تحلیل تغییرات در مقیاس حوضه آبخیز براساس سنجهها و الگوهای فضایی سیمای سرزمین؛ نمونه پژوهش: حوضه آبخیز انزلی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
انسان ها به طور گسترده و فزاینده ای شکل، الگو و عملکرد تقریباً تمامی سیماهای سرزمین را تغییر داده اند. اثرهای تجمعی فعالیت های انسانی بر محیط زیست، محرکی برای انجام پژوهش های گسترده با هدف شناسایی سنجه های راهنما به منظور سنجش کیفیت محیط زیست درزمینه مقاصد برنامه ریزی، پایش و مدیریت منابع شده است. هدف از این پژوهش، بررسی الگوی تغییرات سیمای سرزمین در حوضه آبخیز انزلی است. بدین منظور از تصاویر ماهواره ای لندست برای تولید پوشش زمینی در سه مقطع زمانی 1994، 2008 و 2018 استفاده شده است. در این بررسی برای تعیین میزان تغییر پوشش های زمینی، سنجه های تعداد لکه ها، تراکم لکه ها، مساحت کلاس، شاخص بزرگ ترین لکه، درصد پوشش کلاس و تراکم لکه ها تجزیه و تحلیل شد؛ همچنین براساس چگونگی تغییرات سنجه های سیمای سرزمین، الگوی تغییرات سیمای سرزمین در قالب های حذف، تجمیع، خلق یا ایجاد و نیمه شدن بررسی شد. یافته های پژوهش در فاصله زمانی 1994- 2018 نشان دهنده کاهش 10درصدی پوشش جنگلی و افزایش 8/5درصدی پوشش کشاورزی است. شاخص بزرگ ترین لکه نشان دهنده کاهش بزرگ ترین لکه جنگلی بوده است؛ همچنین براساس تغییرات الگوی سیمای سرزمین، الگوی حذف در هر سه مقطع زمانی، الگوی غالب بوده که عمدتاً در سطح پوشش جنگلی رخ داده است. دومین الگوی غالب، الگوی خلق یا ایجاد است. این الگو به طور عمده در سطح کلاس پوشش کشاورزی روی داده و موجب توسعه این پوشش شده است. نتایج پژوهش بیان کننده کاهش انسجام سرزمینی حوضه آبخیز انزلی و کاهش پیوستگی مهم ترین پوشش آن یعنی لکه های کلیدی جنگل است. لکه های جنگلی با وقوع همزمان الگوهای حذف، نیمه شدن و تجمیع کاهش سطح یافته و در پوشش اختلالی کشاورزی به دلیل ادغام یا تبدیل مستقیم لکه های جداافتاده طبیعی، پدیده خلق و ایجاد روی داده و از این راه سطح آن افزایش یافته است.