نقد ادبی و مطالعات میان رشته ای در ایران؛ با نگاهی به کتاب «نظریه و نقد ادبی: درسنامه ای میان رشته ای» (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه ای میان رشته ای نوشته حسین پاینده به عنوان کتاب درسی دانشگاهی برای درس نظریه ها و نقد ادبی در دوره کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی (برای همه گرایش ها) در دو جلد نخستین بار در سال 1397 در انتشارات سازمان مطالعه و تدوین (سمت) منتشر شد. با توجه به اهمیت جهانی مطالعات میان رشته ای در ادبیات طی چند دهه اخیر و نیاز مبرم به چنین مطالعاتی در ادبیات فارسی، در این مقاله میزان و نحوه کاربست رویکردهای میان رشته ای در کتاب یادشده بررسی شده است. بر این اساس با روشی تاریخ نگارانه و توصیف و تحلیل، تاریخچه ای از نظریه و نقد ادبی در غرب و سپس در ایران به دست داده ایم. این موضوع در برنامه های رسمی دانشگاه های ایران نیز ارائه شده است. پس از تبیین دوره رواج گفتمان نقد ادبی در ایران، شکل و ساختار کتاب بررسی شده است. در بخش بررسیِ محتوای کتاب، ضمن برشمردن مهم ترین مؤلفه ها، نسبت مباحث آن با وضعیت کنونی نظریه و نقد ادبی در غرب و ایران توضیح داده شده و مطالب آن از جهت انطباق با مطالعات میان رشته ای در ادبیات فارسی در کانون توجه قرار گرفته است. بر اساس یافته های این مقاله، می توان ادعا کرد انتشار کتاب نظریه و نقد ادبی: درسنامه ای میان رشته ای، ضمن حفظ پیوند با نظریه های ادبی، نشان دهنده گسست از این نظریه ها و عطف توجه به مطالعات میان رشته ای در ادبیات فارسی است و انتشار آن در جایگاه کتاب درسی دانشگاهی را می توان چرخشگاهی در مطالعات ادبیِ دانشگاهی در ایران دانست.