مقدمه: بررسی دیدگاه مدیران کاروان در خصوص سلامت در حج می تواند کمک مؤثری به برنامه ریزی بهتر برای ارتقای سلامت زائران باشد. تاکنون مطالعات محدودی در کشورمان به بررسی مسائل سلامت در حج پرداخته اند. هدف از این مطالعه بررسی دیدگاه مدیران کاروان های حج تمتع در خصوص مهم ترین چالش های سلامت در حج است. روش ها: این مطالعه تلفیقی (کیفی وکمی) در فروردین 1390 روی 600 نفر از مدیران و 400 نفر از روحانیون کاروان های حج تمتع در همایش سالیانه مدیران حج تمتع 1390 در شهر قم انجام شد. ابزار این مطالعه شامل یک پرسشنامه محقق ساخته بود که در دو بخش کمی شامل 10 سؤال نظرسنجی در مقیاس لیکرت و 5 سؤال باز طراحی گردید. پاسخ ها برحسب چک لیست استخراج گردید. یافته ها: بیماری های واگیردار، مسمومیت غذایی، توجه نکردن زائران به توصیه های بهداشتی، آشنا نبودن به برنامه رژیم غذایی مناسب، بی توجهی زائران به توصیه های پزشکان و مدیران کاروان، دفع ناصحیح زباله در کاروان ها، نامناسب بودن وضعیت دستشویی ها و نقص در آموزش ها مهم ترین چالش های سلامت در طول ایام حج و زیارت از دیدگاه آنان بود. نتیجه گیری: بررسی دغدغه ها و دیدگاه های ارائه شده به وسیله مدیران کاروان در خصوص مشکلات سلامت در حج کمک موثری به برنامه ریزان سیستم خدمات سلامتی در طول ایام حج و زیارت می نماید.
