مسعود شادمان

جغرافیا و ژئوپلیتیک از جمله عواملی هستند که نقش انکارناپذیری در وقوع جنگ ها ایفا می کنند. دولتمردان برخی از کشورها برای تغییر وضعیت محدودیت های ژئوپلیتیکی سرزمینی خود، غالباٌ دیدگاه های توسعه طلبانه ای نسبت به همسایگان خود دارند. ایران چندین بار به دلیل ویژگی های ژئوپلیتیکش هدف توسعه طلبی های کشورهای هم جوار خود قرار گرفته است. تجاوز عراق به ایران و راه اندازی جنگ تحمیلی هشت ساله را می توان آخرین مورد توسعه طلبی های کشورهای هم جوار عنوان کرد. این مقاله با استفاده از روش اسنادی و تکنیک های فیش برداری و تحلیل محتوا به بررسی تأثیر وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس و نقش آن در شکل گیری تجاوز کشور عراق به خاک ایران پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که هرچند برای وقوع جنگ تحمیلی هشت ساله، علل و عوامل مختلفی وجود داشته، اما اختلافات مرزی، توسعه طلبی ارضی حکومت عراق و عطش آن برای دست یابی به سواحل وسیع و منابع غنی خلیج فارس در میان انگیزه های اصلی این رژیم برای آغاز جنگ با ایران بود. باتوجه به موقعیت ژئوپلیتیکی عراق و تغییرناپذیر بودن مؤلفه ها و عوامل مربوطه، رفتار سیاست خارجی این کشور همواره بر پایه چالش ها و تنگناهای ژئوپلیتیک این کشور طراحی و ترسیم می شود؛ بنابراین تفاوتی بین رویکرد خارجی دولت های گذشته، حال و آینده این کشور وجود ندارد و تنگنای ژئوپلیتیک عراق در عدم دسترسی به آب های آزاد همواره به عنوان یکی از تهدیدهای بالقوه برای امنیت نظام جمهوری اسلامی ایران باقی خواهد ماند. نیاز به هوشیاری و اتخاذ تدابیر لازم برای پیشگیری و یا رویارویی در مقابل این پیش آمد احتمالی از سوی مسئولین کشور ازجمله راهکارهای ارائه شده در این مقاله است.