بررسی تک واژگونه های تک واژ گذشته ساز در گویش لری ممسنی: رویکرد بهینگی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

گویش لری ممسنی یکی از گویش های جنوبی زبان لری و شاخه ای از گویش های ایرانی جنوب غربی است که همانند بسیاری دیگر از گویش های ایرانی، تنوعات آوایی و واژ واجی چشمگیری دارد. یکی از حوزه های واژ واجی قابل توجه در این گویش، بازنمایی صورت های متنوع تک واژ گذشته ساز است. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه می توان با ابزارهای نظریه بهینگی، فرایندها، محدودیت ها و رتبه بندی های ناظر بر این تنوعات واژ واجی را صورت بندی کرد و آیا قواعدی جهانی بر آن حاکم است؟ روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها اسنادی است که براساس فهرست افعال بسیط زبان فارسی (طباطبائی، 1376) فهرستی از افعال معادل در گویش لری ممسنی استخراج و براساس الفبای آوانگار بین المللی آوانویسی و تمامی بافت های تک واژ گذشته ساز در این داده ها در چارچوب رویکرد بهینگی بررسی شد. یافته ها نشان داد که گرایش به تضعیف و کم کوشی در گویش لری ممسنی، فرایندی بسیار رایج و گسترده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که براساس معیارهای توزیع بافتی، فراوانی وقوع و اعمال کم ترین قواعد، تک واژ گذشته ساز زیربنایی در این گویش /ɪd/ است؛ درمجموع نُه تک واژگونه (/Ið/،/ð/،/ɑð/، /d/،/t/،/es/،/s/، /ɑs/و /Ø) برای این تک واژ شناسایی شد که تظاهر آوایی هرکدام در چارچوب بهینگی تحلیل شده است. در این بررسی درجات یا پیوستاری از تضعیف در همخوان و واکه تک واژ گذشته ساز زیربنایی /ɪd/ مشاهده شد که نشان دهنده این است که به طور کلی فرایند تضعیف تابع محدودیت های جهانی نشان داری LAZY در همخوان و *V (tense) در واکه و پایایی IDENT-IO و محدودیت های زیرمجموعه آن و جای گشت های ناظر بر وقوع این محدودیت ها در انتخاب برون داد بهینه اند. 6. پی نوشت ها [1] weakening