مطالب مرتبط با کلیدواژه

شهید


۱.

مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت

نویسنده:
منبع: حصون ۱۳۸۴ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: فقهاء فقه شهادت جهاد دفاع شهید عملیات استشهادى انتحار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴۲۳
عملیات استشهادى یک شیوه و ابزار دفاعى است که در زمانهاى اخیر، مجاهدین مسلمان علیه دشمنان متجاوز و اشغالگر به کار گرفته اند. عده اى از فقهاى معاصر شیعه و اهل سنت این نوع عملیات را مصداقى از جهاد دفاعى دانسته و آن را جایز و مشروع مى دانند. عملیات استشهادى با توجه به اهمیت حفظ نفس زمانى انجام مى شود که با دیگر ابزار دفاعى متعارف دفع تجاوز ممکن نباشد. اطلاق آیات و روایات جهاد دفاعى و ترجیح دفاع بر حفظ نفس دلیل جواز این نوع عملیات است. عملیات استشهادى ملاک جهاد و دفاع را دارد و با انتحار و اعمال انتحارى علیه انسانهاى بى گناه، یا به عبارت دیگر خودکشى، بدون جهت شرعى متفاوت است. لذا ادله حرمت قتل نفس منصرف از آن است.
۲.

شهید و شهادت در عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ۱۳۸۴ شماره ۴۲

کلیدواژه‌ها: عرفان وحدت وجود عشق تأویل شهادت شهید سماع تکفیر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات مفهوم شناسی تصوف و عرفان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات بررسی مفاهیم عرفانی و اصطلاحات تصوف در ادبیات
تعداد بازدید : ۷۳۱۲ تعداد دانلود : ۴۱۶۹
"موضوع شهید و شهادت، در عرفان اسلامی، موضوعی است تازه و هنوز به طور مستقل و جامع، درباره آن، تحقیقی صورت نگرفته است.با آن که در شریعت مقدس اسلام، جایگاه شهادت و شهید، به خوبی روشن و آشکار است و آیه و حدیث فراوانی در این زمینه وجود دارد؛اما در عرفان اسلامی تنها جمله‏هایی کوتاه، به صورت جسته و گریخته، در لابه‏لای متون عرفانی و کتاب‏های صوفیه یافت می‏شود که به مفهوم شهادت باز می‏گردد.در این مقاله، سعی بر آن است که پس از روشن کردن جایگاه شهادت و شهید در نگاه شریعت، به شناسایی و بررسی شهادت و شهید، در عرفان پرداخته شود و عامل‏های مؤثر در پدید آمدن شهادت در نگاه عرفان، مورد بررسی قرار گیرد."
۳.

شهید و جانباز در شعر ابراهیم طوقان شاعر مقاومت فلسطین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری پاییز ۱۳۸۸ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: فلسطین جانباز شهید مقاومت ابراهیم طوقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۴۰۵
ادبیات مقاومت در پیوند با اختلاف و نزاع و درگیری بین دو طرف به وجود می آید. پیشینه این وقوع و درگیری به ابتدای پدید آمدن انسان بر می گردد و چون ادبیات نهادی اجتماعی است و از زبان که نهاد دیگری است، به عنوان ابزار استفاده می کند، با پایداری فردی و اجتماعی گره می خورد. ناقدان معاصر بر این باورند که مهمترین بازده ادبی جنگ اعراب و اسراییل، پیدایش ادبیات مقاومت فلسطین است. ابراهیم طوقان نابلسی از شاعران مشهور مقاومت فلسطین است که قصاید زیادی از دیوانش به مقاومت اختصاص دارد و هشت درصد (9 قصیده) از اشعارش درباره شهید و جانباز است در این مقاله جهت پاسخ به این سوال که ابراهیم طوقان چه تصویری از شهید و جانباز ارایه می دهد و شهید و جانباز در شعر او چه ویژگی هایی دارد، پس از تحلیل آن اشعار، ویژگی های شهید و جانباز (22 ویژگی) استخراج و سپس نتیجه گیری شده است.
۴.

تأثیر اردوی راهیان نور بر نگرش رفتاری شناختی دانشجویان نسبت به مقوله شهادت(مطالعه پانل)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: شهادت شهید تغییر نگرش راهیان نور مطالعه پنل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۳ تعداد دانلود : ۶۰۱
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیر اردوی راهیان نور بر نگرش رفتاری و شناختی دانشجویان است. پژوهشگران تلاش می کنند با استفاده از روش مطالعه پانل، به بررسی این موضوع بپردازند که آیا نگرش دانشجویان نسبت به شهادت قبل و بعد از اردوی راهیان نور متفاوت است یا خیر؟ جامعه آماری، دانشجویان حاضر در اردوی راهیان نور سال 1389 دانشگاه فردوسی مشهد بوده و پژوهشگران جامعه را بصورت تمام شماری مورد بررسی قرار داده اند. در روش پژوهش پانل 300 نفر از دانشجویان یک بار قبل و یک بار بعد از اردو مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده ها پس از گردآوری، ویرایش و کدگذاری مجدد وارد نرم افزار SPSS شده و توصیفات آماری، آزمون ویلکاکسون و آزمون مقایسه میانگین در دو گروه همبسته صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد، نگرش شناختی و رفتاری دانشجویان نسبت به مقوله شهادت قبل و بعد از اردو با یکدیگر تفاوت معناداری دارد. در مورد نگرش پاسخگویان به اردو نیز تفاوت معناداری قبل و بعد از اردو مشاهده شده است. در نهایت با کنترل متغیرهای مستقل تفاوت معناداری در هر سه شاخص مشاهده نشده است. در نتیجه، حضور در اردوی راهیان نور نگرش رفتاری و شناختی به شهادت و نگرش به اردو را تحت تأثیر خود قرار داده است.
۵.

کارکرد روایی (مربع معنایی) در تابلوهای «نماز»، «مجنون»، «میثاق خون» و «حضرت علی اکبر» اثر خشایار قاضی زاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۴۷)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ طبیعت مرگ زندگی شهید مربع معنائی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
تعداد بازدید : ۱۰۲۲ تعداد دانلود : ۴۸۶
در تحلیل گفتمانی تابلوهای خشایار قاضی زاده تلاش بر این است تا از نشانه های منفرد، کلان نشانه ها، خرد نشانه ها و یا مجموعه ای از نشانه ها عبور کنیم تا بتوانیم به ورای نشانه ها یعنی آنجائی که نشانه ها با یکدیگر تعامل برقرار می کنند برسیم. تا بتوانیم به خوانشی گفتمانی دست یابیم. بدین منظور، علاقه مند به ظاهر شدن معنا در گفتمان های هنری، هدف این مقاله چگونگی ظاهر شدن معنا به کمک مقوله های بنیادین کلام یعنی «مربع معنائی» در این تابلوهاست؛ و در ادامه بومی سازی نظریه های تحلیل گفتمان در این حوزه است. می خواهیم بدانیم که گفته پرداز این تابلوها از چه ترفندهایی برای تولید معنا سود برده است و چگونه این نشانه های منفرد را به یک نظام منسجم معنائی تبدیل کرده که یک معنای واحد از آن تولید می گردد. نشانه-معناشناس بر این باور است که نشانه به تنهایی فاقد معناست و معنا از رابطة بین نشانه ها حاصل می شود. با این توصیف می توان به درستی گفت که نشانه–معناشناس به ظاهر شدن معنایی که از میان شکل های زبانی دریافت شده است علاقه نشان می دهد؛ و در واقع، می توان گفت که او به ظاهر شدن معنا از میان گفتمان های که معنی را ظاهر می کنند، از میان گفتمان های که معنی را انتقال می دهند و همکاری مبهمی را فراهم می کنند علاقه مند است. در حقیقت نشانه-معناشناسی تلاش دارد به صورت روشمند ابعاد کلام را موردمطالعه قرار دهد. یکی از ابعاد کلام همان «مربع معنایی» در کلام است.
۶.

مبانی تربیتی شهادت در قرآن با نگاهی به تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال هشتم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: قرآن شهید تربیت قتیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۹ تعداد دانلود : ۵۴۸
قرآن به عنوان کتاب دینی و کلام خداوندی و منبعی فکری و رفتاری، همواره برای عموم مسلمانان حجت و ملاک اندیشه و عمل بوده و معیار و مبنای تعلیم و تربیت است. از سوی دیگر ایثار، جهاد در راه آرمانها و اصول دینی و شهادت و بذل جان در این مسیر، از افتخارات پیروان اسلام به شمار می رود. در زمان صدر اسلام که مصادف بود با وقوع جنگهای مسلمانان با کفار، تعداد زیادی از مسلمانان به شهادت رسیدند و کلمات شهید و شهادت در معنای جدید و اصطلاحی (یعنی: قتیل فی سبیل الله) در میان مردم شایع شد و پیامبر اکرم(ص) نیز این واژه ها را برای کشته شدگان در راه خدا به کار برد، تا جایی که امروزه از شنیدن این کلمات ذهن انسان به همین معنای جدید متبادر می شود. مقوله شهادت، تنها کشته شدن و از بین رفتن جسم یک انسان دین دار نیست، بلکه یک روند هدف دار و عقلانی است که در ورای آن مبانی تربیتی عمیقی نهفته است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته شده، جستاری در مبانی تربیتی شهادت از خلال بررسی آیات قرآن است، به گونه ای که از دو منظر می توان به مبانی تربیتی شهادت در قرآن نگریست: منظر اول؛ بیان خصوصیاتی که در قرآن برای شهیدان ذکر گردیده است و می تواند نقش مؤثری در ایجاد فرهنگ شهادت در جامعه داشته باشد. منظر دوم؛ بیان مصادیق شهیدان در قرآن و نقش تربیتی آنها. در این نوشتار این دو مقوله مورد مداقه قرار می گیرد.
۷.

جلوه های بیداری اسلامی در اشعار علاّمه سیّد محمّدحسین فضل الله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: فلسطین شهید ادبیات پایداری بیداری اسلامی علامه فضل الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۳۷۵
بیداری اسلامی و مقاومت در برابر استکبار جهانی و قدرت های زورگو از موضوعات مهم عصر حاضر است و شاعران زیادی در موضوع ادبیّات پایداری شعر سروده اند. یکی از مراجع تقلید شیعه که اشعار پر معنایی درزمینه مسائل جهان اسلام شروده است، علاّمه سیّد محمّدحسین فضل الله است. او در اشعار خود به بررسی مشکلات جامعه اسلامی پرداخته است. از موضوعاتی که او در اشعار خود از آنها سخن رانده، مسئله فلسطین است. او معتقد است که تنها راه نجات فلسطین مقاومت می باشد و طرح صلح با اسرائیل را هرگز نپذیرفت. او علّت بدبختی جهان اسلام را دوری گرفتن از اندیشه های اسلامی و خدا می داند و همه مسلمانان را به وحدت و بازگشت به اسلام دعوت می کند. علاّمه فضل الله هرگز سکوت در برابر حاکمان ظلم و ستم را تحمّل نمی کرد و جوانان را به عنوان سرمایه های هر کشور یاد می کرد و آن ها را به جهاد با طاغوت تشویق می کرد. نگارنده در این مقاله به بررسی موضوع بیداری اسلامی از دیدگاه علاّمه فضل الله پرداخته است. موضوعات مهم موردتوجّه علاّمه را می توان در این موارد خلاصه نمود: 1- فلسطین اسطوره مقاومت و جاودانگی 2- توجّه به مشکلات کشورهای اسلامی 3- دعوت به اسلام و ایجاد وحدت و همبستگی در میان مسلمانان 4- جهاد و مبارزه با استکبار جهانی 5- تقویت روحیه شهادت طلبی در میان مردم. نگارنده با شیوه ای تحلیلی - توصیفی به بررسی اشعار شاعر در این زمینه پرداخته است.
۸.

منظر مشترک : نسبت زیبایی شناسی و اکولوژی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: منظر تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۵

کلیدواژه‌ها: شهید جنگ تحمیلی نقاشی دیواری عکس منظر شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۹ تعداد دانلود : ۷۳۸
این مقاله مشترک، خروجی بحثی است که به ارتباط زیبایی شناسی و اکولوژی و امکان وجود یک «زیبایی اکولوژیکی» می پردازد. امکانی که بر طراحی، برنامه ریزی و مدیریت منظر مؤثر است. ما سؤالات حل نشده و درک مشترکمان درباره این ارتباط و اهمیت زیبایی شناسی در فهم و تأثیر آن بر تغییرات منظر را تشریح و راه هایی که در آن زیبایی شناسی و اکولوژی احتمالاً متضاد یا مکمل اند را توصیف می کنیم. در ابتدا برای درک بهتر موضوع، رئوس مدل مفهومی ارتباط زیبایی شناسی- اکولوژی ارائه می گردد. ما فرض کردیم : 1. با اینکه پدیده های انسانی و زیست محیطی در گستره مقیاسی وسیعی رخ می دهند اما انسان در مقیاسی خاص با پدیده های زیست محیطی درگیر می شود که آن مقیاس خاص، تجربه های او از منظر اطرافش است. یعنی قلمرو ادراکی انسان. 2. تعاملات درون این قلمرو، باعث افزایش تجربه های زیبایی شناختی می شود که می تواند منجر به تغییراتی گردد که بر انسان ها، منظر و درنتیجه بر اکوسیستم مؤثر است. 3. زمینه یا بستر (متن)، بر تجربه زیبایی شناختی از منظر مؤثر است. زمینه، دربرگیرنده اثرات انواع مختلف منظر (کشاورزی، فرهنگی، شهری و طبیعی) و نیز فعالیت های فردی و اجتماعی است. به نظر ما برخی بسترها و زمینه ها دارای نوعی از زیبایی هستند که سنتاً به آن ها «زیبایی منظره» گفته می شود و برخی دیگر واجد نوعی متفاوت از تجربه زیبایی مانند هویت و تعلق هستند. سرانجام خواهیم گفت که چگونه مداخله از طریق برنامه ریزی منظر، طراحی و مدیریت آن یا به طریق دانش افزایی ممکن است به برقراری ارتباط مطلوب بین زیبایی شناسی و اکولوژی بیانجامد. ما ویژگی های بحث انگیز این زیبایی شناسی اکولوژیکی را بررسی می کنیم. این مداخلات که می توانند در حفظ الگوهای مفید منظر و شیوه های آن کمک کننده باشند، ذاتاً هنجاری هستند ما وجوه اخلاقی معانی آن ها را مدنظر داریم.
۹.

تحلیل مؤلّفه های ادبیّات پایداری در اشعار سیمین بهبهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: فقر شهید ادبیات پایداری سیمین بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۱۳
ادبیّات، تابلوی اندیشه ها و احساسات شاعر نسبت به کلیّة رویدادهایی است که در دنیای اطراف رخ می دهد. شعرا، حوادث و وقایع موجود جامعه را ابتدا ترصید، سپس تجربه و احساس می کنند و با کمک ذوق و عنصرتخیّل آنها را به تصویر می کشند تا خواننده را به درک صحیح ازآن فضا، راهنمایی کنند. یکی از شاعرانی که در ترسیم فضای سیاسی- اجتماعی عصر خود، بسیار موفّق عمل کرده و مثل دیگر شاعران پایداری، نگران سرنوشت آیندة مردم کشورش بوده؛ سیمین بهبهانی است. قلب او برای مردم و وطن اسلامی، می تپد. این نوع از اندیشه های پایداری؛ مقابله با رژیم طاغوت، ظلم ستیزی و تشویق مردم برای حفظ وطن وآرمان؛ وگسترش عدالت و مبارزه با بی هویّتی، هدف او بوده و دراشعارش انعکاس یافته است. نگارنده در این جُستار در پی پاسخ به این سؤال است که بازتاب ادبیّات پایداری در شعر سیمین چگونه بوده وکدام یک از مؤلّفه های پایداری در اشعار او بیشتر جلوه داشته است؟ بررسی های به عمل آمده، نشان می دهدکه گونه های مختلف مؤلّفه های پایداری در اشعارسیمین متجلّی شده است. یکی از مهمترین مؤلّفه های آن، مقاومت در برابر دشمن خارجی، انزجار از جنگ و ازعوامل دشمن درونی آن، مبارزه با فقر است. او شاعر دردمندی است که لحظه ای از مردم جدا نبوده و برای پاسداری از کشور، اشعار پرشوری را در وصف شجاعت رزمندگان و عظمت شهدا و درحمایت از دفاع مقدّس سروده است.
۱۰.

بررسی ساختار ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهه اول انقلاب با تحلیل محتوای وصایای شهدای جنگ ایران و عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (فردوسی مشهد) سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 1-26

کلیدواژه‌ها: ایدئولوژی انقلاب اسلامی شهید وصیت نامه جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۴۲۵
انقلاب اسلامی ایران دارای ایدئولوژی بود که نیروهای اجتماعی را برای وقوع انقلاب و پس از آن، در جنگ تحمیلی برای حفاظت از کشور و انقلاب بسیج کرد. برای شناخت ساختار و عناصر ایدئولوژی انقلاب اسلامی، وصایای شهدای جنگ ایران و عراق منابعی منحصربه فرد هستند. در پژوهش حاضر، ششصد هزار کلمه مربوط به وصایا و آثار مکتوب 1500 شهید ازمیان همه وصایای شهدا، به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شدند و با تکنیک تحلیل محتوا تحلیل شدند تا ساختار ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهه اول شناخته شود. یافته ها نشان دادند که محتوای وصایای شهدا به طور آشکار با هنجار اجتماعی وصیت نامه نویسی رایج در ایران متفاوت است و عمدتاً بیانیه های عقیدتی، اخلاقی، سیاسی هستند که خانواده و دوستان و سپس، همه مردم را مخاطب قرار می دهند. بررسی مضمون غالب در وصایا در سه بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نشان داد که ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهه اول، برپایه سه عنصر خدامحوری، رهبری و اتحاد قرار دارد و رابطه ای عمودی میان این سه از کلی به اختصاصی برقرار است. تفسیر کنش های دیگران در چارچوب این سه اصل اساسی صورت می گیرد.
۱۱.

فوکو؛ کنش پارهسیاییِ انقلابِ شیعی و یونان باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۵۰ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 555 - 572

کلیدواژه‌ها: پارهسیا شهید فلسفه یونان باستان مرجعیت معنویت سیاسی مسیحیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۳۴۱
پژوهش های بسیاری درباره رویکرد فوکو به انقلاب اسلامی ایران انجام گرفته، اما هیچ کدام به رابطه آن با فلسفه یونان باستان اشاره نکرده است. هدف این مطالعه تطبیقی نشان دادن این نکته است که بدون فهم فلسفه یونان و نقد مسیحیت، علت حمایت فوکو از انقلاب روشن نخواهد بود. ازاین رو پرسش مقاله حاضر این است که از دید فوکو، چه رابطه ای میان انقلاب شیعی ایران و فلسفه یونان باستان وجود دارد؟ آیا چنین قرینه سازی هایی موجه است؟ از دید فوکو، پارهسیا عنصر بنیادین مشترک میان فلسفه یونان و تشیع است. سه مفهوم «شهید»،« آفرینش سوژه» و «مرجعیت» از ویژگی های پارهسیایی شیعی است. از دید او، غایت پارهسیا و تشیع، تبدیل افراد به سوژه های خودآیین است. او دریافتی متفاوت از مفهوم سیاسیِ «انقلاب» پیشنهاد می کند، همان گونه که تشیع را همچون معنویت سیاسی فهم می کند. هدف این مقاله، کشف خاستگاه فلسفیِ رویکرد فوکو به انقلاب است.
۱۲.

اعتبارسنجی سندی و دلالی حدیث «یرجح مداد العلماء على دماءالشهداء» از منابع فریقین(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 196 - 224

کلیدواژه‌ها: شهید موازین مداد العلماء دماء الشهداء عالمان ربانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۶ تعداد دانلود : ۴۴۵
در منابع دینی فریقین این حدیث از شهرت و کثرت نقل، استعمال و استناد بسیاری برخوردار است. اکثر محدثان و شارحان به دلیل اغماض از بخش ابتداییِ آن، تقطیع نامناسب، نقل به معنا و دخالت ارتکازات ذهنی در فرآیندِ فهمِ دلالی آن، برداشت های متفاوت و گاه متعارضی از حدیث ارائه نموده اند. این مقاله، با بیان کیفیت و چگونگی«وضع موازین» در قیامت، تبیین مفهوم «ترجیح» و تفاوت آن با «تفضیل»و شرح مراد معصوم (ع) از عالمان در عبارت «مداد العلما» در صدد ایضاح مدلولِ حدیث است. از این رو، پس از واکاوی دقیق متنِ حدیث در منابع فریقین و توجه به سند و دلالت آن، با رویکردی توصیفی-تحلیلی، با معرفی نمودنِ معصومان(ع) به مثابه معیارِ حقیقی موازین در گستره قیامت و تاکید بر معنای «ترجیح»-نه تفضیل یا تفوق- و توجه به کاربست آن در حدیث، رجحان جوهرعالمان برخون شهیدان را ره آورد نوعی نسبت سنجی میان مداد علماء و دماء شهدا با معیارهای توزین باید برشمرد. همچنین، این ویژگی را صرفاً شامل دانشمندانی باید دانست که در متون دینی به آن ها «عالمان ربّانی» اطلاق می شود که علاوه بر روایت و وراثت علوم انبیاء، پیوندی وثیق با خدای سبحان برقرار نموده اند.
۱۳.

تطبیق و تحلیل مفهوم شهید و شهادت در برخی از سروده های سلمان هراتی و شفیق حبیب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۲ 73-92

کلیدواژه‌ها: شفیق حبیب سلمان هراتی شهید شهادت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۴۷۱
شعرای ایران و فلسطین با ادبیات پایداری، شهید و شهادت، مأنوس هستند. سلمان هراتی و شفیق حبیب از جمله این شعرا هستند که برخی از سروده های خود را به شهدا اختصاص داده اند و این نوشتار به تحلیل و تطبیق این سروده ها از نظر محتوا و سبک می پردازد. هردوشاعر به تأثیرگذاری و ارزش خون شهدا اذعان دارند و به جاودانگی راه و نام شهید اشاره کرده اند. از دست دادن شهدا، توأم با حسرت و دلتنگی است که سلمان هراتی و شفیق حبیب هردو با نوعی عدم تصدیق و انکار با این قضیه روبه رو می شوند و با تشبیه های زیبا، شهدا را تجلیل می کنند و از معنویّت و قدرت هدایتگری آنها سخن می گویند. شفیق حبیب، امید به ظفر و پیروزی را در ضمن تکریم شهدا می آورد. هردوشاعر با بیانی روان و سبکی به دور از تکلّف مفاهیم خود را به مخاطب ارائه می دهند و این سادگی و عدم تکلّف همراه با لفظ زیبا و عمق معنا است. تکرار واژه، عبارت و حروف در اشعار سلمان و شفیق و کاربرد حروف مجهوره و مهموسه در جای مناسب در سروده های شفیق حبیب از جمله مختصات سبکی این دو شاعر است. در میان اسالیب مختلف جمله، اسلوب ندا در سروده های آنها از بسامد بیشتری برخوردار است.
۱۴.

تحلیل گفتمان وصیت نامه سرداران شهید شهرستان خلخال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 73-95

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان وصیت نامه شهید روش پدام دفاع مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۳۱۹
تحلیل پدیده های پیرامون دفاع مقدس به دلیل عظمت این رویداد و نقش آن در درک درست گفتمان انقلاب اسلامی از اهمیت بسزایی برخودار است. شهداء، کنشگران و میدان داران عرصه نبرد هشت سال دفاع مقدس، مبانی فکری و آرمانی خود را در قالب وصیت نامه، به مثابه منشور انقلاب اسلامی ایران برای نسل های آینده به یادگار گذاشته اند. این پژوهش با هدف تحلیل گفتمان وصیت نامه سرداران شهید شهرستان خلخال، با روش پدام (روش تحلیل گفتمان کاربردی)، انجام شده است. با تحلیل وصیت نامه ها، هشت دال گفتمانی استخراج شد که عبارتند از: 1- جهاد به مثابه آزمونی برای تقرّب الهی، 2- زنده نگه داشتن دین اسلام و زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی موعود(عج)، 3- وحدت حول اطاعت از ولایت فقیه، 4- عقلانیّت و معنویت، 5- تأکید بر حق الله  و حق الناس، 6- شهادت طلبی و یاد امام حسین (ع)، 7- استکبار ستیزی، 8- مسجد؛ به عنوان پایگاه فکری و نظامی.
۱۵.

ارزیابی وجوه معنایی «سائق» و «شهید»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 103 - 134

کلیدواژه‌ها: سائق شهید نبی وصی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۶ تعداد دانلود : ۳۷۳
مفسران درباره سنخ دو مفهوم «سائق» و «شهید» در آیه «وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ» (ق، 21) و مورد خطاب «أَلْقِیا فی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنیدٍ» (ق، 24) وجوه معنایی گوناگونی را خاطر نشان ساخته اند. بیشتر مفسران بر این باورند که مفاهیم یادشده اشاره به دو فرشته دارند که یکی از آن دو نفس هر انسانی را به سوی محل حشرش رانده و دیگری بر آنچه عمل نموده، گواهی می دهد و این دو فرشته هر کافر سرکشی را به دوزخ وارد می سازند. ایشان در تأیید این دیدگاه به برخی از توجیهات ادبی و اخبار تفسیری متمسک شده اند. در عین حال، افزون بر نقصان های یافت شده در سند و دلالت مستندات روایی دیدگاه مشهور و نارسایی سیاق در تأیید این دیدگاه، پذیرش چنین معنایی با تکلف همراه بوده و با سایر آیات قرآن در این باره معارضت دارد. در این میان، با رویکردی سیستمی به کاربرد این دو مفهوم در نظام معنایی قرآن کریم، توجه به وحدت سیاق و روابط همنشینی، چنین استنباط می شود که دو آیه یاد شده یکی از خصیصه های مقام نبی و وصی را در خصوص سعایت کافران و واردساختن آنها به دوزخ بیان می دارد. چنین دیدگاهی با مستفاد از روایات تفسیری وارد شده از اهل بیت (ع) نیز همسو است. مقاله حاضر با روشی توصیفی تحلیلی دیدگاه های مفسران را دراین باره مورد پردازش قرار می دهد و در صدد تبیین تفوق دیدگاه یاد شده بر سایر وجوه معنایی است.
۱۶.

مطالعه جامعه آرمانی در سیره شهدای دفاع مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 197 - 181
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۹۶
ترسیم جامعه آرمانی، نگاهی انتقادآمیز به وضع موجود جامعه است که دغدغه طراحان آن، رساندن انسان به سعادت است. این پژوهش درصدد تعیین چارچوب مفهومی جامعه آرمانی و راه های شکل دهی به آن در منظومه فکری و سیره شهدای دفاع مقدس است. روش پژوهش، روش تحلیل محتواست. جامعه آماری پژوهش، مجموعه آثار مکتوب شهدای دفاع مقدس و خاطره هایی است که از آنها نقل شده است. شیوه نمونه گیری هدفمند است. اعتبار ابزار سنجش با استفاده از آزمون کاپا (0.88) تعیین شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار MAXQDA و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش نشان داد که مشخّصه اصلی جامعه آرمانی از دیدگاه شهدا، جامعه ای است عدالت محور و عقلانی. مقوله هایی که برای رسیدن به چنین جامعه ای تعیین شده، عبارت اند از: متخلّق شدن به خُلق خدایی، نهادینه شدن فرهنگ قرآن در جامعه، ولایت پذیری از معصومین و ولیّ امر زمان، همراهی ایمان، علم و عمل، خانواده گرایی، وحدت و یک پارچگی، داشتن بصیرت سیاسی و استقامت در برابر ستمگران زمان.
۱۷.

زیست نامه شهدا و لایه های ذهنی مخاطبان: ربایش ها، رانش ها، رویش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ 123 - 164

کلیدواژه‌ها: زیست نامه شهید ربایش ها رانش ها رویش ها آموزه های تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۱۵۹
هدف پژوهش حاضر کندوکاو لایه های ذهنی مخاطبان زیست نامه های شهدا بوده است و این امر با توجه به اهمیت الگوپذیری از شهدا، زنده نگاه داشتن نام و یاد آن ها و نقش خاص آن بزرگ مردان در پیشبرد اهداف تربیتی، ضرورتی آشکار است. در این پژوهش کاربردی، زیست نامه سه شهید انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و مدافع حرم، با روش نمونه گیریِ کیفی«با حداکثر تنوع»، در بین دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد توزیع گردید و پس از انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته، در خصوص کتاب مطالعه شده، تجزیه وتحلیل داده ها به روش کدگذاری استراوس و کوربین، طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی، انجام شد. در طی این پژوهش که با روش پدیدارشناسی صورت پذیرفت، 486 مفهوم کشف گردید که بر اساس معنا، ماهیت، ارتباط و تناسب مفهومی، در قالب 32 مقوله جای گرفت. نتایج نهایی نیز، تحت عنوان هشت مضمون بینشی نگرشی، اعتقادی اخلاقی، فرهنگی اجتماعی و فنی ساختاری، در دو محور ربایشی و رانشی، طبقه بندی شد. این عوامل ربایشی و رانشی، عمدتاً ناظر به محتوای زیست نامه ها و کیفیت عملکرد و پردازش نویسندگان، راویان و سایر دست اندرکاران بوده است. همچنین تحلیلی از رویش های (آموزه های تربیتی) این زیست نامه ها نیز، در سه بُعد شناختی، عاطفی و عملی، ارائه گردید. نتایج پژوهش صورت گرفته، حاکی از آن است که مطالعه زیست نامه های یادشده، درمجموع، در اکثر مخاطبان، نوعی ربایش نسبت به این زیست نامه ها و نیز آرمان های شهدا ایجاد نموده و در برخی از آنان نیز، موجب تصمیم گیری قاطع و انجام کنش های متناسب با آرمان های تربیتی یادشده، گردیده است؛ اما در لایه های ذهنیِ درصد کمتری از مخاطبان، نوعی رانش نسبت به مطالعه زیست نامه ها، ایجاد شده است و این امر به ویژه در مورد زیست نامه هایی که، ازلحاظ فنون ساختاری و نگارشی داستان نویسی و خاطره نویسی قوی نبودند؛ حساسیت لازم را در کیفیت و کمیت محتواها نداشتند و یا سعی غیرمنطقی در قهرمان سازی داشتند، مشهود است.
۱۸.

ارزش های انقلاب اسلامی ایران درآینه شهدای جنگ تحمیلی (مطالعه موردی وصیت نامه شهدای استان ایلام)

نویسنده:
منبع: اندیشه سیاسی در اسلام تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 73 - 110

کلیدواژه‌ها: وصیت نامه شهید ارزش های انقلاب اسلامی استان ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۵۱
پژوهش حاضر به دنبال بررسی چگونگی بازتاب مهم ترین ارزش های انقلاب اسلامی ایران در وصیت نامه شهدای جنگ تحمیلی است. برای این منظور، پس از مرور ادبیات مفهومی و نظری «ارزش»، چهارچوب مفهومی تحقیق که شامل هفت بُعد و هفده مؤلفه مهم ارزش های انقلاب اسلامی است بررسی می شود. جمعیت این تحقیق کلیه شهدای استان ایلام را که دارای وصیت نامه هستند شامل می شود. با توجه به این موضوع، حجم نمونه تحقیق، 462 مورد از وصایای شهدای این استان است. یافته های تحقیق، نشان داده اند که از حیث تأکید بر ارزش های موردنظر در بین شهدایی که وصیت نامه آن ها موجود است، بیشترین تأکید بر ارزش های اجتماعی با 40 درصد و کمترین میزان اهمیت، مربوط به ارزش های اقتصادی با 6 درصد بوده است. از حیث اهمیت به مؤلفه های مربوط به هرکدام از ارزش ها، بیشترین میزان تأکید و اهمیت، مربوط به مؤلفه استکبارستیزی با 9/64 درصد و کمترین میزان نیز مربوط به مؤلفه عدالت با 1/3 درصد بوده است. روش تحقیق برای انجام این پژوهش، به صورت تحلیل محتوا است.
۱۹.

شکل گیری انگاره شهادت در سال های نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۶ 137 - 159

کلیدواژه‌ها: شهید تاریخ انگاره قتل فی سبیل الله آیین باریابی غرانیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۸۲
در فرهنگ اسلامی معاصر، فردِ اعلای مصادیق شهید کشته ای دانسته می شود که جان برای تحقق آرمان های دین اسلام داده است. بااین حال، بازنمون تعریفی از این مفهوم که مصادیق مختلف آن در طول تاریخ فرهنگ اسلامی را شامل شود مشکل است؛ چه، در ادوار مختلف، کشته شدگانِ معرکه جنگ، درگذشتگان به امراض دشوار، درگذشتگان هجوم ناجوانمردانه حتی بیرون از جنگ های رویارو، مردگان در زیر آوار یا بر اثر فروکوفتگی، غریب مردگان، و هرچه از این دست را شهید خوانده، و اغلبِ این کاربردها را به روایات نبوی مستند کرده اند. ازآن سو، چنان که مطالعات معاصر نشان می دهد، در قرآن کریم چنین مفهومی را نمی توان پی جویی کرد. شهید همواره در قرآن به معنای گواهِ محکمه است و تنها یک مورد عبارت قرآنی می توان یافت که در آن برای اشاره به کشتگان راه دین از شهید و هم خانواده هایش استفاده شده باشد. در روایات نبوی نیز، اولاً، شهید در مفهومی اعم از کشته راه دین کاربسته شده است و ثانیاً مفهوم آن با مدلول قرآنی شهید یعنی گواه محکمه تطابق ندارد. معلوم نیست شهید از چه زمان دچار تحول معنایی گردید و در معنای کشته راه دین کاربسته شد؛ هم چنان که معلوم نیست چرا در حجم قابل توجهی از روایات نبوی، تعبیر شهید معنایی متفاوت با کاربردهای قرآنی آن یافت. برای جستن پاسخ باید نخست شواهد بازمانده از کهن ترین دوران کاربست شهید در معنای کشته راه دین را بازخوانی کرد؛ بدان امید که بتوان تصویری از کهن ترین درک از مفهوم شهید بازنمود. مطالعه کنونی با همین هدف صورت می پذیرد.
۲۰.

تاریخ انگاره شهید تا پایان عصر صحابه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 54 - 31

کلیدواژه‌ها: تکفیر شهادت شهادت طلبی شهید قتل فی سبیل الله کفاره مهاجرین و انصار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۵۳
در این مطالعه بنا ست با مرور نگرشِ مسلمانانِ صدرِ اسلام به مفهوم شهید فرضیه ای برای تحول درک ها از این مفهوم در عصر پیامبر(ص) و سپس در عصر صحابه بازنماییم؛ یعنی از دورانی که اصطلاح شهید در معنای مشهور آن کاربسته شد و مسلمانان شهادت را هم چون غایتی دیریاب دیدند که تنها در صحنه نبرد حاصل می شود، تا آن زمان که به تدریج معتقد شدند، راه های دیگری نیز برای رسیدن به چنین آرمانی هست. خواهیم کوشید خط سیر تاریخی صدور روایات اسلامی درباره شهادت را با مفروض دانستن اعتبار این روایت ها کشف کنیم. چنان که خواهیم دید، در عصر پیامبر(ص) دامنه مصادیق شهادت گسترش یافت. از اواخر عمر پیامبر(ص) و سپس در عصر فتوح به شهادت هم چون شیوه ای برای تکفیر گناهِ نفاق نگریستند. در دوره پسافتوح با تکثیر اَسانیدِ روایات نبوی شیوه های دست یابی به مقام شهیدان را توسعه دادند و بالاخره در اواخر عصر صحابه، گزاردن عبادات و اعمالی را تسهیل گر دست یابی به مقام شهیدان دانستند و از ارزشمندی شهادت برای ترویج دیگر آیین ها بهره جستند.