جهانیار بامداد صوفی

تهیه پرسشنامه و سایر ابزارهای سنجش، نقش مهمی در پژوهش‌های علوم اجتماعی، مدیریت و علوم رفتاری ایفا می‌نمایند. مقیاس و پرسشنامه از جمله ابزارهای سنجش هستند که گاه مترادف و یکسان در نظر گرفته می‌شوند. اگرچه اصطلاحات مقیاس و پرسشنامه قابل تبدیل به یک‌دیگرهستند، اما تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای بین شیوه‌های ساخت و کار آن‎ها وجود دارد. تهیه پرسشنامه‌ها یا مقیاس‎ها کار آسانی به‌نظر می‌رسد، با یک برنامه واژه پرداز می‌توان طی یک روز پرسشنامه‌ای کاملاً درخور توجه تنظیم کرد. به‌رغم این که پاسخ دادن به این پرسشنامه، کار مفرحی است ولی هیچ کس یا حداقل طراحان آن، نتایج آن‎ها را جدی نمی‌گیرند. پس می‌توان گفت تهیه پرسشنامه یا مقیاسی که منجر به گردآوری داده‌های ارزشمندی شود، کاری دشوار است و هیچ پژوهش خوبی را نمی‌توان بر اساس داده‌هایی که با کم دقتی گرد آمده‌اند استوار ساخت. این مقاله به تحلیل مقیاسی که توسط لیکرت در سال 1932 طراحی گردیده و امروزه به‌عنوان رایج‌ترین مقیاس در پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، پرداخته و تازه‌ترین یافته‌های پژوهشی مرتبط با اصول و مراحل ساخت آن را به همراه روش‎های آماری مناسب برای تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از اجرای این مقیاس ارائه نموده و سپس به بررسی مزایا و محدودیت‌های آن می‌پردازد.

تهیه پرسشنامه و سایر ابزارهای سنجش، نقش مهمی در پژوهشهای علوم اجتماعی، مدیریت و علوم رفتاری ایفا می نمایند. مقیاس و پرسشنامه از جمله ابزارهای سنجش هستند که گاه مترادف و یکسان در نظر گرفته می شوند. اگرچه اصطلاحات مقیاس و پرسشنامه قابل تبدیل به یکدیگرند، اما تفاوت های قابل ملاحظه ای بین شیوه های ساخت و کار آنها وجود دارد. تهیه پرسشنامه ها یا مقیاس ها کار آسانی بنظر می رسد، با ...

با توجه به اهمیت شرکت های فناوری بنیان در توسعه قابلیت های فناوری و هم چنین فرصت های شغلی امروز توجه زیادی به ایجاد توسعه و حفظ این شرکت ها شده است. شناسایی شایستگی ها و قابلیت های مدیران شرکت ها مساله ای اساسی برای سیاستمداران، مشاوران آموزشی و متولیان تربیت نیروی انسانی است. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه چارچوب مفهومی الگو ی شایستگی مدیران عامل شرکت های فناوری بنیان است. برای نیل به این هدف، پژوهش در دو مرحله 1) طراحی چارچوب مفهومی پژوهش و 2) اعتبارسنجی چارچوب مفهومی دنبال شد. به این منظور با مطالعه ادبیات و مبانی نظری تحقیق، ابعاد و مولفه و شاخص های الگو مشخص شد. برای استخراج شایستگی ها الگوی شایستگی جان بریکمن مدنظر قرار گرفت. نیمرخ سازمانی و نیمرخ شخصی مدیر نیز به عنوان متغیرهای تعدیل گر و توانمندی فناورانه مدیر نیز به عنوان متغیر وابسته درنظر گرفته شد. سپس اعتبار چارچوب با استفاده از نظر خبرگان بررسی و تایید شد. جامعه آماری، خبرگان حوزه مدیریت و فناوری هستند. برای بررسی اعتبار، پرسشنامه دلفی طراحی شد. پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 997/0 به دست آمد و برای روایی پرسشنامه از نظرات اساتید صاحب نظر دانشگاهی استفاده شد و نیز با توزیع تعدادی پرسشنامه در جامعه آماری ابهامات آن رفع شد. پرسشنامه براساس طیف 7 درجه ای لیکرت تنظیم گردید و در یک گروه نمونه 46 نفره از خبرگان مدیریت و فناوری که به روش قضاوتی انتخاب شدند طی دو مرحله شاخص یابی شد، شاخص هایی که برحسب محاسبات آماری دارای میانگین وزنی بالاتر از 5 بودند پذیرفته شدند. با توجه به اهمیت یافتن مبحث شرکت های دانش ( فناوری) بنیان و هم چنین اهمیت شایستگی های مدیران برای موفقیت این شرکت ها، این چارچوب می تواند مورد استفاده مشاوران شغلی جهت هدایت و مشاوره مدیران این شرکت ها قرار گیرد.

در این مقاله کاربرد دو الگوی جامع علمی، یعنی نظریه سیستمی و نظریه کنش اجتماعی به منظور ایجاد زیربنای مفهومی مطالعه روابط کار در سازمانها و حتی فراتر از آن، در سطح یک کشور (یا حتی در سطح بین المللی)، مورد بحث قرار گرفته است.

در مقاله ی حاضر کوشش شده است تا ابتدا مقایسه ای بین سیستمهای مختلف تولید از جمله سیستمهای پیوسته ، گسسته و سلولی با یکدیگر در ابعاد و جنبه های مختلف مدیریتشان صورت گیرد . سپس زمینه های پیدایش و رشد سیستمهای تولید سلولی در جهان صنعتی و همچنین نتایج حاصله از طراحی و استقرار این نوع سیستمها در برخی شرکتها تشریح شود و فرایند استقرار سیستمهای تولید سلولی و نقاط قوت و ضعف آنها نیز به صورت اجمالی بررسی و در خاتمه نکاتی در ارتباط با استفاده از این نوع سیستمها در واحدهای صنعتی کشورمان ارائه شود ...

در محیط های مدرن کسب و کار، چابکی به عنوان مشخصه ای اساسی جهت رقابت شناخته شده است. پژوهش های اندکی در جهت ارائه متدولوژی های یکپارچه مناسب برای افزایش چابکی ارائه شده است. در این پژوهش رویکردی را مورد استفاده قرار می دهیم که از طریق مرتبط ساختن مزیت های رقابتی، شاخص های چابکی و توانمند سازهای چابکی، مناسب ترین توانمند سازهایی که برای افزایش چابکی مؤثر هستند، شناسایی شوند تا شرکت ها از این توانمند سازها در جهت بهبود وضعیت رقابتی خود استفاده کنند. این رویکرد بر اساس متدولوژی گسترش عملکرد کیفیت (QFD) و به ویژه خانه کیفیت (HOQ) پایه گذاری شده است. در این متدولوژی منطق فازی مورد استفاده قرار گرفته است تا وابستگی ها و همبستگی های مورد نیاز در HOQ را بیان کند. در پایان، این رویکرد در صنعت قطعه سازی خودرو (مطالعه موردی: گروه خودرو سازی بهمن) پیاده سازی شد و مناسب ترین توانمند سازها در این صنعت شناسایی شدند. مدیریت زنجیره تأمین به عنوان مهم ترین توانمند ساز در این صنعت شناخته شد و مدیریت دانش، فناوری اطلاعات، مهندسی همزمان، سخت افزار، تیم سازی و مدیریت پروژه به ترتیب در رتبه های بعد قرار گرفتند. از جمله مهم ترین محدودیت های این پژوهش می توان به زمانبر بودن استفاده از QFD به دلیل محاسبات فراوان اشاره نمود. در این پژوهش به دلیل بیان بهتر وابستگی ها و همبستگی ها در HOQ از اعداد فازی استفاده شد تا روابط بطور دقیق بیان گردد.

تحقیق حاضر به بررسی ساختارهای مدیریتی مورد استفاده در 7 شبکه رسمی همکاری علم و فناوری ایجادشده در فاصله سال های 1375 تا 1385 در ایران پرداخته است. در این تحقیق با رویکردی کیفی و با استراتژی تحقیق موردی (به صورت چندموردی)، داده های مورد نیاز از منابع مختلف از جمله مصاحبه های نیمه ساختاریافته، مشاهده و مستندات بایگانی شده، گردآوری و از روش تحلیل محتوا برای تحلیل نتایج استفاده شده است. در این مقاله ضمن توصیف و دسته بندی ساختارهای مدیریتی مشاهده شده در شبکه ها و عوامل اصلی موجود در هریک از ساختارها، با استفاده از تحلیل بین موردی، مزایا و ضعف های هر ساختار تبیین گردیده است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که شبکه های رسمی همکاری علم و فناوری در ایران از الگوهای ساختاری متفاوتی که طیفی از ساختارهای مشارکتی (شورایی) تا ساختارهای سلسله مراتبی (ستادی) را تشکیل می دهند، استفاده کرده اند. ساختار شورایی باعث افزایش روحیه مشارکت جمعی در شبکه شده، ولی قدرت اجرایی مدیریت آن را کاهش می دهد، در حالی که ساختار ستادی نتیجه عکس آن را به همراه دارد. همچنین براساس تحقیق حاضر، عوامل متعددی نظیر نحوه تامین بودجه شبکه و جایگاه سازمان مؤسس شبکه نسبت به مراکز عضو، در انتخاب نوع ساختار مورد استفاده در شبکه های همکاری علم و فناوری در ایران تاثیرگذار بوده است.

با توجه به اهمیت تنوع و سفارشی­سازی محصول در دهه­های اخیر، شرکت­های بزرگ تولیدی الگوهای مدیریتی را جستجو می­کنند که با کمترین تغییرات و نوسان­های ساختاری و فرایندی در درون زنجیرة تأمین، آن­ها را قادر به تولید و عرضة محصولات بسیار متنوع کند. به عبارت دیگر، آن­ها به دنبال افزایش سطح تنوع و سفارشی­سازی محصولات به منظور توسعة توان رقابتی از یک سو، و حفظ کارایی زنجیرة تأمین از سوی دیگر، هستند. در این تحقیق با اتخاذ رویکرد کیفی با استفاده از مشاهدات میدانی و مصاحبة­ با طراحان، تولیدکنندگان و مشتریان، موضوع تنوع و سفارشی­سازی در صنعت پوشاک بررسی شده است. زنجیره­های تأمین پوشاک داخل کشور که با مقیاس تولید صنعتی تولید می­کنند، جامعة هدف این تحقیق است. سه نتیجة مهم و متمایز این مطالعه نسبت به مطالعات پیشین عبارت­ است از ١. دسته­بندی مناسب ابعاد تنوع در صنعت پوشاک، ٢. توسعة مدلی از فرایند کاهش تنوع در زنجیرة تأمین صنعت پوشاک و ٣. توسعة مدل اقدام­­های مدیریتی برای کاهش شکاف تنوع در مراحل مختلف مدل پیشین و در سه سطح تصمیم­گیری راهبردی، عملیاتی و مشتری.

تبارشناسی مجموعه ای از تکنیک های تاریخی مورد استفاده در فلسفه است که برای اولین بار توسط فردریش نیچه، فیلسوف آلمانی و پس از او توسط میشل فوکو، فیلسوف پست- مدرن فرانسوی در مطالعاتشان به عنوان اصلی ترین روش تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. در این مقاله کوشش شده است تا از رویکرد تبارشناسانه به منظور ریشه یابی مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی و روش شناختی علوم مدرن در عصر رنسانس استفاده شود تا بتوان نه تنها گفتمان جدیدی را در ارتباط با سنخ شناسی روشهای تحقیق در علوم انسانی ارائه نمود، بلکه به ریشه یابی بنیان های روش شناختی علوم انسانی در مسیر تمدن اسلامی-ایرانی نیز، هرچند به صورت اجمالی، پرداخت. نظریه ای که در مقاله ی حاضر مطرح می شود بیان می کند که روش های علمی ظهور یافته در عصر رنسانس از دیر باز مورد استفاده ی محققین و علمای ایرانی-اسلامی قرار می گرفتند. مطالعات تبارشناسانه به ما نشان می دهد که خاستگاه بسیاری از روش های متداول علمی در علوم انسانی که در علوم مدرن مورد استفاده پژوهشگران قرار می گیرند به قرن ها قبل در مسیر تمدن ایرانی-اسلامی بر میگردد.

مسئله یافتن یک ترکیب بهینه از دانشجویان ورودی به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به یکی از چالش های مهم مؤسسات آموزشی تبدیل شده است و به عنوان یک مسئله بهینه سازی پیچیده مطرح است. مقاله حاضر بر آن است تا با نگرش سیستمی و ارائه یک مدل ریاضی، تعداد مطلوب دانشجویان ورودی به دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی را پیشنهاد نماید. در طراحی مدل از اطلاعات مربوط به واحدهای آموزشی، رفاهی وخدماتی دانشگاه از جمله ظرفیت آموزشی دانشکده ، ظرفیت های سایت کامپیوتر، غذاخوری دانشجویان، تعداد دانشجویان فعلی و فارغ التحصیل در سال جاری در مقاطع گوناگون تحصیلی استفاده شد و به جهت تطابق بیشتر مدل پیشنهادی با واقعیت های عینی، از محدودیت های فازی استفاده گردید. در این مقاله تلاش شده است تا با تجزیه و تحلیل روابط متغیرها و پارامترهای موجود در سیستم دانشکده و اولویت بندی آن ها به کمک تکنیک تحلیل سلسله مراتبی، مدل مناسبی برای تعیین تعداد مطلوب دانشجویان رشته های مختلف در هر سال را برای سال بعد بدست آورد و همچنین کمبودها و فاصله با سطح مطلوبیت مرجع واحدهای رفاهی و خدماتی را ارزیابی و جهت رفع آن ها برنامه ریزی نمود. نتایج حاصل از حل مدل ارائه شده در این مقاله به کمک نرم افزار LINGO نشان می دهد در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی بین میزان پذیرش سالیانه دانشجویان با امکانات آموزشی و رفاهی در برخی از رشته– مقطع ها تناسب مناسبی وجود ندارد و نیازمند بازبینی برنامه جذب دانشجو است. همچنین ارزیابی کمی اولیه ای در خصوص کمبودهای واحدهای خدماتی و رفاهی دانشکده صورت گرفت که می توان از آن ها جهت تدوین برنامه توسعه و گسترش دانشکده مذکور استفاده نمود.

از دیرباز پدیده طفره روی اجتماعی به عنوان یکی از عوامل مهم مؤثر بر کاهش کارایی گروه های کاری در سازمان ها مورد مطالعه قرار گرفته است. از آن جایی که امروزه بسیاری از فعالیت های کارکنان در سازمان های وابسته به یکدیگر بوده و به صورت گروهی انجام می شود، در تحقیق حاضر بر آن شدیم تا عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی در میان شاغلین بخش خصوصی را شناسایی کنیم. جامعه مورد مطالعه کارشناسان شاغل در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ) است. این تحقیق از نظر رویکرد کیفی و تحلیلی- توصیفی، از نظر گردآوری اطلاعات پیمایشی و از نظر نتایج حاصله کاربردی است. در چارچوب این پیمایش از روش نگاشت شناختی علّی برای دسترسی به ادراکات در خصوص علل طفره روی اجتماعی استفاده شده است. در تحلیل داده ها از روش های تحلیل نقشه های شناختی علّی شامل تجزیه و تحلیل شاخص های پیچیدگی، تجزیه و تحلیل قلمرو، تحلیل مرکزیت نسبی، تحلیل پیامدها و همچنین تجزیه و تحلیل نقشه های شناختی مشترک استفاده شده است. در نهایت عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی در چهار گروه عوامل فردی، سازمانی، شغلی و گروهی به دست آمده است. عوامل انگیزه های بیرونی، نارضایتی شغلی، انگیزه های درونی، عدم ادراک انسجام گروهی بیشتر از سایر عوامل مؤثر بر طفره روی اجتماعی مورد توافق شرکت کنندگان در تحقیق بوده است.