مقدمه: زلزله به عنوان یکی از مهم ترین ناملایمات طبیعی زمین، همواره در زمان کوتاهی، خسارات غیرقابل جبرانی را به پیکره سکونت گاه های بشری وارد می کند. تحقیقات نشان می دهد 24 ساعت اولیه پس از وقوع زلزله، ازاین جهت که در این ساعات بیشترین احتمال زنده ماندن قربانیان حادثه وجود دارد، فرصتی طلایی برای کمک به حادثه دیدگان است. بنابراین تخصیص بهینه گروه های امداد و نجات به مناطقی که از میزان آسیب پذیری بیشتری برخوردارند، در کاهش تعداد تلفات مؤثر است. برای نیل به این هدف لازم است که نقشه آسیب پذیری مربوط به منطقه موردمطالعه مشخص شود تا نیروهای امداد در صورت بروز زلزله با آگاهی قبلی از آسیب پذیری مناطق، در سریع ترین زمان ممکن به منطقه موردنظر اعزام شوند. روش: این مقاله رهیافت تصمیم گیری چندمعیاره مبتنی بر سیستم اطلاعات مکانی را با هدف شناسایی مهم ترین عوامل تشدیدکننده آسیب رسان حاصل از زلزله در منطقه 1 تهران و تهیه نقشه آسیب پذیری به کار می گیرد. چارچوب تصمیم گیری چندمعیاره، عوامل محیطی و انسان ساخت را دربر می گیرد. پس از انتخاب شاخص های تأثیرگذار در مکان یابی مناطق آسیب پذیر، نقشه های پایه ورودی که بر اساس آسیب پذیر یا عدم آسیب قسمت های مختلف منطقه به صورت باینری به دست آمده اند، تهیه گردید. درنهایت برای تلفیق لایه ها از دو روش بولین و هم پوشانی شاخص استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد که حدود 12 درصد از مساحت کل منطقه مطالعاتی در گروه آسیب پذیری زیاد، 45 درصد در گروه متوسط و بقیه منطقه که حدود 43 درصد از مساحت را شامل می شود، در دسته آسیب پذیری کم طبقه بندی می شوند. همچنین با توجه به اینکه این تحقیق در دو روش بولین و هم پوشانی شاخص صورت گرفت، نتایج حاصل از هر دو روش نمایانگر این بود که منطقه دربند و خیابان های اطراف آن به عنوان آسیب پذیرترین قسمت های منطقه 1 شهر تهران پس از وقوع زلزله می باشند، و این بدین جهت است که در این منطقه تمامی شاخص های درنظرگرفته شده برای تعیین آسیب پذیری، نامطلوب هستند. با توجه به نقشه آسیب پذیری به دست آمده بر اساس عرض معابر، نیاز به تعریض خیابان ها در بخش های مرکزی منطقه و به دلیل کمبود راه های مواصلاتی در شمال منطقه موردمطالعه، ایجاد راه های استاندارد و با عرض مناسب در بخش های شمالی منطقه یک شهر تهران احساس می گردد. همچنین با توجه به نقشه زمین شناسی تهیه شده و آسیب پذیر بودن بخش اعظمی از این منطقه، در هنگام ساخت وساز باید تمامی استانداردهای ساختمان سازی رعایت گردد تا از بروز حادثه جلوگیری شود. نتیجه گیری: در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت، باید قبل از وقوع زلزله برنامه های مدیریتی برای کاهش آسیب پذیری در مناطق با آسیب پذیری بالا انجام شود؛ ازجمله این اقدامات می توان به جانمایی درست و بهینه مراکز امدادرسانی و درمانی نسبت به مراکز بحران و آسیب پذیر و همچنین رعایت استانداردهای ساختمان سازی به ویژه در مناطق مجاور گذرگاه ها اشاره کرد. در مرحله بعد، پس از وقوع زلزله با اطلاع قبلی از منطقه آسیب دیده و با کمک نقشه آسیب پذیری، باید نیروهای امدادی به مناطق آسیب پذیرتر اعزام گردند.
