیری: استفاده از کتب مقدس در بسیاری از حوزه های علمی و به ویژه در حوزه پزشکی انجام می شود وکتابهای مقدس ادیان می توانند راهنما باشند.

مقدمه: مدیریت دانش در سازمان، فرایند ایجاد، توزیع و به کار بردن دانش برای اهداف سازمانی را هدایت می کند. شناخت نقاط ضعف و موانع عوامل موفقیت جریان دانش در سازمان، می تواند بر روند مدیریت دانش تأثیر گذارد. از این رو پژوهش حاضر به شناسایی و اولویت بندی موانع جریان دانش در کتابخانه های دانشگاهی براساس مدل بلوغ مدیریت دانش مرکز بهره وری و کیفیت آمریکا می پردازد. روش شناسی: روش پژوهش حاضر پیمایشی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل 184 نفر از مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها می باشند که همه آنها با سرشماری در پژوهش شرکت داده شدند. گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. یافته ها: موانع جریان دانش از نظر درجه اهمیت به ترتیب اولویت؛ عوامل مدیریتی با میانگین 72/5 در رتبه اول، بُعد منبع دانش با میانگین 17/5 رتبه دوم، بُعد عوامل سازمانی با میانگین 67/4 رتبه سوم، بُعد عوامل زمانی با میانگین 37/4 رتبه چهارم، بُعد کانال های ارتباطی با میانگین 22/4 رتبه پنجم، بُعد عوامل فردی با میانگین 21/4 رتبه ششم، بُعد عوامل فناوری با میانگین 92/3 رتبه هفتم و بُعد ویژگی های دانش با میانگین 72/3 رتبه هشتم قرار دارند. از نظر رتبه بندی موانع ابعاد جریان دانش با سطح بلوغ مدیریت دانش، به ترتیب بیش ترین موانع، سطح نوآوری، سطح بهینه سازی، سطح استانداردسازی، سطح توسعه و سطح شروع می باشند. نتیجه گیری: کتابخانه های دانشگاهی در گام های اصلی چرخه مدیریت دانش با موانع و گلوگاه هایی مواجه هستند. اگرچه این موانع در کل ابعاد جریان دانش وجود دارد اما این موانع در بُعد مدیریتی از دیگر عوامل ملموس تر است. بنابراین توجه به شاخص های رهبری کارآمد، سبک درست مدیریت، حمایت سازمانی، توجه به کارکنان دانشی، برای رفع موانع ضروری می باشد

هدف : شناسایی و رتبه بندی موانع جریان دانش به منظور پیاده سازی استقرار مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی است. روش پژوهش : روش پژوهش پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با حداقل 2 کارمند بودند که 60 مدیر در پژوهش شرکت داده شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود که سنجش پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ 87/0 به دست آمده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون فریدمن و با نرم افزار اس.پی.اس.اس. ویرایش 22 انجام شده است. یافته ها : از بیش ترین تا کم ترین موانع شامل: عوامل مدیریتی با میانگین رتبه 51/7، عوامل فن آوری با میانگین رتبه 25/7، عوامل سازمانی با میانگین رتبه 24/6، عوامل فردی با میانگین رتبه 57/4، منبع دانش با میانگین رتبه 60/3، عوامل ماهوی دانش با میانگین رتبه 10/3، کانال های ارتباطی با میانگین رتبه 73/2 و عوامل زمانی با میانگین رتبه 01/1 بود. نتیجه گیری : نتایج نشان داد عوامل هشتگانه موانع جریان دانش، پیاده سازی استقرار مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی محدودیت ایجاد می کنند. جهت رفع موانع توجه به عوامل مدیریتی از اولویت های اساسی کتابخانه ها می باشد.

میزان مطابقت 8 متغیر کم ّی و کیفی در کل کتابخانه های منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی (16 کتابخانه) با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. با گذشت 20 سال از فعالیت این کتابخانه ها، هنوز کتابخانه های دانشگاهی مورد مطالعه به حداقل شرایط مندرج در استانداردها دست نیافته اند.