مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین


۹۲۱.

نگرشی بر کارکرد دین در آداب اجتماعی آپارتمان نشینی از منظر قرآن و روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 193 - 224

کلیدواژه‌ها: کارکرد دین آداب اجتماعی آپارتمان نشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۱۹۸
روابط اجتماعی میان همسایگان موجب ایجاد آرامش روحی و حمایت افراد از هم و ارتقای جامعه می شود. امروزه  به جهت رشد جمعیت و کمبود فضای مسکونی و بروز ساختمان های آپارتمانی و فاصله گرفتن از محله های سنتی، فرهنگ همسایه داری تغییر کرده است. رواج تفکر خودمحوری و فاصله گرفتن از فرهنگ همسایه داری دینی در آپارتمان نشینی، ممکن است سبب کم شدن حمایت های اجتماعی و بروز نابسامانی هایی شود. پژوهش حاضر سعی دارد در پاسخ به این سؤال که «آموزه های دینی چگونه می تواند در سامان بخشیدن به روابط و آداب همسایگی آپارتمانی مؤثر باشد»، مفهوم همسایه را از منظر قرآن و روایات بررسی کند و کارکردهای دین را در روابط با همسایگان آپارتمان نشین واکاود. آنچه از این پژوهش به دست آمده این است که دین با نگاه همه جانبه، به روابط همسایگان توجه نشان داده و برای انسجام اجتماع و آرامش روحی افراد و حمایت های لازم و گسترش فضایل اخلاقی و رفتارهای هنجار اجتماعی، وظایفی را برای ارتباط با همسایگان برشمرده است. توجه و اجرای دستورهای دین در ارتباط با همسایگان در آپارتمان می تواند در سامان بخشیدن به این روابط و سلامت فردی و ارتقای جامعه اسلامی مؤثر باشد.
۹۲۲.

حسابداری به مثابه دین و مذهب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات حسابداری و حسابرسی سال یازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۲ 93 - 110

کلیدواژه‌ها: حسابداری دین مذهب حسابداری دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۴۰
دین و ایمان همواره در تمامی اعصار به عنوان پشتوانه ی اخلاق، صداقت، عدالت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی در تمام جوامع و ملل دنیا، تعیین و تبیین کننده ایدئولوژی، جهان بینی، اعمال و رفتار بشر در همه ی سطوح و الگوهای زندگی بوده است. ضرورت و هدف زندگی و نیاز آدمی به تعالی و رسیدن به تکامل و خود عالی انسان موجب شده تا دین و مذهب به عنوان یکی از مهم ترین ارکان فرهنگی و سبک زندگی، تعیین کننده ی قوانین، اصول، چارچوب ها و خط مشی های بشر در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گردد. در این رابطه، حسابداری به عنوان دانشی از این حوزه، که متأثر از محیط و فرهنگ پیرامون است، چندان مورد اقبال پژوهشگران واقع نشده. لذا این پژوهش با هدف شناخت و درک فلسفه و ماهیت حسابداری با استفاده از رویکرد توصیفی و بر اساس روش استنادی و کتابخانه ای، و با نگاهی به دین و جایگاه آن، به تبیین حسابداری به مثابه دین و مذهب می پردازد؛ و نشان می دهد که حسابداری از چشمه ی باورهای دینی و مذهبی و جهان بینی های مادی و معنوی سرچشمه گرفته؛ و به عنوان یک حرفه که دارای آیین رفتار حرفه ایست، بر اساس ارزش ها و باورها و با هدف خدمت و پاسخگویی به جامعه در راستای نعمت و قوه ی خدا دادی تفکر، اراده و اختیار با به ثبت رسانیدن و مستندسازی اعمال و رویدادها در جهت کمک به انتخاب و تصمیم گیری صحیح آدمی، به منصه ظهور رسیده است.
۹۲۳.

طراحی الگوی هویت یکپارچه در دختران مبتنی بر تجارب زیسته موفق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۰ 49 - 81

کلیدواژه‌ها: هویت یکپارچه دختران دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۲۱۹
دختران به واسطه تحولات مختلف با چالش تعارض بین سطوح مختلف هویت مواجه هستند، درحالی که یکپارچگی هویت برای عملکرد مطلوب اجتماعی و روان شناختی ضرورت دارد. ازاین رو، شناخت ابعاد مختلف آن، مسیر مداخله را فراهم می سازد. در این پژوهش از روش کیفی استفاده شده و نمونه گیری به صورت هدفمند انجام گرفته است. بدین منظور با 20 نفر از دختران 19 تا 24 ساله که چالش های هویتی را تجربه کرده اند مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. به منظور تحلیل داده ها طبق نظریه زمینه ای، مدل اشتراوس و کوربین، مصاحبه ها در سه مرحله مقوله بندی و مدل استخراج و اعتباریابی آن موردبررسی قرار گرفت. مواجهه با آشفتگی های روان شناختی و مواجهه اثربخش با جهان بینی الهی به عنوان عوامل علی و همچنین پیامدهای ناشی از راهبردها، ویژگی هایی از باور و عمل به دین را آشکار ساختند که ماهیت فراگیر و زیرساختی آن را در ایجاد هویت یکپارچه و پایدار تبیین می کند. راهبردها، عوامل مداخله ای و زمینه ای نیز مورد تحلیل قرار گرفت.
۹۲۴.

قالب های هنری دین در زیبایی شناسی هگل و دلالت های تربیتی آن؛ انعکاس در هنر مجسمه سازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هفدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ 131 - 149

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی هنر دین مجسمه سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۱۸۶
هنر، دین و فلسفه با یکدیگر دارای روابط عمیقی هستند. فلسفه هگل یکی از مظاهر آمیختگی این سه مقوله است. هنر مجسمه سازی را می توان یکی از جلوه گاه های این نوع هنر دانست. در این پژوهش از نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. روش پژوهش مورد استفاده روش استنتاجی فرانکناست. در این روش در ابتدا محقق به استنتاج اصل تربیتی از هدف غائی و گزاره واقع نگر مبنایی پرداخته و سپس به استنتاج روش تربیتی از اصلی که در استنتاج پیشین به دست آمده و گزاره واقع نگر مصداقی پرداخته است. حوزه پژوهش شامل کتاب های هگل، سایر منابع و پژوهش ها حول محور مفاهیم زیباشناسی هگل، مبانی نظری زیباشناسی وی و زمینه های تربیتی آن است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که بیان ژرف ترین ارزش های ذاتی هر تمدن و آشکارسازی ایده مطلق ازجمله اهداف اساسی تربیت زیباشناسی استنتاج شده از نظرات هگل است که نیل به آن در گرو استفاده از اصولی چون شیوه بیان ارزش های ذاتی هر تمدن متناسب با دوره تاریخی خود است که شیوه بیان هنری، دینی و فلسفی و ارتباط آنها با یکدیگر از روش های رسیدن به این اهداف و اصول است. همچنین رساندن انسان به حد کمال و حقیقت غایی از دیگر اهداف اساسی تربیت زیباشناسی هگل است که انتقال و اشاعه باورهای دینی از اصول آن و استفاده از قالب های هنری سمبولیک، کلاسیک و نمادین به منظور بیان اعتقادات دینی ازجمله روش های آن است. اهداف پژوهش استنتاج اهداف تربیت زیباشناختی هگل با بررسی قالب های هنری دین در زیباشناسی وی. استنتاج اصول تربیت زیباشناختی هگل با بررسی قالب های هنری دین در زیباشناسی وی سؤالات پژوهش کدام اهداف تربیت زیباشناختی را می توان از اندیشه های هگل استنتاج کرد؟ کدام روش های تربیت زیباشناختی را می توان از اندیشه های هگل استنتاج کرد؟  
۹۲۵.

تأثیر نماز بر نشاط معنوی دانش آموزان مدرسه پاسداران جوانمردی

نویسنده:
منبع: رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری سال ۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۱ 1240-1247

کلیدواژه‌ها: نماز دین سلامت روان نشاط معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۷
هدف پژوهش بررسی تأثیر نماز بر نشاط معنوی دانش آموزان مدرسه پاسداران جوانمردی می باشد. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی می باشد. جامعه آماری پژوهش دانش آموزان مدرسه پاسداران جوانمردی می باشد. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول موزگان برابر 132 نفر می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات عبارتست از دو پرسشنامه محقق ساخته که توسط روشهای علمی روایی و پایایی آن تأیید شده است. پایایی پرسشنامه نماز و پرسشنامه نشاط معنوی به ترتیب با ضریب آلفای کرونباخ 781/0 و 801/0 به تأیید رسیده است. در تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و جهت تجزیه و تحلیل توصیفی از نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق اثر بخشی انجام فریضه نماز بر نشاط معنوی دانش آموزان اثرگذاری مثبتی دارد.
۹۲۶.

بازپژوهی سویه های تربیت معنوی سبک زندگی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 237 - 256

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی زندگی دین تربیت معنوی قرآن روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۲۴۶
اسلام و قرآن با ارائه بینش ها، آگاهی ها، ارزش ها، هنجارها، احساس ها و الگوهای اجتماعی توانسته است بیشترین تأثیر را بر نحوه زیستن انسان ها از خود نشان دهد. آخرین دین آسمانی برای تمام نیازهای درونی و بیرونی راهکار نشان داده و با عرضه الگوهای رفتاری متنوع، انسان را به سرمنزل مقصود رهنمون کند و به حیات جاودانه نائل گرداند. الگوهای سبک زندگی مدرن علی رغم فرصت ها و امکاناتی که در اختیار بشر قرار داده است وبه موضوعات مادی و مساِیل دنیوی پرداخته، بیماری ها و آسیب های متعددی را نیز به ارمغان آورده است. اسلام به عنوان آخرین و برترین دین الهی، الگوها و مدل های متعادل و جامعی را در اختیار انسان قرار می دهد تا آدمی بتواند ضمن رهایی از تهدیدها و آسیب ها به سعادت دنیوی و اخروی دست یابد. دین به گونه های مختلف می تواند در سبک زندگی انسان تأثیرگذار باشد؛ دین حاوی آگاهی ها، بینش ها و نگرش های اصلی است که در سبک دهی به زندگی انسان ها نقش آفرین اند. دین شناخت ها و نگرش های اصیلی را در ارتباط با خدا، جهان دیگر و انسان به آدمی می دهد تا از این طریق بتواند تصاویر روشن از جهان پیرامون و خویشتن داشته باشد. هدف از پژوهش پیش رو این است که اصول و موضوعات سبک زندگی اسلامی که انسان را به حیات طیبه برساند و خوشبختی و صراط را در یابد و به سعادت دنیوی و اخروی برسد از آیات و روایات استفاده کرده است و الگو و روش هایی را توضیح می دهد که ما بتوانیم آنرا در زندگی خود اجرا کنیم و سریع تر رشد کنیم تا به سر منزل مقصود برسیم.
۹۲۷.

اهمیت و اعتبار انسان شناسی عرفانی؛ نقدی بر مقاله «چیستی انسان شناسی»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۱) 65-82

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی عرفان فلسفه دین نقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۷۸
انسان راه های معرفتی متنوعی به سوی شناخت واقع، ازجمله شناخت خود دارد و هریک از راه های معرفتی نیز در جای خود مزیت نسبی دارد. در مقاله «چیستی انسان شناسی» برای اثبات مزیت انسان شناسی نقلی نسبت به انسان شناسی های عقلی، شهودی و تجربی، اولاً، امتیاز ها و ویژگی هایی برای انسان شناسی نقلی، و ثانیاً، بحران ها و مشکلاتی برای سایر انواع انسان شناسی بیان شده است. تقریباً همه امتیازاتی که در مقاله یادشده برای انسان شناسی نقلی ذکر شده و همه مشکلاتی که برای انواع دیگر انسان شناسی، ازجمله انسان شناسی عرفانی بیان شده درخور مناقشه اند. مهم ترین اشتباهی که در محور اول مقاله مزبور صورت گرفته، این است که برداشت های ظنی دانشمندان، دارای جامعیت، اتقان و اعتبار یقینی تلقی شده اند. مهم ترین اشتباهی که در محور دوم مقاله صورت گرفته این است که تفاوت میان علم حضوری با ترجمه و تفسیر آن نادیده گرفته شده است. در نوشتار حاضر، برای دفاع از اهمیت و اعتبار انسان شناسی های غیرنقلی، به ویژه انسان شناسی عرفانی، بخش هایی از ادعاهای مقاله مزبور را نقل و بررسی کرده ایم.
۹۲۸.

نقش تفکر در آموزش مفاهیم دینی از دیدگاه استاد علی صفایی حائری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ تیر ۱۴۰۱ شماره ۲۹۵ 49-56

کلیدواژه‌ها: دین آموزش مفاهیم دینی تکامل درک دینی هدایت مبتنی بر تفکر دیدگاه استاد صفایی حائری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۱۰
پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش تفکر در آموزش مفاهیم دینی از دیدگاه استاد علی صفایی حائری انجام شد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی بود. نتایج نشان داد که تفکر در لغت به معنای تأمل است و در اصطلاح و تعریف استاد صفایی به معنای حل مجهولات است. ایشان سه نوع دین ارثی سنتی، و احساسی عاطفی را مطرح کرده اند و دین اصیل نظر مختار ایشان بود. دین اصیل دینی است که مبنای آن شناخت است، شناختی که ابعاد مختلف انسان و هستی را روشن می کند. این شناخت به وسیله تفکر حاصل می شود و تفکر با طرح سؤال ایجاد می شود؛ منتها سؤالات باید حساب شده و مبنایی باشند و این وظیفه مربی است که بتواند راه را کوتاه و زمان را مغتنم بشمارد و با ایجاد سؤالاتی مبنایی و اساسی ذهن متربی را به جولان درآورد و او را یاری کند تا به پاسخ های این سؤالات برسد. اما لازمه و مقدمه واجب برای تفکرِ صحیح، داشتن معلومات یا مواد خام و آزادی از تقلیدها و تلقین ها و... می باشد. جمع آوری اطلاعات و معلومات با تدبر و رهایی از اسارت ها با تعقل مرتفع می گردد. لذا تفکر با همراهی تدبر و تعقل می تواند در آموزش مفاهیم دینی راهگشا باشد.
۹۲۹.

تحلیل و بررسی دین در دیدگاه اشو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ شماره ۲۹۶ 93-104

کلیدواژه‌ها: اشو معنویت معنویت نوظهور دین کارکرد دین خاستگاه دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۲۰۷
نوشته حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل نظام اندیشه باگوان شری راجنبش، معروف به اشو در حوزه دین شناسی می پردازد. وی معتقد است دین به دو دلیلِ نامتناهی و تجربه درونی بودن، قابل تعریف نیست؛ اما حقیقت، آن را هماهنگی و پیوندی صمیمانه با هستی و وجود به حساب می آورد و مریدان خویش را به ارتباط و یکی شدن با هستی به عنوان دین، دعوت می کند. او ادیان و مذاهب نظام مند و سازمان یافته دیگر، مانند ادیان ابراهیمی را به شدت انکار می کند و به ستیز با کلسیا و مراکز دینی می پردازد و آنان را مانع روشن بینی به شمار می آورد. باگوان، کارکرد دین مدنظر خود را اموری چون شکوفا کردن عشق، بی ذهنی، بی نفسی و شادی برمی شمارد و خواستگاه ادیان منسجم و نظام یافته را نیز رفع نیازها، تقلید از نیاکان، دوری از رنج و اندوه و نیز ترس از گناه، مرگ، بیماری و... دانسته است.
۹۳۰.

مطالعه ی تطبیقی ارتباط دین و به هم پیوستگی اجتماعی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی نهادهای اجتماعی دوره نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۹ 213 - 238

کلیدواژه‌ها: دین به هم پیوستگی اجتماعی توسعه ی اقتصادی - اجتماعی جامعه شناسی دین استان های ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۲۳
جامعه شناسان از دیرباز، «دین» را به عنوان عامل مهمِ تأمین و حفظ به هم پیوستگی اجتماعی جوامع محسوب نموده و استدلال هایی را در معقول سازی این رابطه مطرح کرده اند. در مقابل، برخی نظریه پردازان متأخر سکولاریزاسیون در علوم اجتماعی این استدلال را مطرح نموده اند که امروزه یکی از مهم ترین پیامدهای مدرنیزاسیون و توسعه یافتگی بر حیات دینی جوامع آن بوده که پیوند دین و به هم پیوستگی اجتماعی را به شدت تضعیف نموده است تا جایی که به هم پیوستگی اجتماعی، دیگر وابستگی چندانی به دین و دینداری اعضای جامعه ندارد. در تحقیق حاضر، ابتدا استدلال های این دو دیدگاه نظری رقیب در جامعه شناسی به دو فرضیه ی متفاوت درخصوص چگونگی ارتباط دین با به هم پیوستگی اجتماعی ترجمه گردید. سپس، تلاش گردید با واحد تحلیل قرار دادن «استان» و استفاده از داده های جمعی نیمه ی دوم دهه ی 1390، اعتبار این فرضیات با روش تطبیقی درون کشوری در ایران مورد آزمون تجربی قرار گیرند. نتایج این آزمون از یک سو، حمایتی تجربی برای فرضیه ی سنتی در جامعه شناسی فراهم آورد مبنی بر آن که دین تقویت کننده ی به هم پیوستگی اجتماعی است. از سویی دیگر، یافته های تحقیق حمایتی تجربی برای پیش بینی نظریه پردازان سکولاریزاسیون فراهم نیاورد و فرضیه ی آن ها توسط شواهد تجربی برآمده از استان های ایران ابطال گردید. در مجموع، یافته های مربوط به آزمون تجربی فرضیات این تحقیق در ایران با روش تطبیقی درون کشوری و تحلیل بین استانی نشان داد که دین عامل مهمی در تقویت به هم پیوستگی اجتماعی است؛ حتی هنگامی که اثرات توسعه یافتگی کنترل و حذف شوند.
۹۳۱.

سبک زندگی به مثابه عامل میانجی دین و سلامت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه سبک زندگی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۳ 75 - 101

کلیدواژه‌ها: سلامت دین معنویت الگوی میانجی سبک زندگی پایبندی مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۸
الگوهای متنوعی برای تبیین پدیده ها و روابط بین آنها به کار می رود. یک نمونه رایج از این الگوها، متغیرهای مختلف را در قالب الگوی میانجی به هم مرتبط می سازد. بنابراین الگو، عامل میانجی رابط بین دو متغیر است و تبیینی از چرایی و چگونگی ارتباط آنها به دست می دهد. مسئله پژوهش حاضر نیز ارائه تبیینی نظام مند از رابطه دین و سلامت با استفاده از الگوی میانجی است. طبق این الگو، عامل سبک زندگی میانجی بین دین و سلامت است و تأثیرگذاری آموزه های دینی بر وضعیت سلامت به صورت غیرمستقیم صورت می گیرد. در این تلقی، سبک زندگی دینی عاملی پیشگو برای سلامت و حاکی از زندگی سنجیده و در مدار آموزه های دینی است. برپایه همین تعهد است که انتظار می رود رفتارهای سالم و فضیلت آمیز از دین داران سر بزند و جامعه دینی و دین داران در زمره سالم ترین افراد باشند. البته سلامت در نگرش دینی، منحصر به سلامت جسمانی و روانی نیست، بلکه نوع سومی از سلامت موسوم به سلامت معنوی مطرح می شود که از رهگذر تجربیات وحدت بخش و تعهد به معنایی غایی در زندگی حاصل می شود. به علاوه، ارزیابی عینی و به دور از افراط و تفریط درباب ارتباط دین و سلامت مستلزم در نظر داشتن «اما و اگرهایی» است که بخش پایانی این نوشتار بدانها اختصاص یافته است. گفتنی است این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی نگاشته شده است.
۹۳۲.

اوصاف عقل گرایی اعتدالی و انتقادی نظام باورهای دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 350 - 364

کلیدواژه‌ها: عقل دین عقل گرایی اعتدالی و انتقادی نظام باورهای دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۳
عقل گرایی اعتدالی و انتقادی، رویکرد جایگزینِ مناسبی به جای دو رویکرد ایمان گرایی و عقل گرایی حداکثری است، زیرا تلاش دارد تا از معایب آنها مصون بوده، واجد مزایای خاص خود باشد. اعتدالی بودن آن به این معناست که در توانِ شناخت و سنجش گری عقل افراط نمی کند، بلکه می پذیرد که عقل محدودیت هایی دارد. انتقادی بودن آن به این معناست که عقل، خود، انتقاد کننده خویش است و با اجتناب از جزم باوری، با سنجش و نقادی مداوم خود در تکامل تاریخی خود هر روز تقرب بیشتری به حقیقت می یابد. این رویکرد هم بر توامندی عقل بعنوان مبنا، محور، معیار و ابزار کسب و ارزیابی نظام اعتقادات دینی تاکید دارد، و هم اصالتا بر تقدم هستی شناسانه و معرفت شناسانه آن بر وحی و نقل تاکید دارد؛ طوری که حجیت بخشی به نصوص دینی و شناخت اولیه و کلی آموزه های بنیادی دین، صرفا بر عهده عقل است. این رویکرد، همچنین نگاه متواضعانه ای درباره محدودیت های عقل دارد، یعنی خود عقل تصدیق می کند که شناخت و ارزیابی همه قلمروها و زوایای پنهان دین بر عهده او نیست. عقل گرایی اعتدالی و انتقادی، علاوه براین، بر ضرورت و اهمیت خودانتقادگری، تکامل مداوم، تنوع و تکثر در عقلانیت، انسجام پذیری نظام باورهای دینی، تنوع ابعاد و زبان دین و لزوم تنوع عقلانیت های ناظربه آنها نیز توجه خاص دارد. در این مقاله، ضمن بررسی فهم های مختلف از عقل گرایی اعتدالی و انتقادی، اوصاف مختلف این رویکرد با نظر به توان مندی ها و محدودیت های عقل و نگرش های جدید نسبت به آن، مورد تحلیل قرار می گیرد.
۹۳۳.

تحلیل جامعه شناختی دین رایج در دوران پایانی عصر صفوی و آثار ناخواسته آن بر گسترش خرافه؛ با تأکید بر دیدگاه علامه مجلسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال هفدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۶۶) 47 - 86

کلیدواژه‌ها: صفویه خرافات علامه مجلسی رویکرد دایره المعارفی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۲۳۱
بررسی تاریخی و جامعه شناختی دوران حاکمیت صفویان به دلیل قرابت موضوعات سیاسی و اجتماعی واقع شده در آن دوران با موضوعات امروزی اهمیت ویژه ای دارد. دلیل عمده این قرابت و اهمیت، ذیل سایه گسترده مذهب و فقه ترویجی آن دوران است، لذا بررسی رویکردهای مذهبی آن دوران به ویژه، مکتوبات، آثار و نگرش های علامه مجلسی به عنوان یکی از بزرگترین روحانیون آن عصر حائز اهمیت است. بدین صورت در برابر سوالاتی همچون دلیل گسترش خرافه در جامعه ی مذهبی عصر صفوی نیز تاثیر نظام معرفتی رایج و متاثر از دین و فقه مهم است. باور این پژوهش چنان است که رویکرد روحانیون دوران صفوی به دین چونان دایره المعارفی جامع بود که امکان پاسخگویی صریح و مستقیم را دارا می باشد. این رویکرد جامع که تمرکز خود را بر نقل قرار می داد به تدریج سبب زوال نظام های معرفتی مبتنی بر عقل گردید و شرایط گسترش خرافه را ایجاد کرد. پژوهش حاضر به دلیل اهمیت بررسی این موضوعات در پرتو زمان و تاریخ حادث شده ی آن تلاش دارد در چارچوب نظری جامعه شناسی تاریخی تشریح کننده این روند باشد.
۹۳۴.

عوامل شکوفایی علم در تمدن اسلامی و بازآفرینی نقش آن در تمدن نوین اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 82 - 99

کلیدواژه‌ها: دین اسلام تمدن تمدن نوین اسلامی علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۷ تعداد دانلود : ۳۳۴
یکی از پایه های تمدن اسلامی توجه اسلام به علم بود. تمدن اسلامی به سرعت با علوم مختلف ارتباط برقرار کرد و با معارف غنی خود زمینه رشد علوم مختلف در بین مسلمانان فراهم شد. این شکوفایی علمی عوامل متعددی دارد که می توان از  آن به عنوان رهیافتی در بازآفرینی نقش علم در تمدن سازی نوین اسلامی بهره برد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به عوامل شکوفایی علم در تمدن اسلامی پرداخته می شود. یافته های تحقیق نشان می دهد نقش آموزه های اسلامی در تشویق به فراگیری علم و اهمیت آن، وقایع صدر اسلام و اختلافات مسلمانان در مباحث کلامی مختلف، همجواری اسلام با ادیان دیگر، لزوم تفسیر و تبیین تعالیم دینی، تشویق اسلام به فراگیری علوم جدید و زبان واحد علمی و دینی زمینه لازم را برای طرح مباحث علمی و رشد علوم مختلف در بین مسلمانان فراهم کرد.
۹۳۵.

شاخص های تمدنی نظام حکومتی پیامبر اسلام (ص)

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 100 - 117

کلیدواژه‌ها: پیامبر اسلام (ص) تمدن اسلامی دین نظام حکومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۱
پیامبر اسلام… در طول دوران رسالت خویش توانست جامعه بدوی آلوده به تعصبات و خرافات را با مجاهدت عظیم خود و اصحابشان، به جامعه مترقی اسلامی تبدیل کند و در نظام حکومتی خود، شالوده و منظومه فکری فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تمدن اسلامی را بر پایه آموزه های قرآن کریم استوار سازد. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی، در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که نظام حکومتی پیامبر اسلام چه شاخص های تمدنی دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد نظام حکومتی رسول خدا… دارای هفت شاخص اساسی بود: ایمان و معنویت، قسط و عدل، علم و معرفت، صفا و اخوت، صلاح اخلاقی و رفتاری، اقتدار و عزت، و کار و حرکت و پیشرفت دائمی.  
۹۳۶.

در آمدی بر رویکردهای غرب شناسی در ایران

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 219 - 245

کلیدواژه‌ها: غرب شناسی غرب گرایی غرب ستیزی التقاطی سنت دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۱۹۶
غربشناسی از آغاز حیات فرهنگی سیاسی غرب تاکنون در ارتباط با مجموعه های متشکلی از انسان ها، مواضع ویژه جغرافیایی، مقاطع برجسته تاریخی و با دوره های خاصی از سیاست و حاکمیت، همواره در تحول و دگرگونی بوده است. هدف از این نوشتار بازشناسی نحوه گرایش غرب شناسان معاصر در ایران می باشد. در باره شناخت غرب الگوهای مختلفی از غرب شناسی وجود دارد؛ یکی از این الگوها تبیین و تحلیل مفهومی و محتوایی نظام ها و ایسم های فکری، فرهنگی و سیاسی حاکم بر جهان غرب است. الگوی دیگر این است که با حفظ یک جهت گیری تاریخی، به تألیف تاریخی از تحولات غرب دست یابیم. در الگوی سوم تحولات جاری مغرب زمین با توجه به موضوعات، مسائل و معیارهای ویژه ای در بخش های گوناگونی رده بندی می شود و هر بخش ساحت خاصی از میان ساحت های اخلاقی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی و نظایر آن را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. اهمیت این پژوهش در این است که با بررسی دقیق و همه جانبه رویکردها و الگوهای غرب شناسی آن هم در چارچوب گفتمانی، زوایای آشکار و پنهان غرب در اندیشه و مدرنیته مشخص می شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات داده های کتابخانه ای است. یافته های تحقیق نشان می دهد که غربشناسان معاصر با سه رویکرد نسبت به این موضوع تحقیق نموده اند: رویکرد تقلیدی؛ رویکرد تعاملی و رویکرد تقابلی.
۹۳۷.

تمدن نوین اسلامی در بستر اصلاح فرهنگی (تبیین اندیشه های تمدنی مالک بِن نبی)

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 173 - 198

کلیدواژه‌ها: مالک بن نبی تمدن اصلاح فرهنگی دین استعمارپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۲۹
مالک بن نبی اندیشمند مسلمان و معاصر الجزایری است که در پی تأملات ژرف پیرامون وضعیت کنونی جامعه مسلمان، مهم ترین چالش های فرهنگی آن شامل شکاف عمیق در شبکه روابط اجتماعی، فراگیری روحیه استعمارپذیری و رنگ باختن هویت دینی را ذیل مقوله کلان تمدن، شناسایی و تحلیل کرده است؛ وی سه گانه یادشده را علل عقب ماندگی جوامع مسلمان از کاروان تمدن و پیشرفت دانسته و رهیافت اصلاحی خود را نیز برای اعتلای تمدنیِ جامعه مسلمان در چهارچوب آموزه های دینی و با رویکردی فرهنگی ارائه کرده است؛ او با تبیین وضع موجود می کوشد تا توجه جوامع مسلمان را به راه های برون رفت از این نابسامانی جلب نماید. نوشتار پیش رو در تلاش است تا با توصیف و تحلیل نوشته های مالک بن نبی، فرایند و چگونگی راهکار پیشنهادی او در قالب یک دگرگونی فراگیر و بنیادین اجتماعی را، که اصلاحی حقیقی به شمار می رود، بررسی و تبیین نماید. توصیه مالک بن نبی جهت دهی تمام اقدامات به سوی تجدید ساختار حیات فکری و اخلاقی افراد جامعه است؛ چراکه این نوزایی فرهنگی می تواند نقش یک شتاب دهنده در تعامل سه نظام فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را ایفا نموده و شبکه ای مناسب از روابط درهم تنیده اجتماعی را برای برپایی تمدنی پویا و بالنده پدید آورد.  
۹۳۸.

امکان سنجی ضمانت از دَین آینده در فقه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حقوق اسلامی سال هجدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷۱ 79 - 101

کلیدواژه‌ها: ضمان ضمانت دین دین آینده دین موجود دین محتمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۱
بموجب ماده 691 ق.م "ضمان دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است باطل است".حقوقدانان به تبعیت از فقیهان در تفسیر آن به تکاپو افتادند.با توجه به ضرورتهای زندگی و امور مرسوم در ضمانتها و وثیقه ها ،که غالبا قبل از استقرار دین صورت می گیرد، محتاطانه سعی کردند به تبعیت از برخی فقیهان واژه سبب را در غیر از معنای حقیقی اش،یعنی مقتضی،حمل کنند تا سنت متعارف هماهنگ با مقررات قانونی گردد.اگرچه عرف و عادت مسلّم موجود تا حدی می تواند قاطع اختلاف باشد ولی از آنجایی که این اختلاف در فقه حل نشده ، مفاد قانون مدنی در هاله ای از ابهام است ،و نصوص شرعى هم ساکت است،بموجب اصل 167 قانون اساسی بایسته است حکم مسئله بر اساس موازین فقهی مشخص گردد. نتیجه پژوهش، با توجه به قواعد و اصول فقهی حقوقی و همچنین جمع میان مفهوم م 691 و منطوق م 697، بیانگر این است که ، ضمانت از دین آینده محقق الحصول بنظر عرف صحیح بوده و میان ضمانت دین آینده و موجود بالفعل موازنه برقرار است. و اصرار بر بطلان ضمانت از دین آینده ممکن الحصول، با توجه به تبدیل شدن آن به عنوان یک ضروت اجتماعی ، موجب می گردد تا موجب اختلال نظام گردد
۹۳۹.

موقعیت و حقوق زنان در دوره ایلخانان (مطالعه موردی تأثیر اصلاحات غازان خان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۸ 120-101

کلیدواژه‌ها: مغولان ایلخانان زنان اصلاحات غازان خان اقتصاد سیاست دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۴۰
دوران مغول از جهات گوناگون یکی از مهم ترین ادوار تاریخی ایران به حساب می آید. دوران تقابل دو فرهنگ مغولی ترکی (ایلیاتی) و فرهنگ ایرانی (شهرنشینی) که اقشار مختلف ایران با فرهنگ جدیدی آشنا می شوند که کاملاً با فرهنگ ایرانی و شهرنشینی تفاوت های بنیادین دارد. در فرهنگ قوم مهاجم برخلافِ قوم مغلوب، زنان در همه حوزه ها از جایگاه والایی برخوردار بودند. اما با گذشت زمان و مستحیل شدن مغولان در فرهنگ ایرانی، ما رفته رفته شاهد افول ویژگی های مذکور می شویم. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چه عواملی در تحول مقوله مذکور مؤثر بوده است؟ فرض پژوهش حاضر بر این است که به رغمِ تأثیرات عوامل گوناگون، عامل اصلی را باید در دیدگاه ها و اندیشه های نهفته در اصلاحات غازان خان در خصوص زنان جستجو کرد. دستاورد پژوهش حاضر نیز چنین مقوله ای را به اثبات می رساند. روش پژوهش حاضر روشی توصیفی تحلیلی و با اتّکا به منابع و متون اصلی و کتابخانه ای بوده است.
۹۴۰.

تحلیل جایگاه روحانیت در سیاست از منظر آیت الله مهدوی کنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 597 - 622

کلیدواژه‌ها: اسلام سیاسی انقلاب اسلامی دین روحانیت سکولاریسم سیاست محمدرضا مهدو ی کنی سیاست اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۷۵
تحلیل جایگاه روحانیت در سیاست و به تبع آن، نسبت دین و سیاست، از مباحث پُرتکرار در حوزه علوم انسانی اسلامی و حتی سکولار به شمار می رود. در این پژوهش، تلاش شده است تا از منظر آیت الله مهدوی کنی به واکاوی این موضوع پرداخته شود. سؤال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه: جایگاه روحانیت در سیاست از منظر آیت الله مهدوی کنی چیست؟ برای رسیدن به پاسخ، از روش تحلیل مضمون استفاده شده و نتیجه این پژوهش نشان از آن دارد که آیت الله مهدوی کنی معتقد به نقش آفرینی دین در نوع نظام سیاسی، مشروعیت نظام سیاسی، تعیین حاکم نظام سیاسی، حقوق و تکالیف شهروندی، گزینش کارگزاران سیاسی و سبک سیاست ورزی است. بر این اساس در باب سیاست ورزی روحانیت، به پنج بُعد مبنا، ضرورت، حوزه های مجاز و غیرمجاز و در نهایت لوازم سیاست ورزی روحانیت اشاره کرده اند. ایشان عرصه سیاست ورزی روحانیت را منحصر به راهبری و ارشاد ندانسته و ورود به حوزه های تقنین، قضاء، اجرا و اداره را نیز، از وظایف روحانیت در عرصه سیاست و حکومت، تحلیل می کند.