درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله، برای تبیین وضعیت فعلی اولویتهای پژوهشی و جهت گیری موضوعات مرتبط با کتابخانه های دیجیتال، متون موجود، بررسی شده است. در این راستا، عبارتها و کلیدواژه هایی همچون ""Digital library research"" ، ""Digital library evaluation""، ""Digital library management""، ""Digital libraries"" ، ""Digital library studies"" و نظایر آنها در وب و نیز پایگاه های مهم، از جمله Emerald، Proquest، SagePub، Science Direct، Springer و LISA جستجو و در نهایت، بر اساس متون بازیابی شده، سه حوزة عمده، یعنی ارزیابی، مدیریت و آموزش، شناسایی و مقوله بندی شدند

با پیشرفت اینترنت و عرضه پایگاه های اطلاعاتی توسط ناشران و کارگزاران مختلف از طریق شبکه جهانی وب و به موازات افزایش هزینه اشتراک پایگاه های اطلاعاتی و کاهش بودجه کتابخانه-ها، مسئله انتخاب بهترین نسخه پایگاه های اطلاعاتی برای هر کتابخانه مطرح است. انتخاب بهترین نسخه در شرایطی که نسخه های مختلفی از هر یک از پایگاه های اطلاعاتی و با قیمت های مختلف و ویژگیهای متنوع از طریق میزبان های مختلف ارائه میشود، مسئله ای حائز اهمیت است. این مقاله به ارائه و شرح ویژگیهایی میپردازد که باید در زمان انتخاب رابط کاربر بهترین نسخه هر یک از پایگاه های اطلاعاتی، مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه: رابط کاربر در حقیقت بخشی از نرم افزار و یا به عبارتی محیطی در نظام های رایانه ای اعم از پایگاه ها ، نرم افزارها، سایت ها و ... است که میان ماشین و کاربر تعامل ایجاد می کند. سنجش میزان رضایت کاربران از محیط رابط نرم افزار می تواند تا حد زیادی میزان موفقیت آن نرم افزار را مشخص کند. این پژوهش با هدف، مقایسه ی میزان رضایت کتابداران از محیط رابط نرم افزار های کتابخانه ای شهر اصفهان در سال 1389 انجام گرفت. روش بررسی: مطالعه ی حاضر از نوع تحلیلی و جامعه ی مورد مطالعه، کتابداران کتابخانه های شهر اصفهان (شامل کتابخانه های دانشگاه های دولتی ، آزاد، پیام نور، نهاد کتابخانه های عمومی، شهرداری، علمی-کاربردی و غیر انتفاعی) بود که طبق آمارهای به دست آمده حدود 650 نفر بودند. در این تحقیق از روش نمونه گیری طبقه ای سهمیه ای استفاده شد که تعداد نمونه 242 نفر تعیین گردید. نرم افزارهایی که در این پژوهش مقایسه شدند شامل: نرم افزار پیام مشرق، پارس آذرخش، نمایه، نوسا و کاوش بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه ی استاندارد (QUIS یا Questionnaire for user interaction satisfaction) بود که پیش تر در پژوهش دیگری روایی و پایایی آن نیز به تأیید رسیده بود و ضریب Cronbach¢s alpha محاسبه شده برای آن و میزان پایایی پرسش نامه 76/0 بود. جهت تحلیل داده ها ازآمار توصیفی (درصد و میانگین) و نیز آمار تحلیلی از جمله آزمون های ANOVA و همگونی واریانس و از آزمون های تعقیبی Dante و Tukey برای تحلیل واریانس های ناهمگون در نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها: کتابداران کاربر نرم افزار نوسا از لحاظ وضعیت کلی نرم افزار (با میانگین 4)، صفحه نمایش اطلاعات (با میانگین 79/3)، واژگان و پیام های رابط کاربر (با میانگین 61/3)، راهنمای رابط کاربر نرم افزار (با میانگین 64/3)، قابلیت ها و امکانات رابط کاربر (با میانگین 76/3) نسبت به کتابداران کاربر سایر نرم افزارهای مورد بررسی رضایت بیشتری داشتند. رشته ی تحصیلی کتابداران (رشته ی کتابداری، رشته ی غیر کتابداری) تأثیری بر میزان رضایت کتابداران از نرم افزار کتابخانه ای نداشت. مقطع تحصیلی بر میزان رضایت کتابداران از نرم افزار کتابخانه ای مؤثر بود. با افزایش سابقه ی کار، میزان رضایت کتابداران از نرم افزار افزایش یافت. نتیجه گیری: رضایت کاربران نرم افزار نوسا از شش ویژگی مورد مقایسه ی نرم افزارهای کتابخانه ای در این پژوهش یعنی وضعیت کلی نرم افزار، صفحه نمایش اطلاعات، واژگان و پیام های رابط کاربر، یادگیری رابط کاربر و راهنمای رابط کاربر در سطح بالاتری نسبت به سایر نرم افزارهای کتابخانه ای قرار داشت. پارس آذرخش و کاوش در رتبه ی دوم و پیام و نمایه در رتبه ی سوم قرار گرفتند. از آن جایی که کتابداران بیشترین ساعات کاری خود را با نرم افزار کتابخانه ای کار می کنند، رضایت آن ها از سهولت و راحتی یا به عبارت بهتر ارتباط با محیط رابط کار در نرم افزار تأثیر زیادی بر موفقیت شرکت های طراح نرم افزارهای کتابخانه ای دارد. بنابراین بخش پشتیبانی و آموزش این شرکت ها باید در جلسات منظم به بررسی عوامل مؤثر بر رضایت کتابداران از نرم افزارهای کتابخانه ای خود بپردازند و از نظرات کتابداران در طراحی های خود استفاده نمایند.

هدف: شناسایی و ارزیابی امکانات جستجو در موتورهای جستجوی فارسی، تعیین کارآمدترین موتور جستجو به لحاظ بازیابی اطلاعات مرتبط، شناسایی موتورهای جستجوی کارآمد از حیث محاسبة میزان جامعیت و مانعیت، و تعیین میزان همپوشانی میان آنها. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. امکانات موجود در 5 موتور جستجوی عمومی و در دسترس فارسی براساس سیاهة وارسی پژوهشگر ساخته مورد مقایسه قرار گرفت. ضریب بازیافت نتایج مرتبط منتخب براساس 50 صفحة بازیابی شده برای 7 کلیدواژه و عبارت به صورت مجزا محاسبه شد. جامعیت و مانعیت در موتورهای جستجو در صورت وجود همپوشانی و ناهمپوشانی محاسبه شد. میزان همپوشانی موجود بین موتورها نیز در مسیر محاسبه مانعیت به دست آمد. یافته ها: موتورهای جستجوی فارسی از امکانات جستجوی مناسبی برخوردار هستند و می توان تا حدودی از عملکرد آنها اطمینان حاصل کرد. در رابطه با بازیابی نتایج مرتبط و میزان جامعیت، بین موتورهای جستجو فاصله و تفاوت معناداری وجود دارد. موتورهای دارای امکانات جستجوی بیشتر از نظر بازیافت اطلاعات مرتبط تر و همپوشانی بیشتر کارآمدتر معرفی شده اند. نتیجه گیری: توجه به ظرفیت های خالی شناسایی شده در موتورهای جستجوی فارسی می تواند در تقویت نقاط قوت و بهبود نقاط ضعف آنها مفید واقع شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر، محاسبه کارایی و رتبه بندی کتابخانه های عمومی استان های ایران در سال 1387 با استفاده از تکنیک کمی تحلیل پوششی داده ها است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش پیمایشی انجام گرفته است. برای جمع آوری داده ها از اینترنت استفاده شده است. داده های مورد استفاده مربوط به محدوده زمانی سال 1387 بوده و داده ها به صورت استانی طبقه بندی شده اند. کتابخانه های عمومی 30 استان کشور بر حسب شاخص های ورودی شامل تعداد کتاب ها، جمعیت با سواد هر استان، تعداد کتابخانه های هر استان، تعداد کتابداران، تعداد صندلی ها و مجموع مواد دیداری شنیداری موجود در کتابخانه های هر استان و شاخص های خروجی شامل مجموع تعداد اعضا، تعداد امانات و تعداد مراجعات کتابخانه های هر استان مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نرم افزار اکسل برای جمع آوری داده ها و از نرم افزار Excel DEA Solver برای تجزیه وتحلیل و حل مدل استفاده گردید. یافته ها: یافته ها بیانگر این بود که کتابخانه های 15 استان از 30 استان کارا و مابقی ناکارا هستند. با استفاده از امتیاز ابرکارایی مشخص شد که از بین استان های کارا، استان های ایلام، خراسان جنوبی و سمنان دارای بیش ترین امتیاز ابرکارایی بوده و از بین استان های ناکارا، استان های بوشهر، قم و کردستان کم ترین امتیاز ابرکارایی را به خود اختصاص دادند. اصالت/ارزش: موضوع سنجش عملکرد دیرزمانی است که در متون کتابداری و اطلاع رسانی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده و مسائل بحث برانگیز و مختلفی را میان صاحب نظران باعث شده است. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با به کارگیری یکی از روش های کمی و معتبر در زمینه ارزیابی عملکرد، به ارزیابی عملکرد کتابخانه های عمومی استان های ایران پرداخته و راه کار های عملی برای ارتقای سطح عملکرد آن ها ارائه نماید.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین مفاهیم مرتبط با شیوه های اطلاع رسانی در قرآن انجام شده است. روش : تحقیق حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه آماری شامل آیات قرآن (6236) است که از این تعداد حدود 5500 آیه دارای بار معنایی اطلاع رسانی می باشند. مجموعه واژه ها و کلماتی که در قرآن دارای بار اطلاعاتی مذکور هستند عبارتند از امر، بشر، بلغ، بین، تلو، دعو، ذکر، رسل، علم، قصص، قول، کتب، نباء، نذر، نزل، نصح، نهی، وعظ، و هدی. با استفاده از جدول مورگان 356 نمونه به صورت تصادفی ساده انتخاب شد. با توجه به اینکه از هر واژه که دارای بار معنایی اطلاعاتی است به تعداد متفاوت در قرآن آمده است؛ لذا نسبت تعداد نمونه به کل آیات 7 درصد محاسبه شد. بنابراین 7 درصد آیات، از هر یک از کلمات انتخاب شد که بدین ترتیب روش نمونه گیری در مرحله دوم تصادفی طبقه ای تعیین شد. یافته ها: داده ها نشان می دهند واژه علم با 5/74 درصد نسب به کل سوره ها بیشترین فراوانی را دارد. پیامبر اسلام (ص) در نمونه آماری با 87 درصد بیشتر از سایر انبیاء الهی به امر اطلاع رسانی پرداخته است. در مورد مخاطبان قرآنی تمام بشریت با 42 درصد نسبت به سایر مخاطبان از فراوانی بیشتری برخودار است. در باب شیوه های اطلاع رسانی سپاس از خدا، اجرای عدالت، علم، آگاهی، دلایل روشن و متقن، مجادله و مناظره احسن، و بشارت و انذار از مهمترین شیوه های اطلاع رسانی در قرآن مطرح شده است. اصالت/ارزش: شناخت مهمترین روش های قرآنی اشاعه اطلاعات علاوه بر شناخت بهتر قرآن رهنمودی برای استفاده کنندگان از قرآن خواهد بود.

اصطلاحنامه های پیوسته برای کاربردپذیری و آسانی استفاده باید دارای مجموعه ویژگی های خاص و عام باشند. ویژگی های عام آنها مانند ویژگی های عام طراحی صفحات وب و وب سایت ها هستند و ویژگی های خاص آنها، قابلیت های ویژه این اصطلاحنامه ها برای کاربرد در وب را در بر می گیرند. در این پژوهش، اصطلاحنامه های پیوسته پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، با توجه به استاندارد های تدوین اصطلاحنامه های یک یا چندزبانه و استاندارد طراحی صفحات وب، به وسیله یک سیاهه وارسی و به روش تحلیل محتوای صفحات وب، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. تلاش شده است تا معیار های مد نظر درج شده در سیاهه وارسی با مشاهده مستقیم صفحه وب اصطلاحنامه ها و جستجو در آن بررسی شود. نتایج نشان می دهد که این اصطلاحنامه ها ساختار مطلوبی دارند، اما برای کاربردپذیری مبتنی بر وب مناسب نیستند و قابلیت های آنها برای جستجو و دسترسی به منابع اطلاعاتی در مقایسه با اصطلاحنامه های معادل خارجی بسیار اندک است و رابط کاربری آنها برای برقراری ارتباط با کاربر اصطلاحنامه، ضعیف عمل می کند.

بسیاریازاندیشمنداندانشمدیریت،عصر حاضر را عصردانایی و عصر تغییر و تحول سریع دانش میدانند. بدونتردید،داناییسرمایةمهمیبرایملتهابه شمار میآید، به طوریکه هرملتو جامعه ایکهازاینموهبت بیشتربرخوردارباشد،درمواجههبا چالشهایجهانیموفق ترخواهدبود. در این میان، در اقتصاد دانش محور امروزی، کتابخانه ها به عنوان یکی از مراکز مهم و راهبردی برای مدیریت دانش در هر کشور به شمار میروند و نقش کلیدی را در گردآوری دانش و مدیریت آن ایفا کرده، محل تولید و ذخیره دانش قلمداد میگردند. بنابراین، مدیریت دانش را میتوان جزئی از وظایف کلیدی کتابخانه ها و پیش نیازی برای ایجاد نوآوری در این مراکز بر شمرد که این امر بر بهبود کیفیت خدمات آنها اثرگذار است. در این مقاله، به منظور ارزیابی و بررسی کارایی کتابخانه ها، در بهکارگیری مدیریت دانش و نوآوری و تأثیر این دو بر بهبود کیفیت خدمات آنها، از تکنیک تحلیل پوششی داده های دو مرحله ای استفاده شده است که در مرحلة اول آن مدیریت دانش به عنوان ورودی و نوآوری به عنوان خروجی در نظر گرفته شده است. ورودی و خروجی مرحلة دوم تجزیه و تحلیل این پژوهش را نیز نوآوری و کیفیت خدمات تشکیل میدهد. جامعة آماری این پژوهش را کتابخانه های عمومی و دانشگاهی شهرستان یزد تشکیل میدهد. بر اساس نتایج حاصل از کارایی به دست آمده در دو مرحلة قبل، رتبه بندی نهایی این کتابخانه ها، با استفاده از تکنیک کُپ لند انجام و نتایج آن در مقاله آورده شده است

اعمال استانداردهای بین المللی، در تعیین کیفیت تولیدات علمی و کمک به آنها در پیوستن به جریان اصلی دانش نقشی بسزا دارد. علاوه بر این ، مخاطبان باید به خوبی از سطح کیفیت به دست آمده آگاه شوند. این مقاله با هدف ارزیابی چگونگی معرفی مجله های علمی ـ پژوهشی مصوب وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت و آموزش پزشکی ایران در اینترنت انجام شده و ٢٧ معیار کیفیت در سطح مجله ها را بررسی میکند. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که استانداردهای کیفیت مجله های علمی ـ پژوهشی ایران به خوبی در اینترنت به نمایش درآمده اند؛ به نحوی که دست کم نیمی از این معیارها در اکثر مجله های مورد بررسی، معرفی شده است. با این حال، بررسی داده ها نشان از آن دارد برخی از معیارها که در جلب اعتماد مخاطب نسبت به اعتبار مجله تأثیری ویژه دارند، به طور گسترده ای نادیده گرفته شده اند