مطالب مرتبط با کلیدواژه

جنگ تحمیلی


۴۱.

مطالعه و بررسی اهمیت منطقه استراتژیک خلیج فارس در شکل گیری 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 49-64
تعداد بازدید : ۷۲۶ تعداد دانلود : ۵۶۶
جغرافیا و ژئوپلیتیک از جمله عواملی هستند که نقش انکارناپذیری در وقوع جنگ ها ایفا می کنند. دولتمردان برخی از کشورها برای تغییر وضعیت محدودیت های ژئوپلیتیکی سرزمینی خود، غالباٌ دیدگاه های توسعه طلبانه ای نسبت به همسایگان خود دارند. ایران چندین بار به دلیل ویژگی های ژئوپلیتیکش هدف توسعه طلبی های کشورهای هم جوار خود قرار گرفته است. تجاوز عراق به ایران و راه اندازی جنگ تحمیلی هشت ساله را می توان آخرین مورد توسعه طلبی های کشورهای هم جوار عنوان کرد. این مقاله با استفاده از روش اسنادی و تکنیک های فیش برداری و تحلیل محتوا به بررسی تأثیر وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس و نقش آن در شکل گیری تجاوز کشور عراق به خاک ایران پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که هرچند برای وقوع جنگ تحمیلی هشت ساله، علل و عوامل مختلفی وجود داشته، اما اختلافات مرزی، توسعه طلبی ارضی حکومت عراق و عطش آن برای دست یابی به سواحل وسیع و منابع غنی خلیج فارس در میان انگیزه های اصلی این رژیم برای آغاز جنگ با ایران بود. باتوجه به موقعیت ژئوپلیتیکی عراق و تغییرناپذیر بودن مؤلفه ها و عوامل مربوطه، رفتار سیاست خارجی این کشور همواره بر پایه چالش ها و تنگناهای ژئوپلیتیک این کشور طراحی و ترسیم می شود؛ بنابراین تفاوتی بین رویکرد خارجی دولت های گذشته، حال و آینده این کشور وجود ندارد و تنگنای ژئوپلیتیک عراق در عدم دسترسی به آب های آزاد همواره به عنوان یکی از تهدیدهای بالقوه برای امنیت نظام جمهوری اسلامی ایران باقی خواهد ماند. نیاز به هوشیاری و اتخاذ تدابیر لازم برای پیشگیری و یا رویارویی در مقابل این پیش آمد احتمالی از سوی مسئولین کشور ازجمله راهکارهای ارائه شده در این مقاله است.
۴۲.

رفتار خارجی دولت های عربی در آغاز و پایان جنگ تحمیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 55 - 79

کلیدواژه‌ها: رفتار خارجی دولت های عربی جنگ تحمیلی انقلاب اسلامی سازه انگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۴۰
تجاوز نظامی عراق علیه ایران که از آن به عنوان جنگ تحمیلی یاد می شود، در 31 شهریور1359 ه.ش آغاز و به مدت هشت سال به درازا کشید. این جنگ منافع دولت های مختلفی را تحت تأثیر خود قرار داد. دولت های عربی که در پیرامون کانون این نزاع قرار داشتند با تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بر این کانون، در آغاز و پایان آن دخیل بودند. این تحقیق با واشکافی رفتار خارجی دولت های عربی در طی جنگ تحمیلی، به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که « رفتار خارجی دولت های عربی چه تأثیری در آغاز و پایان جنگ تحمیلی داشت؟» یافته ها نشان می دهند رفتار خارجی اکثر دولت های عربی در آغاز و پایان جنگ تحمیلی با تأثیرپذیری از تحولات میدانی جنگ، ناسیونالیسم عربی و سیاست های غرب و شرق همواره به صورت مستقیم و غیرمستقیم در راستای همراهی با حزب  بعث عراق بود که این امر بیشتر ناشی از مؤلفه هویتی می باشد؛ لذا این امر سبب ترغیب به جنگ، تداوم جنگ و تحمیل خسارات فراوان مالی و جانی برای ایران گردید.  تبیین عملکرد و مواضع دولت های عربی در طی جنگ تحمیلی از مهم ترین اهداف این پژوهش می باشد. مواد خام این مقاله با استفاده از متون تخصصی مرتبط با این پژوهش گردآوری و با روش توصیفی و تحلیلی موردبحث و کنکاش قرارگرفته است.
۴۳.

واکاوی تاریخی عملکرد سازمان تربیت بدنی ایران در پشتیبانی از جنگ تحمیلی

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی - اجتماعی المپیک سال اول تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 145 - 171

کلیدواژه‌ها: جنگ تحمیلی سازمان تربیت بدنی ایران فضاهای ورزشی اعزام نیرو پشتیبانی جنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۳۱۴
تاریخچه پر فراز و نشیب تربیت بدنی و فعالیت های ورزشی در جهان خود گواهی بر این مدعاست که ورزش می تواند نقشی سازنده در ایجاد روابط دوستانه بین المللی داشته باشد و فارغ از هرگونه کدورت و دشمنی دولت ها، ملت ها را به یکدیگر نزدیک کرده و زمینه ساز صلح جهانی باشد. در دوران هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران سازمان های مختلف غیرنظامی در ایران نقش آفرینی کرده اند. این مقاله به تحلیل عملکردسازمان تربیت بدنی ایران در کمک و پشتیبانی از جنگ در مقطع تاریخی سال های 1359 تا 1367پرداخته است. روش اصلی تاریخی اسنادی و روش تجزیه و تفسیر تحلیل محتوای تلخیصی می باشد که با استفاده از اسناد و منابع دسته اول و دوم و روایت مطلعان و تاریخ شفاهی مدیران سازمان تربیت بدنی صورت گرفته است. این مطالعه نشان می دهد که در این مقطع تاریخی سازمان تربیت بدنی با راه اندازی ساختارها و تشکل های سازمانی برای پشتیبانی جنگ،جمع آوری کمک های نقدی و غیر نقدی به جبهه، تأمین و اعزام نیرو به جبهه ها، تخصیص امکانات و ورزشگاه ها وفضاهای ورزشی به جبهه و جنگ، روحیه دادن از سوی قهرمانان ورزشی به رزمندگان و مردم در زمان جنگ، تشکیل کلاس های آموزشی برای رزمندگان و بازسازی فضاها و ورزشگاه های ورزشی آسیب دیده در اثر جنگ کمک کرده است. 
۴۴.

بازنمایی جنگ در ادب و هنرو درخاطره نگاری سربازان در سنگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۵ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 494 - 513

کلیدواژه‌ها: جنگ خاطره نگاری ادبیات پایداری تعهد جنگ جهانی اول جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
تاریخ را تاریخنگار می نگارد و آیندگان آن را تأیید یا رد می کنیم؛ چون تاریخنگار از نگاه خود آن را می نویسدو می تواند صحیح یا تحریف شده باشد. وقتی تاریخ را نویسنده یا شاعری در قالب رمان یا شعر بیان کند باورکردنی تر خواهد بود . پس سهم نویسندگان و شاعران متعهد را که مقاومت و پایداری را در آثارشان به تصویر کشیدند نباید فراموش کرد. یکی از قابل ارجاع ترین نوشتارها در مورد جنگ، نامه نگاری های سربازان است که در سنگرها نگاشته اند. تا سندی باشد از واقعیت تاریخ. در این مقاله با نگاهی توصیفی تحلیلی به بحث جنگ و بازنمایی آن در هنر و ادبیات جنگ از یک سو و از سویی ملاحظه ژانر ادبیات خاطره نگاری ونامه نگاری و جایگاه آن در یادداشت های سربازان ایرانی در جنگ تحمیلی و مقایسه آن با نمونه هایی از نامه های سربازان فرانسوی در جنگ جهانی اول پرداخته خواهد شد. حاصل این مقایسه نمایان ساختن دو نگرش و دو نگاه به مسئله جنگ است.
۴۵.

تعهدات دولت عراق در خصوص مناطق مین گذاری شده ایران در جنگ تحمیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات حقوق عمومی دوره ۵۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 485 - 505

کلیدواژه‌ها: پاکسازی میادین مین جنگ تحمیلی عراق نقشه میادین مین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۲۲۶
پذیرش قطعنامه 598 از جانب ایران، هرچند پایان مخاصمه مسلحانه بین دولت های ایران و عراق بود، اما برای بسیاری از مردم ایران به ویژه در مناطق مرزی غرب کشور پایان جنگ و خونریزی نبود. مصیبت های دست و پنجه نرم کردن هر روز مردم این مناطق با مین های کاشته شده توسط عراق در طول جنگ تحمیلی، مصائبش کمتر از زمان جنگ نبود. ازاین رو الزام حقوقی دولت عراق به اعلام مناطق مین گذاری شده در طول جنگ با ایران و پاکسازی آنها از مهم ترین دغدغه های دولت و مردم ایران است. پس از الحاق دولت عراق به پروتکل دوم کنوانسیون منع یا محدودیت استفاده از سلاح های متعارف خاص که به شدت آسیب رسان فرض شده یا آثار کورکورانه دارند و کنوانسیون اتاوا، راه برای الزام دولت عراق به پاکسازی میادین مین ایران بسیار بیشتر از پیش مهیا شده است، اما به نظر می رسد گام ابتدایی در این زمینه، با وجود تعهدات عرفی، الحاق دولت ایران به این کنوانسیون ها باشد.
۴۶.

تبیین ژئوپلیتیکی عوامل تنش و منازعه در بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۴ 1 - 33

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک ایران عراق جنگ تحمیلی تنش و منازعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۲۷۵
تنش و منازعه میان دو کشور و یا واحدهای سیاسی در ابعاد مختلف داخلی، ملی، منطقه ای و جهانی قدمتی طولانی و سابقه ای به درازای عمر بشر دارد. بدون تردید یکی از عوامل مهم تنش و منازعه میان واحدهای سیاسی، جغرافیا و ژئوپلیتیک است. دولت مردان کشورهایی که با محدودیت های ژئوپلیتیکی روبه رو هستند؛ برای تغییر این وضعیت، غالباً دیدگاه های توسعه طلبانه داشته و مستعد وقوع تنش و منازعه هستند. جنگ هشت ساله عراق علیه ایران نیز یکی از مهم ترین جنگ های دوره معاصر است که تا حد زیادی متأثر از ژئوپلیتیک و عامل جغرافیا بوده است. هدف این پژوهش، بررسی و تبیین عوامل ژئوپلیتیکی تنش و منازعه در بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بر طبق نظریات تنش و منازعه است. در واقع، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که مهم ترین عوامل ژئوپلیتیکی تنش و منازعه میان ایران و عراق براساس نظریات تنش و منازعه کدامند؟ این پژوهش براساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی محسوب می شود. اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی و با مراجعه به منابعی چون کتب، مقالات و گزارش های معتبر گردآوری شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که براساس نظریات تنش و منازعه پیتر هاگت، جان ام کالینز، ادوارد لوتواک، ساموئل هانتینگتون و محمدرضا حافظ نیا؛ عوامل سرزمینی و قلمرویی، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، هیدروپلتیک، سیاسی و ژئواستراتژی مهم ترین عوامل تنش و منازعه میان ایران و عراق بوده و باعث بروز جنگ تحمیلی شده است.
۴۷.

علل و انگیزه های راهبردی رخداد جنگ تحمیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۴ 347 - 374

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی ایران و عراق تجاوز نظامی جنگ تحمیلی علل جنگ قدرت سخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۱
تهاجم نظامی عراق به ایران در 31 شهریور 1359، در کمتر از دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت رسمی آغاز و به مدت 8 سال طول کشید. این رخداد نظامی که از آن به عنوان طولانی ترین منازعه نظامی کلاسیک قرن بیستم یاد می شود، سبب هزینه های معنوی و مادی بسیاری برای این دو کشور شد. جنگ هشت ساله در کنار پیامدهای داخلی برای دو کشور، سبب تغییرات سیاسی و نظامی گسترده ای در نظم منطقه ای و ترتیبات آتی شد که ضرورت تحقیق در این خصوص را ایجاب می کند. این پژوهش با نگاهی کالبد شکافانه به ریشه یابی این رخداد نظامی می پردازد تا معین شود چه علل و عواملی سبب رخداد نظامی و تسریع آن شده است؟ صورت بندی فرضیه نشان از مجموعه ای از متغیرهای به هم پیوسته سیاسی، نظامی، اجتماعی، تاریخی می دهد که برخی از این متغیرها با تقویت متغیرهای دیگر، نقش تأثیرگذاری در رخداد جنگ با استفاده از «زور و قدرت سخت» برای حل «مسئله ایران» داشته؛ به طوری که هیچ کدام به تنهایی نمی تواند آغازکننده جنگ باشد. از جمله اهداف اصلی نوشتار کنونی، دست یابی به نقطه مشترک در رخداد جنگ تحمیلی بوده که همان انباشت تسلیحات و گسترش و توسعه «قدرت سخت» در کنار قدرت نرم است. پژوهش حاضر به صورت جامع، مجموعه عوامل تأثیرگذار در رخداد جنگ تحمیلی را با نگاه به استفاده از قدرت سخت برای دست یابی به اهداف، مورد واکاوی قرار می دهد. شناخت اهداف و زمینه اصلی رخداد جنگ تحمیلی (انباشت قدرت سخت) از دستاوردهای اصلی نوشتار کنونی است. مواد خام این مقاله با استفاده از اسناد و مدارک جنگ تحمیلی گردآوری و با روش توصیفی – تحلیلی با رویکردی به آینده، گذشته را برای اهداف امروزی، مورد کنکاش و آزمون قرار می دهد.
۴۸.

زنان، ایثار و شهادت در دوره معاصر

نویسنده:
منبع: شاهد اندیشه دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴) 73 - 90

کلیدواژه‌ها: ایثار زنان شهادت طلبی زنان فرهنگ ایثار عاشورا مشروطه انقلاب اسلامی جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۳۸
فعالیت زنان در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی، از صدر اسلام تاکنون از واقعیت های غیرقابل انکار تاریخ اسلام و ایران است. هرچند اسلام با حضور زنان در جنگ ها به عنوان رزمنده مخالف است، اما در مواردی که این اقدام به منظور دفاع از جان خویش یا دفاع از وجود مبارک پیامبر (ص) انجام شده، مخالفتی ابراز نشده است. از همان صدر اسلام، زنان شهادت طلب و ایثارگر حتی در بحرانی ترین شرایط از بذل جان و فداکاری در راه اسلام دریغ نداشتند. حماسه پرشور کربلا و ایثارگری های زینب (س) و دیگر زنان چون مادر وهب (دختر عبد، از بنی کلب، همسر عبدالله بن عمیر کلبی) جلوه ای از روح شهادت طلبی در زنان مسلمان است. هدف از این مطالعه بررسی نقش روحیه ایثار و شهادت زنان ایرانی در ادوار مختلف بود. روش پژوهش به شکل کتابخانه ایی بود که در آن برای یافتن مستندات، از مطالعه کتب مربوط و جست وجو در پایگاه های داده داخلی با استفاده از کلیدواژه های مرتبط انجام گرفت؛ که نتایج جست وجو نشان داد زنان ایران اسلامی چه در زمان مشروطه و چه در انقلاب اسلامی یا جنگ تحمیلی، با الگوپذیری از حضرت زینب (س) همواره در کنار مردان خود وگاهی جلوتر از آنان، از آزمون صبر و استقامت و ایثار و شهادت طلبی، سربلند بیرون آمده اند.
۴۹.

تحولات قومی در مرزهای ایران قبل و بعد از جنگ تحمیلی:ابعاد و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲-۳ (پیاپی ۳۱) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: تحولات قومی جنگ تحمیلی اقوام هویت امنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
ناهمگونی قومی، دینی و اقتصادی، ویژگی ساختی عموم کشورهای جهان سوم، بخصوص خاورمیانه می باشد. جنگ قومیت ها و استفاده از خرده فرهنگ ها در جهان سوم بویژه خاورمیانه فصل مهمی از تاریخ درگیری ها این ملت ها را نشان می دهد. واقعیت موجود با فرایند نوین غلبه گفتمان خودگردانی و با استقلال جویی همه اقوام به جای استیلا جویی یک قوم، عملاً به مسئله ای هویتی و امنیتی تبدیل گردیده و در بسیاری از موارد تمامیت اراضی واحدهای مختلف سیاسی را تهدید می نماید. کشور ما نیز که متشکل از اقوام مختلف است سبب تحولات قومی در ایران قبل از جنگ تحمیلی و بعد از جنگ تحمیلی شده است. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که تحولات قومی در مرزهای ایران قبل و بعد از جنگ تحمیلی دارای چه ابعادی بوده است؟ در واقع نتایج این پژوهش نشان می دهد که یکی از مقاطعی که همراه با تحولات قومی در ایران بوده است مقطع جنگ تحمیلی است. در حالی که با پیروزی انقلاب اسلامی در بعضی مناطق غرب و شمال غرب و نیز شرق کشور شاهد تحرکات قومی و هویت خواهی، خودمختاری و نیز استقلال خواهی قومی هستیم اما از مقطع جنگ تحمیلی به بعد درجه همبستگی و انسجام قومی افزایش می یابد و به نوعی شاهد کم رنگ شدن این مسئله هستیم. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی و نیز مقالت علمی و پژوهشی به تبیین و تحلیل تحولات قومی در مرزهای ایران قبل و بعد از جنگ تحمیلی پرداخته شود.
۵۰.

پذیرش قطعنامه 598؛ پیروزی یا شکست؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: دفاع مقدس قطعنامه 598 جنگ تحمیلی خاتمه جنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۷۹
از آنجا که فرمایش امام خمینی(ره)، مبنی بر «قبول این مسئله برای من از زهر کشنده تر است، ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم»، در جریان پذیرش قطعنامه 598، ممکن است این شائبه را ایجاد کند که جنگ با پیروزی خاتمه نیافته است، ضرورت دارد که واقعیت مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. این مقاله که به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، شرایط زمانی و موقعیت جبهه ها و نیز موضع ایران و عراق در زمان صدور قطعنامه 598 و محتوا و تفاوت های آن با سایر قطعنامه های صادره در خصوص جنگ تحمیلی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین حوادث و اتفاقات پیش آمده در مقطع پایانی جنگ را از طریق مطالعه کتابخانه ای و اسنادی مورد مطالعه قرار داده و از طریق تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده روشن کرده است که جمهوری اسلامی ایران با پیروزی کامل جنگ را به پایان برده و جنگ با تحمیل شکستی سخت بر رژیم بعثی عراق و بر همه حامیان آن خاتمه یافته است.
۵۱.

واکاوی نقش ایالات متحده آمریکا در جنگ ایران و عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 281 - 302

کلیدواژه‌ها: جنگ ایران و عراق آمریکا حمایت نظامی و اطلاعاتی جنگ تحمیلی جنگ سرد دفاع مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۵
جنگ ایران و عراق یکی از بزرگ ترین و طولانی ترین جنگ های قرن بیستم به شمار می رود. در این جنگ که در ساختار دو قطبی نظام بین الملل رخ داد، قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای جهانی نقش داشتند. از جمله قدرت های فرا منطقه ای که نقش مداخله گرایانه فعال و تهاجمی در این جنگ داشت، آمریکا بود. آمریکا به دلیل اختلافات سیاسی و ایدئولوژیکی با ایران که در پی وقوع انقلاب اسلامی ایران شروع شد، عراق را در ابعاد مختلف مورد حمایت قرار داده و با روش ها و استراتژی های مختلف به محدودسازی سیاسی و نظامی ایران پرداخت. این مقاله به بررسی و واکاوی نقش آمریکا در جنگ ایران و عراق می پردازد. سؤال اصلی مقاله این است که نقش ایالات متحده آمریکا در جنگ ایران و عراق چگونه بود؟ پاسخ به این سؤال ضرورت انجام این پژوهش را می طلبد. در این نوشتار، روش تحقیق مورد نظر، روش توصیفی و تحلیلی است و برای جمع آوری داده ها از روش کتابخانه ای بهره برده و در نهایت به تجزیه وتحلیل داده ها به روش کیفی به منظور توصیف و تحلیل جایگاه و نقش آمریکا در جنگ ایران و عراق پرداخته ایم. نتیجه این نوشتار مبتنی بر این موضوع است که جنگ ایران و عراق زاییده شرایط جنگ سرد بوده و ایالات متحده آمریکا نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در شروع جنگ و تداوم روند آن داشته است.
۵۲.

استان کهگیلویه و بویراحمد در آیینه دفاع مقدس

نویسنده:
منبع: علوم زیست محیطی و دانش جغرافیا دوره ۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: جمهوری اسلامی ایران دفاع مقدس جنگ تحمیلی کهگیلویه و بویراحمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۵۶۳
بعد از هجوم سراسری ارتش عراق به سرزمین مقدس اسلامی، مردم انقلابی و مسلمان ایران که بخشی از کشور خود را در خطر دیدند از سراسر کشور به جبهه های نبرد هجوم آوردند و از همان روزهای اول سدی عظیم در مقابل ارتش مجهز عراق به وجود آوردند. مردم مسلمان علاوه بر اعزام جوانان خود به جبهه های نبرد با کمک های نقدی و غیرنقدی خود، بخشی از نیازمندی های جبهه های جنگ را به عهده گرفتند. صاحب نظران علوم سیاسی معتقدند حیات سیاسی اجتماعی هر جامعه، مرهون مشارکت فعال همه اعضای جامعه می باشد و توسعه اجتماعی منوط به بهره گیری از ظرفیت های بالقوه و بالفعل تمام اقشار نیروهای انسانی و مشارکت آگاهانه و متعهدانه آنان در تمام صحنه های اجتماعی است؛ اما همین نقش آفرینی و مشارکت، به نگرش اعضای جامعه نسبت به هویت و جایگاه آنان، پذیرش اجتماعی آنان جهت ایفای نقش، خودباوری آنان و فراهم بودن زمینه های مشارکت وابسته است.
۵۳.

بررسی نقش ارتش ج . ا .ایران در نخستین سال جنگ در مقابله و تثبیت تجاوز ارتش بعث عراق (جبهه جنوب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم و فنون نظامی سال هفدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۸ 163 - 183

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ تحمیلی ارتش ج. ا. ایران ارتش عراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۶۵
پژوهش حاضر به بررسی نقش ارتش ج. ا. ایران در نخستین سال جنگ که هنوز سازماندهی نیروهای مقاومت مردمی - انقلابی ایران (بسیج) محقق نشده بود، اختصاص دارد. اهداف اصلی تحقیق، تحلیل فراز و نشیب های سال اول جنگ در جبهه جنوب، آشکار کردن علل ناکامی ارتش عراق در دستیابی به اهداف اعلانی از تهاجم خود و پیامدهای حاصله برای رژیم بعثی عراق و نیز برای نیروهای مسلح و ملت ایران است. مسئله طرح حاضر، قطع نظر از فرایند رویدادهای سیاسی داخلی و خارجی در عرصه مناسبات دوجانبه، به چگونگی تثبیت نیروهای نظامی عراق می پردازد. به این منظور، راهبرد و اقدامات تدافعی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمین گیری نیروهای عراق مورد بررسی قرار گرفت .یافته های پژوهش نشان می دهد که نیروهای مسلح، به ویژه ارتش جمهوری اسلامی ایران به رغم فقدان انسجام لازم، که نتیجه شرایط انقلابی حاکم بر کشور بود، در آغازین سال تجاوز رژیم بعثی عراق به حریم ایران توانست با جلوگیری از ادامه پیشروی غافلگیرانه نیروهای متجاوز، آن ها را در اراضی اشغالی زمین گیر کند. این مهم به نوبه خود راه اخراج متجاوزین را در سال های بعد هموار کرد.
۵۴.

چالش های وزارت صنایع در پاسخ به نیازهای جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال دوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸) 1198 - 1217

کلیدواژه‌ها: جنگ تحمیلی وزارت صنایع اقتصاد جنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۹۷
این پژوهش با هدف بررسی نقش وزارت صنعت و سازمان های وابسته در پاسخ به نیازهای جنگ تحمیلی طراحی شد و چالش های موجود در مدیریت اقتصاد جنگ را موردتوجه قرار داد. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از چارچوب مفهومی جامعه شناسی جنگ و رابطه متقابل صنعت و جنگ به دوره تاریخی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران (۱۳۵۹-۱۳۶۷) پرداخت. جامعه آماری مدیران صنعت و مسئولان عالی رتبه درگیر در جنگ بودند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با رویکرد روایت پژوهی تا رسیدن به اشباع نظری مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده های حاصل از شانزده مصاحبه انجام یافته با روش تحلیل مضمون کدگذاری و تحلیل شد. در نتیجه نقش بارز دولت در اقتصاد با سهمیه بندی کالاها و مدیریت دولتی در بازسازی، بسیج منابع مالی و انسانی برای پاسخ به نیاز جبهه ها، تغییر کاربری صنایع موجود، خودکفایی در تولید برخی ملزومات جنگی، بازسازی صنایع آسیب دیده در جنگ و مدیریت جهادی به عنوان بخشی از مضمون های فرعی شناسایی شدند. میزان تصدی دولت و اشکالات مدیریت دولتی از یکسو و کشاکش بر سر میزان تخصیص منابع به جنگ و انتظار درباره تداوم جنگ از سوی دیگر به عنوان چالش های اصلی مدیریت صنایع در زمان جنگ مشخص شدند.
۵۵.

تجربۀ زیستۀ زنان در خانواده های آسیب دیده از جنگ؛ تاملی بر ایفای نقش همسری در خانوادۀ فرد جانباز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 78 - 99

کلیدواژه‌ها: زنان نقش جنسیتی نقش خانوادگی تعارض نقشی جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۲۰۶
جامعه شناسی بومی ایران مطالعات روشمند اندکی در زمینه خانواده های ایثارگر و آسیب دیده از جنگ تحمیلی انجام داده است. لذا تحقیق حاضر با هدف گردآوری و تحلیل داده های میدانی به دنبال پاسخگویی به پرسش اصلی ذیل است: چالش های همسران جانبازان در ایفای نقش های خانوادگی چیست و عمدتا حول چه مقولاتی سامان یافته است؟ تحقیق به روش کیفی و مبتنی بر روایت پژوهی اجرا و در جریان پژوهش با ۳۰ نفر از همسران جانبازان ساکن شهر تهران مصاحبه شد. نتایج تحلیل مضمون مصاحبه های انجام شده نشان می دهد گرانباری نقش حاصل از اجرای همزمان نقش پرستار، همسر، مادری بسط یافته، مقوله نارضایتی اقتصادی حاصل از اخلال نقش نان آوری مرد و توام با تجربه فقر یا عدم تفاهم مالی و سرآخر زوجیت ناکامل ناشی از نارضامندی جنسی، عدم حل تعارض زوجین و اضطراب مداوم همراه با خشونت خانگی مضمون های اصلی تجربه زیسته همسران جانبازان هستند که به دلسردی از نقش همسری منجر می شوند. همسران جانبازان در مقام کنشگران اجتماعی با تغییر انتظارات و بازتعریف نقش بر دلسردی از نقش غلبه می کنند یا از اجرای نقش همسر جانباز دست می شویند و جدایی را برمی گزینند.
۵۶.

تبیین نقش ایدئولوژی در موضع گیری سوریه در قبال جنگ عراق علیه ایران از منظر رویکرد سازه انگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۶ 253 - 282

کلیدواژه‌ها: جنگ تحمیلی سوریه ایدئولوژی سازه انگاری جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۱۸
 جنگ عراق علیه ایران در دوره جنگ سرد؛ دوره رقابت ایدئولوژی ها، رخ داد. در این دوره، به طورکلی، صف بندی کشورها بر اساس موضع گیری های ایدئولوژیک آن ها شکل می گرفت. در چنین شرایطی، ایدئولوژی باید یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر موضع گیری کشورها در قبال جنگ عراق علیه ایران محسوب می شد؛ اما سوریه که بیشترین اشتراکات ایدئولوژیک را با کشور عراق و بیشترین تفاوت ایدئولوژیک را با ایران داشت، در عمل تبدیل به مهم ترین متحد ایران در این دوره گردید. این پژوهش درصدد آن است تا این مسئله را از منظر رویکرد سازه انگاری بررسی نموده و نشان دهد که چگونه ایدئولوژی های این کشور تبدیل به هنجار نشده و کنش سیاسی آن بر مبنای سازه های غیرایدئولوژیک شکل گرفت نه سازه ای ایدئولوژیک؟ برای انجام این پژوهش، اطلاعات به شکل کتابخانه ای گردآوری شده اند و به روش توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. بنا به نتایج پژوهش، با اینکه ایدئولوژی های سوریه در سه سطح ملی، منطقه ای و جهانی شبیه عراق بود، اما این اشتراکات ایدئولوژیک باعث ایجاد انگاره های ذهنی بین این دو کشور نشد. در مقابل، ازآنجاکه سوریه یک کشور امنیت جو می باشد، بیشترین اشتراکات بین الاذهانی آن با ایران شکل گرفت و همین موضوع مبنای کنش سیاسی آن در قبال این جنگ شد.
۵۷.

تحلیل محتوای وصیت نامه های شهدای گیلانی دفاع مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 269 - 294

کلیدواژه‌ها: فرهنگ دفاع مقدس جنگ تحمیلی شهید وصیت نامه گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۱۹۶
شهدای دفاع مقدّس نقش مهمی در حفظ مرزهای جغرافیایی و عقیدتی و هویّتی و در نتیجه، تداوم حیات جامعه ایرانی ایفا نمودند؛ بنابراین، مطالعه و بررسی اندیشه ها و آرمان های شهدا می تواند موجب بازتولید عناصر هویّتی و فرهنگی و ارزش های جامعه باشد. وصیّت نامه ها بازتابی است از مجموعه اندیشه ها و باورها و عقاید و مطالبات و آرزوهای شهدا که به عنوان میراث مقدّس مکتوب بر جای مانده و شایسته توجه و مطالعه است. در این مطالعه تلاش شد تا با استفاده از روش تحلیل محتوا ضمن بررسی محتوایی تعداد 97 وصیّت نامه شهید گیلانی دفاع مقدّس، برجسته ترین و مهم ترین مضامین مورد اشاره در وصیّت نامه ها احصا و مورد بررسی قرار گیرد. با تحلیل محتوای وصیّت نامه های شهدای گیلان، 17 مقوله استخراج گردید و این مقوله ها در قالب سه مقوله کلان تعریف گردیدند؛ در مجموع، وصیّت نامه شهدای گیلانی شامل سه دسته مضامین مذهبی و اعتقادی،  سیاسی- اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی است. در میان مضامین مذهبی و اعتقادی، امام حسین (ع) و مهدویّت و در میان مضامین سیاسی- اقتصادی، امام خمینی (ره) ، ولایت فقیه و مبارزه با ابرقدرت های جهانی و در میان مضامین اجتماعی- فرهنگی، خانواده و وحدت و همگرایی اجتماعی، از جمله پربسامدترین مقوله های مورد اشاره در وصیّت نامه های شهدای گیلانی به شمار می روند.
۵۸.

تدابیر نظامی امام خمینی(ره) در مقابله با تهاجم عراق

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 27 - 53

کلیدواژه‌ها: جنگ تحمیلی امام خمینی (ره) تدابیر نظامی مدیریت بحران انسجام و هماهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۱۰
با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در شهریور 1359، جمهوری اسلامی ایران به مهم ترین بحران پس از پیروزی انقلاب اسلامی وارد شد. امام خمینی (ره) و مسئولان کشور، جنگ را مدیریت کرده و کنترل کردند. هدف از نگارش مقاله حاضر بررسی تدابیر نظامی امام خمینی(ره) در مقابله با تهاجم عراق در دوره هشت ساله دفاع مقدس است. پرسش اصلی پژوهش آن است که؛ امام خمینی(ره) در مدیریت جنگ تحمیلی چه نقشی داشتند؟ فرضیه نوشتار این است که مدیریت امام(ره) برخاسته از چارچوب ارزشی مورد نظر ایشان به عنوان رهبر سیاسی و معنوی جمهوری اسلامی ایران بوده است. مشورت و سهیم کردن متخصصان نظامی و نیز نقش هماهنگ کننده نیروهای سیاسی و مردمی از ویژگی بارز مدیریت رهبر انقلاب بود. این جستار با استفاده از روش تاریخی و تحلیل اسنادی در پی آن است که ابعاد نظامی تدابیر امام خمینی(ره) را برای مدیریت جنگ تحمیلی تبیین کند. بر پایه یافته های این پژوهش، امام خمینی(ره) از همان روز آغازین تهاجم عراق به ایران، جنگ را به عنوان پدیده ای که می تواند جمهوری اسلامی و اساس اسلام را مورد تهدید قرار دهد، مورد توجه قرار داد. ایشان موضوع جنگ و دفاع در برابر تهاجم دشمن را به عنوان فردی پایبند به اصول و مبانی ارزشی مدیریت کردند. تدابیر نظامی شان در راستای واگذاری کار تخصصی جنگ به کارشناسان نظامی، نظارت بر روند تحولات جنگ در میادین دفاع از کشور، نقش هماهنگ کننده، انسجام دهنده نیروهای مسلح و به ویژه توانایی در بسیج نیروهای مردمی قابل تبیین است. تلاش در تقویت سپاه پاسداران و استفاده از توان رزمی و دفاعی این نیرو نیز از دیگر تدابیر مهم نظامی رهبر انقلاب بود.
۵۹.

معرّفی چهار درونمایه ی اصلیِ حاکم بر تصاویر مجموعه کتاب های عکس جنگ تحمیلی، دفاع در برابر تجاوز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ 89 - 96

کلیدواژه‌ها: عکس عکاسی مستند جنگ جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۲۴
مقاله ی حاضر، پیش از هر چیز، با هدف ابهام زدایی از یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین حوزه های عکّاسی ایران یعنی عکّاسی جنگ، ارائه شده است و سعی در تبیین نحوه ی بازنمایی جنگ در مجموعه کتاب های "جنگ تحمیلی" دارد؛ مجموعه ای که با توجّه به انتشار شماره های مختلف آن طیِ 27 سال و حضور بیش از 1500 عکس جنگ در آن، به عنوان یکی از غنی ترین آرشیوهای عکس جنگ تحمیلی شناخته می شود. در این راستا، ابتدا جهتِ آشنایی بیشترِ خوانندگان با داده های مورد بررسی، مجلّدات مختلف مجموعه ی مذکور معرّفی و سپس به اهمّیت متون نوشتاری در آنان اشاره می شود. در ادامه، عکس های این مجلّدات، بر اساس مشاهدات نگارنده و با توجّه به مضامین تکرارشونده شان، به چهار گروه اصلی، یعنی: ویرانگی و آوارگی، مرگ و احتضار، اتّحاد و همبستگی، خطّ مقدّم و نمایش قدرت، تقسیم و به طور اجمالی توصیف و تحلیل می شوند. در پایان نیز، بر مبنای این تحلیل، نگارندگان به این نتیجه می رسند که انتخابِ عکس های این مجموعه که بر پایه ی روایتی خطی از مراحل مختلف جنگ ایران و عراق است، بیش از همه بر حقّ ملّت ایران در دفاع از خاک کشورشان، صحّه می گذارد.
۶۰.

بررسی میزان رضایت از بازسازی پس از جنگ از دریچه میزان ایجاد حس تعلق در بازماندگان (نمونه موردی: رفیع، استان خوزستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسکن و محیط روستا دوره ۴۰ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۷۳ ۳۲-۱۹

کلیدواژه‌ها: رفیع رضایتمندی حس تعلق بازسازی پس از جنگ جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۸
ارزیابی و مستندسازی بازسازی پس از جنگ (به عنوان یکی از پیچیده ترین انواع در فرایندهای بازسازی) به منظور درس آموزی در سوانح احتمالی آتی نقشی حیاتی دارد. با وقوع جنگ 8 ساله تحمیلی، شهر رفیع پس از اشغال با تخریب 100% مواجه شد. فرایند بازسازی این شهر پس از آزادسازی با رویکردی متفاوت نسبت به سایر تجارب (تأکید دست اندرکاران بر ارتقای نقش بازماندگان و توجه به نیازها و خواسته های آنان) آغاز گردید. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان موفقیت بازسازی شهر رفیع از دریچه میزان ایجاد حس تعلق در ساکنین، به عنوان یکی از مهم ترین فاکتورهای تعیین کننده رضایتمندی سکونتی با رویکرد تلفیقی کمی و کیفی، با هدف کاربرد تجارب در فعالیت های آتی و به روش توصیفی انجام شده است. سه فرضیه اصلی پژوهش بر تأثیر گرفتن میزان رضایتمندی و حس تعلق در بازسازی پس از جنگ از احیا سنت های اجتماعی و اقتصادی و همچنین درجاسازی و حفظ مالکیت اراضی، استوار است. نمونه مطالعاتی به روش تصادفی- خوشه ای انتخاب و داده های لازم جهت آزمون فرضیه های تحقیق از طریق پرسشنامه، مطالعات میدانی، مصاحبه با مطلعین و مسئولین گردآوری شده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون t-test گروه های وابسته استفاده شده است. میانگین به دست آمده برای فرایند بازسازی و ایجاد حس تعلق از طریق احیاء سنت های اجتماعی و اقتصادی مردم (فرضیه یک) 2.43 از 5؛ همچنین ایجاد حس تعلق به محل سکونت از طریق درجاسازی و حفظ مالکیت اراضی (فرضیه دوم) 3.45 از 5 و میزان مطلوبیت این فرایند برای مردم (فرضیه سه) 2.87 از 5 در مقیاس طیف لیکرت می باشد که نشان دهنده رد فرضیه نخست و سوم و قبول فرضیه دو می باشد. در پایان، با توجه به ویژگی های منحصربه فرد فرایند بازسازی رفیع، مجموعه ای از نکات و پیشنهادات جهت کاربست در تجارب آتی به تفکیک شاخص های اولویت دار پژوهش ارائه شده است.